1 Rijden op H2 is meer dan een andere bus Op weg naar een schone toekomst Kivi Niria congres Sustainable Mobility Rob van der Sluis 12 Van fossiel naa...
Rijden op H2 is meer dan een andere bus Op weg naar een schone toekomst
Kivi Niria congres Sustainable Mobility
Rob van der Sluis 1
Van fossiel naar duurzaam • • • • •
Andere brandstof / energiedrager Andere infrastructuur Andere bus Andere regels Ander gebruik
• H2 rijden is keten transitie • Met alle partners tegelijk aan tafel, anders geen keten 2
Even voorstellen: Consortium •
HyMove
•
e-Traction
•
MTSA Technopower
•
IVECO
Doel:Het leveren van brandstofcel/elektrisch aangedreven bussen voor het openbaar vervoer. Launching customer: vervoerder provincie Gelderland 3
HyMove bv • HyMove = nieuwe onderneming gestart vanuit Project van de Stichting Waterstof Onderneming Gelderland • • • •
Provincie Gelderland Stadsregio Arnhem Nijmegen Gemeente Arnhem Deelnemende bedrijven
• Doelstelling project: Ervaring opdoen met het gebruik van waterstof in voertuigen en met een publiek tankstation • Doelstelling bedrijf: het leveren van nul-emissie bussen
4
e-Traction • e-Traction ontwerpt en levert elektrische aandrijf systemen voor voertuigen
• TheWheel®: Wielnaaf motor voor bussen en bedrijfsauto’s
Energie sector Proces sector Food & Farma Mechatronica R&D 6
IVECO – IRIS • In 2001 nam Iveco de aandelen van Renault VI over. Sindsdien is Irisbus voor honderd procent in handen van Iveco. ( IVECO-bus) • Irisbus is tegenwoordig een belangrijke speler op de Europese busmarkt. • Iveco levert buscasco, moderne bus Crealis Neo • Heeft programma alternatieve energie • Heeft uitgebreid service netwerk 7
Voor en nadelen elektrisch vervoer
8
Voor en nadelen elektrisch vervoer Voordeel: • Schoon (emissieloos vervoer) • Stil • (De-)Centraal op te wekken • Duurzaam op te wekken
9
Voor en nadelen elektrisch vervoer Voordeel: • Schoon (emissieloos vervoer) • Stil • (De-)Centraal op te wekken • Duurzaam op te wekken Nadeel: • Opslag elektrische energie is lastig • Opladen accu’s duurt lang • Beperkte actie radius 10
Voor en nadelen elektrisch vervoer Voordeel: • Schoon (emissieloos vervoer) • Stil • (De-)Centraal op te wekken • Duurzaam op te wekken Nadeel: • Opslag elektrische energie is lastig • Opladen accu’s duurt lang • Beperkte actie radius
Range extender nodig Waterstof 11
Waterstof Voordeel: • Schoon (emissieloos vervoer) • Stil • (De-)Centraal op te wekken • Duurzaam op te wekken • M.b.v. brandstofcellen efficient in elektriciteit om te zetten • Opslag mogelijk • Tanken in minuten • Actie radius tot 600 km 12
Brandstofcellen – Het principe • Waterstof atoom – elektron = proton • Proton heeft hoog doordringend vermogen • Proton via membraan • Electron via elektriciteitsdraad • Proton + Elektron + Zuurstof Water PEM: Proton Exchange Membrane 13
Herkomst Waterstof Reformen uit (bio)gas
Bijproduct chemisch proces Waterstof Elektrolyse Windenergie
Zonne-energie 14
Rijden op waterstofstroom: Concept
15
Rijden op waterstofstroom • • • • •
Bus of auto Waterstoftank Fuelcell systeem Accu’s Elektro motoren
16
Rijden op waterstofstroom • • • • •
Bus of auto Waterstoftank Fuelcell systeem Accu’s Elektro motoren
Made in Holland 17
De Elektromotor: TheWheel® • Stil • Efficiënt • 86% energie wordt omgezet in torsie
• Weinig bewegende delen • Weinig slijtage • Onderhoudsvriendelijk
18
Brandstof cel systeem • Stil • Efficiënt • 50% energie wordt omgezet in elektriciteit
• Weinig bewegende delen • Weinig slijtage • Onderhoudsvriendelijk
19
Brandstof cel systeem • • • • •
Fuel cell stacks Toe/afvoer gassen Pomp Warmtewisselaar Controle systeem • PLC regeling voor debiet, druk, temperatuur, etc. • DC – DC omvormer
• Stroom naar accu
20
Waterstof geeft 50% meer rendement 7 m3 aardgas bevat ca. 60 kWh energie, dat is equivalent aan 5,5 liter diesel
Bus op aardgas rijdt op 7 m3 ca. 14 km. Uitstoot van: Fijnstof, CO2, NOx, geluid
reformen
Uit 7 m3 aardgas wordt 1 kg H2 gevormd dat ca. 40 kWh energie bevat. Rendement Fc is 50%
Bus op H2 rijdt op 1 kg H2 ca. 21 km Uitstoot van: water
21
FC-E vs. andere zero emissie concepten Trolley
Accu plug-in
Accu Snel lader
Brandstofcelelektrisch
Actieradius
--- km/dag
100-200 km/dag
500 km/dag
500 km/dag
Dienstonder brekingen
Nee
Nee
5-10 x / dag
nee
Vrije route keuze
Nee
Ja
Nee
Ja
4 jaar
2 jaar
8 jaar
Middel
Hoog
Middel
Levensduur accu’s Kosten infrastructuur
Hoog
22
Rijden op H2 is meer dan een andere bus
Hymove concept
HyMove 1 23
Hymove FC-E vs. andere FC-E bussen Hymove concept HyMove 1
Van Hool
Mercedes
leeg gewicht
11,5 ton
13 ton
16,9 ton
14 ton
Max gewicht
14,5 ton
18 ton
25,7 ton
18 ton
Vervoerscapaciteit
38 zitplaatsen
38 zitplaatsen 34 staan
36 zitplaatsen 58 staan
35 zitplaatsen 30 staan
15 kg
30 kg
50 kg
35 kg
H2 verbruik/500 km
30 kg
60 kg
45 kg
Vermogen Fuel Cell 30 kW
60 kW
150 kW
250 kW
Capaciteit accu
51 kWh
75 kWh
17,4 kWh
27 kWh
Vermogen motoren
2 maal 60 kW Wielnaaf motoren
2 maal 100kW 2 maal 85kW Wielnaaf motoren Elektro motoren
225 kW
actieradius
250 km
500 km
400 km
(Afh. van indeling)
Opslag H2 in kg
400 km
24
Hoog bereik, kleine brandstofcel • Zuinige wielnaaf motoren • Aandrijving volledig via accu • Grotere accu verhoogt actieradius • Kleine Fuel Cell • Hoge levensduur accu en fuel cells
