Velvet State op het Roskilde Festival 2013; ontwerp: Simon Hjermind Jensen (Shjworks Kopenhagen). Okoumétriplex, aan elkaar gezet met bouten en polycarbonaat stiksels.
h o u tac hti g e pl a atm ater i a len r i ch t lijnen vo o r g eb ru ik en v erw er k ing Houtachtige plaatmaterialen zijn beschikbaar in een groot aantal verschillende typen, dikten en maten, desgewenst voorzien van verschillende op de toepassing afgestemde afwerkingen. Door hun kwaliteit en esthetische en technische eigenschappen vinden ze brede toepassing in de bouw in zowel in- als exterieur.
Plaatmaterialen, vervaardigd van grondstoffen uit duur-
kan zijn, is het van groot belang de plaatmaterialen op de
zaam beheerde bossen en voorzien van een keurmerk, zijn
juiste wijze te verwerken en zorgvuldig in het werk aan te
ruim voorhanden, zodat ze ook uit milieuoogpunt een
brengen. Ze leveren dan een optimale bijdrage aan een
kwalitatief goede keuze zijn. Ze worden veel gebruikt voor
hoogwaardige kwaliteit van bouwen, met een lange le-
gevels en bekistingen. Omdat hier de belasting erg hoog
vensduur.
mei 2015 het houtblad
foto’s: joubert group st-jean d’angely
31
Strak dakoverstek in witgeschilderd okoumétriplex.
Richtlijnen opvolgen Om optimaal gebruik te maken
Detaillering van groot belang Van groot belang voor
van alle kwaliteiten en eigenschappen van houtachtige
het behalen van de beoogde levensduur is de detaillering.
plaatmaterialen, is het goed een aantal eenvoudige richtlij-
Het opsluiten van vocht heeft vroeg of laat effect op de es-
nen voor gebruik en verwerking op te volgen bij ontwerp
thetische en soms technische prestaties. Het is daarom
en uitvoering. Zo kunnen onbedoelde tekortkomingen in
goed naast de materiaalkeuze en te kiezen afwerking zorg-
materiaalkeuze, detaillering, opslag en transport, verwer-
vuldig te detailleren. Zorg altijd dat vocht zo min mogelijk
king en bevestiging in de toepassing worden vermeden. Dit
kan indringen en zo nodig weer kan ontsnappen.
voorkomt onnodige kosten voor herstel of voortijdig onderhoud en sterkt het klantvertrouwen. Houtachtige plaat-
Verwerking en afwerking Naast een zorgvuldig ont-
materialen verdienen de zorg die hoort bij een mooi en
werp en dito bestekomschrijving is het belangrijk uitvoe-
duurzaam product.
rende partijen te wijzen op het juist verwerken en aanbrengen van houtachtige plaatmaterialen. Zie onderstaande
Materiaalkeuze Bij het toepassen van houtachtige
richtlijnen. Voor aanvullende richtlijnen zij verwezen naar
plaatmaterialen is het van belang het juiste basisproduct te
KVT ‘95 en de BRL’s 0801 ‘Houten gevelelementen’ en
kiezen op basis van de voor de toepassing specifieke bouw-
0814 ‘Filmvormende coatings voor toepassing op hout’.
fysische of esthetische eigenschappen, en daarop de bewerking, afwerking, detaillering en montage af te stem-
Transport en opslag
men. Voor zowel constructieve als niet-constructieve
• Leg plaatmateriaal liefst in onverwarmde en geventileer-
buitentoepassingen is een groot aantal plaatmaterialen beschikbaar. Afhankelijk van de esthetische en technische
de opslagruimtes buiten invloed van wind, regen of zon. • Leg plaatmateriaal op pallets of op regels met een
kwaliteiten en de gewenste levensduur (tijdelijk of perma-
hart-op-hartafstand van 600 mm. Leg bij meer pakket-
nent) kan men kiezen voor plaatmaterialen als triplex (loof-
ten boven elkaar er balkjes tussen recht boven elkaar, zo
en naaldhout), OSB of tegenwoordig zelfs gemodificeerd
blijven de platen recht (zie figuur 1).
MDF. Ze zijn alle te leveren in verschillende typen, kwali-
• Stapel losse platen niet meer dan circa 1 m hoog.
teiten, maatvoeringen en afwerksystemen. De leverancier
• Leg de zijkanten van plaatmateriaal recht boven elkaar,
helpt graag bij het kiezen van het juiste product.
zo wordt beschadiging van hoeken en randen en ver-
foto: joubert group st-jean d’angely
Figuur 1. De platen op een
32
illustraties: atelier ed boelaarts de heurne
mei 2015
mei 2015
Okoumétriplex is zeer geschikt voor gevelbekleding.
vlakke ondergrond met vol-
het houtblad
doende ondersteuning opslaan. Bij meer pakketten de balkjes recht boven elkaar plaatsen. Figuur 2. Schroefgaten in de plaat voorboren met een diameter gelijk aan de steel van de schroef. Vervolgens met een verzink- of soe-
kleuring van het oppervlak voorkomen. • Schuif gecoate platen bij het oppakken niet over elkaar, dat voorkomt krassen en beschadiging.
vereinboor de schroefkop
Figuur 3. Schematische voorstelling van juist
verzinken.
ventileren. • Gebruik bij plaatmateriaal in een vochtige of buitenomgeving altijd roestvaststalen schroeven. • Schroefgaten voorboren met een diameter gelijk aan de steel van de schroef. Vervolgens met een verzink- of
Op de bouwplaats • Leg plaatmateriaal nooit in vocht of vuil, alleen op een droge en vlakke ondergrond en gebruik op de bouwplaats balkjes of een pallet. • Leg het plaatmateriaal onder een goed ventilerend zeil.
soevereinboor de schroefkop verzinken (zie figuur 2). • Een Torx-schroef kan bij volledig afgewerkte triplexplaten een goede optie zijn. • Handmatig nagelen wordt afgeraden vanwege mogelijke beschadigingen aan het oppervlak. • Het gebruik van nieten is niet wenselijk, doordat het op-
Zagen
pervlak in de praktijk te veel beschadigd wordt.
• Handzaag: gebruik een scherp, fijngetand zaagblad met minimaal 7 tanden per 25 mm. • Cirkelzaag: gebruik een scherp, fijngetand hardmetalen
Schroefafstanden bij triplex • Bij plaatdikten tot 12 mm: 400 mm afstand houden.
zaagblad, laat de zaagtanden 10 à 15 mm door het plaat-
• Bij plaatdikten vanaf 12 mm: 600 mm afstand houden.
oppervlak steken.
• Hoeken: 15 mm uit de hoek afstand houden.
• Bij decoratieve, voorbehandelde of Paint-platen wordt, ter voorkoming van beschadigingen van de coating, het gebruik van een voorritser aanbevolen.
• Randen: 10 mm uit de rand afstand houden. • In geval van spijkers de onderlinge afstanden met 50% verminderen.
• Een slechte ondersteuning vergroot de kans op een slechte zaagsnede. Borg de plaat tijdens het zagen daar-
Lengte bevestigingsmiddelen
om goed.
• Schroeven: 2.5 x de plaatdikte. • Spijkers: 3 tot 4 x de plaatdikte.
MONTAGE Zichtbare montage Nagels en schroeven zijn de meest
Blinde montage Vanwege de vele mogelijke combina-
geëigende bevestigingsmiddelen.
ties van montagesystemen en plaatmaterialen valt hier
Figuur 4. Goed uitgevoerde hoekaansluiting met voldoende
foto’s: kon. vvnh almere/eric de munck
dilatatie.
Figuur 5. Rond de randen af met minimaal R3, hierdoor dekt de verflaag in gelijke laagdikte. Bij een niet-afgeronde rand komt er nauwelijks verf op de scherpe rand.
Boeiborden zijn een bekende toepassing.
geen eenduidig advies over te geven. Vraag de leverancier
• Zorg voor voldoende ventilatie aan boven- én onderzij-
om het juiste montagesysteem voor het specifieke project.
de van het geveldeel; zie figuur 3. • Plaatmateriaal dat onderdeel uitmaakt van het gevelele-
Afwerking Laat de verfleverancier adviseren over de
ment, moet in het geheel voldoen aan de KVT ‘95, uitge-
keuze van het juiste verfsysteem en de verwerking hiervan.
geven door de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT).
Toepassing aan de gevel In buitentoepassingen wordt
• Zorg altijd voor een tussenruimte tussen de platen van 10
plaatmateriaal vrijwel altijd blootgesteld aan wind, regen en
mm. Dit geldt ook voor de aansluiting op andere bouw-
zonlicht (uv-straling). Vanwege deze belasting gelden voor
delen, bijvoorbeeld kozijnen. Door deze dilatatie kun-
plaatmateriaal aan de gevel aanvullende richtlijnen. Door
nen de randen eenvoudig worden onderhouden en heb-
deze nauwgezet op te volgen is het mogelijk een mooie ge-
ben de platen ruimte om iets te werken.
vel te maken met een lange levensduur. Laat de leverancier
• Panelen mogen nooit in verstek worden verbonden. Een
adviseren over het juiste plaatmateriaal voor uw specifieke
correcte hoekoplossing waarbij rekening gehouden is
toepassing.
met dilatatie, toont figuur 4.
Ventilatie en dilatatie De kwaliteit en levensduur van
Instructiefilm ‘Ventileren en dilateren!’ De bo-
een gevelbekleding, vakvulling of boeibord van plaatmate-
vengenoemde richtlijnen zijn samengevat in een korte film
riaal worden in belangrijke mate bepaald door de mogelijk-
over het maken van een juiste geveltoepassing in houtach-
heid van het afvoeren van vocht uit de constructie:
tig plaatmateriaal. Scan om deze te bekijken QR-code 1 op
• Zorg voor ventilatie! Maak een regelwerk achter de pla-
p. 35.
ten, zodat voldoende ventilatieruimte ontstaat. • Breng regelwerk verticaal aan; gebruik, wanneer dit niet
Randafwerking Het belang van een goede randafwer-
kan, een dubbel regelwerk van verticaal achterhout met
king ligt ‘m met name hierin dat vochtindringing zoveel
daarop horizontaal regelwerk. Gebruik bij houten regel-
mogelijk uitblijft. Daarmee wordt ongewenste zwelling
werk hout van duurzaamheidsklasse 1 of 2, of verduur-
voorkomen, waardoor ook de beschermende afwerklaag
zaamd hout.
intact blijft:
Figuur 6. Goed uitgevoerde horizontale naad met
foto: kon. vvnh almere/eric de munck
afschuining.
Dilatatie aanhouden bij de aansluitingen. Figuur 8. Voorbeeld uitvoering dakoverstek.
• Rond de randen af met minimaal R3, hierdoor dekt de
Toepassing als betonbekisting Funderingen, wan-
verflaag in gelijke laagdikte; zie figuur 5. Scherpe hoe-
den, trappen, maar ook complexe betonvormen worden
ken verhogen de kans op scheurvorming in afwerklaag.
veelal gestort in bekistingen en mallen van houtachtige
• Schuin de randen aan de onderkant af. Hierdoor wordt
plaatmaterialen. Deze zijn bij uitstek geschikt voor beton-
vocht weggevoerd naar de buitenkant en krijgt het geen
bekistingen door hun bewerkbaarheid, sterkte-eigen-
kans in de verbinding te kruipen; zie figuur 6.
schappen en flexibiliteit. De geëiste oppervlakteklasse,
• Vul eventuele gaatjes (gaps) in de randen en werk de
sterkte, repetitiefactor en de eventuele gewenste afteke-
randen af met een speciaal hiervoor ontwikkeld product.
ning zijn bepalend bij de juiste plaatkeuze. Door de zware
Breng dit op volgens voorschrift van de fabrikant; zie fi-
belasting bij montage en storten gelden aanvullende richt-
guur 7. Om voldoende laagdikte te verkrijgen, moet men
lijnen.
bij voorkeur een kwast gebruiken.
Ondersteuning en afdichting Afwerking buiten • Werk schroefgaten altijd onmiddellijk af met een
• Zorg voor een goede ondersteuning, afgestemd op de maximaal noodzakelijke drukkracht en doorbuiging.
niet-krimpend, overschilderbaar en voor de toepassing
Vraag aan de leverancier om sterktecijfers om de juiste
geschikt vulmiddel.
ondersteuning te berekenen. Let daarbij goed op even-
• Volg de adviezen van de verffabrikant op. • Voor de afwerking van KOMO-gecertificeerde toepassingen gelden de richtlijnen van de SKH-publicaties 0701 ‘Overzicht van toegelaten afdichtmiddelen voor de timmerindusten’ en 04-01 ‘Beoordelingsgrondslag voor afdichtmiddelen voor de timmerindustrie’.
tuele verschillen in sterkte in de lengte- en breedterichting. • Breng een geschikt afdichtmiddel of compriband aan tussen de platen om verlies aan specie te voorkomen. • Op alle (zaag)kanten en doorboringen minimaal twee lagen watervaste coating aanbrengen.
Enkele montagevoorbeelden Voor uitvoering dak-
Montage Blind schroeven geeft gewoonlijk het mooiste
overstek: zie fig. 8. Voorbeeld aanbrengen boeibord: zie
resultaat. Is dit niet mogelijk, dan:
fig. 9.
• Schroeven altijd voorboren.
Figuur 7. Vul eventuele gaatjes (‘gaps’) in de randen en werk Afbeelding 2. QR-code 2:
film ‘Ventileren en dilateren’.
film ‘Instructiefilm Betontriplex’.
foto: upm-kymmene hilversum
Afbeelding 1. QR-code 1:
hiervoor ontwikkeld product.
illustraties: atelier ed boelaarts de heurne
de randen af met een speciaal
Figuur 9. Voorbeeld aanbrengen
Door de zware belasting bij montage en storten gelden aanvullende richtlijnen
boeibord.
voor betontriplex.
• Breng twee lagen watervaste coating aan over de gestopte schroefgaten.
• Behandel de plaat na het schoonmaken weer met een ontkistingsolie.
• Bij zichtbare montage de schroefkop niet volledig verzinken, maar 1 mm boven het plaatoppervlak houden
Beschadiging en reparatie
vanwege zwelling van de plaat.
• Voorkom beschadiging van de coating door de trilnaald.
• Schroeven minimaal 20 mm vanaf de plaatrand.
• Lichte beschadigingen kunnen worden gerepareerd met
• Schroeven minimaal 25 mm uit de hoek.
een tweecomponentenvulmiddel, al blijven deze zich
• Voor zichtwerk klasse 1A en 1B: schroeven 2 mm dieper
wel aftekenen in het betonoppervlak.
dan het plaatoppervlak en afdichten met tweecomponentenpasta. • Nagelen alleen bij vloer/tafelbekistingen (nooit bij klasse 1B).
Schrikeffect Afhankelijk van het type bekistingsplaat kan deze na langdurige droge opslag bij eerste gebruik lokaal zwellen (het zogenaamde schrikeffect) en mogelijk aftekenen in het beton. Kies daarom de juiste bekistings-
Zie ook de aanwijzingen in CUR 100 ‘Schoonbeton - speci-
plaat en zorg dat deze in de bekisting de tijd krijgt het vocht
ficatie, uitvoering en beoordeling van betonoppervlakken
te verdelen.
waaraan esthetische eisen worden gesteld’.
Instructiefilm Betontriplex Bovengenoemde richtlijOliën en reinigen
nen zijn samengevat in een korte film over het maken van een
• Het is belangrijk de bekistingsplaten voor het eerste ge-
betonbekisting. Scan hiervoor QR-code 2.
bruik grondig te voorzien van een ontkistingsolie. • Het gebruik hiervan bepaalt mede de repetitiefactor van
Informatie Voor informatie over eigenschappen, gecer-
de bekistingsplaat en ook de kwaliteit van het betonop-
tificeerde leveranciers en duurzaam inkopen: houtdatabase.
pervlak.
nl. Voor vragen over de toepassing van plaatmateriaal:
• Maak de bekistingsplaat onmiddellijk na het lossen
Houtinformatielijn, tel. 0900-5329946 (€ 0,15 p/m). •
schoon door deze met water af te spuiten en verwijder vastzittend vuil met een spatel.
eric de munck
