Renovatie van een voormalig overheidsgebouw tot een uiterst duurzaam kantoor te Mechelen

Renovatie van een voormalig overheidsgebouw tot een uiterst duurzaam kantoor te Mechelen Provincie West-Vlaanderen Studiedag ‘Duurzame renovatie‘ 4 oktober 2011 ir. arch. Katrien Rycken ir. Michaël Dierickx

1

Agenda ƒ Waarom dit duurzaam project ? Waar ? Hoe ? ƒ Over welke ‘duurzaamheid’ spreken we ? ƒ Hoe duurzaam is dit project ?

2

1

Waarom dit duurzaam project ? ƒ The bigger picture :

(Bron: Energiebalans Vlaanderen, 2008, VITO) 3

Waarom dit duurzaam project ? ƒ The smaller picture : bedrijfsstrategie / commerciële strategie à Versmelten van vestigingen à Nieuwe locatie hoofdkantoor à Een eigen duurzaam project à door en voor Grontmij à investeren in know-how

à Planning, connecting, respecting the future

4

2

Waar dit duurzaam project ? ƒ Essentiële criteria bij locatiekeuze: à à à à à à à

Verhuurbare oppervlakte/uitbreidbaarheid Mobiliteit/bereikbaarheid Openbaar vervoer (bus/trein) Parkeergelegenheid Zichtbaarheid/uitstraling Toegankelijkheid AAA locatie

à .. Duurzaamheid !

5

Waar dit duurzaam project ? ƒ Stationsomgeving Mechelen à à à à

Duurzame locatie Centraal en bereikbaar Zichtbaar In beweging

6

3

Hoe dit duurzaam project ? ƒ Vruchtbare samenwerking tussen studiebureau Grontmij en projectontwikkelaar ViRiX à à à à

Multidisciplinair proces Geïntegreerd ontwerp Intensieve samenwerking Leasing voor 15 jaar

7

Welke ‘duurzaamheid’? ƒ Sociale duurzaamheid à Comfort voor de gebruiker à Meerwaarde voor de werknemer à Meerwaarde voor de omgeving

ƒ Economische duurzaamheid à Kostenefficiëntie – optimum

ƒ Ecologische duurzaamheid à Maximaal beperken van de milieu-impact

8

4

Sociale aspect – (1) bereikbaarheid ƒ Motivatie: besparing in tijd én CO2-uitstoot à à à à à à à

Situering tussen Antwerpen en Brussel Situering tov E19 Parkeermogelijkheden Openbaar vervoer Fietsverkeer: fietsenstallingen en douches Toegankelijkheid Mobiliteitsplan

9

Sociale aspect – (1) bereikbaarheid ƒ Stationsomgeving Mechelen

nieuwe locatie HQ Mechelen

10

5

Sociale aspect – (1) bereikbaarheid ƒ Heropwaardering Belgacomsite - masterplan

11

Sociale aspect – (2) comfort ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Esthetisch comfort - uitstraling Thermisch comfort Luchtkwaliteit Lichtkwaliteit Akoestisch comfort Logistiek comfort

12

6

Sociale aspect – (2.1) esthetisch comfort

13

Sociale aspect – (2.1) esthetisch comfort

14

7

Sociale aspect – (2.1) esthetisch comfort

15

Sociale aspect – (2.2) thermisch comfort ƒ Warmte- en koudeafgifte: betonkernactivering à Watervoerende leidingen in draagvloer

16

8

Sociale aspect – (2.2) thermisch comfort ƒ Warmte- en koudeafgifte: betonkernactivering à Lage-temperatuur-verwarming en hoge-temperatuurkoeling

17

Sociale aspect – (2.2) thermisch comfort ƒ Warmte- en koudeafgifte: betonkernactivering à Lage-temperatuur-verwarming en hoge-temperatuurkoeling à Dankzij thermische inertie pieken en dalen in warmteen koelbehoefte opvangen à Energie-overdracht via straling = erg comfortabel à Opgepast voor gesloten verlaagde plafonds!

18

9

Sociale aspect – (2.2) thermisch comfort ƒ Warmte- en koudeafgifte: klimaatplafonds à Omwille van dikte dakplaat à Lokalen met sterk wisselende bezetting à Omwille van ‘look’

19

Sociale aspect – (2.3) luchtkwaliteit ƒ Hygiënische ventilatie - debiet aan verse lucht à EPB-wetgeving: 22 m³/h.pers (IDA 3) à ARAB: 30 m³/h.pers (IDA 3) à Kantoor M: 72 m³/h.pers (kantoren, IDA 1) 50 m³/h.pers (vergaderzalen, IDA 2)

20

10

Sociale aspect – (2.4) lichtkwaliteit ƒ Daglichttoetreding à Daglichtfactor = 3,2 - 3,4 % à Aglas/Avloer = 17,5 %

21

Sociale aspect – (2.4) lichtkwaliteit ƒ Daglichttoetreding à Daglichtfactor = 3,2 - 3,4 % à Aglas/Avloer = 17,5 %

ƒ Verlichtingssterkte Locatie

Norm (lux)

Kantoor M (lux)

Kantoor

300 - 750

500

Vergaderzaal

300 - 750

500

Refter

150 - 300

500

Sanitair

100 - 200

250

22

11

Sociale aspect – (2.5) akoestisch comfort ƒ Geluid = lucht-, contact- en installatiegeluid ƒ Geluidabsorptie intern vnl. via: à Baffles en akoestische plafonds à Absorptie op de centrale kern en op de kopse wanden à Tapijt op de vloer

ƒ Geluidisolatie extern vnl. via: à Beglazing gevel (ongelijke glasbladdiktes)

23

Sociale aspect – (2.5) akoestisch comfort

24

12

Sociale aspect – (2.6) logistiek comfort ƒ Toegankelijkheid voor andersvaliden en leveringen

25

Economische aspect ƒ Samenwerking met projectontwikkelaar ƒ Efficiënt ruimtegebruik à Renovatie ‘bâtiment abandonné’ à Landscape à Multifunctionele ruimtes

ƒ Bouwkosten à Besparing ten gevolge van behoud bestaande structuur aanwenden voor duurzame ingrepen à Besparingspotentieel energieverbruik à Premies en subsidies

26

13

Economische aspect ƒ Besparingspotentieel energieverbruik à Kantoor Zaventem (2008) = 22,9 €/m² bouwjaar = 1991

à Kantoor Groot-Bijgaarden (2008) = 15,7 €/m² bouwjaar = 2003

à Kantoor M (geraamd) = 9,2 €/m²

27

Economische aspect ƒ Premies, subsidies en fiscale optimalisatie à Vermindering onroerende voorheffing energiezuinige gebouwen à E-peil ten hoogste E70: 20% à E-peil ten hoogste E40: 40% à Gedurende 10 jaar!

28

14

Economische aspect ƒ Premies, subsidies en fiscale optimalisatie à à à à à

Ventilatie met warmteterugwinning: 3.750 € Koudewarmteopslagsysteem: 4.560 € Snelheidsregelaars: ca. 4.750 € Hoogrendementsmotoren: ca. 350 € Newlighting: ca. 5.000 €

29

Ecologische aspect – (1) renovatie ƒ Hergebruik bestaande structuur

30

15

Ecologische aspect – (1) renovatie ƒ Hergebruik bestaande structuur

31

Ecologische aspect – (1) renovatie ƒ Hergebruik bestaande structuur à Studie uitgevoerd door WTCB: à besparing van 2.500 m³ beton en 145 ton staal à besparing van maar liefst 1.000 ton CO2 à equivalent aan energieverbruik voor verwarming gedurende 50 jaar

32

16

Ecologische aspect – (1) renovatie ƒ Hergebruik bestaande structuur

33

Ecologische aspect – (2) energie ƒ K-peil ƒ Koudebrugarme detaillering ƒ E-peil

34

17

Ecologische aspect – (2.1) K-peil ƒ Peil van warmte-isolatie: maat voor de warmteverliezen doorheen de gebouwschil ƒ EPB-wetgeving: max. K45 Kantoor M: K17

35

Ecologische aspect – (2.1) K-peil ƒ Peil van warmte-isolatie: maat voor de warmteverliezen doorheen de gebouwschil ƒ EPB-wetgeving: max. K45 Kantoor M: K17 ƒ Bouwdelen: à à à à

Vloer = 10cm in-situ gespoten PUR Muur = 9 tot 27cm resolschuim Hoogrendementsglas met houten raamprofielen Plat dak = 18cm PUR

36

18

Ecologische aspect – (2.1) K-peil

37

Ecologische aspect – (2.1) K-peil

38

19

Ecologische aspect – (2.2) detaillering ƒ Koudebrug = extra (ongeoorloofd) warmteverlies, met risico op condensatie en schimmelvorming ƒ Dakrand

39

Ecologische aspect – (2.2) detaillering ƒ Vloeraansluiting

40

20

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Peil van primair energieverbruik: maat voor het energieverbruik van een gebouw ƒ EPB-wetgeving: max. E100 Kantoor M: E33, excl. PV-panelen E0, incl. PV-panelen

41

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Peil van primair energieverbruik: maat voor het energieverbruik van een gebouw ƒ EPB-wetgeving: max. E100 Kantoor M: E33, excl. PV-panelen E0, incl. PV-panelen ƒ Luchtdichtheid à Lage-energiegebouw: max. 1,5 h-1 à Passiefgebouw: max. 0,6 h-1 à Kantoor M: 0,99 h-1

42

21

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Luchtdichtheid

43

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Peil van primair energieverbruik: maat voor het energieverbruik van een gebouw ƒ EPB-wetgeving: max. E100 Kantoor M: E33, excl. PV-panelen E0, incl. PV-panelen ƒ Luchtdichtheid ƒ Zonwerend glas of automatisch regelbare zonwering op ZO-, Z-, ZW- en W-gevels

44

22

Ecologische aspect – (2.3) E-peil

45

Ecologische aspect – (2.3) E-peil

46

23

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Verwarming en koeling: warmtepomp met BEO-veld

47

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Verwarming en koeling: warmtepomp met BEO-veld

48

24

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Verwarming en koeling: warmtepomp met BEO-veld

49

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Mechanische balansventilatie: à WTW door warmtewiel (76%) à Frequentiegestuurde ventilatoren, aangestuurd door CO2-detectie

50

25

Ecologische aspect – (2.3) E-peil ƒ Verlichting: à à à à

Energie-efficiënte armaturen: P < 10 W/m² (kantoren) LED-verlichting in inkomhal en buiten Aanwezigheidsdetectie Daglichtregeling

51

Ecologische aspect – (2.4) lift ƒ Recuperatie van overtollige remenergie ƒ Energie-efficiënte LED-verlichting ƒ Maximum aan gerecycleerde/ recycleerbare materialen

52

26

Ecologische aspect – (2.5) GBS ƒ Gebouwbeheerssysteem à à à à

Beheer HVAC-installatie Beheer verlichting Beheer alarmen technische installaties Opvolging energieverbruik

53

Ecologische aspect – (2.5) GBS ƒ Gebouwbeheerssysteem

54

27

Ecologische aspect – (3) water ƒ Herbruik regenwater à Toilet, urinoir à Onderhoud

55

Ecologische aspect – (3) water ƒ Waterbesparende toestellen à à à à

Automatische spoeling van urinoirs WC’s met dubbele toetsbediening Spaardouchekoppen Geen onnodige warmwatertappunten

56

28

Ecologische aspect – (4) materiaalgebruik ƒ Vergelijkende studie van geveloplossingen door WTCB

57

Kwalitatieve toetsing ƒ Handleiding Waardering van kantoorgebouwen à Methodiek van de Vlaamse Overheid om duurzame kantoorgebouwen te beoordelen à Scoresysteem met gewichtsfactoren

58

29

Kwalitatieve toetsing ƒ Handleiding Waardering van kantoorgebouwen à Methodiek van de Vlaamse Overheid om duurzame kantoorgebouwen te beoordelen à Scoresysteem met gewichtsfactoren à 3 groepen van prestatiecriteria: à leefbaarheid en welzijn à energie à milieu en duurzaamheid

59

Kwalitatieve toetsing ƒ Handleiding Waardering van kantoorgebouwen à Methodiek van de Vlaamse Overheid om duurzame kantoorgebouwen te beoordelen à Scoresysteem met gewichtsfactoren à 3 groepen van prestatiecriteria: à leefbaarheid en welzijn à energie à milieu en duurzaamheid

4 sterren

60

30

Kwalitatieve toetsing ƒ BREEAM à British Building Research Establishment Environmental Assessment Method à Instrument om duurzaamheid meetbaar te maken à Internationaal: aangepast aan lokale wetgeving à Onafhankelijke certificatie: assessor - auditor à Tijdens ontwerp en as-built

61

Kwalitatieve toetsing ƒ BREEAM à Belangrijkste categorieën à à à à

Energie (19%) Comfort en gezondheid (15%) Materialen (12,5%) Management (12%)

62

31

Kwalitatieve toetsing ƒ BREEAM à à à à à

> 30% > 45% > 55% > 70% > 85%

PASS GOOD VERY GOOD EXCELLENT OUTSTANDING

63

Besluit ƒ Ambitie & resultaat – voorbij de theorie à Sociaal comfort à Economische uitdaging à Ecologisch statement

64

32

Besluit ƒ Duurzaam ontwerpen is geïntegreerd ontwerpen ƒ Duurzaam bouwen is niet noodzakelijk duurder ƒ Duurzaam bouwen is zorgzaam bouwen ƒ Duurzaam bouwen is kritisch beheren ƒ Ambitie & resultaat – voorbij de theorie à Sociaal comfort à Economische uitdaging à Ecologisch statement

65

Renovatie van een voormalig overheidsgebouw tot een uiterst duurzaam kantoor te Mechelen Provincie West-Vlaanderen Studiedag ‘Duurzame renovatie‘ 4 oktober 2011 ir. arch. Katrien Rycken ir. Michaël Dierickx

66

33

Een impressie…

67

Een impressie…

68

34