Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen

Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen

Stoppen of doorgaan

Een analyse van de financiële en bestuurlijke risico’s betreffende verbonden partijen van de gemeente Schiedam

1

Colofon De Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen De Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen heeft een onafhankelijke positie zowel binnen de gemeente Schiedam als de gemeente Vlaardingen. Zij beoogt door het (laten) doen van onderzoeken naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het gemeentelijk beleid en beheer, de controlerende taak van de gemeenteraden te versterken. Samenstelling Rekenkamercommissie De commissie bestaat uit de volgende leden: De heer P. Buisman, voorzitter Mevrouw drs. K. Meijer en de heer drs. Th. Bartelse als externe leden De raadsleden: De heer K.J. Borsboom De heer R.L. Dries De heer dr. R.J.H. Gilsing De heer R. van Harten Secretaris is de heer J. Pegtel Gegevens over het onderzoek Het onderzoek is verricht door: dr. L.Th. (Leon) van den Dool drs. J.M. (Stan) van de Laar Beiden zijn van PricewaterhouseCoopers Advisory (adviesgroep Binnenlands Bestuur).

2

Inhoud

Inleiding ...................................................................................................................................... 7 1

Wie zijn de verbonden partijen van Schiedam................................................................... 11

2

Feitelijke bevindingen verbonden partijen ......................................................................... 17

3

Enkele verbonden partijen nader belicht ........................................................................... 29

4

Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................ 37

Bijlagen: A Normenkader per verbonden partij .................................................................................... 45 B

Overzicht van geïnterviewde personen ............................................................................. 47

C

Overzicht van geraadpleegde documentatie ..................................................................... 49

3

4

Voorwoord Stoppen of doorgaan?” is een speelse titel met drie betekenissen: Ten eerste heeft de titel betrekking op de aanleiding voor dit vooronderzoek. In het onderzoeksprogramma 2006 van de Rekenkamercommissie is namelijk voorzien in het verrichten van een uitgebreid onderzoek naar de ONSgroep. De commissie heeft bij nadere afweging besloten eerst meer te weten te willen komen door een vooronderzoek (een quick scan) uit te voeren naar alle met de ONSgroep te vergelijken partijen. Hierdoor zou de Rekenkamercommissie niet alleen zichzelf, maar ook de gemeenteraden meer zicht verschaffen op de zogenaamde verbonden partijen. De commissie heeft daartoe geprobeerd de regelingen die er zijn in beeld te brengen en een antwoord te zoeken op vragen zoals: “Wat zijn verbonden partijen?”, ”Welke organisaties zijn dat dan?“ en "welke risico's zijn hier voor de gemeenten aan verbonden." De Rekenkamercommissie zou na afloop van het onderzoek kunnen besluiten om een nader onderzoek in te stellen (“doorgaan”) of het er bij laten (“stoppen”) naar een of meer verbonden partijen. De Rekenkamercommissie heeft naar aanleiding van de resultaten van deze quick scan, in haar onderzoekprogramma 2007 voorzien een nader onderzoek te kunnen doen naar de ONSgroep. Ten tweede geeft het onderzoek een overzichtelijke en volledige doorkijk naar alle verbonden partijen. Vanuit dit inzicht heeft de gemeenteraad de keus vast te stellen of een en ander in voldoende mate is en of hij voldoende wordt geïnformeerd over de bestuurlijke en financiële risico’s van met de gemeente verbonden partijen. De gemeenteraad kan zich nu de vraag stellen:“Willen we doorgaan met de huidige wijze van informeren over verbonden partijen of moeten we stoppen en tot een andere vorm van informatieverstrekking komen?”. Mogelijk leidt dit onderzoek zelfs tot andere inzichten met betrekking tot het doorgaan op basis van de huidige afspraken met bepaalde verbonden partijen. Daarnaast staat voor de gemeenteraad de weg open om aan de Rekenkamercommissie een extra onderzoeksvraag te stellen met betrekking tot één of meer verbonden partijen. Dus ook hier “stoppen of doorgaan.” Bij het lezen en op waarde schatten van het rapport dient u zich wel te realiseren dat het een quick scan betreft, waarbij niets meer en niets minder dan het spreekwoordelijke “tipje van de sluier” is opgelicht. De research en rapportage voor de quick-scan is onder verantwoordelijkheid van de Rekenkamercommissie uitgevoerd door de adviesgroep Binnenlands Bestuur van PricewaterhouseCoopers Advisory. Gestreefd is een zo compact mogelijke vorm van rapportage te kiezen om u inzicht in de verbonden partijen te geven. Bij enkele verbonden partijen hebben we gemeend verder te moeten gaan en is meer tijd besteed aan interviews en het bestuderen van documenten. Al met al geeft het rapport een antwoord op wat verbonden partijen zijn, welke er zijn en welke risico’s er, naar de mening van de commissie, in eerste aanleg zijn. Te denken valt dan aan financiële risico’s, maar ook aan bestuurlijk-juridische risico’s. Op eenvoudige wijze is dit inzichtelijk gemaakt. Hetgeen het derde aspect bij “stoppen of doorgaan” betreft, namelijk het visualiseren

van

de

bevindingen

per

verbonden

5

partij.

Hiervoor

is

de

zogenaamde

stoplichtenmethode gehanteerd. In hoofdstuk 2 kunt u hier alles over lezen. Wij hopen dat de wijze waarop de risico’s in beeld zijn gebracht, u uitnodigen ook de begeleidende teksten te lezen, deze geven een veel betere indruk. Per gemeente is een rapport samengesteld. De Rekenkamercommissie is van mening met de twee rapporten de gemeenteraden van Vlaardingen en Schiedam een handvat te bieden voor meer inzicht in en controle op de verbonden partijen. Daarnaast wordt een aantal aanbevelingen gedaan. Zijn we er in geslaagd datgene wat is geregeld goed in beeld te brengen? De commissie vindt van wel, maar de beoordeling is natuurlijk aan u, als lezer van het rapport.

P. Buisman Voorzitter Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen

6

Inleiding Achtergrond en aanleiding 1.01

De Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen heeft besloten tot het (laten)

uitvoeren van een quick scan naar verbonden partijen, vooruitlopend op een definitieve beslissing over een eventueel diepteonderzoek naar één of meerdere verbonden partijen. 1.02

Verder acht de Rekenkamercommissie het wenselijk, niet alleen voor haarzelf, maar

bovenal voor de gemeenteraad, in kaart te brengen welke verbonden partijen er zijn en wat het financieel en bestuurlijk belang is dat daarmee is gemoeid. 1.03

Onder verbonden partijen wordt in het algemeen de bestuurlijke én financiële

deelneming van een gemeente in gemeenschappelijke regelingen, samenwerkingsverbanden, N.V.’s / B.V.’s en eventueel stichtingen en verenigingen verstaan. De verbonden partijen voeren meestal beleid uit voor de gemeente. 1.04

De informatieverstrekking over deelnemingen en andere partijen waarmee de gemeente

een financiële en bestuurlijke relatie heeft, werd door het Rijk als niet voldoende ervaren. Een reden daarvoor is dat het aantal relaties van gemeenten met dergelijke partijen de laatste jaren sterk is toegenomen. Om de gemeenteraad voldoende inzicht te bieden in verbonden partijen is 1

daarom in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) onder andere het volgende opgenomen: 1.05

Gemeenten hebben de verplichting om in hun begroting een paragraaf te wijden aan

verbonden partijen (artikel 9, lid 2 BBV). Conform artikel 15 van het BBV dient deze paragraaf in ieder geval te bevatten: a. De visie op verbonden partijen in relatie tot de realisatie van de doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting. b. De beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen. 1.06

Bij de jaarstukken (productenrealisatie) dient in de lijst van verbonden partijen (artikel 67

BBV), ten minste de volgende informatie te worden verstrekt omtrent de verbonden partijen (artikel 69 BBV): a. de naam en vestigingsplaats; b. het openbaar belang dat op deze wijze behartigd wordt; c. de veranderingen die zich hebben voorgedaan gedurende het begrotingsjaar in het belang dat de gemeente in de verbonden partij heeft; d. het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar;

1

Circulaire van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 17 januari 2003.

7

e. het resultaat van de verbonden partij. 1.07

Uit de begroting en jaarrekening van de gemeente Schiedam blijkt dat er over 17

verbonden partijen wordt gerapporteerd. Hierbij is door de Rekenkamercommissie de vraag gesteld of deze rapportages wel voldoende zijn voor een kwalitatief goede aansturing, controle en verantwoording om daarmee de bestuurlijke en financiële risico’s te beheersen. 1.08

De rolverdeling in het duale stelsel tussen college en raad is bij de beheersing van

risico’s van verbonden partijen geen eenvoudige opgave. Terecht vraagt u daarvoor aandacht in dit onderzoek. 1.09

Daarom is PricewaterhouseCoopers Advisory (adviesgroep Binnenlands Bestuur)

gevraagd een onderzoek uit te voeren naar de eventuele financiële en bestuurlijke risico’s voor de gemeente, op basis van de beleidsvoering van deze verbonden partijen. Doel- en vraagstelling 1.10

De doelstelling van dit onderzoek is het beantwoorden van de onderzoeksvraag die door

de Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen in drie delen uiteengezet is: a. Welke verbonden partijen kent de gemeente Schiedam en welk financieel en bestuurlijk belang vormen zij? b. Zijn er eventueel risico’s voor de gemeenten aan te geven als gevolg van aan de gemeenten gerelateerde verbonden partijen? c. Zo ja, inventariseer

deze en doe

zo mogelijk

aanbevelingen

voor

bijvoorbeeld

diepteonderzoek? 1.11

De Rekenkamercommissie wil door middel van een onderzoek voor de gemeenteraad

en zichzelf inzichtelijk maken: a. welke verbonden partijen er actief zijn; b. het aantal en de omvang van de verbonden partijen; c. de reden dat de gemeente Schiedam met de betreffende partijen een verbinding is aangegaan; d. hoe de aansturing van de zijde van de gemeenten verloopt (door de gemeenteraad en het college); e. de kwaliteit van die sturing; f. hoe er toezicht wordt gehouden op de besturen van verbonden partijen door het college; g. hoe er verantwoording wordt afgelegd door de besturen van verbonden partijen;

8

h. wanneer – het tijdstip waarop –, de mate waarin en de wijze waarop de gemeenteraden worden geïnformeerd over de verbonden partijen. 1.12

Specifiek ten aanzien van de risico’s heeft de Rekenkamercommissie aangegeven te

willen weten: a. welke financiële risico’s er voor de gemeenten zijn; b. welke bestuurlijke risico’s lopen de gemeenten. 1.13

De reikwijdte van het onderzoek beperkt zich tot het beantwoorden van voornoemde

onderzoeksvragen. In onderliggende rapportage zijn per verbonden partij van de gemeente Schiedam de bevindingen gepresenteerd. Daarbij is in meer algemene zin stilgestaan bij de onderzoeksvragen en de mogelijkheden tot verbetering van de kwaliteit van de aansturing, het toezicht, de verantwoording en de informatievoorziening van de gemeente Schiedam. 1.14

De feitelijke bevindingen omtrent de relatie tussen de gemeente Schiedam en de aan

haar verbonden partijen (overzichtstabellen / normenkader) zijn in een separate bijlage opgenomen.

Aanpak 1.15

Het onderzoek is uitgevoerd op basis van een inventariserende quick scan. Daarbij is de

onderstaande aanpak gevolgd. 1.16

Een vertegenwoordiging van de Rekenkamercommissie heeft (in bijzijn van PwC) een

startbijeenkomst gehouden met de gemeentesecretaris a.i. van Schiedam. Vervolgens is er op basis van de onderzoeksvragen een normenkader opgesteld (zie hiervoor hoofdstuk 2). Per verbonden partij zijn diverse documenten bestudeerd, in de bijlage treft u een overzicht van de bestudeerde documenten aan. Vervolgens zijn de betrokken ambtenaren van de gemeente Schiedam die nauw betrokken zijn bij de betreffende verbonden partijen geïnterviewd. De resultaten van de deskresearch en de interviews treft u per verbonden partij aan in de bijlagen. 1.17

De Rekenkamercommissie heeft na bestudering van de gegevens per verbonden partij

een beknopte nadere analyse laten uitvoeren naar specifieke elementen van twee verbonden partijen. Het ging hierbij om N.V. ONS Houdstermaatschappij en Midgard B.V. 1.18

Per verbonden partij is voor de onderzoeksvragen een “stoplicht” ontwikkeld, zodat snel

inzichtelijk is waar de risico’s aanwezig zijn. Ter onderbouwing is een overzichtstabel met steekwoorden opgesteld.

9

Leeswijzer 1.19

Voor een snel begrip van de essentie van dit rapport verwijzen wij de lezer naar de doel-

en vraagstelling op pagina 8 en 9. Vervolgens is in de overzichtstabel in hoofdstuk 2 op overzichtelijke wijze de risicoanalyse voor de verbonden partijen in beeld gebracht. Voor een nadere beknopte onderbouwing kunt u vervolgens de tabel op de daaropvolgende pagina’s raadplegen. De conclusies en aanbevelingen treft u aan in hoofdstuk 4. Detailinformatie per verbonden partij is opgenomen in de bijlagen.

10

1 Wie zijn de verbonden partijen van Schiedam

Wat verstaan we onder verbonden partijen? 1.01

De relaties van gemeenten met andere partijen, zoals NV’s, BV’s, gemeenschappelijke

regelingen, stichtingen en verenigingen zijn sterk toegenomen. Daarmee is de behoefte aan inzicht in deze relaties gestegen, evenals de behoefte aan een duidelijk onderscheid. 1.02

Verbonden partijen zijn in het Besluit begroting en verantwoording provincies en

gemeenten (BBV, 17 januari 2003), gedefinieerd als:

Een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de provincie onderscheidenlijk gemeente een bestuurlijk én financieel belang heeft.

1.03

Onder de kernwoorden “financieel belang” en “bestuurlijk belang” wordt het volgende

verstaan binnen het BBV: - Financieel belang: een aan de verbonden partij ter beschikking gesteld bedrag dat niet verhaalbaar is indien de verbonden partij failliet gaat onderscheidenlijk het bedrag waarvoor aansprakelijkheid bestaat indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. -

Bestuurlijk belang: zeggenschap, hetzij uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur hetzij uit hoofde van stemrecht.

1.04

Binnen dit onderzoek zijn enkel die verbonden partijen betrokken die voldoen aan deze

definitie uit het BBV. Er moet derhalve zowel sprake zijn van een financieel als bestuurlijk belang. 1.05

Stichtingen en verenigingen die jaarlijks een bijdrage, bijvoorbeeld in de vorm van een

subsidie van de gemeente ontvangen, maar waaraan geen andere financiële verplichtingen zitten met een juridische afdwingbaarheid, zijn op basis van voorstaande definitie dus geen verbonden partij. Ook al heeft de gemeente een eventuele morele verplichting tot betaling in geval van financiële problemen.

Verbonden partijen gemeente Schiedam 1.06

Op basis van voorstaande definitie komen we voor de gemeente Schiedam per 1

oktober 2006 tot het volgende overzicht van verbonden partijen c.q. publiek- en privaatrechtelijke rechtspersonen waarin de gemeente participeert. Deze verbonden partijen zijn betrokken in de quick scan:

11

Publiekrechtelijke rechtspersonen: a. Gemeenschappelijke Regeling Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond (DCMR) b. Gemeenschappelijke Regeling Financieel Koepelschap Buitenstedelijke Openluchtrecreatie c. Gemeenschappelijke Geneeskundige Gezondheidsdienst Nieuwe Waterweg Noord d. Openbaar Lichaam Volwassen Educatie Rijnmond (OLIVER) e. Recreatieschap Midden Delfland f. Regionale Organisatie Gehandicaptenvoorzieningen Nieuwe Waterweg Noord g. Regionale Brandweer Waterweg h. Stadsregio Rotterdam i.

Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond

Privaatrechtelijke rechtspersonen: j. N.V. Bank Nederlandse Gemeenten k. B.V. Gemeenschappelijk Bezit Evides l. N.V. Eneco m. N.V. ONS Houdstermaatschappij (waaronder Irado N.V.) n. Vernieuwde Stad verwerving B.V. o. Kommun B.V. p. Midgard Beheer B.V. q. Wijkontwikkelingsmaatschappij Groenoord B.V. 1.07

Ten opzichte van het overzicht van verbonden partijen in de begroting 2006 van de

gemeente Schiedam, is in deze quick scan alleen de N.V. Afvalverwerking Rijnmond niet betrokken, omdat de aandelen daarin in voorjaar 2006 zijn verkocht. Op basis van het strikt hanteren van de definitie van een verbonden partij, zijn geen mutaties in verbonden partijen tussen begroting en betrokkenheid in quick scan aangebracht:

Begroting 2006

Quick Scan

Veiligheidsregio Rotterdam-Rijmond

X

X

N.V. ONS Houdstermaatschappij

X

X

N.V. Eneco

X

X

N.V. Afvalverwerking Rijnmond (aandelen verkocht maart 2006)

X

---

Stadsregio Rotterdam

X

X

Regionale Brandweer Nieuwe Waterweg Noord

X

X

Regionale Organisatie Gehandicaptenvoorzieningen Nieuwe Waterweg Noord

X

X

Recreatieschap Midden Delfland

X

X

Openbaar Lichaam Volwassen Educatie Rijnmond (OLIVER)

X

X

Naam verbonden partij

12

Begroting 2006

Quick Scan

Gemeenschappelijke Geneeskundige- en Gezondheidsdienst (GG&GD) Nieuwe Waterweg Noord

X

X

Financieel Koepelschap Buitenstedelijke Openluchtrecreatie

X

X

Gemeenschappelijk Bezit Evides B.V.

X

X

Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond (DCMR)

X

X

N.V. Bank Nederlandse Gemeenten

X

X

Vernieuwde Stad verwerving B.V.

X

X

Kommun B.V.

X

X

Midgard Beheer B.V.

X

X

Wijkontwikkelingsmaatschappij Groenoord B.V.

X

X

Naam verbonden partij

1.08

Een bijzondere positie in deze quick scan neemt de Gemeenschappelijke Regeling Halt

Rotterdam-Rijnmond in. Deze GR is formeel per 1 maart 2006 opgericht te Rotterdam. Gezien de beperkte historie en de nog uit te werken (financiële) constructie van deze regeling, is deze verbonden partij in dit rapport niet uitgewerkt aan de hand van het normenkader. Achterin de bijlage is een korte schets van de regeling opgenomen. Het normenkader 1.09

Ten behoeve van de quick scan is een normenkader opgesteld, welke per verbonden

partij is ingevuld (zie bijlagen) op basis van deskresearch en interviews. Dit normenkader is, naast een aantal algemene kenmerken zoals naam, vestigingsplaats, juridische vorm en een omschrijving van de activiteiten, samengesteld uit een aantal normen per onderzoeksvraag: In hoeverre vormen verbonden partijen – en het door hen uitgevoerde beleid – een financieel risico voor (de begroting van) de gemeente Schiedam? 1.10 Om een uitspraak over deze onderzoeksvraag te kunnen doen, dient met name inzicht te worden verkregen in de aard en omvang van de financiële relatie tussen de gemeente en de aan haar verbonden partijen. Daarnaast is uiteraard ook de financiële positie van de verbonden partij zelf relevant. Daarom zijn in het normenkader ten opzichte van deze vraag de volgende normen opgenomen: - Wat is de omvang van de financiële relatie tussen de gemeente en de verbonden partij? En is deze relatie stabiel? - Wat is de omvang van deze relatie ten opzichte van de totale gemeentelijke begroting? Is deze omvang substantieel?

13

- Betreft de financiële bijdrage van de gemeente aan de verbonden partij een aanzienlijk deel van de totale gemeentelijke bijdragen aan verbonden partijen? - Beschikt de verbonden partij over voldoende eigen vermogen? Neemt dit eigen vermogen toe of af? - Wat is de omvang van het vreemd vermogen van de verbonden partij? Neemt dit vreemd vermogen toe of af? - Is het resultaat van de verbonden partij (structureel) positief of negatief? - In welke mate is de rekening van de verbonden partij in lijn met de vooraf goedgekeurde begroting? Is er sprake van onder- of overbesteding? In hoeverre vormen verbonden partijen – en het door hen uitgevoerde beleid – een bestuurlijk risico

voor

de

gemeente

Schiedam?

Over

welke

(bestuurlijke)

mogelijkheden

tot

beleidsbeïnvloeding beschikt de gemeente Schiedam? 1.11

Het antwoord op deze onderzoeksvraag wordt met name gevormd uit het inzicht in de

wijze waarop de verbonden partij (bestuurlijk) is georganiseerd en welke rol de gemeente Schiedam daarbinnen vervult. Daartoe zijn onderstaande vragen in het normenkader opgenomen: - Hoe is de bestuurlijke structuur van de verbonden partij vorm gegeven en welke rol speelt de gemeente Schiedam daarbinnen? - Wat is het aandeel van de financiële inbreng van de gemeente Schiedam ten opzichte van het totale budget van de verbonden partij? - In welke mate is er sprake van informele contactmomenten tussen verbonden partij en gemeente? - Zijn er prestatieafspraken geformuleerd en zijn deze helder voor bestuurder / ambtenaar? - Is er een toetsingskader afgesproken tussen gemeente en verbonden partij? - Hoe wordt de kwaliteit van de (politiek-bestuurlijke) sturing beoordeeld door de ambtelijke organisatie? En wat is eventueel het effect van deze sturing? - In welke mate heeft de gemeenteraad aandacht voor de verbonden partij? - Is er recentelijk sprake geweest van een tegenstelling binnen het bestuur van de verbonden partij, eventueel uitmondend in een conflict of crisis? - Hoe hoog is de maatschappelijke impact van de (taken van de) verbonden partij?

14

- Op welke basis worden de kosten van de verbonden partij verdeeld over de participanten in de samenwerking? In welke mate, op welke wijze en op welk moment wordt de gemeenteraad van Schiedam geïnformeerd over de verbonden partijen? 1.12

Deze onderzoeksvraag vraagt om meer inzicht in de informatieverstrekking vanuit de

verbonden partij in de richting van de gemeente. Daarom is een antwoord op onderstaande vragen wenselijk en zijn deze derhalve in het normenkader opgenomen: - Wat is de frequentie van informatieverstrekking? Is daarbij voldaan aan de minimum vereisten (rekening en begroting)? - Op welk tijdstip is de rekening aangeleverd? Is dit gebeurd binnen 6 maanden na einde van het boekjaar? - Is de procesgang rondom de begrotingssystematiek goed verlopen? Is er mogelijkheid tot politieke inspraak op een conceptbegroting? - Is de gemeenteraad tijdig geïnformeerd in geval van financiële mee- / tegenvallers? - Blijkt uit de rapportages van de verbonden partij de financiële consequenties, specifiek voor de gemeente Schiedam? 1.13

Naast voorstaande onderdelen uit het normenkader is daarbinnen bovendien de ruimte

gecreëerd om aandacht te schenken aan eventuele toekomstige ontwikkelingen en andersoortige aandachtspunten, die van invloed (kunnen) zijn op het – financiële en bestuurlijke – risico voor de gemeente Schiedam.

15

16

2 Feitelijke bevindingen verbonden partijen De beleidscontext en bestaande afspraken rondom verbonden partijen 2.01

De quick scan en de op basis daarvan te formuleren conclusies dienen in het juiste

perspectief te worden geplaatst ten aanzien van de beleidsuitgangspunten en lopende ontwikkelingen in relatie tot verbonden partijen. 2.02 Enerzijds is in regioverband (Rotterdam-Rijnmond) vanuit de kring van gemeentesecretarissen rond 2001 het initiatief genomen om te komen tot een juridische en financiële werkgroep gemeenschappelijke regelingen. Dit met het oog op de teruglopende inkomsten vanuit het Rijk versus de forse toename van de bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen. 2.03

De werkgroepen hebben zich namens alle 18 deelnemende gemeenten het volgende

ten doel gesteld: “Onderzoeken wat de juridische mogelijkheden zijn en welke maatregelen op organisatorisch en financieel vlak mogelijk zijn om meer invloed te kunnen uitoefenen op het beleid en beheer van de gemeenschappelijke regelingen. En daartoe tevens aanbevelingen doen”. 2.04

De bevindingen van de werkgroepen leiden samengevat op een viertal items tot

(potentiële) maatregelen om de financiële en beleidsmatige sturing van de gemeente ten aanzien van de gemeenschappelijke regelingen te verbeteren: 1. Besturingsfilosofie 2.05

Er zijn voorstellen gedaan om bijvoorbeeld raadsleden niet langer te laten participeren in

Algemene en Dagelijkse Besturen van gemeenschappelijke regelingen. Zodoende zou meer recht gedaan worden aan de dualistische verhoudingen, waarin de raad een controlerende taak vervult richting het college. Het college is op haar beurt verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de gemeentelijke taken, waaronder dus de taken die in een gemeenschappelijke regeling zijn ondergebracht. Tot op heden zijn hierover nog geen bindende uitspraken gedaan door raadscommissie en gemeenteraad. 2. Heldere structuur en transparantie 2.06

Sinds circa 4 jaar is tussen de 18 deelnemende gemeenten in de regio de afspraak

gemaakt om in ieder geval voor die gemeenschappelijke regelingen waarin men allen tezamen participeert, de regel te hanteren dat de jaarlijkse bijdrage aan de verbonden partij bij ongewijzigd beleid maximaal stijgt met het percentage gebaseerd op het accrès gemeentefonds. 2.07

Sommige gemeenten hanteren dit percentage voor alle aan hen verbonden partijen.

17

Waarmee men niet langer voor onnodige verrassingen komt te staan voor wat financiële tegenvallers betreft. Alleen bij extra toegevoegde taken van de gemeenschappelijke regeling voor de gemeente kan een extra budget bovenop de indexering worden toegekend. 2.08

Over de reserves en voorzieningen die een verbonden partij kan vormen wordt

voorgesteld om deze overschotten voortaan in principe terug te laten vloeien naar de deelnemende gemeenten en niet langer in de verbonden partij te laten zitten. 2.09 Van nieuwe gemeenschappelijke regelingen wordt voortaan een helderdere rapportage en verantwoording verwacht. In zowel begroting als rekening moet het wettelijk, basis en maatwerk takenpakket zichtbaar worden én dient een koppeling te worden aangebracht tussen deze taken enerzijds en de daaraan toegerekende kosten anderzijds (kostenverdeelstaat). Door deze transparantie kunnen vermoedens en gevoelens van “wij betalen te veel” voorkomen worden. 3. Invloed uitoefenen 2.10

Om meer te komen tot een eenduidige stelling name vanuit de participerende

gemeenten richting een verbonden partij is het wenselijk om één gemeente als coördinator voor deze partij aan te wijzen; de “centrumgemeente”. Deze gemeente geeft een advies-reactie af bij stukken vanuit de verbonden partij richting de andere deelnemende gemeenten. Deze gemeenten behouden daarbij wel zelf de mogelijkheid om een “couleur locale” te geven aan de reactie. 2.11

De ontwikkeling van centrumgemeenten staat qua praktische invulling nog in de

kinderschoenen. De gemeente Spijkenisse onderneemt momenteel de eerste acties in de richting van de DCMR om in gesprek te geraken over een dergelijke constructie. 2.12

Over de participatie van de gemeente Rotterdam als grootste partij in de meeste

gemeenschappelijke regelingen zijn afspraken gemaakt om de invloed van deze gemeente te beperken. Veelal is dit geregeld door in de stemverhouding te zorgen dat Rotterdam altijd één of meer partijen nodig heeft om een meerderheid te kunnen behalen. Er is geen sprake van een vetorecht voor iedere gemeente. 4. Tijdigheid documentatie 2.13

Indien

regelingen

worden

aangepast

(Financieel

Koepelschap

Buitenstedelijke

Openlucht-recreatie) of in het geval nieuwe regelingen worden opgesteld (Halt), wordt voortaan voorzien in een termijn van 8 (in plaats van 6) weken reactietermijn op concept-stukken, zoals rekening en begroting. Hierdoor resteert meer tijd voor het geven van een gedegen reactie, waardoor de kwaliteit ervan kan toenemen.

18

De risicotabel 2.14

De criteria van het normenkader uit hoofdstuk 1 zijn per verbonden partij beantwoord,

deze ingevulde tabellen zijn opgenomen als bijlage van deze rapportage. Deze gegevens zijn de input voor onderstaande risicoanalyse. Aan de hand van het normenkader is daarbij een uitspraak gedaan over de mate waarin de gemeente op het betreffende onderdeel per verbonden partij een financieel en/of bestuurlijk risico loopt. 2.15

Indien de tabel van een verbonden partij, op basis van de score op de criteria per vraag,

geen aanleiding geeft tot opmerkingen over het risico voor de gemeente Schiedam, is het betreffende vlak in de risicotabel groen gekleurd. Komen er uit de overzichtstabel één of enkele (niet al te zwaar wegende) onvolkomenheden of attentiepunten ten aanzien van de verbonden partij aan het licht, dan kleurt een vlak oranje. Mocht uit de overzichtstabel blijken dat de relatie van de gemeente met de verbonden partij (op onderdelen) risicovol is, dan zal het vlak rood gekleurd zijn. 2.16

In onderstaande tabel 1 is aan de hand van deze “stoplichtenmethode” de risicoanalyse

voor de gemeente Schiedam in beeld gebracht, op basis van de financiële, bestuurlijke en informatieverstrekkende relatie van de gemeente met de aan haar verbonden partijen. In vergelijking met onderzoek elders valt het grote aantal groene vlakken op.

19

Tabel 1 1. Financiën

2. Bestuurlijk

3. Informatieverstrekking

N.V. Bank Nederlandse Gemeenten


Gemeenschappelijk Bezit Evides B.V.


GG&GD Nieuwe Waterweg Noord




Regionale Organisatie Gehandicaptenvoorzieningen NWN Regionale Brandweer Nieuwe Waterweg Noord


Veiligheidsregio Rotterdam-Rijmond

N.V. Eneco

Vernieuwde Stadverwerving B.V.

Kommun B.V.

Midgard Beheer B.V. Wijkontwikkelingsmaatschappij Groenoord B.V.

Legenda: rood - relatie van de gemeente met de verbonden partij is (op onderdelen) risicovol oranje - één of enkele (niet al te zwaar wegende) onvolkomenheden of attentiepunten groen - geen opmerkingen over risico 20

4. Overige opmerkingen

Samenvatting overzichtstabellen 2.17

In onderstaande tabel 2 zijn per verbonden partij in steekwoorden de gegevens uit de

tabellen in de bijlage samengevat. Deze zijn onderverdeeld naar de 3 hoofdvragen van het onderzoek (financiële situatie, de bestuurlijke invloed en de informatieverstrekking. Daarnaast is een kolom met overige opmerkingen opgenomen, waarin bijvoorbeeld wordt stilgestaan bij toekomstige ontwikkelingen en historische gebeurtenissen die van invloed zouden kunnen zijn op het financiële risico voor de gemeente Schiedam: Tabel 2 1. Financiën N.V. Bank Nederlandse Gemeenten

• financiële relatie ca. € 800.000 aandelen • <1% aandelen BNG op balans Schiedam • jaarlijks dividenduitkering • extra dividend eind 2007 voor Schiedam


2. Bestuurlijk

• wethouder financiën in Alg. vergadering van aandeelhouders • hoofd financiën treedt op als adviseur van bestuur

• aandacht raad beperkt tot dividenduitkering

• financiële relatie circa € 1,1 mln.

• wethouder in Algemeen Bestuur

• 8,8% van bijdrage aan verbonden partijen naar DCMR

• Schiedam niet in Dagelijks Bestuur

• positieve resultaten ca. € 2 mln. per jaar

• jaarlijks in mei jaarrekening • BNG verstrekt halfjaarbericht

4. Overige opmerkingen • eigen vermogen bank hoog; afbouwen zonder in gevaar brengen inkooppositie

• als N.V. levert BNG geen begroting aan

• geen informele contacten rondom BNG

• eigen vermogen BNG € 50 per aandeel, wordt afgebouwd voor dividenduitkering

• eigen vermogen DCMR circa € 5 mln.


• BNG is solide partner; sturing niet noodzakelijk

• ambtelijk vooroverleg is verwaterd • financiële zeggenschap in DCMR 14,7% • prestatieafspraken zijn vastgelegd • goede sturing op DCMR, maar geen aandacht in raad

21

• DCMR verstrekt rekening, begroting en maraps • informatieverstrekking specifiek afgestemd op gemeente • bestuurlijke reactie op concept-begroting; ter kennisname aan raad • p&c-cyclus DCMR sluit niet aan op cyclus Schiedam

• aanpassing in wettelijke regelgeving (omgevingsvergunning) consequenties voor organisatie DCMR nog onduidelijk • benchmarken DCMR voor gemeente lastig • weinig zicht op “marktconforme” tariefstelling DCMR • gevoelens van meebetalen aan beleid/overhead Rotterdam in DCMR

1. Financiën Gemeenschappelijk Bezit Evides B.V.

• financiële relatie ca. € 3.589,-(aandelenkapitaal)

• wethouder in aandeelhoudersvergadering

• 3,88% van aandelenkapitaal op balans Schiedam

• hoofd financiën is bestuurlijk adviseur

• ruim € 300 mln. eigen vermogen


2. Bestuurlijk

• geen prestatieafspraken vastgelegd

3. Informatieverstrekking • jaarrekening jaarlijks op tijd in raad (mei) • N.V. verstrekt geen begroting • informatie specifiek over relatie Evides – Schiedam

• nieuwe drinkwaterwet; regulering tarieven en winsten waterbedrijven • Evides is solide partner

• raad enkel geïnformeerd over omvang dividenduitkering

• positieve ontwikkeling resultaat Evides: dividenduitkering

• weinig politieke aandacht voor Evides

• financiële relatie 2007 € 155.500

• wethouder in Algemeen Bestuur

• rekening en begroting ontvangen

• positief eigen vermogen, ca. € 25.000

• Schiedam wordt door wethouder Vlaardingen vertegenwoordigd in Dagelijks Bestuur (toerbeurt)

• formele procesgang rondom begroting juist

• resultaat rekening nihil


• toezicht gemeente op tariefstelling (versus eigen vermogen Evides)

• grote financiële zeggenschap • geen sturing op prestaties • aandacht raad voor omvorming Gemeenschappelijke Regeling

• praktisch gezien weinig/geen gelegenheid voor raad om inspraak op begroting uit te oefenen • gebrek aan sturingsinformatie van GR richting gemeente

• besluitvorming rondom omvorming GR loopt ongelijk tussen gemeenten • financiële consequenties nieuwe GR wellicht pas bekend bij begroting 2007 • aandacht voor nieuwe bijdrage gemeente Schiedam

• financiële consequenties omvorming GR nog niet helder GG&GD Nieuwe Waterweg Noord

• financiële relatie ca. € 1,2 mln. (stabiel) • 9,2% van bijdrage aan verbonden partijen naar GGD

• 4 raadsleden + wethouder in Algemeen Bestuur

• jaarrekening, begroting en maraps

• wethouder in Dagelijks Bestuur

• begroting 2007 laat aangeleverd door fusiebesprekingen

• GGD ca. € 400.000 eigen vermogen

• ambtelijke adviesrol in Algemeen Bestuur

• goede sturingsinformatie

• positief resultaat; € 40.000

• 41% budget GGD vanuit Schiedam • afstemming o.a. via wethoudersoverleg volksgezondheid • dienstverleningsovereenkomsten en benchmarks

22

• fusie per 01-01-2007 met GGD Rotterdam e.o. • Schiedam sluit dienstverleningsovk. met GGD Rotterdam • Schiedam blijft vertegenwoordigd in AB GGD • invloed in regeling neemt door schaalvergroting mogelijk af

1. Financiën


• financiële relatie circa € 19 mln. (aandelenkapitaal) • eigen vermogen circa 26 mln. per 3112-05 • vreemd vermogen (kort en lang): € 214 mln. • negatief resultaat in 2005; ca. € 11 mln. • Bijdrage aan overheidsmatige activiteiten € 23 mln.


• financiële relatie ca. € 750 per jaar • Schiedam betaalt € 0,01 per inwoner voor ambtelijk secretariaat Rotterdam • OLIVER realiseert inkoopvoordelen voor gemeenten • geen budget overheveling gemeenten naar OLIVER

2. Bestuurlijk

• wethouder financiën in Alg. Aandeelhouders vergadering • hoofd financiën adviseur • Schiedam benoemt 2 vertegenwoordigers uit markt t.b.v. RvC werkmaatschappijen

3. Informatieverstrekking • rekening tijdig aangeleverd • als N.V. geen begroting aangeleverd • goede sturingsinformatie

• prestatieafspraken zijn gemaakt

• ROC’s verslaglegging specifiek rondom VAVO

• Dagelijks Bestuur is actief betrokken; ook bij onderhandelingen met ROC’s

• OLIVER stelt geen rekening samen; enkel secretariaat functie

• ambtelijke betrokkenheid Schiedam; voorbereiding ROVER

• OLIVER informeert raad en college omtrent nieuwe bekostigingssystematiek.

23

• strategische heroverweging Schiedam t.a.v. ONS • werkgelegenheidsfactoren werkmaatschappijen worden meegewogen

• zie verder nadere analyse

• wethouder in Algemeen Bestuur én Dagelijks Bestuur

• frequente ambtelijke afstemming

• complexe constructie; vele deelnemingen

• verbeteren professionalisering ONS

• grip houden op dienstverlening werkmaatschappijen en tariefstelling is lastig

• er zijn prestatieafspraken; afrekening op basis van kwaliteit en volume


• nieuwe GR ter bevordering bestuurlijke afstemming • ESF-claim mogelijk € 70.000 terugbetalen aan EU door Schiedam

1. Financiën


2. Bestuurlijk



• financiële relatie ca. € 300.000

• wethouder in Midden Delflandraad (AB)

• begroting en rekening worden ingediend

• 2,4% budget verbonden partijen naar Recreatieschap

• Schiedam niet in DB van Recreatieschap

• rekening tijdig ontvangen door gemeente

• positief exploitatieresultaat omdat kosten nog niet aangelegde gebieden in rekening zijn opgenomen

• begrotingscyclus correct doorlopen, maar geen tijd voor gedegen reactie

• enkele recreatiegebieden liggen rondom Schiedam

• eigen vermogen ca. € 600.000 • resultaat nihil

• financiële zeggenschap is ruim 11% • 2x per jaar afstemmingsoverleg Waterweg gemeenten • geen prestatieafspraken; matige sturing op Recreatieschap

• geen sturingsinformatie voor gemeenten

• geen politieke aandacht voor recreatieschap • tegenstelling (geweest) in bestuur omtrent verlagen bijdrage i.v.m. bezuinigingen Regionale Organisatie Gehandicaptenvoorzieningen NWN

• financiële relatie ca. € 4,5 mln. • budget verbonden partijen voor 34,5% naar ROG • geen eigen vermogen; budgettair neutraal • gebruik Wvg achter op begroting; geld over • resultaat nihil

• wethouder in bestuur • ambtelijk in bezwaarschriften- en financiële commissie • financiële zeggenschap 50% • wethoudersoverleg volksgezondheid is overlegmoment • prestatieafspraken en –meting vindt plaats • geen aandacht in raad • goede sturing vanuit bestuur

24

• marap per kwartaal is uitgebreid; ambtelijke en evt. bestuurlijke interesse • maraps bevatten goede sturingsinfo • tijdige aanlevering rekening • begrotingscyclus op orde

• Wmo wordt per 0101-2007 toegevoegd aan ROG • budget ROG neemt toe met ca. € 6 mln. • bevoorschotting ROG teruggebracht naar 80%

1. Financiën

Regionale Brandweer Nieuwe Waterweg Noord

2. Bestuurlijk


• burgemeester en raadslid in Algemeen Bestuur

• rekening en begroting worden jaarlijks aangedragen

• burgemeester in Dagelijks Bestuur

• rekening tijdig aangeleverd

• eigen vermogen ca. € 400.000

• ambtenaar als adviseur bij DB

• begrotingscyclus op orde

• resultaat nihil

• financiële zeggenschap ca. 50%


• financiële relatie ca. € 4,1 mln. (2007) • budget verbonden partijen voor 36,5 % naar brandweer

• frequente ambtelijke / bestuurlijke afstemming

• financiële relatie ca. € 360.000; bijdrage apparaatskosten

• 3 wethouders + raadslid in Regioraad (AB)

• activiteiten- en productbegroting en rekening

• 2,8% van budget verbonden partijen naar Stadsregio

• Schiedam is niet vertegenwoordigd in DB

• rekening binnen termijn ontvangen

• omvang reserves ca. € 30 mln.

• Regiocommissies per beleidsterrein

• financiële zeggenschap ruim 10% • frequent informeel contact en afstemming • prestatieafspraken gemaakt en duidelijk • goede bestuurlijke sturing • frequent aandacht van raad

25

• besluit moet formeel nog worden genomen • bewaken lokale verankering brandweer in gemeenten

• door teruggave overschot aan gemeenten; geen reserve voor nieuwe kazerne

• aandacht raad voor Regiovorming

• ambtelijk overleg op beleidsterreinen

• per 01-01-2007 Brandweer als bestuurscie. onder de veiligheidsregio

• schommelingen in aantallen FLO per jaar complicerend voor begroting

• prestatieafspraken gemaakt en duidelijk



• begrotingsproces correct doorlopen; bestuurlijke reactie op ontwerp-begroting • goede sturingsinformatie

• bestuurlijke drukte kan tot discussie leiden over toekomst stadsregio • stadsregio is (verplichte) Wgr plus regio

1. Financiën

Veiligheidsregio RotterdamRijmond


4. Overige opmerkingen • aandacht nodig voor goede verdeling taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden

• financiële relatie ca. € 600.000 (2007)

• burgemeester in Algemeen Bestuur

• rekening en begroting jaarlijks ingediend

• budget verbonden partijen voor 4,6% naar veiligheidsregio

• Schiedam wordt door Vlaardingen vertegenwoordigd in Dagelijks Bestuur

• rekening tijdig aangeleverd

• eigen vermogen ca. € 6 mln. • Rotterdam draagt groot deel budget Veiligheidsregio • resultaat Veiligheidsregio nihil

N.V. Eneco

2. Bestuurlijk

• financiële zeggenschap 6% • frequent afstemming Waterweg gemeenten

• begrotingscyclus formeel akkoord • Raad / college praktisch te weinig tijd om oordeel over concept begroting te geven

• bewegingen rondom de vorm en mate waarin samenwerking kan plaatsvinden, bijv. inkoop en poolvorming

• bewustheid rondom ligging en inrichting Regio (industrie)


• ruim € 5 mln. aandelenkapitaal op balans Schiedam, is 1,03% van aandelenkapitaal Eneco

• wethouder financiën bij Alg. Vergadering van Aandeelhouders

• jaarlijks jaarrekening ontvangen

• Eneco is solide partner

• N.V. verstrekt geen begroting

• jaarlijks dividend uitkering

• ca. € 2 mld. eigen vermogen

• vooroverleg alleen bij belangrijke besluiten; Code Tabaksblat

• geen politieke aandacht

• rekening 2004 negatief beïnvloed door investeringen in C2000 en meldkamer

• rekening geeft goed beeld van financiële positie Eneco

• ca. € 300 mln. positief resultaat Vernieuwde Stad Verwerving B.V.

• aandelenrelatie € 113.627, 100% deelname in aandelenkapitaal Vernieuwde Stad Verwerving

• organisatie in afbouw

• geen opmerkingen

• geen financiële (garantie) risico’s voor Schiedam

• burgemeester in Alg. vergadering van aandeelhouders

• geen wettelijke vereisten t.a.v. P&Ccyclus

• constructie (lijkt) complex ; zie nadere analyse.

• directeur / bestuurder van gemeente Schiedam

• gemeenteraad beperkt geïnformeerd over voortgang

• personeel wordt in gemeente ondergebracht

• verliezen namen toe • gemeente voorziening getroffen van € 4 mln. Kommun B.V.

• financiële relatie: ca € 18.000 (aandelen) • 100% aandelenkapitaal op balans Schiedam en 50% deelname in Midgard en WOG • eigen vermogen; positief • jaarlijkse dividenduitkering • resultaten positief t.o.v. begrote grondexploitatie

• gemeentelijke financiële zeggenschap 100% • goede sturing op Kommun vanuit college

26

Midgard Beheer B.V.

1. Financiën

2. Bestuurlijk

• financiële relatie: ca. € 9.529 (aandelen)

• Alg. vergadering van aandeelhouders; directeur Kommun + 3 wethouders Schiedam

• financiële relatie verloopt via Kommun • eigen vermogen positief maar sterk gerelateerd aan moment uitkering dividend



• geen wettelijke vereisten aan informatieplicht

• constructie (lijkt) complex; zie nadere analyse

• geen opmerkingen

• gemeente stelt enkel grond ter beschikking

• 2-persoons directie; 1 gemeente Schiedam + 1 uit marktpartijen • Midgard kent eigen ambtelijke organisatie / capaciteit • financiële zeggenschap 50% • frequente afstemming en overleg • goede sturing; toetsingskaders aanwezig

Wijkontwikkelingsmaatschappij Groenoord B.V.

• aandelenkapitaal € 10.000 • gemeente rekent op dividenduitkering grond

• organisatie wordt afgebouwd bij afronding ontwikkeling Groenoord

• risico verkoop ligt bij marktpartijen

Risicoselectie verbonden partijen 2.18

Per saldo blijkt uit het voorgaande dat op basis van de quick scan de gemeente mogelijk

financieel en/of bestuurlijk risico loopt ten aanzien van de volgende verbonden partijen: a. N.V. ONS Houdstermaatschappij b. Midgard B.V. 2.19

De N.V. ONS Houdstermaatschappij is door de Rekenkamercommissie op basis van de

quick scan geselecteerd voor een beknopte nadere analyse. Met name is bij deze nadere analyse stilgestaan bij de opzet en inrichting van deze organisatie en de eventuele ontwikkelingen daaromtrent. Tevens is aandacht besteed aan het financieel verloop binnen deze constructie en de effecten daarvan op de gemeente Schiedam. 2.20

Midgard B.V. is geselecteerd voor de nadere analyse om meer expliciet inzicht te geven

in de gekozen constructie voor de ontwikkeling van de wijk Sveaparken. Hierbij is aandacht besteedt aan de wijze waarop en de mate waarin deze constructie de risico’s voor de gemeente Schiedam beperkt.

27

2.21

Op basis van een beknopte nadere analyse zijn beide verbonden partijen in het

volgende hoofdstuk in kaart gebracht.

28

3 Enkele verbonden partijen nader belicht N.V. ONS Houdstermaatschappij 3.01

De NV ONS Houdstermaatschappij omvat een groot aantal bedrijven die geheel of

gedeeltelijk in bezit zijn van de gemeente Schiedam. Via de ONS houdstermaatschappij (100% aandelen Schiedam), wordt voor 50% deelgenomen in N.V. Irado, de Intergemeentelijke Reiniging-, Afvalinzameling en Dienstverlening Organisatie. De gemeente Vlaardingen bezit de andere 50% van de aandelen IRADO. De NV ONS houdstermaatschappij nam tevens voor 67% deel in de energiemaatschappij (NV ONS Energie). In het onderstaande schema is de structuur samengevat: ONS Houdstermaatschappij 100% gem. Schiedam

ONS Customer Services BV 100%*

NV ONS* Energie, 2/3 Schiedam, 1/3 Eneco

NV IRADO 50% Vlaardingen, 50% Schiedam Irado Papier 75% Midwaste NV 16,6% Het Goed Rijnmond VOF 50% IMG-NL 50% PHIDAF 25% Sweep Europoort BV 33,3%

Irado dienstengroep BV 100%

ONS CAI BV 100%*

ARO specialistische reiniging BV 100%

ONS Netbeheer BV 100%*

ARO plaagdierenbestrijding BV 100%

Dutch Energy Holding GmbH 21,2%*

ARO Schoonmaakservice BV 100% ARO Dienstverlening BV 100% Gemelli BV 25%

P.V. Ned BV 50%*

ONS Ingenieurs bureau BV 100% NV ONS IBOR 100% ZBZ Combinatie VOF 50% ONS facilitair bedrijf BV 100% Beukenhof BV 100% Echte Energie Nederland BV 100%* Echte Energie België BV 100%* SEQ Int. BV 5%* TPH GmbH&co KG 3,3%* Progress Energy services BVBA 50%*

Westland Continental BV 25%

DWD Holding BV 5%*

HIRADO BV 50%

NV KEMA

Energia Plus S.A. 10%*

N.B.: De met een * aangeduide bedrijven en deelnemingen zijn betrokken bij de verkoop aan NV Eneco. ONS CAI is in het voorjaar van 2006 verkocht aan CAIWAY (te Naaldwijk). Verkoop Energiecluster 3.02

In 2005 boekte de ONS Houdstermaatschappij een negatief resultaat van bijna 11

miljoen euro. Dit negatieve resultaat, waarvoor een winstwaarschuwing was afgegeven, is geheel toe te schrijven aan de slechte resultaten van het energiecluster. ONS Energie is een kleine vrager naar energie, hetgeen voordelig inkopen moeilijk maakt. 3.03

Daarnaast heeft ONS Energie geen eigen energieproductie en is dus geheel van inkoop

afhankelijk. Op 13 september 2006 heeft de gemeenteraad ingestemd met de overeenkomst op

29

hoofdlijnen ter verkoop van de aandelen van NV ONS Energie en ONS Customer Services BV aan NV Eneco. Inmiddels is overeenstemming bereikt over de verkoop van het energiecluster aan Eneco per 1-1-2007. Doel van NV ONS Houdstermaatschappij 3.04 −

Het doel van de vennootschap is in de statuten als volgt omschreven: Ten algemene nutte werkzaam te zijn op het gebied van de elektriciteits-, gas-, warmte- en telecommunicatievoorziening, alsmede te voorzien in behoeften aan andere goederen en diensten op nuts- en milieugebied, waaronder onder andere begrepen afvalverwijdering, beheer openbare ruimte en rioolbeheer en voorts maximale inspanningen te leveren om een actieve, innovatieve, rol te (blijven) spelen op haar taakgebieden; dit alles in de ruimste zin.

−

Het samenwerken met, het oprichten van, het deelnemen in, het voeren van beheer en directie over en het financieren van andere ondernemingen en vennootschappen, het verrichten van dienstverleningsactiviteiten zoals omschreven sub a. en het aangaan en doen uitvoeren van overeenkomsten met publiekrechtelijke lichamen en participatie in gemeenschappelijke regelingen als bedoeld in de Wgr. Bij het nastreven van het doel zal de vennootschap zich in het kader van de openbare voorziening inzetten voor het leveren van de hiervoor genoemde producten en, binnen het kader van een evenwichtig beleid, rekening houden met de belangen van haar verbruikers, aandeelhouder(s) en medewerkers, het laatste door het voeren van een verantwoord sociaal beleid, alsmede met de belangen van het milieu en de natuur.

Korte schets per cluster en bedrijfsonderdeel 3.05

De ONS Houdstermaatschappij kent een groot aantal werkmaatschappijen en

deelnemingen, die hieronder kort worden gekarakteriseerd. Wij volgen daarbij de clusterindeling zoals gepresenteerd in de jaarrekening 2005 van ONS Houdstermaatschappij: 3.06

1. Cluster Infra

Binnen het cluster infra werken ONS IBOR, ONS Netbeheer, ONS CAI en ONS Ingenieursbureau samen. Deze vier bedrijven zijn actief in de ondergrondse en bovengrondse infrastructuur. 3.07

a. ONS Ingenieursbureau BV

Het ingenieursbureau ontwerpt, calculeert en offreert infrastructurele werken, besteedt aan voor de gemeente Schiedam en andere opdrachtgevers, verzorgt beleids- en planvoorbereiding voor de infrastructuur van de openbare ruimte en voert projectmanagement uit op deze terreinen. Het ingenieursbureau is voor de omzet in belangrijke mate afhankelijk van de gemeente Schiedam, maar poogt ook buiten Schiedam een grotere omzet te realiseren.

30

3.08

b. ONS netbeheer

ONS netbeheer verzorgt en onderhoudt het elektriciteitsnet en is onderdeel van de verkoop aan Eneco NV. 3.09

c. NV ONS IBOR

IBOR verzorgt integraal beheer van de openbare ruimte, dit omvat het onderhoud en beheer van wegen, straten, openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, afwatering en riolering. De beheerbudgetten van de gemeente Schiedam zijn toegekend aan IBOR waarbij over de afrekensystematiek afspraken zijn gemaakt. IBOR heeft zich ten doel gesteld ook opdrachten buiten Schiedam te verwerven en uit te voeren. 3.10

d. ONS CAI Schiedam BV

ONS CAI Schiedam BV legt centrale antenne systemen en kabelnetwerken aan, exploiteert deze en sluit hiertoe signaalleveringsovereenkomsten af. Na interne studies vanaf 2002 over diverse toekomstopties bleek verkoop van het bedrijf de beste optie. ONS CAI is daarom in het voorjaar van 2006 verkocht.

3.11

2. Cluster Energie

Belangrijkste activiteiten waren de inkoop en verkoop van elektriciteit en gas voor eindverbruikers en wederverkopers. Daarnaast werd onder andere deelgenomen in TPH, de ontwikkeling van een 800 MW gasgestookte elektriciteitscentrale in Hamm Duitsland. Ook was er een deelname in SEQ, de ontwikkeling van een 50 MW gasgestookte klimaatneutrale elektriciteitscentrale en in Trianel European Energy Trading GmbH. Het bedrijf Echte Energie richtte zich uitsluitend op de verkoop van duurzame energie.

3.12

3. Cluster Customer Services

3.13

a. ONS Customer Services (CUS)

ONS Customer Services (CUS) richt zicht op facturatie, incasso en klantcontactafhandeling voor interne klanten van de ONS groep en externe klanten. Voor het grootste deel betreft dit facturatie van energierekeningen. 3.14

b. IRADO

De cijfers van IRADO worden niet geconsolideerd in de jaarrekening van NV ONS Houdstermaatschappij, maar de activiteiten zijn wel nauw met elkaar verbonden. In 2005 kreeg IRADO te maken met een sterke reductie van de opdrachten, door minder opdrachten van de

31

gemeenten Schiedam en Vlaardingen. 3.15

c. Crematorium/begraafplaats Beukenhof

De Beukenhof is een onderdeel van ONS Houdstermaatschappij dat zich richt op de exploitatie en instandhouding van het crematorium en de begraafplaats in Schiedam. In 2005 is nieuwbouw van een condoleanceruimte of aula onderzocht. Financiële en bestuurlijke relatie 3.16

Uit het overzicht blijkt dat het bij NV ONS Houdstermaatschappij gaat om een groot

aantal deelnemingen, waarbij voor de deelnemende gemeente de structuur en achtergrond lang niet altijd helder is. De deelnemingen zijn wel van invloed op het resultaat van de onderneming. Uit de doelstelling blijkt dat de NV ONS Houdstermaatschappij zelf kan besluiten over nieuwe deelnemingen. Uit de jaarrekeningen blijkt dat er in deze deelnemingen ook ieder jaar diverse wijzigingen optreden. Sturing op deze ontwikkelingen geschiedt door de directie en de Raad van Commissarissen. 3.17

De gemeente Schiedam heeft twee relaties met ONS Houdstermaatschappij:

aandeelhouder en opdrachtgever. Schiedam bezit 100% van de aandelen van de Houdstermaatschappij. Het aandelenkapitaal bedraagt ruim € 19,2 mln. De wethouder van financiën, geadviseerd door de afdeling financiën, vertegenwoordigt de gemeente als aandeelhouder. Het college benoemt daarnaast twee vertegenwoordigers (niet zijnde raads- of collegeleden) als commissaris in de Raad van Commisarissen (RvC). Deze Raad van Commissarissen benoemt nog 3 leden, zodat er totaal 5 leden zijn. De gemeente bemoeit zich vervolgens niet met de bedrijfsvoering van de ONS Houdstermaatschappij en de daaronder vallende werkmaatschappijen, behalve in de rol van aandeelhouder. 3.18

Naast de rol van aandeelhouder is de gemeente Schiedam ook opdrachtgever, vooral

voor IRADO, IBOR en het ingenieursbureau. De wethouder voor de openbare ruimte, geadviseerd door de betrokken vakafdelingen, treedt op als opdrachtgever. Een belangrijk deel van de activiteiten en prestaties wordt geregeld in de beheerplannen voor de openbare ruimte, waaraan beheerbudgetten zijn gekoppeld. De gemeente Schiedam heeft de regiefunctie hierop versterkt door twee contractmanagers aan te trekken (één per december 2004 en één per mei 2005). Daarnaast is er meer aandacht voor fysieke controle (controle op straat) van de geleverde prestaties. Het college en de raad worden over de uitvoering van de beheerplannen geïnformeerd via de reguliere P&C cyclus en wanneer de beheerplannen worden geactualiseerd. 3.19

De bijdrage van de gemeente Schiedam aan de overheidsmatige activiteiten van de

ONS-groep is voor 2006 begroot op € 23.043.963,-. Het definitieve budget na bezuinigingsmaatregelen in 2005 was € 19.216.656,-. Voor 2006 zijn de belangrijkste uitgaven:

32

a. Wegen binnen de bebouwde kom b. Afwatering (onderhoud sluizen e.d.)

€ 5.424.800 € 1.191.700

c. Openbaar groen d. Huisvuilinzameling

€ 2.048.100 € 8.196.200

e. Riolen en rioolgemalen

€ 4.183.300

Daarnaast is er nog een groot aantal posten op gebieden als parkeren, ongediertebestrijding, gerechtelijke ontruimingen, verkeersregelinstallaties, verkeersveiligheid, speelvoorzieningen en straatmeubilair, wijkserviceteams en woonschepen.

straatmarkten,

Toekomstige ontwikkelingen 3.20

De verkoop van de cluster Energie is ingrijpend voor de NV ONS Houdstermaatschappij

en heeft ambtelijk en bestuurlijk de vraag naar de toekomstige vormgeving van de Houdstermaatschappij en de daarin ondergebrachte werkmaatschappijen actueel gemaakt. Door accountantsbureau Ernst & Young is een analyse uitgevoerd van het rendement op het uitstaande aandelenkapitaal. Binnen NV ONS Houdstermaatschappij is echter een groot aantal activiteiten met een publiek karakter ondergebracht, zoals het beheer van de openbare ruimte en het beheer van de begraafplaats. Deze activiteiten worden doorgaans tegen kostprijs uitgevoerd, waardoor deze activiteiten niet bijdragen aan de winst van de onderneming. Op het moment van onderzoek was er een ambtelijke notitie in voorbereiding over de toekomstige ontwikkeling van de NV ONS Houdstermaatschappij.

Midgard Beheer B.V. en Kommun B.V.

3.21

Voor het gebied Spaland Oost, een gebied van ongeveer 40 hectare in eigendom van

de gemeente Schiedam, is het plan Sveaparken ontwikkeld ter realisatie van deze Vinex-lokatie. Een aantal bouwers/ontwikkelaars is gevraagd te reageren op het masterplan voor dit project en vervolgens zijn drie marktpartijen geselecteerd: Amstelland Vastgoed B.V., Bemog Projectontwikkeling Utrecht B.V. en Bokx project B.V.. Door deze partijen is samen met de gemeente een samenwerkingsovereenkomst getekend in 1997. Deze overeenkomst regelt de samenwerking van de partijen in een grondexploitatiemaatschappij Sveaparken (GEM), die rekening en risico draagt voor de locatieontwikkeling. Het project omvat circa 1035 woningen, zorgvoorzieningen, een winkelcentrum, een basisschool, groenvoorzieningen en infrastructuur. Het plan kent vier delen: Sveadal, Sveaborg, Sveaholm en Sveafors.

33

Organisatie van Midgard B.V. en Kommun B.V.

3.22

De samenwerking tussen de partners kan schematisch als volgt worden weergegeven:

Gemeente Schiedam

Amstelland Vastgoed BV 100%

100%

Bemog Bokx Project BV Projectontw. Utrecht BV 16,6%

16,6%

50% 16,6%

100%

Kommun BV

Midgard Beheer BV

Sagitta ontwikkeling BV

Bemog vastgoed fin. mij. BV

100%

Bokx Vastgoed BV

Grondexploitatiemaatschappij Sveaparken C.V.

3.23

De gemeente Schiedam neemt voor 50% deel in de grondexploitatiemaatschappij en de

drie marktpartijen nemen samen ook voor 50% deel, dat is 16,6 % per marktpartij. De activiteiten van de grondexploitatiemaatschappij vinden plaats in Midgard Beheer BV, waarin de aandelen op dezelfde wijze zijn verdeeld. Midgard Beheer BV verwerft de gronden, besteed werken aan om de gronden bouwrijp te maken en realiseert bovenwijkse voorzieningen. De kosten van deze activiteiten worden vergoed door de verkoop van bouwkavels en de openbare ruimte wordt overgedragen aan de gemeente Schiedam. 3.24

Midgard Beheer BV kent een algemene vergadering van aandeelhouders, bestaande uit

6 leden. Drie leden namens de marktpartijen en 3 leden (wethouders) namens de gemeente. Verder kent Midgard Beheer BV een directie bestaande uit twee gezamenlijk handelende directeuren. Eén directeur is aangewezen door de gemeente en één directeur door de marktpartijen. Midgard Beheer BV kent verder een secretariaat, een stedenbouwkundige, planeconoom, administrateur, communicatie, milieu, civiele techniek en groen. De constructie is mede opgericht omdat dit fiscaal voordeel biedt. 3.25

De gemeente Schiedam participeert dus voor 50% in de grondexploitatie en deelt

daarmee in de winst of het verlies hiervan. De gemeente participeert niet in de bouwexploitatie. Er is een verplichting voor marktpartijen om 6 maanden nadat bouwrijp is gemaakt de grond af te nemen tegen de waarde die is vermeld in de grondexploitatie. Bij de realisatie van civiele werken

34

wordt openbaar aanbesteed en dit wordt vooraf voorgelegd aan de aandeelhouders. Kleinere werken worden door de directie aanbesteed. Midgard houdt tijdens het werk toezicht. Huidige situatie 3.26

De realisatie van de Sveaparken is ver gevorderd. Er moeten nog 128 woningen in

Sveadal gebouwd worden en 72 appartementen in Krona (voorzieningeneiland). 3.27 De raad wordt via de commissie Wonen en Groen geïnformeerd over de voortgang. Deze informatie geschiedt in formele zin jaarlijks aan de hand van de jaarstukken van Kommun BV. Verder wordt er informeel geïnformeerd door presentaties en werkbezoeken, zoals recent op de fiets. De voortgangsrapportages gaan naar de betrokken wethouders en niet naar de raadscommissie en/of de raad. 3.28

De grondexploitatie van januari 2006 laat een totaal positief saldo zien van € 16,2 mln.,

waarvan reeds € 12,3 mln. aan de aandeelhouders is uitgekeerd. Het gemeentelijk aandeel hierin is 50%. Het resterende voordelige resultaat op eindwaarde is in deze grondexploitatie € 3,9 mln. De dividend uitkeringen aan de gemeente worden gestort in een voorziening. Het college van Schiedam heeft besloten deze voorziening te gebruiken voor de realisatie van werken gerelateerd aan Sveaparken waaronder: het aanpassen van kruispunten in de nabijheid, opstellen van een beheerplan, aanpakken van geluidsproblematiek, aanleg van tracé Kerkweg, fietsroutes aansluiten op bestaande routes en een studie naar haalbaarheid van een parkeergarage. 3.29

Bij de overdracht van de openbare ruimte (o.a. riolering en wegen) worden de werken

gerealiseerd conform de kwaliteitseisen die zijn opgenomen in de “kwaliteitsvoorschriften en wensen voor het bouwen woonrijpmaken locatie Sveaparken”. Na realisatie van de werken vindt een eerste schouw plaats waarbij ook gebruik gemaakt wordt van video-opnamen van het riool en revisietekeningen. Vervolgens vindt herstel van geconstateerde gebreken plaats. Als bij de vervolgschouw blijkt dat alles in orde is, wordt overgedragen aan de gemeente. Toekomstige ontwikkelingen 3.30

Uit de grondexploitatie blijkt dat de prijsontwikkeling in de markt in de afgelopen jaren

telkens gunstiger was dan de aannames. Daarnaast zijn de belangrijkste werken gerealiseerd en daarmee de belangrijkste kosten gemaakt. Het verwachte positieve resultaat kan daarom hoger uitvallen. 3.31

De personele lasten van Midgard Beheer worden vanaf 2005 afgebouwd. In 2005 is er

aan afbouw tot 70-80%, in 2006 een verdere afbouw tot 50-60%, zodat in 2009 de personele lasten volledig zijn afgebouwd. Er is geen personeel in dienst met een terugkeergarantie voor de gemeente Schiedam, er hoeft dus door de gemeente geen personeel terug in dienst genomen te worden.

35

36

4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies en aanbevelingen gebaseerd op quick-scan 4.01

De conclusies en aanbevelingen in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de quick-scan van

alle verbonden partijen. Per verbonden partij heeft er geen accountantsonderzoek of een andere vorm van gedetailleerd onderzoek plaatsgevonden. De conclusies en aanbevelingen zijn daarom van een algemeen karakter. Voor meer gedetailleerde conclusies en aanbevelingen is meer gedetailleerd onderzoek vereist. 4.02

Het valt in het algemeen op dat er (ook in vergelijking met andere gemeenten) weinig

financiële en bestuurlijke risico’s zijn aangetroffen bij de verbonden partijen. De heldere regionale kaders en de consequente sturing dragen hieraan in belangrijke mate bij. 4.03

In de onderstaande tabel zijn de aanbevelingen kort samengevat. In de daarop volgende

paragrafen wordt dit verder uitgewerkt. Nr.

Samenvatting aanbeveling

Zie paragraaf

1.

Bespreking wenselijkheid ook andere partijen op te nemen in paragraaf

4.06

2.

Controlemechanisme inbouwen bij taakverdeling regiogemeenten

4.10

3.

Introductie “stoplichtenmethoden” bij verbonden partijen

4.15

4.

Stroomlijnen proces raadsbehandeling begroting en rekening verbonden

4.16

partijen 5.

Beleid voor vertegenwoordiging in verbonden partijen vaststellen

4.17

6.

Contractmanagement verder ontwikkelen

4.18

7.

Doorlichting structuur ONS Houdstermaatschappij

4.22

8.

Rapportage en uitleg grondexploitatie Sveaparken

4.24

Definitie verbonden partijen en volledigheid paragraaf 4.04

De gemeente Schiedam hanteert de BBV definitie voor verbonden partijen consequent

bij het samenstellen van de paragraaf verbonden partijen. Wij kwamen tijdens ons onderzoek geen partijen tegen die formeel vermeld hadden moeten worden in deze paragraaf. Tegelijk dient te worden opgemerkt dat deze definitie alleen ziet op partijen waarbij er een “financieel belang” en “bestuurlijk belang” aanwezig is. Bij het financieel belang gaat het om een aan de verbonden partij ter beschikking gesteld bedrag dat niet verhaalbaar is indien de verbonden partij failliet gaat onderscheidenlijk het bedrag waarvoor aansprakelijkheid bestaat indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Bij het bestuurlijk belang gaat het om zeggenschap, hetzij uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur hetzij uit hoofde van stemrecht. 4.05

Dit betekent dat er partijen voor de gemeente wettelijke verplichte taken kunnen

37

uitvoeren die niet onder deze definitie vallen. Voorbeelden daarvan zijn een stichting voor de verzorging van het primair onderwijs waarin de gemeente geen vertegenwoordiging of stemrecht heeft, of een stichting die zwerfdieren opvangt en dierenkadavers verwijdert waarbij de gemeente geen vertegenwoordiging of stemrecht heeft. Doordat er wettelijk verplichte taken worden uitgevoerd, heeft de gemeente belang bij continuïteit van de dienstverlening. Aanbeveling 4.06

Aanbevolen wordt na te gaan of college en/of raad het wenselijk achten ook partijen die

belangrijke wettelijke taken uitvoeren voor de gemeente, te vermelden in de paragraaf van verbonden partijen. Vermelding van deze organisaties is niet verplicht, maar kan toch wenselijk worden gevonden. Financieel risico 4.07

De financiële bijdragen aan de verbonden partijen van Schiedam vormen een belangrijk

deel van de gemeentelijke begroting. Met uitzondering van de ONS Houdstermaatschappij, zijn in deze quick-scan bij deze verbonden partijen geen grote financiële risico’s geconstateerd. Door toekomstige ontwikkelingen kunnen er overigens wel financiële risico’s ontstaan. Goede monitoring van verbonden partijen blijft daarom belangrijk. 4.08

De regionale afspraken over de jaarlijks toegestane financiële groei van verbonden

partijen worden in de praktijk gehanteerd voor de toetsing van begrotingen. Dit kader biedt in een vroeg stadium houvast voor de ambtelijke inbreng in regionaal overleg en levert zo een belangrijke bijdrage aan het beheersen van de kosten van verbonden partijen. Het is overigens bijzonder dat de gemeenten in deze regio in dit opzicht eensgezind zijn. In andere regio’s is in het recente verleden tevergeefs getracht een dergelijk kader in te voeren. 4.09

De regionale afspraak om per verbonden partij één gemeente het ambtelijk initiatief te

laten nemen om de stukken van één verbonden partij goed te bestuderen, met een notitie te komen en deze onder de deelnemende gemeenten te verspreiden heeft twee kanten. Enerzijds dient de aandacht verdeeld te worden gezien de beschikbare capaciteit per gemeente en het grote aantal verbonden partijen. Anderzijds ontstaat zo een nieuw risico, namelijk dat één gemeente tot een onvolledige analyse komt of het eigen belang zwaar in de analyse laat meewegen. Aanbevelingen 4.10 Aanbevolen wordt het systeem van regionale financiële kaders te continueren, aangezien dit een belangrijke bijdrage levert aan de beheersing van financiële risico’s en de financiële omvang van verbonden partijen. Verder wordt aanbevolen een check of controlemechanisme in te bouwen door bijvoorbeeld niet één maar een klein aantal gemeenten (twee of drie) het ambtelijk initiatief te laten nemen de stukken van een verbonden partij te bestuderen en een notitie hierover rond te sturen. Zo ontstaat mogelijk een scherpere en/of vollediger analyse en

38

wordt de kans dat het belang van één gemeente te zeer kan overheersen vermeden. Bestuurlijk risico en informatieverstrekking 4.11

De paragraaf verbonden partijen in de begroting en jaarrekening leidt tot weinig

bestuurlijke reacties vanuit de gemeenteraad. Wel worden er in de loop van het jaar vragen gesteld of opmerkingen in de raad of raadscommissie gemaakt over verbonden partijen, zoals over de ONS Houdstermaatschappij, Midgard BV of de regionale brandweer. Wij leiden daaruit af dat de paragraaf in zijn huidige vorm onvoldoende de alertheid waarborgt. Een andere vorm, bijvoorbeeld de vorm van de stoplichten die in dit rapport is gekozen, kan deze alertheid beter waarborgen. De paragraaf geeft zo snel aan waar de eventuele risico’s zijn te vinden en geeft vervolgens bondige achtergrondinformatie over deze risico’s. 4.12

Begrotingen en rekeningen van verbonden partijen zijn veelal formeel op tijd, maar

feitelijk voor de gemeenteraad te laat. Er zijn enkele regels omtrent het tijdig aanbieden van de begroting en rekening van verbonden partijen (o.a. regelgeving voor gemeenschappelijke regelingen en regels voor stichtingen). Deze regels komen er praktisch op neer dat begroting en rekening voor juli bij de gemeente moeten worden ingediend. Dit is net voor de vakantieperiode en vergaderingen van raadscommissies en de raad zijn dan minder frequent. Daardoor is een praktijk ontstaan waarbij regelmatig begrotingen en rekeningen pas in een vergadering van eind augustus of begin september aan de orde komen. Formeel is de informatie dan tijdig verstrekt maar feitelijk is het te laat voor een reactie die nog kan meespelen in de uiteindelijke goedkeuring van de begroting van een verbonden partij door het algemeen bestuur. Overigens treffen de onderzoekers dit probleem aan bij meerdere gemeenten en zien we daarbij ook aanmerkelijke verschillen in de doorlooptijd per gemeente. 4.13

Regionaal zijn er aanzetten gegeven voor beleid ten aanzien van vertegenwoordiging in

een algemeen of dagelijks bestuur van een gemeenschappelijke regeling. Daarnaast speelt de vraag wie kan optreden als Commissaris in een Raad van Toezicht, wie de gemeente als aandeelhouder vertegenwoordigt en of cq. hoe Commissarissen verslag doen aan de gemeente over het gevoerde beleid. Op dit moment heeft de gemeente Schiedam geen vastgesteld beleid op dit punt. 4.14

Bij een aantal verbonden partijen is de gemeente Schiedam naast (mede-)eigenaar ook

een opdrachtgever. Bij een aantal verbonden partijen gaat het daarbij om omvangrijke opdrachten die vaak geregeld worden via een contract of dienstverleningsovereenkomst. Wij concluderen dat de sturing op prestaties in het kader van deze opdrachtgeversrol kan verbeteren. De gemeente heeft hiertoe al een aanzet gegeven, bijvoorbeeld door voor de ONS Houdstermaatschappij contractmanagers aan te stellen, die de opdrachtgeversrol moeten versterken. Om deze prestaties te kunnen sturen zijn heldere afspraken nodig, kennis van de te leveren diensten, capaciteit voor controles en regelmatig overleg. Naast een bestuurlijke opdrachtgever dient ook duidelijk te zijn wie er ambtelijk verantwoordelijk is voor deze taken.

39

Aanbevelingen 4.15

Aanbevolen wordt de paragraaf verbonden partijen zo vorm te geven dat de bestuurlijke

alertheid beter wordt geborgd. Hierbij zou met de geïntroduceerde stoplichtenmethode (inclusief tabel met steekwoorden) gewerkt kunnen worden. Kern is de financiële en bestuurlijke risico’s duidelijk te markeren en hierbij korte achtergrondinformatie te geven. 4.16 Aanbevolen wordt in de regio afspraken te maken over het eerder aanleveren van begroting en rekening van verbonden partijen aan de gemeente. Gedacht kan worden aan een datum eind mei of begin juni. Vervolgens dient voor de gemeentelijke behandeling van deze stukken de doorlooptijd verkort te worden, zodat de raad nog voor het “zomerreces” een zienswijze of besluit kan hebben bepaald. 4.17

Aanbevolen wordt een helder beleid vast te stellen voor de vertegenwoordiging in de

diverse verbonden partijen en het toezicht op verbonden partijen. Notities van andere gemeenten, waaronder Vlaardingen, vormen daarbij een goede basis. 4.18

Aanbevolen wordt om voor de verbonden partijen waarbij sprake is van een omvangrijke

opdrachtgeversrelatie het contractmanagement verder te ontwikkelen. Duidelijkheid dient te bestaan over wie er bestuurlijk en met name ambtelijk verantwoordelijk is voor de opdrachtgeversrol. Vervolgens dient nagegaan te worden in hoeverre er heldere prestatieafspraken zijn, of de gemeente kennis en capaciteit beschikbaar heeft gesteld om deze prestaties te meten en hierover regelmatig overleg voert met de betrokken verbonden partij. ONS Houdstermaatschappij 4.19

Het is in het kader van deze quick-scan niet mogelijk geweest alle verbonden partijen

grondig te onderzoeken, dat was ook niet de doelstelling. De quick-scan heeft wel duidelijk gemaakt dat de ONS Houdstermaatschappij mogelijk financieel een risico vormt. Daarbij spelen de exploitatieverliezen van het energiecluster een belangrijke rol. Een goede financiële analyse van de ONS Houdstermaatschappij is in het kader van deze quick-scan echter niet mogelijk. 4.20

De ONS Houdstermaatschappij kent een complexe structuur met een groot aantal BV’s

die geheel in bezit zijn van de Houdstermaatschappij en een groot aantal deelnemingen in andere bedrijven in Nederland en daarbuiten. Deze deelnemingen zijn overigens ook formeel in de statuten als doel aangegeven. Geconstateerd kan worden dat er ieder jaar ontwikkelingen zijn in het aantal BV’s en (het percentage aandelen bij) deelnemingen van de ONS Houdstermaatschappij. De verkoop van het energiecluster per 1 januari 2007 doet het aantal BV’s en deelnemingen binnen de Houdstermaatschappij belangrijk verminderen. 4.21

Deze bevindingen en ontwikkelingen roepen de vraag op of het wenselijk is dat de

gemeente Schiedam eigenaar is of deels eigenaar is van tal van bedrijven. Daarnaast roept de huidige constructie in een NV met aandeelshoudersvergadering, directie en Raad van Commissarissen vragen op over de wijze waarop gestuurd kan worden op de bedrijfsvoering en

40

inhoeverre een dergelijke gemeentelijke sturing wenselijk is. De ontstane complexe structuur maakt gemeentelijke sturing op een individuele BV of deelneming alleen zeer indirect mogelijk. Aanbeveling 4.22

Mede naar aanleiding van de verkoop van het energiecluster beraadt het college van

B&W zich over de relatie met ONS. Aanbevolen wordt de complexe structuur van de ONS Houdstermaatschappij en de BV’s en deelnemingen in BV’s kritisch door te lichten. Bij deze doorlichting dient de gemeente Schiedam zich af te vragen in hoeverre het wenselijk is of de gemeente eigenaar of mede-eigenaar van de betreffende bedrijven is en welke risico’s dit voor de gemeente met zich meebrengt. Deze doorlichting dient als basis voor beleid ten aanzien van de ONS Houdstermaatschappij. Midgard BV en Kommun BV 4.23

Deze quick-scan heeft geen financiële of bestuurlijke risico’s aan het licht gebracht met

betrekking tot Midgard BV en Kommun BV en de realisatie van Sveaparken. Het project is in een ver stadium van realisatie. De mogelijke risico’s lijken contractueel en bestuurlijk goed beheerst te worden. De raadscommissie wordt formeel slechts geïnformeerd door de jaarstukken. Deze jaarstukken maken de inrichting en werking van de gezamenlijke grondexploitatie niet voor iedereen duidelijk. Daarnaast is er wel informeel overleg en informatie over de voortgang van het project. Er worden kwartaalrapportages geleverd aan de wethouder. Aanbeveling 4.24

Aanbevolen wordt om regelmatiger te rapporteren aan de gemeenteraad over de

voortgang van de realisatie van Sveaparken en de financiële consequenties voor de daaraan verbonden partijen. Daarbij past een korte en heldere uitleg van de werking van de gezamenlijke grondexploitatie.

41

42

Bijlagen

43

44

A

Normenkader per verbonden partij Het overzicht is in digitale vorm te vinden op de website van de gemeente. Indien men een printversie wil ontvangen gelieve de secretaris van de Rekenkamercommissie hiervan in kennis te stellen.

45

46

B

Overzicht van geïnterviewde personen

-

De heer M. van de Groenendaal, hoofd financiën

-

De heer L.F. Griffioen, strategisch beleidsadviseur / procesmanager binnenstad

-

De heer J. Metz, beleidsadviseur, afdeling educatie

-

De heer H.P.H. Dijkers, hoofd bureau projectmanagement, afdeling Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling

-

De heer H. Nossent, beleidsadviseur veiligheid

-

De heer H. van de Linde, hoofd financiële economische zaken Dienst Sport en Recreatie

-

De heer J. van Vugt, Directeur Dienst Sport en Recreatie

-

Mevrouw J.W. Vermeer, beleidsadviseur welzijn

-

Mevrouw C. Sirre, teamleider ontwikkeling en advies

-

Mevrouw W.C.M. Niekus, hoofd Bestuurs- en Management Ondersteuning

-

Mevrouw E. Geler, beleidsmedewerker

-

De heer J.A.H. van Sasse van IJsselt, beleidsadviseur wonen

-

De heer H. Lambregts, beleidsadviseur ruimtelijke ordening

-

De heer A.M. Boersma, teamleider

47

48

C

Overzicht van geraadpleegde documentatie N.V. Irado -

Uittreksel KvK, 01-05-2006

-

GFT-contract Algemeen bedrijfsplan 2005 – 2009

-

Dienstverleningsovereenkomst inzamelen huishoudelijke afvalstoffen

-

Financieel Jaarverslag 2005 Financieel Jaarverslag 2004

-

Financieel Jaarverslag 2003

N.V. ONS Houdstermaatschappij -

Jaarverslag 2004

-

Jaarverslag 2005

-

Statuten

Regionale Organisatie Gehandicaptenvoorzieningen Nieuwe Waterweg Noord -

Gemeenschappelijke Regeling

-

Akte van oprichting Begroting 2004

-

Jaarrekening 2004

-

Jaarrekening 2005 Begroting 2006

-

Ontwerp begroting 2005

Gemeenschappelijke Regeling Geneeskundige- en Gezondheidsdienst Nieuwe Waterweg Noord -

Gemeenschappelijke Regeling 2002

-

Jaarrekening 2002

-

Marap augustus 2003 Jaarrekening 2003

-

Jaarrekening 2004 Jaarrekening 2005

-

Productbegroting 2004 Productenboek 2004

-

Begroting 2004

-

Productbegroting 2005 Begroting 2005

-

Begroting 2006 Meerjarenbegroting 2005 - 2010

49

-

Concept-nota Volksgezondheid en Zorg Regio Nieuwe Waterweg Noord

Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (RHRR) -

Voorstel wijziging Gemeenschappelijke regeling

-

Jaarverslag 2004

-

Jaarstukken 2005 Programmabegroting 2006

-

Productraming 2005 Programmabegroting 2005

Brandweer Waterweg -

Gemeenschappelijke regeling

-

Jaarstukken en uitvoeringsinformatie 2005 (Producten)begroting 2004

-

Productenbegroting en productenraming 2005

Openbaar Lichaam Volwasseneneducatie Rotterdam-Rijnmond (OLIVER) -

Gemeenschappelijke regeling

-

Wonen en Leren van Volwassenen in de Regio, centrum voor onderzoek en

-

statistiek Dossier: “oude” ESF-subsidies

Gemeenschappelijke Regeling DCMR – Milieudienst Rijnmond -

Gemeenschappelijke regeling tot instandhouding en beheer van de DCMR e Milieudienst Rijnmond, t/m 16 wijziging

-

Werkplan 2006

-

Begroting 2006 e 1 wijziging beleidsbegroting 2006

-

Controle jaarrekening 2005 e Notitie concept beleidsbegroting 2007 en 2 wijziging beleidsbegroting 2006

-

Begroting 2007

-

Werkplan 2005 Begroting 2005

-

1 wijziging begroting 2005 e 2 wijziging beleidsbegroting 2005

-

3 wijziging beleidsbegroting 2005 Eindrapportage 2005

-

Financieel jaarverslag 2005

-

Jaarrekening 2005 Werkplan 2004

-

Begroting 2004

e

e

50

-

Begroting 2004, bijdrage deelnemers Begroting 2004, bijlagen

-

1 wijziging begroting 2004 e 2 wijziging begroting 2004

-

Verordening financieel beleid, financieel beheer en financiële organisatie

-

Eindrapportage 2004 Jaarrekening 2004

-

Jaarverslag 2004

e

Stadsregio Rotterdam -

Beleidsprogramma 2006 – 2010

-

Verantwoordingsnota Regiodag 2006

-

Gemeenschappelijke regeling Activiteitenbegroting 2007

-

Programmabegroting 2007 Programmabegroting 2006

-

Activiteitenbegroting 2006 Activiteitenbegroting 2005

-

Programmabegroting 2005

-

Jaarverslag 2005 Jaarrekening 2005

-

Programmabegroting 2004 Jaarverslag 2004

-

Jaarrekening 2004

Gemeenschappelijke Regeling Halt Rotterdam-Rijnmond -

Raadsvoorstel (inclusief ontwerp besluit) tot vaststelling Gemeenschappelijke Regeling Halt Rotterdam-Rijnmond, 22 december 2005

-

Brief aan alle werkrelaties “schaalvergroting Halt”, mei 2006 Brief aan AB Halt van gemeente Vlaardingen inzake benoeming burgemeester in AB, 4 mei 2006

Gemeenschappelijke Bezit Evides B.V. -

Statutenwijziging Evides N.V., 28 juni 2004 Evides waterbedrijf, jaarverslag 2004

-

Evides waterbedrijf, jaarverslag 2005

Bank Nederlandse Gemeenten N.V. -

Statuten BNG, 21 juni 2005 Jaarverslag BNG 2004, algemeen overzicht

-

Jaarverslag BNG 2004, het bedrijf

51

-

BNG 2005 in het kort Jaarverslag BNG 2005

Recreatieschap Midden Delfland -

Begroting 2004 / Meerjarenbegroting 2004 – 2008

-

Jaarrekening / -verslag 2004 Ontwerpprogrammabegroting 2005

-

Jaarstukken 2005 Programmabegroting 2006

Financieel Koepelschap Buitenstedelijke Openluchtrecreatie -

Gemeenschappelijke Regeling voor het Financieel Koepelschap

-

Raadsvoorstel wijziging GR, 23 mei 2006 Begroting 2004 / meerjarenraming 2005 - 2007

-

Ontwerpjaarrekening 2004 Programmabegroting 2005

-

Jaarrekening 2005 Programmabegroting 2006

Eneco Holding N.V. -

Statuten

-

Jaarverslag 2005

Vernieuwde Stadverwerving B.V. -

Statuten

-

Jaarbericht 2004

-

Jaarstukken 2005

Kommun B.V. -

Akte van oprichting

-

Jaarverslag 2004

-

Jaarverslag 2005

Midgard B.V. -

Grondexploitatie 2005 (+ bijlagen)

-

Grondexploitatie 2006 Ondernemingsplan

-

Directiereglement

-

Dossier aandeelhoudersvergaderingen Jaarbericht 2004

-

Jaarstukken 2005

52

-

Voortgangsrapportages

Wijkontwikkelingsmaatschappij Groenoord B.V. -

Akte van oprichting 200

-

Overzicht budgetten 2006 projecten

-

Financiële maandrapportages 2005 Financiële maandrapportages 2004

-

Jaarrekening 2005, WOG Beheer B.V. Jaarrekening 2005, WOG C.V.

-

Jaarrekening 2004, WOG C.V.

53

Rekenkamercommissie Schiedam-Vlaardingen

Recommend Documents