Reisverslag Roemenië Dit voorjaar maakten Wieb en Jans Keizer en Dineke Rohaan een reis naar Roemenië. Op verzoek van Aly Jurjens-Eikenaar reisden zij met haar door dat land en hielpen bij het werk van de st. Kinderwerk Oost Europa Nederland (KOEN). Ook waren ze op zoek naar een gebouw dat door de bouwploeg gerestaureerd kan worden, want de Nederlandse ministeries geven dit jaar voor het laatst subsidie aan projecten in Roemenië. Een ander doel van de reis was om verschillende projecten te bekijken en financieel te ondersteunen. Tevens wilden ze enkele vrienden en bekenden bezoeken. Hierbij hun verslag.
Restauratieprojecten
Voorbereiding We bezochten een negental projecten. Onze definitieve keuze viel op Aita Medie. Hoewel de omwenteling reeds 15 jaar geleden plaatsvond, is het nemen van eigen initiatief nog steeds een probleem. Daarom is het belangrijk dat er vanuit Nederland een bouwploeg komt om te laten zien dat er met samenwerking iets positiefs tot stand is te brengen. Wij proberen met een klein vlammetje hun zover te krijgen dat er een vonk overspringt en zij er een vuur van maken. Een saamhorigheid waaruit in de toekomst iets moois kan groeien. De bedoeling is om begin september aan het werk te gaan in Aita Medie.
“Middelste deur” Aita Medie (=Middelste deur) ligt 40 km t.n.v. de stad Braşov. De twee dorpen ten noorden en ten zuiden van de rivier heten: Grote deur en Kleine deur. Door de “deuren” over de rivier komt men in het woongebied van de Saksen. Zij hadden zich hier, op verzoek van de Hongaarse koningen, rond 1200 gevestigd om het land tegen indringende bendes te beschermen. Ze bouwden eigen dorpen en steden (w.o. Braşov) met sterke (kerk) burchten. Vandaar de naam Zevenburgen.
Werk
Aita Medie telt 800 inwoners, w.o. 130 kinderen. Tot hun 14e gaan ze naar de dorpsschool. Als ze verder willen leren moeten ze naar b.v. Brasov. Oorspronkelijk
1
werkten veel mensen in de mijnen. Ze krijgen een klein pensioen dat in de communistische tijd redelijk was, tegenwoordig is het een karig bestaan, net genoeg voor dagelijks voedsel. De meesten hebben gelukkig een groentetuintje. Het land bewerken zonder landbouw- machines brengt te weinig op, zodat veel jonge gezinnen het dorp verlaten. De situatie is vaak uitzichtloos. Wij maakten mee dat de predikant een telefoontje kreeg dat een vader van 31 jaar zich ’s nachts van het leven had beroofd.
Kerken Er zijn twee kerken in het dorp: een Hongaarse Református kerk en op het protestantse kerkhof is er voor de 95 Roemenen een Orthodox kerkje gebouwd. Verder zijn er 30 Unitarischen en 15 Katholieken in het dorp.
Een gebouw dat gebruikt wordt Midden in het lintdorp staat een oud gebouw waar in twee zalen bruiloften, doopfeesten en bijeenkomsten van allerlei aard worden gehouden, waarvan door iedereen in het dorp gebruik gemaakt wordt. Met bruiloften en feesten wordt er thuis gekookt en gebakken, waarna het eten opgeslagen wordt in ruimtes van het gebouw, het vlees wordt b.v. bewaard onder brandnetels. De voorbereidingen voor zo’n bruiloft duren een week en het hele dorp is erbij betrokken. Er staat één kachel in de grote zaal en er wordt gestookt met hout. Het sanitair voor de vele bruiloftsgasten bestaat uit één afdakje achter in de tuin.
Plannen In het gebouw is geen toilet. Een doktersassistente komt wekelijks in de pastorie om mensen te helpen, er is nauwelijks sprake van privacy. Men wil graag een medische behandelkamer en een aparte ruimte voor de jeugd en een bibliotheek. Het dak ziet er gelukkig redelijk goed uit.
Renovatie nodig Er is een plan voor renovatie ingediend: - om een zaal te vergroten moet de ingang naar buiten verplaatst worden, daarvoor is een betonbalk nodig om de zolderbalken op te vangen. Ook zijn er 2 nieuwe ramen en een deur nodig. Er moeten vloerplaten gelegd worden; - evenzo in de feestzaal; voor de behandelkamer moet een aparte buitendeur en een halletje met toilet komen; - in de bibliotheek moeten vloerplaten gelegd worden;
2
-
tussen de zalen komt een keuken met aanrecht en kasten, ook moet een deur verplaatst worden; er moeten toiletten en wastafels komen; er is water aan- en afvoer en een waterpomp nodig; de elektriciteit moet worden vernieuwd; deuren, ramen en muren moeten binnen en buiten gerepareerd worden; er moet een trap naar de zolder gemaakt worden, zodat er in de toekomst gastenverblijven gebouwd kunnen worden.
U doet toch ook mee?!!! De commissie wil proberen om dit restauratieproject in Aita Medie te realiseren. Daarbij hebben we uw financiële hulp nodig. Wij garanderen u dat al het geld wat binnenkomt besteed wordt aan het project, er blijft niets aan de strijkstok hangen.
De ministeries van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingshulp zullen dit jaar nog alle giften die overgemaakt worden verdubbelen. Als Roemenië tot de EU behoort, vervalt de subsidie.
Diaconale hulp Gedenk de gevangenen De predikanten Bogya Mária en Ferenc begonnen ’s zondags in de stad Satu Mare tussen de flats onder wat bomen te zingen en te prediken. Er kwam toestemming voor kerkbouw. Toen de fundering klaar was hielden ze in de kelder diensten. We stuurden uit Berkum tafels en stoelen. Nu staat er een mooie kerk. In de gastenkamers boven in de kerk overnachten we. Dit jaar is door de sneeuwmassa het dak van de kerk lek geraakt, door een constructiefout kan het sneeuwwater niet snel genoeg afgevoerd kon worden. Sinds enkele jaren steunt onze commissie het werk onder vrouwen in de gevangenis. Met het geld kan de predikant postzegels, papier en pennen kopen. Vorig jaar kerst kregen 45 vrouwen een pakketje met koekjes, boeken, tandpasta, tandenborstels, zeep, zeepbakjes en shampoo. Op hun verzoek bezocht ze de kinderen van de vrouwen. Er zitten 2 vrouwen in één cel. In de winter slapen ze in één bed. Ze willen dan ook graag gearresteerd worden om onderdak te hebben.
3
In Cluj kunnen we Csigoran Ibolya financieel een beetje helpen. Zij heeft MS, haar situatie is gelukkig stabiel. Zij loopt wankel, kan moeilijk de trap op en heeft een stijve nek. Zij is 45 jaar, haar man heeft haar verlaten voor een jongere vrouw. Ze moet rondkomen van € 50 per maand invaliditeitspensioen, terwijl de gasprijs maar blijft stijgen. Ze is kunstzinnig en geeft wat creatievelessen in een tehuis voor gehandicapte kinderen. Ze laat ons haar expositie van gedroogde bloemen zien. In Biharia bezoeken we ds.Csernák Béla en spreken over de situatie van kerk en staat. Béla is redacteur van 3 kerkbladen. Daarin schreef hij wat een begrafenis kost als de mensen lange tijd geen kerkelijke bijdrage hebben betaald: € 200 + kerkelijke bijdrage van de laatste 5 jaar = € 250 + € 25 voor de klokkenluider en € 25 voor de organist is € 300. Sindsdien zijn er meer mensen die hun kerkelijke bijdrage betalen. Hij vraagt ons om incontinentiemateriaal.
Diversen
Opleiding dove jongeren Flora Emese woont met haar man en twee kinderen in het gebouw van de universiteit in Oradea waar haar man sociologiecolleges geeft, ze is doof. Zij heeft in Satu Mare de st.Senzor opgericht met als doel o.m. het opleiden van dove jongeren. Vorig jaar zijn voor een naaicursus machines en materialen naar Satu Mare gebracht. Omdat de afstanden groot zijn: van Oradea naar Satu Mare is 3,5 uur rijden, was het moeilijk ruimte te zoeken in Satu Mare. Ze zoeken nu naar mogelijk-heden in Oradea. Wij hopen u daar in de toekomst meer over te kunnen vertellen. Afgegeven: gehoorapparatuur.
4
Onderwijs zigeunerkinderen Ds. Székely József bezoekt drie keer per week de zigeuners in Csejd. Daar staan een twintigtal zigeunerwoningen, sommigen zijn nog minder dan een stal. Wij gaan met hem mee naar de school, er tegenover staat de kleuterschool. Het personeel vertelt het e.e.a. We geven geld om toner voor de printer te kopen. Wanneer de zigeuners geen kerkelijke belasting betalen worden de kinderen niet gedoopt en krijgen ook geen begrafenisdienst. We gaan naar het cultuurhuis. Er is een heel grote zaal met podium plus 2 kamers en boven nog een grotere kamer waar wel het nodige moet gebeuren. Er is geen water, geen toilet. Dan worden we uitgenodigd een huisje binnen te gaan. De vader heeft het 100 % vergroot. Ze leven in een ruimte van 3x 4m, met 10 personen, waaronder een tweeling van een paar maanden. Bittere armoede en kinderen die om de minste reden hun plicht om naar school te gaan verzaken. Later geven we aan ds.Székely kleren en knuffels om op een ander tijdstip uit te delen zodat er geen ruzie of jalousie ontstaat onder de mensen.
Opbouwwerk vrouwen Ds. Bogya Mária uit Satu Mare is presidente van de vrouwenverenigingen in Roemenië. Op de landelijke dag in Zalau worden 1200 vrouwen verwacht Dit werk onder de vrouwen is net zo belangrijk als het in Nederland tot in de tachtiger jaren was. De bond van plattelandsvrouwen of de Nederlandse Christen Vrouwen Bond hebben ook veel gedaan aan opbouwwerk (emancipatie) van de vrouw. Onze commissie wil dit werk onder de vrouwen graag steunen.
Zangkoren Na de revolutie is het weer mogelijk om in Roemenië koren op te richten en zangconcoursen te houden. We hebben in de afgelopen jaren tientallen orgels en harmoniums naar kerken, gemeentezalen en muziekscholen gebracht. Verschillende koren dragen koorkleding uit Nederland. De moderne, kleurige
5
blauw-groene kostuums die we van de Hanzezangers kregen zijn bestemd voor de koren van de Református kerk in de steden Satu Mare en Târgu Mures. Voor de koren hier is het fijn te weten dat een ander koor met hun outfit de lofzang verder draagt.
Kinderwerk Op verzoek van Aly Jurjens-Eikenaar reizen wij met haar door Roemenië en helpen bij het werk van de st. Kinderwerk Oost-Europa Nederland (KOEN). In het conferentiecentrum Bod Péter in Târgu Mures wordt een instructiedag voor jeugdwerkleiders gehouden. KOEN heeft in het gebouw een eigen kantoor waar Barta Csaba en Demeter Irénke werken. Zij zijn beiden godsdienstleraar. Er komen die dag 130 jeugdleiders die op 85 plaatsen een Vakantie BijbelWeek (VBW) willen gaan houden. Samen met Aly presenteren ze het nieuwe programma “Supermagneet”. Het thema is: Hoe God mensen aantrekt. Voor elke dag zijn er nieuwe verhalen, werkjes en liederen rond datzelfde thema. Aan het eind van de presentatie vertelt Aly in het Hongaars dat het Bijbelgenootschap voor elk kind een boekje over Bartimeüs schenkt. Ook krijgt elke VBW een stel vertelplaten over Bartimeüs.
Als iedereen op formulieren heeft ingevuld hoeveel kinderen verwacht worden, krijgen ze een programmaboek en materiaal mee. Het was een inspirerende dag. Om de voortgang van dit mooie en dankbare werk te kunnen garanderen, vragen wij uw steun, zowel in geestelijke als in financiële zin. ’s Middags worden afspraken met de drukker gemaakt, ‘s avonds is er een bestuursvergadering. De volgende dag rijden we naar Cluj waar we in het bisschopsbureau spreken met ds. Kovács István, verantwoordelijk voor dit werk. Er wordt ook een bezoek gebracht aan Dorkas Aid in Cluj om te bedanken voor de duizenden potloden die zij elk jaar weer voor VBW’s beschikbaar stellen. De nieuwe manager, Daray Attila, werkt in een nieuw kantoor. Hij is erg enthousiast en laat alles zien: in een enorme hal zijn vrouwen die kleren sorteren en voedselpakketten maken, waar ze een kinderbijbel bij in stoppen. Arme gezinnen worden twee jaar gesponsord en krijgen dan drie keer een zak met kleren ed. Ze moeten wel 2x per jaar een foto insturen om daarmee de maat van de kleren te bepalen.
Uitgezonden door Kerkinactie In Cluj hebben we een afspraak met ds. Foka v.d. Beek. Zij is 2 jaar lang door
6
Kerkinactie uitgezonden om informatie te verzamelen over de Református kerk (50%) en voor de andere 50% over orthodoxen, luthersen en baptisten in Roemenië. Zij geeft college in het theologisch instituut. We vragen of de Alphaof Emmaüscursus, in Nederland zo populair, bekend is in Roemenië. Foka vertelt dat er een groep binnen de Református kerk is die alles wat van buiten komt goed vindt en anderen vinden alles verkeerd. Zij zegt: de mensen geloven hier wel, dat is het probleem niet. Geloven op maandag is hier het probleem, niet mensen tot geloof brengen. De CE (piëtistische stroming in de kerk) staat positiever t.o.v. het opzetten van kringen. Over het algemeen is men gewend dat de dominee (s)preekt en zij luisteren. Zij heeft een Bijbelkring opgezet en merkt hoe moeilijk de studenten het vinden om iets te zeggen. We gaven pakketten af van mw. De Goeijen en dhr. V.d.Water.
Oude bekenden In Târgu Mures bezoeken we ds.Varga László. We spreken, hoe kan het anders, over kerk en politiek. Hij schreef na de revolutie diverse boeken over de Bijbel. Hij kreeg van de communisten levenslange gevangenisstraf omdat hij een brief schreef over de schending van mensenrechten aan de Volkerenbond van destijds. Hij kwam vrij doordat Ceausescu handelsbetrekkingen met Amerika wilde aanknopen en daarvoor politieke gevangenen moest vrijlaten. In de communistische tijd brachten wij koffie (=valuta) waarvan hij een kerkje bouwde. Hij vraagt of wij een boek kunnen laten drukken in Nederland.
In Bita spreken we met ds. Bancea Gábor. Van het cultuurhuis dat door de bouwploeg is gerestaureerd wordt gebruik gemaakt. De dokterspost is nog niet afgewerkt. Er staat geld op de bank om het verder af te maken, maar hij vertelt dat de mensen sinds 2 jaar alleen voor geld willen werken en dat vindt hij jammer van het (gekregen) geld. Hij heeft met vijf andere predikanten gesolliciteerd naar de nieuwe wijkgemeente 4 in Sfântu Gheorghe. Hij is door de pas benoemde kerkenraad en door de gemeente gekozen. Op de stemmingspapiertjes stonden de namen niet op alfabetische volgorde. Iedereen ging hiermee akkoord. Achteraf protesteerde iemand bij de decaan. Deze wilde de brief niet behandelen, omdat niemand voor de stemming protest had aangetekend. Volgens de kerkelijke regels had hij de brief moeten doorsturen en nu wordt hij ook gestraft. Vorig najaar is er een onderzoekscommissie ingesteld, het duurt allemaal vreselijk lang. Men fluistert dat de kerkleiding liever een andere kandidaat op deze post had gezien.
7
Ds.Balogh Zoltán was voorheen predikant in Egerpatak, waar de bouwploeg een gemeentezaal hielp restaureren. Nu staat hij in Covasna. De kerk is onlangs prachtig gerestaureerd. Nu is de pastorie aan de beurt. Toch is de realisatie van een goede kleuterschool meer urgent. Er wordt nu gebruik gemaakt van twee appartementen in twee flatgebouwen. Het zijn twee kleine kamers, waar 2x17 kinderen zitten. Ze delen één toiletje in de badkamer en er is een klein keukentje voor de juffen. Het is op de eerste verdieping en het stinkt er afschuwelijk, waarschijnlijk is de riolering stuk in de kelder. De kerk heeft een gebouw teruggekregen, groot genoeg, maar in zeer slechte staat. Het is een historisch gebouw met een mooie uitstraling. Er omheen is een grote boomgaard, zodat een speelterrein geen probleem is. Het moet volledig worden afgebroken en in dezelfde stijl worden opgebouwd, kosten ongeveer € 3540.000. Momenteel zit er in een gedeelte een soort Doe-het-zelf winkel in. Ze betalen een kleine huur, maar moeten er bij nieuwbouw uit. Onderweg bezoeken we kort ds.Juhász Zoltán in Zabala Pava. Hij was vaak in Zwolle, en was ook aanwezig op het 25-jarig jubileum van onze commissie in de Jeruzalemkerk in 2004. Zoltán wil o.l.v. prof.Balke promoveren op het leven en werk van Kohlbrugge.
In Izvorul Crisului bij de fam.Ferenc László brengen we de zondag door. Hij was één van de sprekers op de jubileumdag van onze commissie. Naast zijn kerk wordt een klein museum gebouwd. Dorpelingen willen een vereniging oprichten voor de geschiedenis van het dorp. Hij is verantwoordelijk voor o.m. het ouderen- beleid in het bisdom. Al met al was het een enerverende reis. Velen deden een beroep op ons.
Helpt u mee? Stort dan uw gift op bankrekening: 41.35.50.745
t.n.v. Commissie Oost Europa Zwolle Wilt u meer informatie? J. Keizer J. de Wit
tel. 038 - 4216114 tel. 0529- 401 525
8
9
