Reisverslag Bayeux
Van 14 tot en met 17 september zijn de raadsleden Barbara van Benthem Jutting (D66) en Ferry van den Broek (VVD) namens de gemeenteraad in Bayeux geweest in het kader van de jumelage met Bayeux. Dit jaar had de reis een bijzonder karakter vanwege de zeventigjarige bevrijding van Eindhoven. Hierbij doen de raadsleden een verslag van deze reis en zal het verzoek van de gemeente Bayeux nader worden toegelicht. Dit document zal een inleiding geven op de reis, een verslag geven van dag tot dag, het verzoek van de gemeente Bayeux toelichten en uiteindelijk discussiepunten formuleren voor de commissie Financiën & Bestuur van 7 oktober 2014. Inleiding Het is al jaren een traditie dat een afvaardiging van de Eindhovense gemeenteraad elk jaar voor enkele dagen naar Bayeux gaat om daar diverse activiteiten bij te wonen in het kader van de jumelage met Bayeux. Eindhoven en Bayeux kennen een sterke verbondenheid omdat beiden steden als een van de eerste steden van hun land werden bevrijd door de geallieerden. Elk jaar organiseert de Stichting 18 September onder andere een bezoek aan de Franse stad met Eindhovense scholieren en wielrenners. Het hoogtepunt van de reis is het ontsteken van het bevrijdingsvuur in Bayeux. De wielrenners brengen dit vuur naar Eindhoven waar het gebruikt wordt om op 18 september tijdens het defilé de vlam bij het monument te ontsteken. Het vuur wordt die avond ook overhandigd aan de Burgemeester van Wageningen zodat dat vuur op 4 en 5 mei wordt gebruikt bij respectievelijk de Nationale Dodenherdenking en Bevrijdingsdag. Ook dit jaar gingen bijna 100 Eindhovense middelbare scholieren naar Bayeux om daar onder andere de stranden te bezoeken waar de geallieerden de bevrijding van Europa hebben ingezet. En net zoals voorgaande jaren gaven de scholieren aan het een indrukwekkende ervaring te vinden. Het is goed om op te merken dat Bayeux historisch niets heeft met 18 september. Voor Eindhoven is de 18e echt de dag van de bevrijding en het is die gedachte die wij naar Bayeux hebben gebracht. Bayeux is namelijk op 6/7 juni bevrijd en het is dan ook logisch dat dat een belangrijke datum voor hen is. Desalniettemin zet men zich in Bayeux elk jaar weer in om activiteiten te organiseren die in de lijn liggen van de bevrijding van Eindhoven. In de volgende paragrafen wordt een verslag gegeven van de reis van dag tot dag.
14 september De raadsleden vertrokken op zondag 14 september naar Bayeux. De reis van Eindhoven naar Bayeux neemt ongeveer zes uur in beslag. Na de reis zijn we aangekomen in Hotel Churchill. Dit karakteristieke maar eenvoudige hotel ademt in alles de sfeer van de bevrijding. Op de dag van aankomst waren er geen activiteiten georganiseerd en dat schepte de mogelijkheid om bij te komen van de reis die per auto werd afgelegd. Wel was er een korte kennismaking met het comite FranceHollande, dat kan worden gezien als de Franse Stichting 18 September. 15 september De ochtend van de eerste volledige dag in Bayeux stond in het teken van bezoeken aan graven en stranden. Naast een bezoek aan de Amerikaanse militaire begraafplaats, werd ook een bezoek gebracht aan de Duitse militaire begraafplaats. Het is bijzonder om te constateren dat op een kleiner oppervlak er meer Duiste soldaten begraven liggen dan in vergelijking op de Amerikaanse begraafplaats. De delegatie, onder leiding van de Stichting 18 September, begaf zich daarna naar Pointe du Hoc. Pointe du Hoc is een locatie op een klip langs de Normandische kust in NoordFrankrijk. De rots bevindt zich tussen Omaha Beach en Utah Beach. Beneden is er een smal kei strand van een tiental meter breed, daarna steekt Pointe du Hoc 30 meter boven de zee uit.In de Tweede Wereldoorlog stond dit strategische punt tjokvol met Duitse bunkers en kanonnen. De Duitsers hadden zes 155 mm kanonnen Figuur 1: Het landschap van Pointe du Hoc waar de geïnstalleerd, om de landingsstranden inslagen van de vele bommen nog steeds te zien. te verdedigen. Ze bestreken 2 invasie stranden. Daarom was het van het grootste belang deze kanonnen uit te schakelen. Het bijzondere aan dit monument is dat het landschap nog steeds bezaaid is met de krakers van de inslagen waardoor er een goede indruk te krijgen is van de intensiteit van de bombardementen. Na het bezoek aan Pointe du Hoc vervolgde de delegatie de reis via een kort bezoek aan Omaha Beach om vervolgens te eindigen in Arromanches. Deze plek is bijzonder vanwege de Mulberry haven. De Mulberryhaven van Arromanches was een van de twee Mulberryhavens die in 1944 na de landing in Normandië werden aangelegd. Deze haven was nodig om na de invasie de geallieerde troepen te kunnen blijven bevoorraden en groot materieel aan land te kunnen brengen. In het museum werd een goed beeld gegeven van hoe dit eruit zag. Daarnaast liggen er nog resten van deze haven in de zee bij Arromanches die vanaf het strand ook goed te bezichtigen zijn.
In de middag stond een formele activiteit op de agenda. De Eindhovense delegatie had een eenvoudige lunch met het comite France-Hollande. Na deze lunch werd een bezoek gebracht aan het Reporters monument in Bayeux. Hier staan zuilen die teruggaan tot de Tweede Wereldoorlog; voor elk jaar staat er minimaal 1 zuil. Op deze zuilen staan alle namen van journalisten die bijvoorbeeld door oorlogsgeweld om het leven zijn gekomen. Zo staat ook de Nederlandse omgekomen cameraman Stan Storimans op een van deze zuilen. In de avond vond de traditionele wielerwedstrijd plaats tussen Eindhoven en Bayeux. Enkele tientallen wielrenners koersen in de ronde van Bayeux om als eerste over de finish te komen. Dit jaar wonnen de Fransen. Tegelijkertijd vond er een officieel diner plaats waarbij de Eindhovense delegatie, het comite France Hollande, vertegenwoordigers van de gemeente Vn Bayeux bij aanwezig waren. Na afloop van het diner werden in het bijzijn van de meegereisde scholieren de prijzen uitgereikt. Hier was ook aandacht voor de oudste en jongste wielrenner, beiden Eindhovenaren.
16 september Op 16 september werden alle Eindhovenaren in Bayeux door de Burgemeester van Bayeux uitgenodigd voor een receptie. Naast de speech van Burgemeester van Gijzel en de Burgemeester van Bayeux, speechte raadslid Van Benthem Jutting ook. De speech die in het Frans is gehouden enin het Figuur 2: Eindhovense scholieren door de straten van Bayeux, op Nederlands bijgevoegd, maakte weg naar het monument duidelijk zichtbaar welke impact de persoonlijke speech op de Fransen maakten. Namens de Eindhovense gemeenteraad overhandigde raadslid Van den Broek een potje jam van de Philips Fruittuin aan de Burgemeester van Bayeux. Er werd gekozen voor de jam vanwege het sociale karakter van de fruittuin en omdat het een echt Eindhovens product was. Na de receptie vond een uitgebreide lunch plaats tussen vertegenwoordigers van beide steden. Aansluitend werden de raadsleden uitgenodigd op het stadhuis van Bayeux om te praten over de relatie tussen Eindhoven en Bayeux en of er mogelijkheden zijn voor een hernieuwde samenwerking. We komen hier later op terug. In de avond vond er een aubade plaats op het centrale plein van Bayeux. De lokale harmonie speelde enkele nummers in het bijzijn van de scholieren, de wielrenners, de beide stichtingen en vertegenwoordigers van de gemeentes. De fakkel met het vuur ging voorop in de wandeling naar het monument ter nagedachtenis aan de bevrijding van Bayeux. Voorop liepen de beide burgemeesters en de voorzitters van de beide stichtingen met in hun kielzog de scholieren, die allemaal een vlag vast
hadden, en de wielrenners. Eenmaal aangekomen bij het monument, vonden er speeches plaats en werd het bevrijdingsvuur daar ontstoken. Laat op de avond vond het eenvoudige afscheidsdiner plaats in een hotel tegenover het monument. 17 september Op 17 september vond de laatste plichtpleging plaats in Bayeux. De voorzitter van de Stichting 18 September stak om 06:00 uur de fakkel aan van het bevrijdingsvuur van het monument en overhandigde de fakkel aan de jongste Eindhovense wielrenner. Niet veel later vertrokken de wielrenners op de fiets naar Eindhoven zodat het bevrijdingsvuur op tijd in Eindhoven zou zijn zodat het bevrijdingsvuur ook in onze stad onstoken kon worden. De delegatie zette direct na het ontbijt de reis naar Eindhoven in waar de delegatie in de middag weer zou aankomen.
Figuur 3: Voorzitter Stichting 18 September overhandigt de vlam in Bayeux aan de jongste wielrenner
18 september De laatste officiële activiteit waaraan de raadsleden deelnamen, was het diner voorafgaand aan het defilé. Dit vond plaats in het Stadhuis van Eindhoven. Bij dit diner waren een vijftal veteranen aanwezig, Hans Noach, de Amerikaanse ambassadeur, de Duitse ambassadeur en hun militaire attachees. Na het diner namen zij plaats op de tribune om het defilé te aanschouwen. De Stichting 18 September organiseerde na 18 september diverse activiteiten voor de veteranen en het comite France Hollande. Het hoogtepunt was de wedstrijd PSV – Cambuur in het Philipsstadion. Hier landden drie parachutisten met shirts van PSV voor de veteranen. Op deze shirts prijkten de namen van de veteranen met het getal ‘70’. De supporters van PSV hadden een speciaal spandoek gemaakt met de tekst: ‘Heroes will never be forgotten’.
Algemene indrukken De raadsleden hebben diverse indrukken opgedaan tijdens deze bijzondere reis. Beide raadsleden vonden het een eer om Eindhoven te mogen vertegenwoordigen bij deze zeventig jarige herdenking. De bezoeken aan de stranden en de begraafplaatsen waren goed voor de nederigheid en erg indrukwekkend. De Franse delegatie alsmede de vertegenwoordigers van de gemeente Bayeux waren erg gastvrij en informeel. Deze zeventigjarige herdenking biedt een unieke kans om als kantelpunt te dienen om niet enkel en alleen de bevrijding van Eindhoven te herdenken, maar ook om een beweging te maken naar het vieren van de vrijheid. Dat gegeven maakt het zinvol om het als raad nog eens te hebben over de activiteiten tussen de gemeente Bayeux en Eindhoven als het gaat om de samenwerking en in welke vorm dat mogelijk zou kunnen. Verzoek van de gemeente Bayeux In een gesprek tussen de raadsleden en de gemeente Bayeux kwam een verzoek van de Franse stad. Ze willen graag opnieuw kijken naar de relatie tussen de gemeentes. Als voorbeeld gaf men bijvoorbeeld aan open te staan voor een samenwerking rondom de Prix de Bayeux. Het verzoek om hier opnieuw over na te denken, sluit ook aan bij de woorden van de Burgemeester van Eindhoven: 'De relatie tussen Eindhoven en Bayeux is geen relatie van het verleden, maar juist een van de toekomst.' De gemeente Bayeux heeft aangegeven om het vooral over de vorm te hebben. Het is natuurlijk uiteindelijk aan de Eindhovense raad of zij bereid is om hiervoor budget vrij te maken als dat nodig is en om hoeveel dat dan gaat. Discussiepunten Met dit reisverslag hebben de raadsleden Van Bethem Jutting en Van den Broek getracht een zo goed mogelijk beeld te geven van de reis naar Bayeux en het verzoek van de gemeente Bayeux. De raadsleden hebben bij de gemeente Bayeux duidelijk aangegeven dat er op dat moment geen besluit genomen kon worden maar dat de vraag wel in de Eindhovense raad zou worden neergelegd. Met dit verslag wordt tegemoet gekomen aan dit verzoek. Om de discussie te vergemakkelijken, zijn er enkele discussiepunten opgesteld maar de commissie wordt nadrukkelijk ook uitgenodigd om hier breder over na te denken en van gedachten te wisselen. - Heeft de raad behoefte aan een hernieuwde samenwerking met de gemeente Bayeux? - Wat zouden mogelijke kaders kunnen zijn voor deze samenwerking? (educatie, actualiteit, enz) - Welke rol kan de overheid nemen in een hernieuwde samenwerking? - Is de raad bereid om extra middelen ter beschikking te stellen voor een hernieuwde samenwerking? Hieronder volgen twee mogelijke voorbeelden.
- Uitwisseling tussen scholieren. Op dit moment is de situatie zo dat er elk jaar ongeveer 100 kinderen vanuit Eindhoven naar Bayeux gaan. Het is een optie om ook Franse middelbare scholieren kennis te laten maken met Eindhoven. De vraag is in hoeverre dit een gemeentelijke taak is. Het zal er waarschijnlijk op neer komen dat er voor deze reis enkel budget wordt vrijgemaakt. De Franse scholieren kunnen dan bijvoorbeeld het defilé in Eindhoven bijwonen. Mondiale bewustwording is immers geen eenrichtingsverkeer. - Instellen Stan Storimans Award De Nederlandse cameraman Stan Storimans is enkele jaren geleden tijdens zijn werk om het leven gekomen in een oorlogsgebied. Er kunnen kansen liggen door de Prix de Bayeux meer te laten leven in Eindhoven. Zo kan er mogelijk worden gekeken of er tijdens het hele evenement in Bayeux een extra categorie kan worden toegevoegd. Deze categorie zou een prijs kunnen zijn voor jonge en talentvolle oorlogsreporters maar het kan ook een categorie zijn waarbij de Eindhovenaar, Eindhovense scholieren of Nederlandse scholieren kunnen stemmen wat zij het meest indrukwekkendste oorlogsverhaal van het jaar vinden. De uitreiking zou dan bijvoorbeeld kunnen geschieden door een klein aantal Eindhovense scholieren. Afhankelijk hoe de discussie verloopt, kan de raad het college de opdracht geven om een voorstel uit te werken inclusief bijbehorende budgetten. De raad heeft dan een concreet voorstel waar zij over kan besluiten. Het heeft de voorkeur om deze uitwerking samen te doen met de gemeente Bayeux om de mogelijkheden vanuit de Franse zijde in beeld te brengen. Ferry van den Broek, VVD Barbara van Benthem Jutting, D66
Bijlage: speech Barbara van Benthem Jutting Dames en heren, Ten eerste wil ik onze Franse gastvrouwen en gastheren bedanken voor de ontvangst. In 2008 mocht ik op onze rondreis door Europa, samen met mijn man Bayeux al eens bezoeken. Ook toen was ik onder de indruk van de stad en de offers die in 1944 hier in Normandië gebracht zijn. Leven is niet vanzelfsprekend. Door ziekte, door ongelukken of door terreur kan het leven plotseling worden weggenomen. Dat hier zoveel mannen hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid is iets om steeds weer bij stil te staan. In deze tijd van gedenken sta ik stil bij mijn eigen familie. Ik denk aan mijn overgrootmoeder die als jodin de oorlog in Den Haag wist te overleven. Ik denk aan mijn grootouders en mijn moeder, die in het toenmalig Nederlands Indië geïnterneerd waren in een jappenkamp. Ik denk aan mijn vader die als 17 jarige jongen in kamp Amersfoort zat, tussen maart en mei 1945. Dagelijks werden er twee mensen uit de barak gehaald en doodgeschoten. Hij dacht dagelijks dat hij aan de beurt zou zijn. Uiteindelijk werd hij op 8 mei 45 wakker en waren de Duitsers vertrokken. Op 6 juni 44 landde de hoop hier op de kust van Normandië. De hoop dat er eind zou komen aan de onderdrukking en de vervolging. De hoop op vrijheid. Vrijheid is een groot goed dat we moeten koesteren. Dank u wel
