REGIONAAL BELEIDSPLAN SCHULDHULPVERLENING DRECHTSTEDEN

REGIONAAL BELEIDSPLAN SCHULDHULPVERLENING DRECHTSTEDEN 1 JULI 2012 – 1 JULI 2016

INHOUD

1.

INLEIDING

3

2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

SAMENVATTING OP HOOFDLIJNEN Opmerkingen vooraf Beoogd resultaat Uitgangspunten voor het schuldhulpverleningsbeleid in de Drechtsteden Preventie “gericht” inzetten en regiobreed verankeren Toelatingscriteria De overeenkomst Wacht- en doorlooptijden Kwaliteit

4 4 5 5 5 5 5 5 5

3. 3.1 3.2 3.3 3.4

VISIE, UITGANGSPUNTEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN Visie Uitgangspunten De toegang Verantwoordelijkheden

6 6 6 7 9

4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

HET AANBOD Preventie Het minnelijk traject Het wettelijk traject Nazorg Het werkproces

11 11 12 14 14 14

5. 5.1 5.2 5.3

KWALITEIT, WACHT- EN DOORLOOPTIJDEN EN JURIDISCHE ASPECTEN Kwaliteitseisen Wacht- en doorlooptijden Juridische aspecten

15 15 15 16

6. 6.1 6.2 6.3 6.4

DOELSTELLINGEN, RESULTATEN, MONITORING Doel van de wet Effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening Doelstellingen Monitoring en Verantwoording

17 17 17 18 18

7.

BEGROTING

19

2

1.

INLEIDING

1.1

Schuldhulpverlening in de Drechtsteden

In de Drechtsteden is schuldhulpverlening (budgetadvies en schuldbemiddeling) als taak overgedragen aan het Gemeenschappelijke Regeling “Openbaar Lichaam Drechtsteden” (GR Drechtsteden). De Sociale dienst Drechtsteden voert deze taak uit. De uitgangspunten van het schuldhulpverleningsbeleid in de Drechtsteden zijn vastgelegd in een bestuurlijke visie ‘reikwijdte van de zorgplicht van de Sociale dienst Drechtsteden’ die vier jaar geleden is vastgesteld.

1.2

Waarom anders: een nieuwe visie, nieuwe wetgeving en forse bezuinigingen

Er zijn meerdere redenen om de koers te wijzigen. De visie van de Sociale dienst Drechtsteden is in het licht van de gewijzigde bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen opnieuw geformuleerd als “Partner in Zelfstandigheid” en vormt ook het kader voor haar activiteiten op het terrein van schuldhulpverlening. Daarnaast worden wij met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening in 2012 verplicht te voldoen aan de eisen die deze wet stelt. Tenslotte maken de ingrijpende bezuinigingen1 een koerswijziging noodzakelijk; temeer omdat deze ontwikkelingen plaatsvinden in een context waarin ook de komende jaren nog een toename 2 van het aantal aanvragen wordt verwacht. 1.3

Eén beleidsplan voor de Drechtsteden

Omdat de taak “budgetadvies en schuldbemiddeling” door de regiogemeenten 3 overgedragen is aan de GR Drechtsteden zijn de Drechtraad en het Drechtstedenbestuur verantwoordelijk voor de in- en uitvoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Als direct gevolg van deze wet wordt de Drechtraad verantwoordelijk voor het vaststellen van een vierjarig beleidsplan schuldhulpverlening voor de Drechtsteden. De wet stelt ook eisen aan de inhoud van het plan: het moet richting geven aan de schuldhulpverlening en de hoofdzaken van het te voeren beleid betreffende integrale schuldhulpverlening bevatten. Het Drechtstedenbestuur blijft verantwoordelijk voor de uitvoering van het plan. Daarnaast krijgt zij de bevoegdheid om schuldhulpverlening te weigeren, bijvoorbeeld in geval een persoon al eerder gebruik heeft gemaakt van schuldhulpverlening of fraude heeft gepleegd. Deze bevoegdheden worden in separate beleidsregels uitgewerkt.

1.4

De reikwijdte van het plan

Dit beleidsplan vormt het kader voor de uitvoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening in de Drechtsteden voor de komende vier jaar. Elementen uit deze wet die buiten de reikwijdte van dit plan vallen4 zijn niet in het plan opgenomen. Het plan is voor vier jaar geldig, maar kan tussentijds gewijzigd worden. 1 Over de jaren 2009 - 2011 hebben de Drechtsteden in het kader van de tijdelijke maatregel “tijdelijke regeling extra middelen schuldhulpverlening” een totaalbedrag van €1.717.518 ontvangen. Deze middelen zijn ingezet om middels extra inhuur de wachtlijst weg te werken, om de organisatie efficiënter in te richten en om ons voor te bereiden op de nieuwe wet. Per 1 januari 2012 vervielen deze middelen. Daarnaast is de in het regeerakkoord opgenomen bezuiniging van 20 miljoen (landelijk) inmiddels geëffectueerd. 2 Zo blijkt dat in het eerste halfjaar van 2011 7,2% van de 9,1 miljoen kredietnemers niet kon voldoen aan hun betalingsafspraken. Dat is een flinke stijging ten opzichte van het halfjaar daarvoor (6,6%) (bron: kredietbarometer BKR) 3

De bij de GR aangesloten gemeenten zijn Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. 4

Zoals bijvoorbeeld het moratorium dat later wordt uitgewerkt in een AMvB 3

2.

SAMENVATTING OP HOOFDLIJNEN

2.1

Opmerkingen vooraf

Kaders voor dit beleidsplan zijn geleverd door de zes verantwoordelijke bestuurders van regiogemeenten tijdens een startbijeenkomst op 1 september 2011. Daarnaast hebben de belangrijkste stakeholders5 input geleverd voor dit plan. Omdat de totstandkoming van de wet ruim twee jaar geduurd heeft de Sociale dienst Drechtsteden op de komst ervan kunnen anticiperen. Hierdoor voldoet het vigerende beleid in grote lijnen al aan de toekomstige wettelijke eisen. Voor de duidelijkheid is per besluit aangegeven of het nieuw beleid betreft (NIEUW), of het om een aanscherping gaat (SCHERPER) of dat het staand beleid betreft (GELIJK).

2.2

Beoogd resultaat

De nieuwe Wet gemeentelijke schuldhulpverlening moet leiden tot een effectievere gemeentelijke schuldhulpverlening. Afgemeten aan de situatie voor de invoering van de wet moet dit er – onder verder ongewijzigde omstandigheden – uiteindelijk toe leiden dat minder mensen in een (problematische) schuldensituatie terechtkomen, de kwaliteit van de schuldregeling wordt verhoogd en recidive wordt teruggebracht.

2.3

Uitgangspunten en verantwoordelijkheden

Uitgangspunten voor het schuldhulpverleningsbeleid in de Drechtsteden zijn: a. de burger zelf is aan zet (voor wat hoort wat, je moet er wel wat voor doen) (SCHERPER); b. schuldhulpverlening is een tijdelijke voorziening en wordt in principe eenmalig aangeboden (NIEUW); c. het verhogen van inkomen (vinden of houden van werk) is een belangrijke opdracht voor iedere schuldenaar (SCHERPER); d. we sluiten waar mogelijk aan op de situatie van de klant (SCHERPER); e. als er sprake is van multi- problematiek dan is schuldhulpverlening aanvullend op het (zorg)netwerk rond de klant (GELIJK); f. escalatie moet worden voorkomen (GELIJK).

2.4

Preventie “gerichter” inzetten en regiobreed verankeren

We gaan de preventieactiviteiten van de Sociale dienst Drechtsteden gerichter6 inzetten en nauwere verbindingen leggen met de lokale initiatieven in de zes Regiogemeenten. Dit doen we als volgt: a. de zes afzonderlijke regiogemeenten maken met de lokale partijen in het kader van hun lokale (Wmo) beleid afspraken over het voorkomen van schulden (SCHERPER), vroegsignalering en doorverwijzing van en naar de Sociale dienst Drechtsteden; b. de Sociale dienst Drechtsteden zorgt voor (SCHERPER): een goede informatievoorziening (digitaal loket); afspraken met stakeholders in de regiogemeenten over kennisuitwisseling, vroegsignalering en doorverwijzing en over de inzet van uitkeringsgerechtigden “op locatie” in de regiogemeenten om burgers te ondersteunen bij hun administratie; overdracht van burgers die niet voor een schuldhulpverleningsaanbod in aanmerking komen naar een door de regiogemeenten te benoemen partij of 5 6

Waaronder de GGD ZHZ, cliëntenraad, centrumgemeente maatschappelijke zorg (Dordrecht).

Voorlichting van doelgroepen (bv jeugd) over omgaan met geld is taak van ouders/ onderwijs en wordt niet langer als taak van gemeenten gezien. 4

contactpersoon. c. de gemeente Dordrecht (centrumgemeente OGGZ) maakt afspraken over ondersteuning op financieel gebied, vroegsignalering en doorverwijzing met haar zorgketenpartners in het kader van haar regionale (Wmo) beleid (SCHERPER).

2.5

Toelatingscriteria voor schuldhulpverlening in de Drechtsteden

Iemand kan tot de schuldhulpverlening van de Sociale dienst Drechtsteden worden toegelaten als hij/zij a. inwoner is van de Drechtsteden, 18 jaar of ouder is en (problematische) schulden heeft (GELIJK); b. beschikt over een inkomen (GELIJK); c. in staat is een schuldhulpverleningstraject te volgen (of, als dit vanwege in de persoon gelegen factoren niet mogelijk is, dat de aanvullende ondersteuning die hiervoor nodig is geregeld is) (GELIJK); d. bereid is zich aan afspraken in het kader van het schuldhulpverleningstraject te houden de beschikbare afloscapaciteit in te zetten ter aflossing van zijn schulden (SCHERPER); e. zich niet misdraagt ten opzichte van medewerkers die belast zijn met werkzaamheden die voortkomen uit het schuldhulpverleningstraject (GELIJK); f. geen schulden heeft waarvan de aard ervan een aanbod tot schuldhulpverlening in de weg staat (SCHERPER); g. geen zelfstandig ondernemer is met een nog functionerende onderneming (SCHERPER); h. direct voorafgaand aan de melding voor een periode van maximaal 5 jaar niet eerder gebruik gemaakt heeft van schuldhulpverlening (SCHERPER). Uitzondering voor gezinnen met kinderen en hardheidsclausule a. als er sprake is van een dreigende huisuitzetting van gezinnen met kinderen wordt, ongeacht bovengenoemde voorwaarden, altijd een schuldhulpverleningstraject opgestart. Deze hulpverlening is per definitie integraal en wordt geregisseerd door de GGD-ZHZ (GELIJK); b. in individuele gevallen kan middels de hardheidsclausule van deze regels worden afgeweken (GELIJK).

2.6

De schuldhulpverleningsovereenkomst

De vorm waarin het Drechtstedenbestuur schuldhulpverlening aanbiedt, de voorwaarden waaronder dit gebeurt en de duur van het traject worden op individueel niveau per (privaatrechtelijke) overeenkomst geregeld (NIEUW).

2.7

De wachttijd

De maximale wachttijd (dit is de periode tussen de eerste melding van verzoeker en het moment dat de hulpvraag wordt vastgesteld) wordt bepaald op vier weken (NIEUW).

2.8

Kwaliteitseisen

De Sociale dienst Drechtsteden, of partijen waaraan zij de uitvoering kan uitbesteden, zijn lid van de NVVK en werken conform haar gedragscodes (GELIJK).

5

3.

VISIE, UITGANGSPUNTEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN

3.1

Visie

Wij gaan ervan uit dat ieder mens zelfstandig wil zijn en zelf de regie op zijn/haar leven wil voeren. Soms lukt dat (even) niet en dan is tijdelijke ondersteuning nodig. Zodat hij/zij zelf weer verder kan. Regie voeren over het leven betekent dat iemand psychisch, lichamelijk en sociaal zelfstandig kan functioneren en dat hij/zij de zaken rondom huisvesting, werk of dagbesteding en financiën geregeld heeft7. Problematische schulden hebben tot gevolg dat de regie op deze binnen korte tijd volledig uit handen valt. Om dit te voorkomen bieden we aan inwoners van de Drechtsteden begeleiding bij het duurzaam oplossen of beheersbaar maken van schulden.

3.2

Uitgangspunten

3.2.1 De burger zelf is aan zet Schuldhulpverlening is niet per definitie iets van de overheid, maar begint bij de burger zelf. “Help jezelf” zet mensen in hun kracht en is waar mogelijk het devies. De overheid ondersteunt als dit nodig is en laat de regie waar die hoort: “de klant zelf is aan zet”. Ondubbelzinnig gebrek aan motivatie kan een reden zijn om de toegang tot de dienstverlening te weigeren. Daarnaast krijgt men de opdracht om aan het eind van het traject financieel zelfstandig te zijn. Als daartoe de vaardigheden ontbreken dient men deze te ontwikkelen of de ondersteuning die daarvoor nodig is geregeld te hebben. De schuldhulpverlener ondersteunt als een “partner in zelfstandigheid” bij het zo zelfstandig mogelijk oplossen van de schuldenproblematiek. Schuldhulpverlening is gericht op duurzame gedragsverandering en is in principe eenmalig. Eén keer in de problemen raken kan, maar bij een tweede keer heeft men iets uit te leggen. 3.2.2 Het belang van werk In het kader van een schuldhulpverleningstraject is niet alleen het hebben van inkomen van belang, maar ook het verhogen ervan. Met een hoger inkomen nemen de mogelijkheden tot het aflossen van schulden immers toe. Het verhogen van het inkomen door het zoeken van (meer) werk is daarom een belangrijke opdracht aan iedere schuldenaar. Voor schuldenaren met een uitkering is schuldhulpverlening een onderdeel van het re-integratietraject. 3.2.3 We sluiten aan op de mogelijkheden van de klant Welke vorm van hulp wordt ingezet en welke partners daarbij betrokken worden is afhankelijk van de wat de klant zelf kan en de aard van de problemen die aan de situatie ten grondslag liggen. Na een inventarisatie op basis van de persoonlijke- en gezinssituatie wordt een passende vorm van dienstverlening aangeboden. Dit kan een eenmalig adviesgesprek zijn, of een langer schuldhulpverleningstraject gekoppeld aan een budgetcursus. Wanneer sprake is van een crisis wordt direct hulp ingezet. 3.2.4 Schuldhulpverlening is een tijdelijke voorziening De door de Sociale dienst Drechtsteden verzorgde schuldhulpverlening is een tijdelijke voorziening: professionele schuldhulpverlening is “cure” en geen “care”. Het is in de eerste plaats bedoeld om een stabiele situatie te creëren waarin de onderhandeling met schuldeisers kan worden opgestart. In die tijd kan actie ondernomen worden, zonder dat de schuld op dat moment verder oploopt. Een volgende stap is het afbouwen van schulden met een schuldenvrije toekomst als doel. Of, omdat nu eenmaal niet alle schulden te regelen zijn, een “stabiel leven met schulden”. Na afsluiting van het traject gaat de klant zelfstandig verder. Of 7

Dit zijn de leefgebieden van de maatschappelijke zorg. Bij problemen op twee of meer van deze leefgebieden is sprake van Multi - problematiek. 6

neemt een derde, al dan niet professioneel, de “care” over. 3.2.5 Een integrale aanpak Een integrale benadering houdt in dat er als er sprake is van “meervoudige problematiek” er niet alleen oog is voor de financiële problemen maar ook wordt gekeken of men problemen heeft waarvoor andere hulpverlening ingezet is of moet worden. Onderlinge afstemming is dan nodig. Achterliggend doel van de integrale aanpak is te komen tot een duurzaam resultaat. Het is van belang hierbij het hele Drechtsteden- netwerk zo optimaal mogelijk te benutten. De Sociale dienst Drechtsteden sluit aan op het netwerk “Maatschappelijke Zorg” van professionele instanties, maar ook op het niet- professionele netwerk van ondersteuners. Familie, vrienden, buren, vrijwilligers kunnen een belangrijke bijdrage leveren. 3.2.6 Escalatie voorkomen Escalatie is niet uit te sluiten maar moet zoveel mogelijk voorkomen worden. Dit doen we in de eerste plaats door er op tijd bij te zijn 8. Als het dan toch tot een crisis komt 9 kan men zich bij de Sociale dienst Drechtsteden melden en wordt de crisisaanpak ingezet. Deze hulpverlening is per definitie integraal: er zijn meerdere ketenpartners bij betrokken die vanuit hun verantwoordelijkheid een bijdrage aan het traject kunnen leveren 10. Ook hier geldt de wederkerigheid van de dienstverlening: de klant moet meewerken om dergelijke situaties in de toekomst te voorkomen.

3.3

De toegang

3.3.1 Voor wie? Schuldhulpverlening van de Sociale dienst Drechtsteden is toegankelijk voor elke burger11 met privéschulden. We sluiten aan bij het uitgangspunt van het kabinet dat schuldhulpverlening breed toegankelijk dient te zijn. Omdat het aflossen van schulden zonder inkomen niet mogelijk is, is het wel nodig dat iemand over een inkomen beschikt 12. De hoogte van het inkomen is geen criterium omdat ook personen met hogere inkomens in een uitzichtloze schuldsituatie 13 kunnen raken waardoor middelen om hulp elders in te kopen ontbreken en het aanbieden van schuldhulpverlening door marktpartijen wettelijke beperkingen kent14. Burgers met zakelijke schulden (zelfstandig ondernemers) kunnen een beroep doen op het Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen (Bbz). We beschouwen dit als een adequate voorziening voor zelfstandig ondernemers. Toelating tot schuldhulpverlening is mogelijk als is komen vast te staan dat de onderneming niet meer levensvatbaar is. 3.3.2 Verwijtbare recidive en fraude Schuldhulpverlening is in principe eenmalig en dit wordt bij de intake expliciet aan de orde gesteld. Maar eenmalig is niet voor eeuwig: er geldt een uitsluitingtermijn van maximaal 5 jaar vanaf de eerdere melding. De uiteindelijke uitsluitingsduur is afhankelijk 8

Zie voor acties in het kader van preventie/ vroegsignalering paragraaf 4.1.2. Onder bedreigende situatie (crisis) wordt verstaan gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektriciteit, stadsverwarming of water of opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering. 10 Een bekend (en effectief) voorbeeld van dwang en drang elders in het sociale domein is de “AMK melding” door de GGD. 11 Natuurlijke persoon, 18 jaar of ouder, ingezetene die op grond van de Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens bij een van de zes Drechtstedengemeenten in ingeschreven. 12 Omdat schulden pas geregeld worden als er een inkomen beschikbaar is (zonder inkomen is aflossen immers niet mogelijk) kent de toegang tot de schuldhulpverlening bij Sociale dienst Drechtsteden twee routes: de mensen zonder inkomen komen binnen via de “workshop werk”; de mensen die wel beschikken over een inkomen gaan direct naar de “workshop budgetadvies en schuldbemiddeling”. 13 Er is sprake van een problematische schuldsituatie als iemand zulke hoge schulden heeft dat hij niet meer in staat is omzijn schulden af te betalen omdat de afloscapaciteit (het bedrag dat iemand maandelijks kan inzetten voor aflossing van schulden) lager is dan de financiële verplichtingen die hij/zij heeft. 14 Volgens art. 47 en 48 wck is schuldbemiddeling verboden tenzij er sprake is van: - gratis schuldbemiddeling; - schuldbemiddeling door gemeenten, gemeentelijke kredietbanken of andere door gemeenten gehouden instellingen, die zich krachtens hun doelstelling met schuldbemiddeling bezighouden; - schuldbemiddeling door o.a. advocaten, curatoren (faillissement), bewindvoerders (wsnp) en deurwaarders. 7 9

van de reden van beëindiging van het vorige traject. Centraal staat hierbij de vraag hoe zwaar het iemand aan te rekenen is dat het vorige traject niet duurzaam succesvol beëindigd is. Hiervoor worden door de Sociale dienst Drechtsteden richtlijnen opgesteld. Er zijn ook situaties denkbaar waarin het iemand niet verwijten is dat er nieuwe schulden zijn ontstaan. Recidivisten worden wel tot de dienstverlening toegelaten als: a. er sprake is van “plotselinge onvoorziene omstandigheden met inkomensachteruitgang als gevolg”, bijvoorbeeld als iemand zijn baan verliest; b. er sprake is van schulden die ontstaan zijn door in de persoon gelegen factoren, waarbij duidelijk is dat de zich eerder voorgedane situatie zich niet meer kan voordoen doordat de klant in tegenstelling tot eerdere situatie maatregelen heeft getroffen waardoor een nieuwe terugval voorkomen wordt. Voorbeelden van dergelijke maatregelen zijn het inschakelen van een hulpverlener, bewindvoerder of familielid. Samengevat wordt het volgende drietraps proces gevolgd: - Klanten krijgen een duidelijke eerste kans, die nadrukkelijk kenbaar wordt gemaakt. - Bij recidive: indien niet verwijtbaar (terugval inkomen of persoonsgebonden problematiek) krijgt de klant een herhaald traject aangeboden. - Indien de redicivist wel verwijtbaar in de financiële problemen is geraakt, dan wordt (“warm”) doorverwezen naar lokale partijen. De Sociale dienst Drechtsteden verwijst klanten die niet voor schuldhulpverlening in aanmerking komen door naar een door de gemeenten aangewezen partij. De wijze waarop de samenwerking tussen de Sociale dienst Drechtsteden en de regiogemeenten vormgegeven wordt is verder uitgewerkt in paragraaf 4.1 en 4.4 (preventie/ nazorg). In het licht van een aangescherpt recidivebeleid wordt het nog belangrijker dat voorkomen wordt dat er na het afsluiten van een traject nieuwe schulden ontstaan. De klant moet zich realiseren dat hem een eenmalige kans geboden is en dat hij/zij zelf moet voorkomen dat hij weer in een schuldsituatie belandt. Als het nodig is wordt nazorg geboden. De toegang tot de dienstverlening is ook afhankelijk van de aard van de schulden: toegang kan worden geweigerd als iemand gefraudeerd heeft. De toegang tot de dienstverlening wordt verder uitgewerkt in beleidsregels 15. Hierin wordt een hardheidsclausule opgenomen waardoor in individuele gevallen afwijking van de regels mogelijk blijft. 3.3.3 Gezinnen met kinderen Als gevolg van artikel 2.4.d van de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening moet de raad zich uitspreken over hoe schuldhulpverlening aan gezinnen met inwonende minderjarige kinderen wordt vormgegeven. In de Drechtsteden is dit als volgt geregeld (en dat blijft zo): situaties waarin sprake is van dreigende huisuitzettingen worden gemeld bij het Meldpunt Zorg en Overlast/Steunpunt Huiselijk Geweld (meldpunt ZO/SHG) van de GGD ZHZ. Onder regie van de GGD wordt samen met ketenpartners de integrale dienstverlening opgestart om een huisuitzetting, te voorkomen. Hiervoor zijn specifieke samenwerkingsafspraken gemaakt16. De hulpverlening is dus per definitie integraal: er zijn meerdere ketenpartners bij betrokken die vanuit hun verantwoordelijkheid klanten kunnen motiveren, maar ook als het nodig is de nodige druk kunnen uitoefenen om klanten te dwingen hun verantwoordelijkheid te nemen 17. 3.3.4 Jongeren Een goede financiële opvoeding is de beste schuldpreventie. Dit is in de eerste plaats een taak van de ouders. Ook het onderwijs kan vanuit haar opvoedkundige taak een rol 15

Op basis van artikel 3 van de voorgenomen Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening stelt het Drechtstedenbestuur nadere regels vast. 16

De Sociale dienst Drechtsteden neemt deel in het protocol “dreigend dakloze gezinnen”dat door de GGD gecoördineerd wordt. 17 Een voorbeeld hiervan is een AMK melding door de GGD bij dreigende huisuitzetting van gezinnen met kinderen die een uithuisplaatsing van de kinderen tot gevolg kan hebben. 8

spelen in de financiële opvoeding van kinderen. Daarnaast is veel informatie via internet beschikbaar18 waarmee jongeren zelf aan de slag kunnen. Voor jongeren met schulden geldt: je bent zelf verantwoordelijk voor het ontstaan van je schulden dus je bent ook zelf verantwoordelijk voor het oplossen ervan. Dit betekent dat we in de eerste plaats inzetten op het afbetalen en/of regelen van schulden door het zoeken een (bij)baan. Daarnaast staat het reguliere schuldhulpverleningsaanbod voor hen open.

3.4

Verantwoordelijkheden

3.4.1 De burger met schulden Het deelnemen aan een schuldhulpverleningstraject brengt verplichtingen met zich mee. De persoon die zich bij de Sociale dienst Drechtsteden voor schuldhulpverlening meldt is uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor zijn/haar traject. Hij/zij heeft de schulden zelf gemaakt en is in de eerste plaats zelf aan zet om met voorstellen te komen om deze op te lossen. Het slagen van een traject hangt voor een groot deel af van de eigen inzet. De klant ondertekent aan het begin van het traject een overeenkomst waarin de gemaakte afspraken en verantwoordelijkheden beschreven staan. Als duidelijk is dat iemand niet in staat is eigen verantwoordelijkheid te nemen, dan wordt in de omgeving van de klant naar ondersteuning gezocht. Dit kan een familielid zijn, maar bijvoorbeeld ook vrijwilligers van maatjesprojecten en formulierenbrigades. Professionele vormen van begeleiding komen ook voor: begeleiding door een zorginstelling, beschermingsbewind of curatele. 3.4.2 Schuldeisers Schuldeisers hebben geld tegoed van de schuldenaar die niet aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen. De schuldenaar en de schuldhulpverlener zijn afhankelijk van hun medewerking om tot aflossingsafspraken, al dan niet gecombineerd met een gedeeltelijke kwijting, te komen. Schuldeisers kunnen ook een rol spelen in schuldpreventie: zij signaleren schulden als eerste en kunnen doorverwijzen naar schuldhulpverlening. 3.4.3 De Sociale dienst Drechtsteden De Sociale dienst Drechtsteden is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van beleid en voert regie op schuldhulpverlening door ervoor te zorgen dat ze de juiste partners bij elkaar brengt en aan elkaar verbindt. Ook is zij verantwoordelijk voor de uitvoering van het minnelijk traject en monitort zij de kwaliteit en resultaten ervan. Daarnaast heeft zij de juridische bevoegdheid om na een niet succesvol minnelijk traject een “Wsnpverklaring” af te geven waarmee belanghebbende naar de rechtbank kan om toegelaten te worden tot het wettelijk traject. Een belangrijke rol van de Sociale dienst Drechtsteden is ook dat zij een onafhankelijke bemiddelaar is tussen de schuldeisers en de klant. De schuldhulpverlener bemiddelt door eisen te stellen aan de schuldenaar en afspraken te maken over terugbetaling met zijn/haar schuldeisers. Door deze afspraken vooraf te maken, al dan niet vastgelegd in convenanten, is duidelijk wat eenieders positie is en kan snel gehandeld worden. Dit draagt bij aan het wederzijds vertrouwen, wat sowieso essentieel is om tot een schuldregeling te komen. In bepaalde gevallen kunnen schuldeisers via een rechtelijke uitspraak19 tot medewerking worden gedwongen, ook binnen het minnelijk traject. De Sociale dienst kan naast schuldhulpverlener tegelijkertijd ook schuldeiser zijn. Het uitvoering geven aan beide taken lijkt soms tot tegenstrijdigheden te leiden. Het debiteurenbeleid heeft als uitgangspunt dat de bevoegdheden die wet- en regelgeving geeft om tot terug- en invordering van vorderingen over te gaan worden benut als was er sprake van een wettelijke verplichting. Dus wanneer terugvordering mogelijk is, vordert de sociale dienst ook (volledig) terug. Eigen verantwoordelijkheid van de burger staat 18 19

De website van het Nibud bevat veel informatie, maar ook tools die jongeren kunnen gebruiken.

De schuldhulpverlener kan gebruik maken van de minnelijke middelen in de WSNP: voorlopige voorziening, dwangakkoord en moratorium. 9

voorop. De sociale dienst heeft echter ook oog voor de belangen van de klant. Altijd rigide vasthouden aan deze hoofdregel kan betekenen dat de klant (financieel) in de knel komt. Schuldregelingen zijn niet mogelijk en uitstroom uit het WWB-bestand wordt (extra) belemmerd door de schulden aan de dienst. Met de mogelijkheden van kwijtschelding en afkoop van schulden en op de wijze waarop de sociale dienst de aflossingscapaciteit bepaalt, zoeken we een balans in deze belangenafweging. 3.4.4 Samenwerking. Uitgangspunt van samenwerking is dat partners de effectiviteit van elkaars inspanningen om een traject te laten slagen positief kunnen beïnvloeden. Doel is elkaar te versterken en dubbel werk te voorkomen. De belangrijkste partijen waar we mee samen werken zijn lokale particuliere initiatieven20, de ketenpartners Maatschappelijke Zorg21, schuldeisers (met name de woningcorporaties, leveranciers van water en energie, incassobureaus), bewindvoerders en de rechtbank. Zij spelen diverse rollen tijdens de verschillende fasen van het schuldhulpverleningsproces. Aan de voorkant hebben zij een taak in de vroegsignalering en doorverwijzing, tijdens het proces in de begeleiding en het nakomen van afspraken en ná het proces in het voorkómen dat opnieuw een schuldsituatie ontstaat. Het maken van deze afspraken gebeurt vanuit de onderkenning van een gemeenschappelijk belang: goed weten wie wat doet kan al veel efficiëntiewinst voor beide partijen opleveren. Deze afspraken worden als partijen dat wenselijk achten in convenanten vastgelegd. 3.4.5 De zes afzonderlijke regiogemeenten De zes afzonderlijke regiogemeenten leveren vanuit hun specifieke verantwoordelijkheid in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning 22 hun bijdragen aan schuldpreventie en nazorg. Zij nemen in hun afspraken met gesubsidieerde instellingen en zelforganisaties in de eigen gemeente op dat er binnen de organisatie aandacht is voor kennis over schulden en dat zij afspraken maken met de Sociale dienst Drechtsteden over (vroeg)signalering en doorverwijzing. In de contacten die gemeenten hebben met werkgevers en scholen wordt het voorkómen en signaleren van schulden aan de orde gesteld. Gemeenten spreken schuldeisers waarmee zij specifieke banden hebben aan op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, met name als er sprake is van gemeentelijke betrokkenheid (woningcorporaties, waterleveranciers e.d.). 3.4.6 Dordrecht als centrumgemeente Maatschappelijke Zorg Vanuit haar verantwoordelijkheid als centrumgemeente Maatschappelijke Zorg in de Drechtsteden besteedt de gemeente Dordrecht in haar afspraken met de ketenpartners aandacht aan signalering en doorverwijzing, begeleiding op “het leefgebied financiën” en het begeleiden van hun klanten tijdens een schuldhulpverleningstraject.

20

Denk hierbij aan allerlei particuliere initiatieven in de vorm van maatjesprojecten en formulierenbrigades. Lokale voorbeelden zijn het kerkelijke initiatief “schuldhulpmaatjes” en de thuisadministratieprojecten van Humanitas. 21

Hiermee worden de partners bedoeld die onder regie van centrumgemeente Dordrecht verantwoordelijk zijn voor de zorg aan de multi- problem groepen (OGGZ/ WMO 7-8-9). 22 De eerste vijf Wmo-prestatievelden zijn: (1) Het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten, (2) Op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden, (3) Het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning, (4) Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers en (5) Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. 10

4.

HET AANBOD

Het aanbod van de Sociale dienst Drechtsteden bestaat uit preventie, het minnelijk traject en nazorg. De verschillende onderdelen hiervan worden afzonderlijk toegelicht. In de daaropvolgende processchema’s is de route weergegeven.

4.1

Preventie

4.1.1 Waarom preventie? Het algemene doel van schuldpreventies is te voorkomen dat burgers schulden maken die ze niet kunnen betalen. Dit is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van de burger zelf. Hij/zij moet zichzelf goed informeren bij het aangaan van financiële verplichtingen. Voor kinderen ligt de verantwoordelijkheid voor de financiële opvoeding bij de ouders. Ook draagt het onderwijs hieraan bij. De inzet van de lokale overheid is meer gericht op de situaties waar problemen aan het ontstaan zijn en waar door vroegtijdig ingrijpen veel ellende kan worden voorkomen. Vroegsignalering wordt hét instrument binnen de schuldpreventie in de Drechtsteden. 4.1.2 Preventie door de Sociale dienst Drechtsteden Zoals eerder aangegeven maakt de Sociale dienst Drechtsteden samenwerkingsafspraken met de ketenpartners over signalering en gerichte doorverwijzing naar schuldhulpverlening. Weten wie wat doet is belangrijk. Waar voorheen voorlichting gegeven werd aan specifieke klantgroepen verschuift de aandacht nu naar training van partners en intermediairs die een actieve rol kunnen spelen in het schuldhulpverleningsproces. Daarnaast zorgt de Sociale dienst Drechtsteden ervoor dat haar dienstverlening toegankelijk en gemakkelijk te vinden is door zoveel mogelijk Schuldhulpverleningsproducten digitaal beschikbaar te maken. Hierdoor worden ze voor iedereen via internet toegankelijk. Zo kan de klant zelf (of iemand uit zijn netwerk), zijn/ haar rol bij het aanmelden (of de doorverwijzing) en uitvoering van (of de begeleiding bij) taken beter oppakken. Voor eenvoudige klantondersteuning, bijvoorbeeld hulp bij het ordenen van de administratie, worden uitkeringsgerechtigden ingezet. Zij leveren hiermee een tegenprestatie voor hun uitkering, ze worden in deze rol getraind en begeleid en doen werkervaring op waardoor ze hun kansen op uitstroom naar regulier werk vergroten. 4.1.3 Inkomensbeheer en doorbetaling vaste lasten als schuldpreventie Ons uitgangspunt is dat burgers hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen, maar niet iedereen is hiertoe in staat. Het laten beheren van het inkomen door derden kan dan een oplossing zijn. Dit is ook een vorm van schuldpreventie omdat het een manier is om schulden in de toekomst te voorkomen. Het product “inkomensbeheer” van de Sociale dienst Drechtsteden is per definitie tijdelijk: het is immers altijd gekoppeld aan een minnelijk traject dat maximaal 3,5 jaar duurt. Het is bedoeld om tijdelijk rust te geven om de zaken daarna zelf weer op te pakken. Maar als al bij melding duidelijk is, of tijdens het traject duidelijk wordt, dat iemand in de toekomst niet in staat zal zijn eigen verantwoordelijkheid hierin te nemen (dus als het geen “cure” meer is maar “care”), dan wordt in de omgeving van de klant naar ondersteuning gezocht. Dit kan een familielid zijn, maar bijvoorbeeld ook vrijwilligers van maatjesprojecten en formulierenbrigades. Professionele vormen van begeleiding komen ook voor: de begeleiding door een zorginstelling, of beschermingsbewind of curatele door een bewindvoerder. Als er aan langdurig inkomensbeheer kosten verbonden zijn, dan zijn die in principe voor rekening van de klant. Voor de kosten van beschermingsbewind en curatele wordt bijzondere bijstand verstrekt23. In individuele gevallen kan de schuldhulpverlener een “noodzakelijkheidsverklaring” afgeven op grond waarvan de weg naar bijzondere bijstand open staat. 23

De Sociale dienst Drechtsteden heeft hierin geen keuzevrijheid; zij volgt de uitspraken van de centrale raad van beroep. 11

Een lichtere vorm van inkomensbeheer is het doorbetalen van de vaste lasten door de Sociale dienst Drechtsteden voor díe klanten die ook een uitkering van deze dienst ontvangen. Ook dit kan in individuele gevallen worden toegepast, waarvoor geldt dat het belang van de klant voorop staat, en niet dat van de ketenpartner/ schuldeiser. Kort samengevat bestaat het preventieaanbod van de Sociale dienst Drechtsteden uit: het maken van afspraken met (keten)partners en lokale initiatieven in de afzonderlijke regiogemeenten over vroegsignalering en doorverwijzing; het doorverwijzen van recidivisten die niet voor een schuldhulpverleningsaanbod in aanmerking komen naar een door de gemeenten te benoemen partij of contactpersoon binnen hun gemeente 24; het aanbod zo inrichten dat zowel klant als partner hun rol kunnen oppakken en hierbij gebruik maken van de mogelijkheden die internet biedt; het geven van voorlichting en trainingen aan intermediairs; de inzet van WWB-ers voor eenvoudige klantondersteuning; het verstrekken van bijzondere bijstand voor bepaalde vormen van langdurig inkomensbeheer; het doorbetalen van de vaste lasten voor klanten met een uitkering van de Sociale Dienst.

4.2

Het minnelijk traject

4.2.1 Melding Burgers in de Drechtsteden die voor schuldhulpverlening in aanmerking willen komen kunnen zich digitaal, telefonisch of persoonlijk voor schuldhulpverlening aanmelden bij de Sociale dienst Drechtsteden. 4.2.2 Crisis (bedreigende situatie) Onder bedreigende situatie wordt in de nieuwe wet verstaan: gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektriciteit, stadsverwarming of water of opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering. Crisisinterventie is per definitie integraal: er zijn meerdere ketenpartners bij betrokken die vanuit hun verantwoordelijkheid klanten kunnen motiveren, maar ook als het nodig is de nodige druk kunnen uitoefenen om klanten te dwingen hun verantwoordelijkheid te nemen25. 4.2.3 Groepsintake en adviesgesprek Het minnelijk traject begint met een workshop waarin het schuldhulpverleningsproces wordt toegelicht en de intake plaats vindt. Het werken in een groep heeft een aantal voordelen. In de eerste plaats is het goedkoper omdat je meer mensen tegelijk kunt bedienen. Daarnaast biedt het de cursisten de mogelijkheid om als lotgenoten veel van elkaar te leren. En tenslotte, wellicht nog wel het belangrijkste voordeel is dat het echt een workshop is waarin men begeleid wordt in het in kaart brengen van zijn/haar schuldprobleem. Hiermee geven we extra invulling aan het feit dat de klant aan zet is en in zijn kracht gezet wordt. Er is overigens wel een groep klanten26 waarvoor de workshop geen optie is. Voor hen blijft de traditionele individuele intake bestaan. Het resultaat van de intake is een diagnose van de motivatie, de vaardigheden en de financiële situatie van de klant. Vervolgens wordt op grond van deze diagnose een besluit genomen over het vervolgtraject. Afspraken over de inzet van de klant zelf, de in te zetten producten en een tijdspad worden in een overeenkomst vastgelegd. 4.2.4 Eenmalig advies Tijdens de intake kan geconstateerd worden dat het financiële probleem opgelost kan worden met een eenmalig advies aan de klant. 24

Hier wordt een warme overdracht bedoeld: de Sociale dienst Drechtsteden zal gelijktijdig met de verwijzing van de klant contact opnemen met betreffende organisatie/ contactpersoon. 25

Een voorbeeld hiervan is een AMK melding door de GGD bij dreigende huisuitzetting van gezinnen met kinderen die een uithuisplaatsing van de kinderen tot gevolg kan hebben. 26

Denk hierbij aan klanten met een psychische problematiek die niet in een groep kunnen functioneren. 12

4.2.5 Budgetbeheer (= inkomensbeheer) Om schuldeisers, derden en de klant in rustiger vaarwater te brengen kan het nodig zijn om tijdelijk het stuur van de klant over te nemen. Budgetbeheer is daarvoor een geschikt instrument. Het inkomen van de schuldenaar wordt daarbij gestort op de rekening van de budgetbeheerder. De budgetbeheerder betaalt daarvan de vaste lasten, reserveert voor de aflossing van de schulden en geeft de schuldenaar maand- of weekgeld voor de dagelijkse boodschappen. Budgetbeheer wordt niet als zelfstandig product aangeboden, maar is altijd gekoppeld aan het product stabilisatie of schuldregelen. 4.2.6 Stabilisatie In de stabilisatiefase ligt de nadruk op het optimaliseren van het inkomen en vermogen. Er wordt gekeken of er mogelijkheden zijn het inkomen te verhogen door bijvoorbeeld meer uren te werken of gebruik te maken van inkomensondersteunende regelingen zoals belastingtoeslagen en minimaregelingen. Ook krijgt de klant de opdracht vaardigheden te ontwikkelen om soortgelijke problemen in de toekomst te voorkomen door bijvoorbeeld een budgetcursus te volgen. Tegelijkertijd wordt de schuldsituatie gestabiliseerd. Dit betekent dat vanaf de eerste dag geen nieuwe schulden gemaakt mogen worden en dat met schuldeisers een incassostop wordt overeengekomen. Het doel van de stabilisatiefase is het creëren van een situatie van rust, van waaruit de aflossing van de schulden kan worden opgestart. Als het schuldenpakket voor 100 % kan worden afgelost worden hierover afspraken gemaakt en is een schuldregeling niet nodig. Het komt ook voor dat een klant “niet saneerbare schulden” heeft. Het resultaat van stabilisatie is dan: een rustige situatie creëren waarin een klant geen nieuwe schulden maakt, gericht op het afbetalen van alle schulden over een langere periode. 4.2.7 Schuldregelen: saneren of bemiddelen Schuldregelen volgt op stabilisatie. Vanaf het begin van de stabilisatieperiode worden er geen nieuwe schulden gemaakt, maar de problemen met de “oude” schulden moeten nog opgelost worden. De schuldhulpverlener benadert namens de schuldenaar de schuldeisers en probeert tot een regeling te komen. De inzet is de afloscapaciteit van de klant, dit is het geschatte inkomen boven de beslagvrije voet over een periode van drie jaar. De onderhandeling resulteert in een aflossingsaanbod aan de schuldeisers. Als alle schuldeisers akkoord gaan met het aanbod is de schuldregeling geslaagd. Weigerende schuldeisers kunnen (ook in het minnelijk traject!) met juridische middelen tot medewerking worden gedwongen. Er zijn twee manieren om de geregelde schuld uiteindelijk af te betalen: de schuldsanering en de schuldbemiddeling. Bij een schuldsanering wordt op verzoek van de Sociale dienst Drechtsteden een krediet verstrekt door de kredietbank West Brabant waarmee de schulden in één keer wordt afgelost. De Sociale dienst Drechtsteden geeft hiervoor een garantstelling af. De schuldenaar heeft daarna nog maar één schuldeiser: de kredietbank West Brabant. Bij een schuldbemiddeling ontvangen de schuldeisers periodiek een deel van het door de schuldenaar gereserveerde bedrag. De schuldenaar behoudt dus meer schuldeisers. De Sociale Dienst Drechtsteden biedt beide mogelijkheden aan. In de toepassing geeft zij de voorkeur aan het afbetalen via een saneringskrediet omdat dat efficiënter is, maar in de keuze wordt ook de zelfredzaamheid van de klant en het risico op het niet terugbetalen van het krediet meegewogen. 4.2.8 Een nieuw instrument: het (brede) Moratorium Op dit moment zijn de mogelijkheden van gemeenten om weigerachtige schuldeisers tot medewerking te dwingen beperkt tot de minnelijke middelen binnen de WSNP 27, waaronder het “smalle”moratorium. De Wgs voegt hier het “brede” moratorium aan toe. Middels dit instrument kan het college de rechtbank verzoeken een afkoelingsperiode van maximaal zes maanden af te kondigen, waarin alle schuldeisers hun bevoegdheden tot verhaal op de schuldenaar niet kunnen uitoefenen. Dit wordt in een later stadium middels een algemene maatregel van bestuur uitgewerkt.

27

Zie voetnoot 19, pagina 9. 13

4.3

Het wettelijk traject

Als het in het minnelijk traject uiteindelijk niet lukt tot overeenstemming te komen met de schuldeisers, kan men besluiten om bij de rechtbank een verzoek te doen om tot de Wet schuldsanering natuurlijke personen (de Wsnp) te worden toegelaten. Dit verzoek moet voorzien zijn van een “Wsnp-verklaring” van de Sociale dienst Drechtsteden. Deze verklaring geeft aan dat een buitenrechtelijke (minnelijke) schuldregeling niet mogelijk is.

4.4

Nazorg

Drie tot zes maanden na een succesvolle afronding van het traject neemt de schuldhulpverlener contact op met de klant om te bepalen of inkomsten en uitgaven van de klant nog in balans zijn.

4.5

Het werkproces

Onderstaande processchema’s maken inzichtelijk in welke fase welk product wordt ingezet en hoe de verschillende producten onderling met elkaar in verband staan. Omdat schulden pas geregeld worden als er een inkomen beschikbaar is (zonder inkomen is aflossen immers niet mogelijk) kent de toegang tot de schuldhulpverlening bij Sociale dienst Drechtsteden twee routes: de mensen zonder inkomen komen binnen via de “workshop werk”; de mensen die wel beschikken over een inkomen gaan direct naar de “workshop budgetadvies en schuldbemiddeling”.

14

5.

KWALITEIT, WACHT- EN DOORLOOPTIJDEN EN JURIDISCHE ASPECTEN

5.1

Kwaliteitseisen

Het is belangrijk dat alle partners vertrouwen hebben in de wijze waarop de gemeentelijke schuldhulpverlening wordt uitgevoerd. In het licht hiervan heeft de Nederlandse vereniging voor Sociaal bankieren (NVVK) kwaliteitsnormen ontwikkeld in de vorm van de gedragscodes schuldregelen, budgetbeheer en sociale kredietverlening. De Sociale dienst Drechtsteden is lid van de NVVK en voldoet aan haar gedragscodes. Voor inkomensbeheer en bewindvoering is het lidmaatschap van de branchevereniging voor professionele bewindvoerders en inkomensbeheerders (BPBI) verplicht. 5.2

De wacht- en doorlooptijden De wet stelt eisen aan de wacht- en doorlooptijden. De wachttijd is de tijd tussen het eerste contact en het moment dat de hulpvraag wordt vastgesteld. De maximale wachttijd hiervoor is vier weken. De melding kan via de website, de telefoon of persoonlijk plaatsvinden. Tijdens de workshop wordt de hulpvraag vastgesteld. De doorlooptijd begint als de hulpvraag is vastgesteld, dit is aan het eind van de workshop.

Wacht- en doorlooptijden in geval van crisis Als er sprake is van een crisis dan is de wettelijk toegestane wachttijd maximaal drie dagen. Dit proces verloopt als volgt: als een crisisklant zich meldt (= dag 1) wordt hij/zij direct ingepland voor de workshop van de volgende dag (= dag 2). De dag na de workshop handelt een medewerker van Sociale dienst Drechtsteden de crisis af (= dag 3).

15

5.3

Juridische aspecten

Met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening wordt de schuldhulpverlening een publieke taak en krijgt het een bestuursrechtelijk kader. Een besluit tot het doen van een aanbod of het afwijzen van een verzoek om schuldhulpverlening worden als gevolg van de nieuwe wet besluiten in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. Burgers kunnen in bezwaar en beroep gaan als ze het niet eens zijn met een besluit. De termijnen van de Algemene wet bestuursrecht gaan dus ook gelden voor schuldhulpverlening. Als deze termijnen overschreden worden, kunnen burgers een beroep doen op de Wet Dwangsom. De inhoud van de dienstverlening wordt privaatrechtelijk geregeld. De afspraken met de klant worden contractueel in een overeenkomst vastgelegd.

16

6.

DOELSTELLINGEN, MONITORING EN VERANTWOORDING

6.1

Doel van de wet

De nieuwe Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) moet leiden tot een effectievere gemeentelijke schuldhulpverlening.28 Een belangrijke maatregel om dit te bereiken is het wettelijk inbedden van de taak van gemeenten op het terrein van integrale schuldhulpverlening. Dit betekent dat er bij schuldhulpverlening niet alleen aandacht moet zijn voor het oplossen van de financiële problemen van een cliënt, maar ook voor eventuele omstandigheden die op enigerlei wijze in verband kunnen staan met de financiële problemen, zoals psychosociale factoren, relatieproblemen, woonsituatie, gezondheid, verslaving of gezinssituatie. Preventie en nazorg krijgen naast curatie (het oplossen van problematische schulden) een belangrijke rol toebedeeld. Afgemeten aan de situatie voor de invoering van de Wgs moet dit er – onder verder ongewijzigde omstandigheden – uiteindelijk toe leiden dat minder mensen in een (problematische) schuldensituatie terechtkomen, de kwaliteit van de schuldregeling wordt verhoogd en recidive wordt teruggebracht.

6.2

Effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening

Bovenstaande stelt gemeenten voor de uitdaging meetbare doelen te formuleren waaraan (de verbetering van) de effectiviteit van de schuldhulpverlening is af te meten. Met de uitbreiding van de gemeentelijke taken onder het regime van de Wgs gaat het daarbij eerder om de effectiviteit van het totale proces (systeemkwaliteit, de opbrengst van de gezamenlijke acties van alle betrokken partijen op het gebied van preventie, curatie en nazorg), dan om de effectiviteit van individuele producten (productkwaliteit). Het formuleren van meetbare systeemdoelstellingen is echter geen sinecure. 29 Hoe ga je om met een veranderende omgeving (bijv. verslechtering van de economische omstandigheden) of het feit dat veel verschillende partijen voor het resultaat (en de registratie van deelresultaten) verantwoordelijk zijn? Voor de Drechtsteden wordt er daarom voor gekozen de doelstellingen zo dicht mogelijk bij huis te houden en in eerste instantie af te leiden van acties die onder de directe invloedssfeer van de Sociale dienst Drechtsteden vallen. In het gehele proces van schuldhulpverlening zijn binnen de directe invloedssfeer van de Sociale dienst Drechtsteden drie aspecten cruciaal: 1. Wachttijd. Om verdere escalatie te voorkomen is in geval van schulden snelheid geboden. De wet schrijft voor dat binnen 4 weken het gesprek plaatsvindt waarin de hulpvraag wordt vastgesteld. In geval van een bedreigende situatie is dat binnen 3 dagen. Op dit moment voldoet de Sociale dienst Drechtsteden in beide gevallen voor 100% en van de gevallen aan deze voorwaarden. 2. Kwaliteit stabilisatietraject. Stabilisatie is in geval van problematische schulden de eerste stap op weg naar een schuldenvrije (of schulden beheersbare) toekomst. Op dit moment wordt 41%30 van de gestarte stabilisatietrajecten met positief resultaat afgesloten. 31

28

Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, Memorie van toelichting, m.n.: p.1, p.7. De wetgever is hierbij niet direct behulpzaam: in het voortraject tot de totstandkoming van de Wgs is effectiviteit zeer nauw gedefinieerd als “(het aantal op te starten regelingen + het aantal adviesgesprekken) : aantal schuldenaren dat een intake krijgt” (zie hiervoor het rapport “ Schulden? De gemeente helpt!”, p.19). Zoals de stellers van het rapport aangeven “zijn er geen gegevens beschikbaar om een inschatting te maken van de effectiviteit van het hele proces” (p.20). 30 Peildatum 31 december 2011. 31 Onder een positieve afsluiting ingeval van stabilisatie verstaan we: de schulden zijn afbetaald, er is een betalingsregeling getroffen, de schulden zijn geherfinancierd, er is sprake van stabiel leven met schulden, overdracht naar schuldregelen, overdracht naar beschermingsbewind/ budgetcoaching. 17 29

3. Kwaliteit schuldregelingstraject. Schuldregeling is in het geval van problematische schulden de tweede stap. Op dit moment wordt 59 % van de gestarte schuldregelingstrajecten positief 32 afgesloten (landelijk 38%33). 6.3

Doelstellingen

Aan de hand van deze indicatoren worden jaarlijks doelstellingen geformuleerd. Voor 2012 zijn dat de volgende: 1. de wachttijd: in 100 % van de gevallen vindt vier weken na melding het gesprek plaats waarin de hulpvraag wordt vastgesteld. In geval van een bedreigende situatie is dat binnen 3 dagen; 2. kwaliteit stabilisatietraject: 50 % van de gestarte stabilisatietrajecten wordt met een positief resultaat afgesloten; 3. kwaliteit schuldregelingstraject: 60 % van de gestarte schuldregelingstrajecten wordt met een positief resultaat afgesloten;

6.4

Monitoring en Verantwoording

De voortgang op de doelstellingen worden per kwartaal gemonitord. Buiten de doelstellingen worden met betrokken partijen op cruciale onderdelen in het proces afspraken gemaakt over prestaties, registratie en verantwoording. Ook worden door de Sociale dienst Drechtsteden met de lokale partners in de zes regiogemeenten met betrekking tot “preventie” en “nazorg” afspraken gemaakt en is het aan gemeenten deze lokaal te monitoren. Deze afspraken vormen de basis om ontwikkelingen op de doelstellingen te helpen verklaren. Rapportage aan het bestuur vindt plaats via de 4 en 8-maandsburap en het jaarverslag. Jaarlijks wordt met de actualisatie van de begroting bezien of de doelstellingen moeten worden bijgesteld.

32

Een schuldregeling is geslaagd als een saneringskrediet wordt toegekend, een schuldbemiddeling wordt gestart of als een WSNP verklaring wordt afgegeven. 33

NVVK jaarverslag 2010 (cijfers 2011 zijn niet beschikbaar) 18

7.

BEGROTING

De Sociale dienst Drechtsteden heeft een extern bureau (Athos) de opdracht gegeven de werkprocessen opnieuw te beschrijven en waar mogelijk te verbeteren. Op grond van de activiteiten in dit beleidsplan is een formatieberekening gemaakt op basis van 2500 meldingen per jaar (dit waren er respectievelijk 1866 (2009), 2150 (2010) en 2350 (2011). We verwachten dit plan binnen de huidige begroting uit te kunnen voeren (begroting 2012 van de Sociale dienst Drechtsteden “Aan het werk!”). =========================================

Wijziging beleidsplan schuldhulpverlening

DE DRECHTRAAD

Gezien het voorstel van het Drechtstedenbestuur van 10 juli 2014; Gelet op artikel 6 van de Gemeenschappelijke regeling Drechtsteden; Overwegende: -

dat het de dienstverlening aan de klant ten goede komt om niet alleen de toegang maar ook de beëindiging van het schuldhulpverleningstraject bestuursrechtelijk in plaats van privaatrechtelijk in te richten; dat daarmee het beleid meer in overeenstemming is met de bedoeling van de wetgever; dat het daarom nodig is het regionaal beleidsplan schuldhulpverlening Drechtsteden 2012-2016 met betrekking tot dit punt te wijzigen.

BESLUIT:

De (tussentijdse) beëindiging van een aanbod tot schuldhulpverlening c.q. een schuldhulpverleningstraject wordt – overeenkomstig de toegang tot een aanbod - bestuursrechtelijk afgedaan. Het Drechtstedenbestuur neemt hierover besluiten. Deze wijziging werkt terug tot 1 oktober 2014.

Aldus besloten in de openbare vergadering van 7 oktober 2014 de coördinerend griffier,

de voorzitter,

mr. M. van Hall

drs. A.A.M. Brok

19