Regio & streek n a a Z rland e t a W
Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn Zaanstreek - Waterland in feiten en cijfers
Zaanstreek - Waterland
Aantal inwoners 2014 en prognose bevolkingsgroei 2010 - 2030 (in %) Edam - Volendam Oostzaan Zaanstad Landsmeer Beemster
7% 9%
Zaanstreek Waterland
Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening Overige zorg
39%
Geestelijke Gezondheidszorg 16%
Verpleging, Verzorging, Thuiszorg
Zaanstad
Nederland
personen werkten in 2014 in Zorg en Welzijn
werk in de VVT, kinderopvang en gehandicaptenzorg dan landelijk. Minder in ziekenhuizen en GGZ
Meer
personeel op niveau 1 en 2
Demografische tegenstellingen De regio heeft zowel een landelijk als stedelijk profiel. Gebieden rond Zaanstad en Purmerend verstedelijken. Waterland is een landelijk gebied. In Zaanstad en Edam – Volendam neemt de bevolking het hardst toe. Landsmeer, Zeevang en Waterland krijgen te maken met krimp.
Waterland
• Stabiele, bovengemiddelde groei bevolking • Lichte groei jongeren • Gemiddelde vergrijzing • Relatief veel niet-westerse allochtonen
%
Meer
6.350 (-2,7%) 15.800 (+4,3%) 17.140 (-3,3%) 79.195 (+3,4%) 321.995 (+4,7%)
Als je vergelijkt met Nederland, dan is er in de regio sprake van gemiddelde vergrijzing. Maar ook hier zijn sterke verschillen tussen plattelandsgebieden en steden als Purmerend en Zaanstad.
33
16.900
Zeevang Wormerland Waterland Purmerend Zaanstreek - Waterland
Vergrijzing
Gehandicaptenzorg %
Jeugdzorg
Ziekenhuizen
13
Kinderopvang
28.585 (+7,3%) 9.115 (+0,2%) 146.940 (+6,8%) 10.225 (-1,3%) 8.575 (+5,8%)
Veel
inwoners werken bij een zorgorganisatie in Amsterdam
15%
17,4%
Zaanstreek Waterland
Nederland
• Groeide tot 2005 sterk, nu afnemende groei • Al langere tijd daling jongeren, dit zet door • Sterke vergrijzing • Weinig allochtone bevolking
r van 48.000 nluaassers 80.000 65-p
2014
24%
23,9%
Zaanstreek Waterland
Nederland
2030 Percentage 65-plussers
De potentiële beroepsbevolking neemt de komende jaren toe
4,7%
is de verwachte bevolkingsgroei tot 2030 voor de regio
2009
157.160
2014
159.700
2019
162.100
Meer mantelzorgers
14%
12%
Zaanstreek Nederland Waterland Percentage inwoners ouder dan 19 jaar dat mantelzorg verleent
Ontwikkeling werkgelegenheid
2010
Zaanstreek – Waterland is zeer conjunctuurgevoelig door de sterke vertegenwoordiging van bouw, detailhandel, industrie en groothandel in de regio. Een recessie wordt snel gevoeld, zo ook een aantrekkende economie. Dit jaar groeit de werkgelegenheid in bijna alle sectoren, maar (nog) niet in zorg en welzijn.
9113
8882
9214
13351
Werkgelegenheid tussen 2012 en 2014 kromp met 7,3%. Thuiszorg: -11.000 banen in 2 jaar tijd, in V&V: -8.000 banen. Banenverlies: huishoudelijke hulp en intramuraal. Intramuraal is meer hoger opgeleid personeel nodig. Knelpunt: tekort aan wijkverpleegkundigen die zorg kunnen (en mogen) indiceren en organiseren. Prognose: vanaf 2016 stijgt de werkgelegenheid in de thuiszorg, terwijl de V&V zal blijven krimpen.
Voorbeelden van trainingen
7457
7487
7450
7716
7751
7905
Werkgelegenheid kromp tussen 2012 en 2014 met 5,6%. Minder klinische capaciteit en tweedelijns GGZ, meer zorgverlening in eerste lijn (praktijkondersteuners in huisartsenzorg) en ‘in de wijk’. De komende twee jaren stabiliseert de werkgelegenheid. Er is meer behoefte aan hbo-verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten.
2463
2534
2489
2540
2423
Het aantal medewerkers steeg tot 2012 met zo’n 3% per jaar. Krimp van 10.000 banen landelijk in 2017 ten opzichte van 2012. Minder inzet personeel op groepen en vervoer. Na 2017: door vergrijzing zal de zorgvraag dermate stijgen dat de werkgelegenheid weer toeneemt.
2383
Gehandicaptenzorg
Samenwerken met mantelzorgers
28133
28133
28133
27966
28007
GGZ
7919
Sectorplan Groot Amsterdam, Zaanstreek en Waterland: tot 2016 worden 9.000 werknemers geschoold of getraind.
Zelfsturend werken
Thuiszorg
Algemene en categorale ziekenhuizen: lichte krimp vanaf 2012 (Amsterdam: -1,9% in 2013 en -1,7% in 2014) UMC’s groeiden nog licht. Prognose: 0% groei in 2015 en 2016. Mensen gaan minder snel naar het ziekenhuis en blijven er korter. Medisch technologische mogelijkheden nemen toe. Zorgvraag ‘die overblijft’ is zwaarder en complexer. Kwaliteitsimpuls medewerkers: meer hbo-verpleegkundigen nodig, en duidelijk onderscheid tussen mbo- en hbo verpleegkundigen.
Er is structurele krimp van ondersteunende functies en van zorgfuncties op niveau 1 en 2. Vanwege het anders organiseren van het werk is er daarnaast een kwalitatieve mismatch. Dit uit zich in nog meer dynamiek op de arbeidsmarkt. Er is behoefte aan hoger geschoold personeel of werknemers met andere vaardigheden en competenties. Ook verzekeraars hanteren strengere normen rond kwalificaties van personeel. Werkgevers zetten volop in op scholing van personeel.
Methodisch werken
2015/2016 (prognose)
27867
Dynamiek
Coördinatie
2014
Ziekenhuizen
• Zorg dichter bij de burger: zorg wordt verplaatst van 2e naar 1e lijn, en van 1e lijn naar preventie. • Extramuralisering en ambulantisering: ‘buiten de muren werken’. Dit doet aanspraak op andere competenties, medewerkers werken vaker samen met andere disciplines. • Transmurale zorg: organisaties werken ‘over de muren heen’ aan samenhang van zorg. • Intramuraal is hoger opgeleid personeel nodig, vanwege zwaardere, complexe zorgvraag. • Zorgfuncties worden geïntegreerd, neem bijvoorbeeld de wijkverpleegkundige die ook sociale taken op zich neemt.
Van zorgen voor naar zorgen dat
2013
27723
Ontwikkelingen
13807
14411
23626
V&V 24868
In 2016 is de krimp volgens prognose van het UWV lager, en een saldo van krimp en groei in verschillende branches. Vanaf 2017 komen er voorzichtig weer banen bij. De vacaturemarkt trekt nu al aan door verschuivingen in functiestructuur en de vervangingsvraag.
25691
Was de zorg jarenlang dé banenmotor van Nederland, sinds 2012 zien we een trendbreuk. De groei stagneerde, en op dit moment krimpt en verschuift werkgelegenheid. Alleen in de huisartsenzorg stijgt de werkgelegenheid.
23474
Prognose
2012
Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT)
24480
Banenmotor zorg hapert
2011
Ontwikkeling werkgelegenheid
Vergrijzing en pensionering
Kinderopvang
Vanaf 2016 gaat de vergrijzing van zorgpersoneel serieuze vormen aannemen. Hoe ziet het beeld in Zaanstreek – Waterland er uit?
5583
5639
5874
6768
7238
8976
8929
% Medewerkers ouder dan 55 jaar In de kinderopvang kromp de werkgelegenheid het hardst: 2014 t.o.v. 2012: 16,9%. Prognose: in 2015 nog 4% krimp, in 2016 1% krimp.
Kinderopvang
3482
3517
3702
4133
4395
4392
Tussen eind 2012 en eind 2014: krimp van 9% landelijk. Prognose: werkgelegenheid krimpt de komende 2 jaar nog met 5% per jaar. Professionalisering: (her)registratie van jeugdzorgprofessionals. Jeugdteams met daarin hbo-opgeleide, generalistische professionals.
4224
Jeugdzorg
7,4% 6,9%
Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening
26,3% 20,4%
Overige zorg
13,3% 15,4%
Verpleging, Verzorging en Thuiszorg
20% 19,9%
Jeugdzorg
5,9% 13,4%
150 medewerkers
403 medewerkers 2.754 medewerkers totaal in Zaanstreek - Watreland
15,3% 19,0%
Geestelijke Gezondheidszorg
16,4% 16,2%
Ziekenhuizen
15,1% 14,6%
Gehandicaptenzorg
16,4% 16,7%
Totaal gemiddeld Zaanstreek - Waterland Nederland
Bron: Arbeid in Zorg en Welzijn, gegevens uit 2011
Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening
6218
6477
7040
7142
7380
7532
7912
Aangenomen dat er aan deze samenstelling niet veel veranderd is, zullen minstens deze medewerkers over 6 jaar (in 2021) in de categorie ’65-plussers’ zijn beland. Zij zijn dan gepensioneerd, of zullen binnen afzienbare tijd stoppen met werken. De werkgelegenheid krimpt al vanaf 2008. Krimp van 6,6% tussen 2012 en 2014. Prognose: krimp van 8% in 2015 en in 2016 krimp van 4%.
De eerste lijn groeit De huisartsenzorg groeide in twee jaar met 9%. De werkgelegenheid zal blijvend stijgen. In 2013 werkten er 162 huisartsen in Zaanstreek - Waterland. Er gaan meer kleine chirurgische verrichtingen in de huisartsenpraktijk plaatsvinden. Huisarts krijgt centrale rol in behandeling en verwijzing van psychische problematiek. Er zijn meer praktijkondersteuners nodig (GGZ en somatiek): opleidingsinstituten zijn op zoek naar geschikte stageplaatsen. Er is een tekort aan stageplaatsen voor doktersassistenten.
+9%
64,1 jaar
Onderzoek 2011: 27% van de verpleegkundigen:
‘Ik kan doorwerken tot pensioenleeftijd’
was de gemiddelde pensioenleeftijd in 2014
Iets lager aandeel jonge zorgprofessionals in de regio
32,1%
33,8%
Zaanstreek Waterland
Nederland
Medewerkers (%) jonger dan 35 jaar
Kinderopvang
2,4% 4,4%
Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening
8,8% 6,6%
Overige zorg
5,2% 5,3%
Verpleging, Verzorging en Thuiszorg
2,7% 3,7%
Jeugdzorg
8,3% 4,0%
Kenmerken werknemers
Onderwijs
Nettoverloop in % 2011
Instroom (eerstejaars) opleidingen in de regio
Het nettoverloop is met 3,1 % iets lager dan gemiddeld in Nederland (4 %). Het nettoverloop in Welzijn en Maatsc happelijke Dienstverlening en in de Jeugdzorg was in 2011 fors hoger dan landelijk.
3,7% 3,6%
Geestelijke Gezondheidszorg
2500
3,5% 2,8%
Ziekenhuizen
2000
2,3% 3,1%
Gehandicaptenzorg Zaanstreek - Waterland Nederland
Verpleegkunde hbo Verpleegkunde mbo Verzorgende mbo Helpende zorg en welzijn Zorghulp MMZ + Pedagogisch werk 3 MMZ + Pedagogisch werk 4 Sociaal-Cultureel Werk Sociaal-Maatschappelijke Dienstverlening Sociaal-Pedagogische Hulpverlening Sociaal-Juridische Dienstverlening
1500 1000 500
Deeltijdfactor 2013 Kinderopvang
0,72 0,73
Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening
0,63 0,63
Overige zorg
0,69 0,73
Verpleging, Verzorging en Thuiszorg
0,69 0,62
Jeugdzorg
0,84 0,82
Gemiddeld nam de deeltijdfactor landelijk af tussen 2009 en 2013 in de kinderopvang, de VVT en WMD. De deeltijdfactor neemt juist toe in de ziekenhuizen.
0,74 0,80
Geestelijke Gezondheidszorg
0,75 0,77
Ziekenhuizen
0,70 0,70
Gehandicaptenzorg
0,70 0,70
Gemiddeld in 2013 Zaanstreek - Waterland Nederland
Pendel Het pendelsaldo is negatief: er vertrekken meer inwoners voor hun baan naar een andere regio, dan dat er mensen de omgekeerde beweging maken naar Zaanstreek – Waterland. Dagelijks reizen zo’n 7.000 inwoners naar Amsterdam voor hun baan in Zorg en Welzijn. De meeste inkomende pendelaars wonen in Noord-Holland Noord.
0 2010
2011
2012
2013
Gemiddeld diplomeren jaarlijks in de regio: Hbo-verpleegkundigen Mbo-verpleegkundigen Verzorgenden Helpenden en zorghulpen Pedagogisch werk 3 Pedagogisch werk 4 Social work (+SPH, CMV en MWD) MMZ 3 MMZ 4 Welzijn 3 Welzijn 4
281 428 596 1.294 773 771 898 172 348 108 221 Regio: Groot Amsterdam (incl. Zaanstreek-Waterland) en Noord-Holland Noord
27,3% Inkomende pendel
49,3% Uitgaande pendel
Bijna 7000
zorgprofessionals reizen voor hun baan naar Amsterdam vanuit Zaanstreek - Waterland
Hoeveel studenten halen het diploma? In de regio hebben de sociaal-agogische opleidingen een wat hoger studierendement, terwijl de zorgopleidingen juist iets lager scoren.
Onderwijs
Hoeveel studenten vinden snel een baan?
Anders opleiden
Het studierendement is in de regio bij de meeste opleidingen iets hoger dan het landelijk gemiddelde, behalve bij de sociaal-agogische hbo-opleidingen. Daar hebben iets minder studenten dan gemiddeld 1 jaar na diplomering een baan in de sector.
De veranderende arbeidsmarkt vraagt om nieuwe opleidingsprogramma’s. Zo is er Bachelor Nursing 2020: voor een nieuw opleidingsprofiel voor de hbo verpleegkundige vanaf 2016. En de Commissie Innovatie Zorgberoepen en Opleidingen (Zorginstituut Nederland) verkent hoe de zorg in 2030 er uit ziet, hoe een continuüm van bekwaamheden daarbij past, en hoe de opleidingen daarop afgestemd kunnen worden.
Studierendement 2012
Studierendement 2013 Verpleegkunde hbo
93,3% 90,4%
Verpleegkunde mbo BBL
66,1% 66,4%
Verpleegkunde mbo BBL
97,7% 95,3%
Verpleegkunde mbo BOL
47.8% 49,7%
Verpleegkunde mbo BOL
80,8% 85,3%
Verpleegkunde hbo
50,7% 55,3%
Verzorgende mbo BBL
51,2t% 53,2%
Verzorgende mbo BBL
95,6% 96,3%
Verzorgende mbo BOL
36,9% 49,2%
Verzorgende mbo BOL
90,0% 86,6%
Helpende & zorghulp
62,5% 67,5%
Helpende & zorghulp
53,2% 52,1%
MMZ 3 & SAW 3
61,4% 56,0%
MMZ 3 & SAW 3
75,5% 72,3%
MMZ 4 & SAW 4
69.0% 62,5%
MMZ 4 & SAW 4
63,1% 62,9%
SPH 5, MD 5, CMV 5 & Pedagogiek
56,5% 51,3%
SPH 5, MD 5, CMV 5 & Pedagogiek
59,8% 66,7%
Totaal zorg en WJK
59,3% 58,0%
Totaal zorg en WJK
70,3% 70,2%
Zaanstreek - Waterland Nederland
Opleidingsinstituten in de regio
Opleiden voor 2030 • Niet de ziekte of aandoening, maar het functioneren, de veerkracht en de eigen regie van de burger centraal. • Leerlijnen dwars door opleidingslagen heen, ook in het primair onderwijs. • Onderwijs door lijnen heen (van nulde tot derde lijn). • Veel aandacht voor preventie en gezond gedrag. • Opleidingscontinuüm: een leven lang leren dwars door de beroepskolommen heen.
Werkgelegenheid per branche
• Realistische beeldvorming. • Verbeteren imago werken in de wijk, zorgen dat leerlingen daar ervaring opdoen. • Voorkomen dat populariteit van opleidingen afneemt door huidige negatieve berichtgeving. • Blijvend investeren in potentiële medewerkers: door vergrijzing zijn ze straks hard nodig. • Zoveel mogelijk behouden van personeel binnen de zorgsector: van werk naar werk. • Vinden van oplossingen voor opleiden en kennisoverdracht buiten de muren van de organisatie.
ROC Horizon College | ROC Regio College
Instroom aan deze opleidingsinstituten: • Opleiding tot verzorgende: neemt toe. • Opleidingen tot helpende en zorghulp: neemt af. • Sociaal-agogische mbo-opleidingen: neemt af.
Online Van deze factsheet verschenen ook edities voor Amsterdam en Noord-Holland Noord. Deze vind je op sigra.nl/arbeidsmarktinformatie. Ook vind je daar meer informatie over gebruikte gegevens en bronnen.
Tot stand gekomen met RegioPlus, samenwerkingsverband van 16 werkgeversorganisaties in Zorg en Welzijn
Bronnen Zorgvraag: GGD Zaanstreek - Waterland Ontwikkeling werkgelegenheid per branche: PFZW en jaarverslagen zorg Prognose werkgelegenheid per branche: UWV arbeidsmarktprognose 2015 - 2016 Onderwijsgegevens: DUO © SIGRA 2015 | www.sigra.nl
