Reformatie WEEKBLAD TOT ONWIKKELING VAN HET GEREFORMEERDE LEVEN

-

-e9 ?!. m

a3

D t Reformatie

WEEKBLAD TOT ONWIKKELING VAN HET GEREFORMEERDE LEVEN

l

In dit nummer: KERKELIJK LEVEN 1276 G.J van Middelkoop samen naar de bron gaan MEDITATIEF 1281 A.J, Minnema Foto van ontmanteld leven

WANDELEN MET GOD

1282

H,J.D. Sm17 Gelijk oversteken

I

i

OPVOEDING EN ONDERWIJS

I

De kerkdienst aantrekkelijk voor kinderen?

I

-

JAARGANG 35 NUMMER 44 2 SEPTEMRER 2000

1284

KERKEUJK LEVEN / G.J. w a n Middelkoop

SAMEN NAAR DE BRON 1 GAAN

W e wiiien graag dat onze jongeren toegroeien naar een posifieve keuze voos Christus en Zgn kerk. Hoe kunnen we hen daarbjl op een goede rnmier helpen? En waf moeten we doen om hen vast te houden,zodat ze bij de kerk en dicht bij God blijven? Dat zijn vragen waar ouders, ambtsdragers en jeugdleiders zich het hoofd over breken, En naau beste wel-en op reageren, Mam kunnen we dat ook wat meer systematisch doen? Zouden we niet kunnen komen tof een kerkelijk jeugdbeleid?

J.J,D.Baas

SAMENLEVING

Studiedag Yongeren in de kerk'

1289

A J, Verbrugh Joschka Fischer, Europa en de programma's van de Christenunie

LIED VAN DE WEEK J. Cmelik Lied 382: God die het al geschapen heeft

e n verder.. Meegelezen Uit de kerken

E294

De Theologicclie Universiteit cn het Gereformeerd Worniingsinstituut hielden op 7 juni een sludicdag over dit onderwerp. Vicr sprekers gaven aaiidacht aan verschillende invalshoeken: de ontwikkeling van jonge mcnsen, de moderne jeugdculluur, dc kerkelijke bezinning op declname van jongeren aan hel leven van d e gemeente en hel kcrkclijk onderwijs. Uitgangspunl was de scriptie Scirnen nanr (de Rrcrn waarmee dr.; J. Ilm~rmari,nu predikant te Roodeschool, 7ijn studie afrondde. Ze was een aanzet om de ver-

JAARGANG 75 - NUMMER d4 - 2 SEPTEMBER

20CQ

scliillendc elementen bij elkaar te brcngen en tot een samenhangende visic te komen. Het was de bedoeling dat aan het eind va11 de studiedag in het kort een ontwerpmodel voor kerkelijk jeugdbeleid was iicergezet, dat in br¢de kring zou kunnen helpen bij de visievorming en beleidsoli twikkeling voor het onderwerp 'jong~renin de kerk'. Deze dciclstelling bleek te hoog gegrepen. De declnemers gingen niet naar huis met een schetsje vucir ccn raamwcrk. Wel met veel idccen waamver nader doorgedacht kan worden. Het plan is om in het najaar een vervolgbijeenkomst te organiseren, waar in bredcr kring

de praktischt doorvcrtaling aan dc nrdc komt. In dil arlikcl wil ik u ccn cii ander diiorgcvcn over dit oiidci-wcrp. Eli cnkele punten hcjpi-ckcn dic bij het verder doiirdcnkcn ciwc ;i;indachl miielen Iiehhen.

Samen naar de Bron C3rn tc hcgiiincn kijkcn wc naar dc scriplic van ds Havcman. JTij hcci't ccrsl vccl pcgcvens bij clkaar gczct. Op basis daarvan doet hij vervolgens ccn groot aantal voorstellen en suggesties. Wc moeten ons bezinncn op d c vraag nf dc kcrk gciiricg docl mcl hct cigcnc van dc jeugd. En of wal de kcrk ?egt vnldocndc ingaat o p dc Icefwcrcld cn dc vrugcn van de jongcrci-i. Bij dic hczinning iiiocDRS G.J VAN MIDOELKOOP, PROF. DR B KAMPHUIS i

I

OVERIGE REDACTIELEDEN: DR. E.A. DE BOER. DRS. B. BOS.

I DRS. A.L. A h. DE BRUIJNE,

i DRS. 1.0. HAARSMA. DRS. P: HOUTMAN. DRS. B. LUITEN. DRS K. DE VRIES

twijfcl aan een omvattende zingeving - cc11 rclativcrcndc insterling - een flexibclc houding - een eeiidimensioiialc spiriluali tcit - ccii allcs wiflcn beheersen, zonder toeval of onzekerheid

ten wc zijiis in~icnsrckcnin; liouden mci dric clcmcnicn: " De Bijbel vertelt ons dal wc ons leven lang leerling blijven. Niet alleen jongeren moeten leren, maas ook oudere11moeten dat blijven doen. * Dc ontwikkclingspsycliologic cn dc godsclicnstpcdagogick lntcn ons ~ i c nhoc belangrijk het is, dal onze geloofsoverluiging niaar niet iets van de buitenkant blijft, maar dat we die ons eigen maken zodat ze ons ten dicpstc hchccrst. D c jongcrcn moet c r zelfstandig 'door hccn 7ijn gegaan', licl moet icts van liemzel r wol-dcn. * De hedendang5e leerwereld doet jongeren op een eigen manier in Iiel leven slaan en o p een cigen manier vorin cn inhoud gcvcn aan hun dcnkcn e n doen. Wat zijn de tendensen in deze jeugdcultuur en wat kan dc kcrk daarmcc in haar jcupdhclcid docn?

-

kun je opmerRij hct h~iriri~len ken:

een spclcn inct stijlcn, ccn ze1C uitkic;.cn cn mixcn - chao~iscli-impulsieve ncigingen - een consurnptistisch sedras - cen ik-gerichtkid met tvclwillcndlieid tegenover de aiidcr - cc11 protc hclangstelling voor eigen lichaam en gezondheid - agrcssic cn protest bij wie uit de boot vallen. -

De verschillende kenmerken hangen met elkaar samen. En we diencn IC bedenken, zegt ds Haveman. dat wc met dit sombere bccld van de jeugdcultuur ook heel wat zeggen over de 'potemensen-cultuur'.

Kenmerken van de jeugd

MEDEWERKERS J J O B M S . J M. DE JONG, DRS A S VAN DER LUGT DR J. SMELIK, DRS H VELDMAN

I REDACTIE-ASSISTENT H PRINS, Mevlenbeldlaan159 7602 XK Alme-

I lo. tel

I

0546-870843 E-mail reformat~elwxsnl

8

Alle stukken bpstemd voor de Redactie aan. De Reformatie. Postbus 24, 8260 AA Kampen

l

UiTGEVER Prrnt Media b v Bedum Technische Realisatie Scholma Druk bv. Redum

ADMIN1STRArIE EN ADVERTENTIES Scholma Druk postbus 7 9780 AA Bedum Telefoon 050 - 30 13636 Fax 050 - 3012732 (O v v Reformatie) E - mail reformatie4scholma nl I Aanlevering odvertenties in overleg

, ING Bank 6 6 3 0 9 2 6 2 0 I ABONNEMENT I

I

I

f 92 50 per jaar Studenten f 77,- per jaar (binnenland) f 179 - p e r jaar (buitenland Z P P P O S ~ Op~egging ) dient 1 maand voor het verstrijken van het lopende jaar te geschieden Losse nummers f 2,50 (incl Porto). De Reformatie is op cassette verkrijgbaar bi] de Stichting Bralectah Tel. 10521j 51 5946

I I ADVERTENTIES.

Prijs f O 95 per mm Contracttarief op aanvraag

, Zonder schriftelijke toestemming van de l

uitgever is het niet toegestaan artikelen uit di! blad over te nemen ISSN 0165-51 91

JAARGANG 75 - NUMMER 44 - 2 S

Wat is kcnrnerkend voor de jeugd van dcze tijd? Ds Haveman vat ccn ui tvocrige verkenning samen ' Christelijke jongeren in een schcts, die ingcdccld is naar l Gcldt dit nu nok voor christelijke drie niveaus: grvael v~rsfcrncf en jongcrcn? Ja en nee. O p basis van Jlandrlen: K ccn aantal onderzoeken die de Hel gevoel staal in d c ~ lijd c laatste tientallen aaren gedaan voorop. naai-hij horcn: zijn, concludeert rls Havenian. dat - dc bchocftc aan cchthcid er veel positief en echt geloof is. - dc bchocftc aan rclatics Jongcïcn vinden ook de kerkelij- een vage ontevredenheid kc gcinccnschap belangrij k, al - veimijding van echte voelen zc 7ich sterk aangetrokken intimi teil tot de evangelische beweging. Z e - gelichtheid op ervaringen le/eii in d c Bijbel, ae bidden, gaan - afkeer van bindingen e n naar de kerk en de catechisatie. claims I ' maar het is de vraag of dit wel - angst vooi*ouder worden cn altijd meer is dan de buitenkant. dood Z e gurin nier allemrrnl c.ven diep - onzekerlieid , door het ~ ~ l r iheen, o f over sommi- ervaiing van Iccghcid cn gc dingen wordt amper nageeenzaamheid dacht. Z r l ~ i r spr.dcen ~i ze met vol* Op lict gcbicd van hct verstririri wrrsscvien over hurr jieloof en de noemt hij: d i n ~ r nriie clanrmee sarncnhnng~n. - weinig of geen bcsef van Vaak intemsseert JL.Iees vnn de geschiedenis kerk de j»ngcrcrr gewoon hele-

I I

n~aral1iirt7 niecv.' Z e hebbcn gccn

I

! I

1

I

wel teli aanzien van seks voor hci liuwelijk en samenwonen en de plaats van de vrouw in d e kerk. Deze situatie Icidt tot een aantal vragen. Hoe voedeii wij op? Willen volwassenen nog wel leiden? Durven zij nog structuur te bieden? H o e wczcnlijk is het eigen geloof van volwassenen? Gaai1 ouderen en jongeren samen na in wat voor cultuur zij leven en hoe zi,j daarmee om moeten gaan? Hoe spelen we in op wat kenmerkend is voor dc jeugd van vandaag?

behocftc meer aan grote verlialen. Zc lichhcn een hekel aan binding ei1 kuniicn niet uit de voelen met eeii Lradilioneel, vastsetirnnierd. hchoudend. star. ongeestclijk ol'schijnheilig. klimaat, waar niks k a n en ma? en bil vcicirhaat clkc vcrnieuwi~ir,of verandering mel argwaan i ~ o r dbekeken.' t 'Jong~r~ Iiehhcn n hehoefre non riiirpire Vrijhcid cn r~penheido n ~ over mint voor on~lei-i.i.berp don nok mcrïrr t(, prril rri. v011,qcdnrl~i~ri tr i.t~iwal~~.rr, op zoek nrilir epn nutivooril op ccn eukr~nriPl(> vruq, zonder dor h ~ UtM ~ W O O T ( hij / voorAocit ril vri.rlsf~ra/, o f de Icrirl~rs wci~irhiniicrtnroci worden g~zoclil. Eer1 eclii gc>sprelr van mens tor n.rr(-'n%ivrirri-in h~iiJt~llranuwnt te z f 7 ~IirM)en, n Zonder dur jr g d y k iri pcn h o e k j ~W C I Pgrdnrkt ~ ~ met CYEI erikerje op. Riiimfe om rinrict-.Yte denken (clmi anclcl-rri en rlko.or I<X>/Iin l i ~ f dR e hliivoi nonvaíirden. Op die tnnnirr Iiee ff dr krrk ~ l he! z geloof weel- wcir te zrggen, i.5 I?nl-~~lcvrrni geiiiwrc/r.~ivoor jr rr4iynk v o r P Y ~in je ~ i p ftijd.' i

Visie

1

.longeren hebben weinig kennis van de geloofsleer. Zc Icggcn het accent op de beleving in plaats van op de leer. De nadruk ligt mccr op vertrouweii dan op wcteil, meer o p mogen daii op moeten. meer op een persoonlijke relatie met Jezus Cliri
jeugdbeleid in d e kerkelijke gemeente. Aan de orde korncn levenswi,iding. verkondiging, onderricht, samenleven, opzicht cn barmhartigheid. elk met aanzetten en aanbevelingen. Enkelc voorbeeld ei^: geef elke jongcrc een mentor, en vertrouwenspcssoon en perioonlijk raadsman die zeer betrokkcn is op de gecstclijke groei van 7ijn of haar pupil. Breng. bij jongeren vanaf zeslicn jaar meerdere kcrcn per jaar wlfstandin. huicbczoek. Laat als volwassenen iiierken dat de boodschap die jc mag d o o r ~ e v e nje ook zelf in het diepst van jc bestaan raakt. Laat de tweedc kerkdienst op zondag weer stcrker het karaktcr van een lecrdienst krijgen. Ga nadenken over de organisatie van het toeriis'* stcm tinsswerk in de gemeenlt.. de dingcn op elkaar af, bicd een compleet toerustingspa kkct aan in (kurtlopcnde) modules cn cursussen waarop jong er1 oud kunnen intekenen. Zouden we nict moeten komcn tot een landelijk jeugdhurcau en deputaten jciigdzaken?

Wat willen wis in deze situatie mct elkaar? Waar willen we heen, welke kijk of visic liebben we? Dal zet d i 1-Tavernan uiteen in hei tweede dcc1 van zijn scriptie. Hij geefl een visie o p een aanlal Iiunten. Kort samengevat: I . g~/ovloi.pf~: * komt vali hoven " moet op eigen benen " doe je met hart, hoofd en handen * is toewijden ::: hlijft groeien * is strijden doe .je samen 2. ( / P ~ernernte: * beilaai in Geest en waarheid * hheefí Christus als Hoofd '': waarin niemand gemist kan worden * waarin iedereen gelijkwaardig is :' stáát ergens vticir ::: getuigt * beweegt d. jor~~eren: %fin unick " zijn waardevul * ziin op zock " hebben ruimte nodig * leven in een andere wereld 4. O ~ E . ~ O E C F I ? ~ ~ : y is een taak * is cen kunst 5 . tradftip: is waardcvol " maar heeft nooit het laatik woord 6. c ~ d t t ~ ~ ~ r : * onderga jc * moet je kennen en vraagt om tegencultuur.

Catechismus nog I geschikt?

:+

'

Beleid Uitgaande van deze visie geeft ds Haveman dan een schets vcior

JAARGANG 75 - NUMMER 44 - 2 SEPTEMBER 2000

/

Eén eleineni verdient afzcindcrlijke aandacht. Dat is d e vraag of de Heidelbergse Catechismus nog wel geschikt is voor kerkelijk onderrichl. Is de HC niet ctcrk cognitief gericht? Zijn de vragen die gesteld worden niet (doginatische j vragen van ouderen? Zouden we vandaag geen andere accenten rncielcn leggen? Zou het geen uitdaging zijn te inventariseren welke vragen ei. bij jonpcren leven op hel punt van het gcloof en alles wal daarmee samenhangt en vervolgens o p die vragen samen iii hel catechisatielokaal een antwoord te formuleren'! Vanuit dexc vraagstelling hccf't dds Haveman ook zijn vragen bij de catechesemethode I k g ~ l u o fZe . is opgezet rond de catecbismussttof

1278

De leerstof staat centraal. Terwijl in het moderne onderwijs de leerling centraal staat. Daar wordt vanuit de leerling gedacht: wat vindt hij interessant, waar heeft hij behoefte aan, welke vragen heeft hij, waar zit hij mee enzovoort. Dat is een heel andere benadering, die verder gaat dan 'aansluiten bij de leefwereld'. Op scholen gaan we van deze benadering uit, maar in het kerkelijk onderwijs beginnen we aan de verkeerde kant: van de stof naar de leerling, in plaats van andersom. Tot zover een korte weergave van de interessante scriptie van ds Haveman.

Zinvolle ontmoetingen Van de studiedag wil ik graag iets doorgeven van de bijdrage van dr 1 Hoek, die de opleiding godsdienst en pastoraal werk aan de Christelijke Hogeschool Ede stuurt. We moeten niet toegeven aan de gedachte dat we matrozen werven voor een zinkend schip, zei hij. Omdat de kerk toekomst heeft, mag zij ook de jeugd hebben. Jongeren behoren bij de gemeente en moeten in het leven van de gemeente participeren. Voor zinvolle ontmoetingen van oud en jong zijn van belang: echtheid, openheid, saamhorigheid en flexibiliteit. Op basis van een groot aantal interviews hield dr Hoek de deelnemers zeven stellingen voor: * Jonge mensen moeten kunnen ervaren, dat de gemeente iets voor en van henzelf is en niet een zaak van ouderen, waarbij jongeren alleen maar aan de zijlijn mogen staan. In een gemeente met hart voor kinderen en jongeren verrijken jong en oud elkaar. * Pas als ze elkaars leefwereld kennen, kunnen jongeren en ouderen elkaar helpen in de zo noodzakelijke bezinning op

JAARGANG

75

- NUMMER

44

-2

christen-zijn in deze tijd. * Fundamentele beslissingen vallen in de gezinnen: jongeren die thuis niet over het geloof kunnen praten, doen dat in de gemeente ook niet. * Er moet positief worden ingespeeld op de betekenis die leeftijdgenoten voor elkaar hebben. Waar jongeren zijn, willen jongeren wezen. * Verkondigers en anderen die de boodschap overdragen, zijn geroepen de jongeren een jongere te zijn. Dat kan door heldere taal en een boodschap die radicaal is en tevens handreikingen biedt voor het leven van elke dag. * De gemeente die jongeren in haar midden niet de vrijheid gunt om zelf te zoeken en te oriënteren, doet hen onrecht en staat de overdracht van de boodschap in de weg. * Van zorgvuldig pastoraat gaat ook onder jongeren grote bindende kracht uit.

Wederzijds leren? Ds Haveman heeft een aanzet gegeven tot het formuleren van een visie en van een concreet jeugdbeleid. Als zodanig is Samen naar de Bron waardevol. Over allerlei concrete voorstellen en suggesties kun je van mening verschillen, ze zetten je in ieder geval aan tot denken. In het volgende wil ik bij twee centrale punten vragen stellen, die we onder ogen moeten zien bij het verder doordenken en praktisch doorvertalen. Mijn eerste vraag betreft de verhouding van ouderen en jongeren bij het leren. Leren doe je je leven lang, zegt ds Haveman. Ook ouderen moeten blijven leren. Ze kunnen van jongeren leren hoe de cultuur vandaag in elkaar zit en welke vragen dat oproept. Dat brengt hem ertoe te spreken over een samen leren onder de zon. Er moet een klimaat zijn waarin

SEPTEMBER

2000

ouderen en jongeren wederzijds van elkaar willen leren. Je kunt zo spreken van 'wederzijdse socialisatie'. Ik zet hier vraagtekens bij. Ouderen geven als het goed is het een en ander door aan de jongeren. Zeker kunnen zij daarbij van jongeren leren hoe de context eruit ziet waarbinnen de dingen, die zij willen doorgeven, moeten gaan fungeren. Het is belangrijk te weten, hoe dingen vandaag worden beleefd, om wat je overdraagt ook echt functioneel te laten zijn in het leven van een volgende generatie. Dat kan vragen om een andere aanvliegroute of een nieuwe verwoording. Om - wellicht in andere vorm - ook voor je kinderen dezelfde dingen van wezenlijk belang te laten zijn die voor jou zoveel hebben betekend en nog betekenen. En dat, omdat het niet gaat over hoe jij het belééft, maar om iets dat boven de persoonlijke beleving uitgaat. Een waarheid die je heeft gegrepen. Een perspectief dat je zelf hebt gekregen en waar je je kinderen in wilt laten delen. Je wijst dan niet naar dingen van jezelf. Maar je wijst van je àf en kijkt samen met de jongere naar dingen van betekenis, die hun gelding hebben voor hem evengoed als voor jou. Dat is zo op het pedagogische vlak: opvoeder en jongere zijn geen gelijke partijen, de verhoudingen blijven a-symmetrisch. Ook psychologisch is het zo: het leven van de oudere mens kan pas echt vruchtbaar ('generatief') zijn, als hij met de inzichten die hij heeft verworven jongeren verder helpt. En jongeren hebben daar ook behoefte aan, signaleert ds Haveman zelf. Ze hebben steun en vastigheid nodig. Zijn er voldoende positieve identificatiefiguren ? Gebrek aan leiding van ouders en opvoeders kan de onzekerheid bij jongeren nog groter maken. Met instemming citeert hij iemand die schreef, dat 1279

1

l

I

I

i

jongercn vulnas~ciicnnodig licbhen dic n:i:il. hcn luislci-cn, inaar dat ze nog meer hchocflc hcbbcn aan volwassenen die voor hcn uilgaan en hen richting wijzen.Volivacwneii iiicielcn ook lol jongeren ïprekcn. M;irir hcl pi-ohIccm is, dal kccl volwassenen denken dal /c iiicts waardcvols aan jongeren tc i~crtciicnIichben. Dc onzekerlicid van dc rnlwasscn christen bcisni t Iict z\ cl-kclijkc pi-ohlccm bij de dialoog lusscii volwaiscncn en jcugd, cn iiicl dc vragcn van de jcugd. Dc jcugd vormt een tijd van vragcn. zoals de volwassenlicid ccn tijcl van overtuigingen is. Jciiigcrcn iiioctcn niet alleen de ruimtc ki-ijgcii om crgcns tegen aan IC schoppcn. maar vnlwassencn incicrcn hcii ook icts blijven hicdcn om tcgcn aan te schoppen. En als 7c daarhij laten merken wat nok voor henzelf echt van waarde is, wat wezenlijk is, komt dat altijd ovcr. Dit gcldt vtic>rallcrlei zaken die in cfc olivoccling cn toerusting aan de orde komen, maai. des te meer voor het belangrijkste deel daarvan. de rcligierize vorming. De Bijhcl gebruikt dan termen als inprcntcii, tucht, terechtwijzing. grootbrcngcn in dc geest van de Hccs. h l s je dc vermaningen in S1wcukcii Iccst. zit jc niet in de sfeer van 'wederzijdse socialisatie'. We moctcn dat begrip dat1 ook maar niet overnemen. Intioudclidk is ci- vooral sprake van eénrichtiiigvcrkecr.

I

' m

:

Inhoud en methode Daarrnec kom ik np een tweede ispunt: is dic. Hci[i't'lS>cv4qscCcitc~ch mus noh' ii~cET a jie~r.hilrris voor Jzrt kprkclijk oiirlcrivijs? Ds Haveman hccft iwce bezwaren: je moet niet dcnkcn vaniiit de leerstof maar vsin~iitde leerling, en de vragen van vandaag zi,jn anders daii die van de tijd van de Refoririatie. Beide punten vragen grondige hcr»verw(g,qing.

, m

Naar mijn overtuigirig moet niet de lreriirrg rcntrarrl staan in het onderwijsproces. De leerliiig wordt toegerust voor het dieneti van God. Daartoe moet hij worden ingeleid in de werkelijkheid waarin hij die taak mag vervullen. Die inleiding houdt ook in dat hij een bijbelse kijk krijgt op ~ichzeli' en zijn positie in Gods wereld. Het gaat dus om kennis van God en van zichzelf Onderriclit in wat God heeft geopenbaard, in de perspectieven die dat biedt en de existentiële 'betekenis die dal heeft. Zodat hij aan de waarhcid trouw hlijft en de weg van dc waarheid bewandelt. Kom je daarbij uit doar te vragen \vat de leerling interessant vindt e n waar tiij behoefte aan heerl? Die vragen kunnen nuttig zijn riin te bepalen waas de leerling nu staat. maar dan zo kit je hem opllaalf ivnar hij i r nnz h ~ m te brengen wanr Irii vloer komen. Het niet oin abslraclc thcorie, inaar orn kerstof die van lielmg is voor het Ieven.Als dc leerling bepalend wordt voor wat we Iiem gaan lei-cn. komt heel wat leerstol niet aan bod. Dat is ook in liet schciofondcnvijs nict de bedoeling: in hel moderne strcvcn naar levensectit ei1 leerlingnabij onderwijs gaat het uiteindelijk om inhouden die los van de wciis van de leerlingen zi,in vastgcstcld. Dit onderwijs gaat dan ook iiict verder dan een 'aansluitcn hij de leefwereld' van de leerling: liet laat zich daardoor niet wczcnlijk bepalen. Dat brengt ons op het iiihoudclijke punt of de V ~ L ~ X van P P ~de catechismus nog wel (/rvrrrKen S& die iwe vwsdn~~g (zuiid~lrnmneten) sfellen cn of we op dit rnonwnt wel precies dezelfde unhv»or(-rlcri(:OL[dera moeten) gevetl. Tk gcloof, das de catechismus dingen aan de orde stelt die de exislcntiële vragen zijn van icdcr clie zich door de bcicidschap van dc Bijbel aangespríikcn voclt. Wie ben ik? Waar sla ik? Wat mag ik worden'? Hoe


mag ik leven voor het o03 van GO&?Zijn deze vragen in eeii tijd van computers. mobiele telefoon en televisie ininder relevant daii iii de tijd van de Reformatie? De catechismus hrengt zijn vragen niet als onderwerpen vani een thcologische dogmatiek, maar als gcliihfsvragen die hij in een hecl pci-soonlij ke toonzetting behandclt. Aan ons de taak o m ze even relevant cn levend uit te leggen.

Dc licci- Hnckzema, die ondeiwijs geeft in de didaktiek van de catcchese, signaleerde op de sludicdag, dat catechisante11 hel in tocnemende mate laten afweten, omdat het ze niets nreel- zegl. Als dat 70 is. moeten we er hard ovcr nadenken hoe we hen kunnen helpen bij het venverveli van ccn geloofsovertuiging die nict i c ~ s van de buitenkant blijrt, maar die werkelijk eigen wordt cn hcn zo ten diepste beheerst. FTcl plcidnoi van ds Haveman daarvoor onderstreep ik graag. Een verdicptc geestelijke overtuiging inoct ontwikkeld worden sámeii mèt de jongeren. Biddend om de verlichting en bezieling van Gods Geest moet je met lien locwcrken naar een persoonliJke beslissing. Wij kunnen hen laten zien wat God zegt over zichzelf en over ons. Wij kunnen hen uitnodigen cn cen appel o p hen doen oin hun hart te geven aan Hem. Maar wc kunnen niets opleggeli. Iii ccn proces van discussie e n confrontatie, van zoeken en afwegen kom jc tcit een bewuste keuze, waar je van harte voor staat en p a t : 'de kmcht vun hrc engflgemens hangt u.f vrriz clr intcrrsiteit van het eigen vinden', zei iemand een5 tcrccht. De relevantie van wat we mogen geloven zal duidelijker worden, wanneer we aansluitcn hij en toewerken naar de gcwonc leefwereld. Ik denk dan ook dat we er beter aan doen vccl werk te maken van dc methodiek dan te kijken naar in houdelij k e aanpassingen.

l

1

FOTO VAN ONTMANTELD LEVEN Een stad met omvergehaalde muren, zo is iemand die zijn geest niet in bedwang heeft. (Spreuken 25:28) Het fotoalbum van de wijsheid De vakaiiiicfcito's al ingcplakl? Of fotogrnf'ccrt u digitaal? In dat geval hebt u geen fotoalbum meer nodig. Misscliien hebt u ze nog liggcii v;!il vroeger. En mcl enige wcci-iioed ziet u dc Scito's mez ondcnchriften.".Jan cn Klaas op de Eirfcltoren. Zomer 1974." "Ik op het sis;ind vati Vrnuwcnpcilder. Vakantic 1980. Wat was het warm." Hct Folualbum staat vol lietinneringen. En doorkijkjes van je levcii. Meestal van d c leuke rnomcnicn. Koning Salomo kon nog gccn foto's makeil. De inantien van T IIzkia evenmin. Toch konden zij o p onnavolgbare wijze plaatjes scliieteti van het leve11 en 7e in ccii album plakkcn. IJet fotoalbum ven de wijshcid. Dat is hct bock van de Spreuken. Vaak vind je er een foto mct onderschri Ct.

Ontmantelde stad Hierboveii hcb ik er een nccrgczet. Maai- cen vrolijke vakantiefoto is hct niet. Hier wordt uilgetekend, wal voor een puinhoop het levcn wurdt watinecr dc inuren rond de geest van dc men5 worden weggehaald. Ontmanlcld leveti in bccld gebracht en van eeri onder~cli~irl voorzien. Muren hridcn va~ioudsbesclicrniing aan ccn stad e n zijn bcvolking. Dui/ciiden iaren lang. Van Jerictio een paai- duizend jaaivoor Christus rot en met steden in de lSe en 19" cciiw. Binnen de iiiureri is het vcilig. Vijanden hebhcn in de loop viiii de eeuwen

allerlei wapens ontwikkeld cim bressen le schieten in de muur. Als dc muren kapot zijn, kan de vi~andde stad veroveren. En de mensen 7ijn hun vrijheid en vciligheid kwijl. Salomo houdt ons een foto voor van zo'n in puin geschotcii stadsmuur. Een ontmanteldc stad. De vijand kan zo binnenwandelen. Een stad zonder muur is gcen stad meer. Een onthutsend bccld. Dat is de foto.

Commentaar

kelt, waatsch uwt onderwijst. Het laat zicn hoe belangrijk de mui-cn zijn. Dc iiiui-en om je geesz. Laat ze intact. Knabbel ze niet van biiinenuit af. Ik rct naast deze foto een andere sprcuk. "Eert Ifinkmnrdig nzens ovcrtrefr ccn held, wie z i j n g e m heheer.st, hrn? u'ir ecn slad inn~u~lt.'' (Spreuken 16:32). Een lankmocdigc is Iieldhaftig. Want hi,j boekt ovcrwiniiingen op zichzelf. En het Icvcn wordt leefbaar. Voor hem zelf en voor de mensen in zijn omgeving.

En dan hct ondersctirift. "Zo is iemund, Clie z i j n gees! niet inhedi.i~angheqf~."k~eniandmcl Toppresfatie? een ongeremde geest. Hij laat ;..ijn geest de vrijc teugel. Zijn driften Zelfbeheersing is ccii topprestalegt hij niet aan handen. Heftig en tie. In eigen kracht? Absoluut oiigecontmlccrd is hi-jin zijn woeniet. Het is vrucht van de Heilige de-nitbasstingcn. Of losbandig in Geest. Het hoort hij het nieuwe het uit zijn dak gam.Tekeer gaan leven. Een ommuurde stad garanals een becst. Een Lamech-figuur deert haar inwoncrs leven en vredus. ' Zelfbeheersing komt in 2ijn de. God wil stcrke muren orti woordenhock niet voor. Z o icjouw geest en jouw Icven zetten. mand is een stad zonder muur. Binnen die murcn Iccf jc in vrede. Een levensgroic bedreiging. Voor bewaakt door Christus en zijn zichzelf en voor anderen. Hier zie F-Ieilige Geest. je ontmanlcld leven. Een ruïnc. "En de vr& Gotls, die alle verDe Bijhcl focust in o p rle schei-pe srdnd te hovrri ~ ( f c r tzul , zrw hnrbctr contourcnvanongeremdheidcn eni~ivgeclncl~ren(rtwcom~~1r~tc~ onbehecrstl-ieid. Wat een brokgeest dus) hchn~denin Chrisrus keri. Jezus." (Filippenzen 4:7). Hcie staat het met uw murcn? Even in Inzoomen Salumo's fotoalbum kijkcn. {Bijpassende bijhelgcdccltcn: Wat voor zin heeft het om in tc Galaten 5:13-26; Filippciizen 4:4zoomen op die fcito v zeld leven'.? Aanschouwellik an O n t m a n onderwijs maak1 de meeste Ds.A.J. Minnema is predîkanf van indruk. We zijn irnn~ei-slieel visude Gereformeerde Kerk te Avereesteel ingesteld. Salomo heeft dat Dedemsvaart goed door. De scherpte van het beeld met zijn commentaar prikz,, Genesis 4:13,24


I

1281

GELIJK OVERSTEKEN Jezus krJgt onze zonden, wij Zfn Gods genade

wandelen me+ God I

Dit

is ai weer het vijfde artikel over ons leven met Christus, oftewel over gereformeerde spirifcrulíteit. (De eerste vier arfikelenstonden in De Reformafie dd. 75 en 29 april, 6 en 73 rnei2000). Keer op keer komen we erop ferechf,hoe centraal Christus' genade in ons geloofsleven mag zijn, Kees op keer starfen we bSj Christus' genade, om daar telkens weer bij terug te keren. nc voripc keer zagen we wat cinc k a n bclcmmcreil urn van Gods gcnnde Ie geliieteia. Wij lopen

inel een huog urn onze zonden Iieen. D1 crciri,yr:ien hclijdcnis vati schrrld rir n ~ r i n i c is r »m Gods g ~ i ~ n ttei eenlnl-en,is de rn~lnicr orn Gnti.7 genct drym is tt3 ~ Q ~ Pde I J w ~ i ~ ~ rcirw i n gj(> ;orrden te belijdctz. OF is weigeriiig een te groot woord? Misscliieri moeten we sprekeir van onverscliilligheid of onkunde. of onmacht ... Hoe dan ook: wie van genade wil leveir, wie wil groeien in geloof. wie Christus wil oiitmoeten in zijn leven. zal zichzelf als zondaar moeten zien. Al was het alleen maar. omdat Christus zelf ze$, dat Hij niet gekomen is voor rechtvaardigen, inaar voor zondaars (Lucas. 5.32; vergelijk Lucas 1'3.10). Het is gelijk oversteken bij deziis: Hij orize zonden. wij de genade van Jezus. Wie het anders wil. tieeft aan Jezus niets. In liet vorige artikel zagen we belemmeren onze zcindeii vcior Gud te brengen en gcn;ide v;in Hein te ontvangen. til dil artikel willen we andersom op een rij zetten, wat ons kan sti\\at ons kati

muleren onze zonden voor God te benoemen en te belijden.

1. Natuurlijk allereerst. dat we alleen langs de weg van de schuldbelijdenis Gods genade kunnen ontvangen. Dat heb ik hierboven al gezesd. Jezus komt echt alleen voor zondaren. Rechtvaardigen hebben H e m sowieso niet nodig! God weerstaat de l~oogrnoedigen,maar de nederigen geeft Hij genade (Jacobus 4.6). Genade doet een mens goed! 2. Een andere reden voor sclruldbelijdenis is eenvoudis, dat we de heilige God de eer geven, die Hem toekomt. Hij is heilig en wij zijn zondaars. Wij erkennen en eren de schoonheid en reinheid van God als we onszelf zien, zoals we voor Gods aangezicht zijn. Wie beweert dat het met hem allemaal wel meevalt, haalt God omlaag. want geeft daarmee te kennen, clat hij van God e n zijn heiligheid geen hoge dunk heeft! Maar hoe heilig e n rein en puur en goed is onze God. God aanbidden doet een mens goed! 3. Met andere woorden, onze schuldbeliidenis zet ons op onze plaats voor God. En dit kan weer

JAARGANG J5 - NUMMER 44 - 2 SEPTEMBER 2000

I

1

tot gevolg hebben, dat we nict laneer de heilige God van allcs jvat er in ons lefren en in d e X e wereld misgaat de schuld geven. maar de verantwoordeliiklleid voor dit alles leggen, waar ?.c hoort: bij u n c ~ etl schuldigc mcnsen. H e t wordt tijd. dal wc ccns tot onszelf komeii (Lucav 15.1 7). EerIijkheid doet eeii inens goed! Je hoeft eindelijk niet langer le verbergen, wie en wat ie bent... 4. Bovendien. de meest efrcciicvc manier om te welen lc komcn, dat Gods geboden vcrrc te verkiezen zijn boven on?c zonden, is de zonde recht in de ogeii tc kijken. Kijk nou eens goed en vcrgelijk bijvoorbeeld Galaten 5.1 C)21 aan d e ene kant en 5,22 aan de andere kant eens mei clkaar (even opzoeken dus, hcstc Iczcr) en wees een5 eerlijk: dal is toch geen vergelijk! Juicl als wc riiiszelf durven co~ifrunlerenmct otize zonden valt d e afzichtelijkheid ervan ons des te ineer 0 1 7 en krijgen we des te meer motivalic om met God te leveil. Ei1 w c hesinnen iets te begrijpen wat Paulus bewoog in Filippen;.cn 3, als Hij allerlei (soms zelfs pciede!) dingen uit zijn leven in vergelijking met Christus vuiliiis (!) durft te noemen. Cli~istirs,zijn persoon e n werk. paat alle iiieiiselijk kunnen. slecht. maar ook zelfs goed. verie te hoven. Zo gaan we iets ontdekken van dc schoonheid en puurheid van God en zijn grote Zoon e n leren we opnieuw of voor het eerst op God ons hart te zetten. De bijbel spreekt hier over liefde ei1 \erlansen. Z o ontstaat het echle leven met Christus! 5 . D e reden om zo opeii te zijn 1282

Kerkelijk besef

met God cl1 met de mensen is, dat opcnheid uver zonde tegelijk in het licht van de genade van God het einde van de zondc is. wint geiiade = openheid = opruiming = verseving = verzoening = hcdekkiri~van schuld. De vader van de verlciren zoon valt zijn zoon om dc hals. Dan smelt zijn hart. Hij is wcer tliuis. bij vader. Dit hebt u ;i1 gczegd, zegt u, in punt I . Ja, nia;ir 'het einde van de zonde' moctcn we goed opvatten. Met cindc bedoel ik niet aIleen het cindc van LIP sciruld van de ~ o n d cmaar , ook het einde van (!P ~wnrlztvan de zonde over ons Icven. Positief of niet?! Met dat dit gezcgd is, naderen \*.e e e ~nieuw i hoofdsiuk iii Ikven i ~ r e Chvîs t tlrs. O v e r gcrrfonneerAc spiririralireit. Allcr; wat tot dusver in cleze artikelen geschreven is, was voorwerk. Belangrijk en nnmisha;ir. We zullen er steeds op tcrugkoinen. Maar het echbe levcii in de zin van het echte leven mct Christus leven, komt nu aan dc orde. als God het wil. Voor nu lazen wc hct hierbij: in de o n t r i i o c ~ ivrui i ~ ~ (]P I1~11ige God met zonclige rnrnspn worcli iets mooir ,qc.horen. C;»(] nocmi h ~zijtz t

ena ad c.

Dat stond nok ondcr lict vorige artikel. Nu vocgcn we &én gedachte tnc: rlnn rnlelr fc I ~ n r...r

Ds. H.J.D. Smit is predikant van de Gereformeerde Kerk te Arnster- , dam-ZuidlWest

G.J. van Middelkoop

Hct kerkelijk besef neemt af. Er is vcel kerkelijk srensverkeer e n het instituut kerk staat behoorlijk op dc tocht. Daarover schreef d r ir. .l. var! der Grnaf in Dc Wrrnrlreidsvriend vali 20 juli. Het Rc:fr~sna~orisch Daghlnri liet in enkclc artikelen oiitwikkelingen in onderscheiden kerken d e rcvue pasveren. De reformatorische studcntenverenigine CSFK, die haar Icclcn iii hooidzaak betrekt uit dc kring van de Gerefnrmccrdc Rond, de Gereformccrdc Gemeenten en de Christcli.jkc Gereformeerde Kerken, met daarbij de kIeinere kerken in dc gci-eformeerde gezindte, hicld ccn enquGte over kerkelijke betrokkciiheid onder de leden. Ook daaraan gcvcn we hie tonder aandacht.

'

Grensverkeer Van jaar tot jaar geven de onderscheiden kcrken in hun jaarboek d e cijfcrs van groei of verlies aan. Daarbij word1 dan ook aangegeven hoc dc cijfers liggen met betrckking tot winst of verlies inzake hc1 kerkelijk grensverkeer. D e Nederlandse Hervormde Kerk publicccrt geen jaarcijfers m.b.t. kerkelijkc ovcrgangen. Wel wordt van jaar tot jaar lors ledenverlies gcmcld. eveiials de laatste jarcn in d e Gereformeerde Kerkcn. Het merkwaardige is daarbij, dat nochtans van jaar tot jaar merr menspn uir de kleifiere keskeri nanr dp I7~rvo n?rdc. Krrk ovcrgnon cdrarl omgekeerd. Het Reformatorisch Dagblad meldde, dat sinds 1965 22.347 leden en doopleden uit de Geref o r m e e r d ~Geilieenten overkwarncn, terwijl vanuit die gemeenten in dic periode 7709 personen uit dc Hervormde Kerk naar de Gcrciormeerde Gemeenten ovcrgingeii. J-Iet orgaan van de CSFR. De Civitn-


w, tekcndc uit dc cnqueic onder de studciitcn op, dal 'slechts' ~ c s procent van dc ondervraagde hcrvnrmdc studenten overweegt lid van ccn andcrc kcrk IC worden, terwijl hij de stiirientrrr ~ i i t de Gereformeerde Gemrenteri zeven piti twinfigprocent rrvrrweegt norrr ren u~iderrkerk rr gnari. Evenccns 7cs proccnt van d e hervormde studcnlcn kerkt regelmatig bij andcrc kcrkgcnootschappen. terwijl achtiicn procent van de Gereformeerde Gemeentenstudenten te kennen geeft helemaal nooit een kerkdienst van hun eigen kcrkdicnst te bezoeken.

Afnemende betrokkenheid Nu moet men hier wel onderscheiden. Voor een deel van de overgangen naar de Hervormde Kerk geldt. dat men een nietgereformeerd kerkelijk leven prefereert of dat men d e overgang (op den duur) zelfs doorvertaalt als doorgang naar dc onkerkelijkheid. Een ander deel voelt zich meer thuis bij de gereformeerde prediking in de Hcrvormde Kerk nf elders dan in dc eigen gerneentcn. Overigens lecrt dc CSFRenquête ook, dat ( l p hhrtrnkkrnhcitf van tweederde van de Icdcn van de CSFR hij de thuisgemcente africenrr, terwijl e r geen betrokkenheid bij d e stadsgemeente. in de stad van studie, voor in d e plaats komr. Ds. J? L. de .long, hcrvormd prcdikant te Rotterdam Dclfshaven, vindt, desgevraagd, dit laat-

(Vervolg op paginrt 1288) 1283

J.J.D. Baas

DE KERKDIENST AANTREKKELIJK VOOR KINDEREN?

/F4,

opvoeding en onderwijs

1 " P a p p a ik heb geen zin om mee te gaan naar d e kerk" M e t een diepe zuchtom haar gevoelens te onderstrepen doet de zesjarige Ricrnne haar mededeling. Hef is narnelJk zondag, Voder zit met zJn oudste dochter aan tafelvoor hef ontbut. Moeder, Johcrn van vier en baby Sosé zon nog boven, Moeder doet José in bad. Vader moet zich haasfen, want hij is nogal laat opgestaan. H(j heeft eigenlijk geen tjjd voor uitgebreide discussies me f zijn oudsfe dochfer, "Waarom wiI je niet mee? We gaan toch elke zondag naar de kerk?"werpt hiJnog tegen, "Ik vind er niets aan. Je moet zo lang stilzitten. En de liedjes die ze daar zingen ken ik niet.Ik wil niet met u mee, Ik wil thuisblijven, zoals Johan, of ik wil in de crèche. Wat moet vader hier nu mee? De reactie van z(jn dochter roept allerlei gedachten bij vader op. #(i kan zich het gevoel van zjjn dochter goed voorstellen, Vaak vindt hij hef zelf ook zo grenzeloos saai in de kerk. Alles is voorspelbaar; Hef spreekt hem vaak allemaal maar weinig aan. ZJn kerkgang heeftop dit moment veel weg van een gaan uif 'gewoonte of brjgelovigheid' en meer niet, Dan moet het voor zijn kind a/ helemaal niks zjln. Waarom doen ze in de kerk niet wat meer voor kinderen ? Waarom zingen ze niet meer liedjes die Rianne ook goed kent? Waaromhebben ze geen kinderdiensten?Zo jagen ze kinderen toch zeker de kerk uit? Waar doet hiJop dit moment goed aan? Zyn dochter maar fhuislafen? Als hij naar zJn eigen gevoel op dif moment handelt, dun laat hij haar maar Ijever thuis, Muur ju dan zit zijn vrouw Marianne met drie kinderen opgescheept. Laat hrj Rianne dan toch maar meenemen en in de crèche 'droppen '. Dan zit hij zelf ook waf rustiger;

Dit arlikel zal v o o ~ n ingaan l op de vraag welke plaats de kinderen hebben iii de kerk en Iioe je in rlc kcrk en thuis daarmee oiii zou kunncn gaan. Hci onderwcrp is al ccn aantal jarcn actuccl in onzc kcrkcii. Hel i s een pocdc zaak, om je cleeds le blijven bezighouden mel d e kerk van dc

Past de sfier thuis wel hij Zijn huis?

I

"


Vragen blijven

I

Stccds opnicuw kcmt rnct - n a m bij jongc oudcrs- dc vraag op, O T we nict naar 'kindcrncvcndicnsten' toe moeten. Of andcrs hoe de dominee op een goede maniet de kinderen als aparte groep in d e kerk zou kunncn aansprckcn. Op vccl plaatscn zijn al divci-SC suggcstics aangedragen wat in d c kcrkdicnstcn allcmaal aan kindvriendelijke clcmcntcn kan worden ingevoerd. En cr gebeurt in een groot aantal kcrkdicnstcn ook daadwcrkcli.ik al icts om d c jcugd hij dc dicii5i tc hctrckkcn. Toch Icidt dat klaarhlijkclijk allemaal nog nicl tot tcvrcdcnlicid. Want de vragcii blijvcn cn h e t ontevrcdcn gcvocl ook. Aiidci-s zou d e discussie in de gcmecnte over dit ondci-werp niet stceds opnicuw ciplaaien. Dit artikcl gaan wc dc volgcndc punten langs: Waar draait lict om in clc kci-kJ?Hoe sprak de Here God zijn kindci-cn aan'? Hoc gaan we thuis om mct dc crcdienst? Hoe gaat dc credicnst nm met dc kindcrcn'?

Bij dit allcs gaat het niet alleen om dc jongste kindercn in dc kerk, maar om jongcrcn in de brccdsic zin vaii hct woord. Hoe iicmcn wc clkanr in dc kci-k scïicus? Hoc laten wc merken dat tye bij clkaar horen als volk van Ciod,,jong en oud?

Thuis in d e kerk Basaal is in dit verband de vraag: U7aar draait het om in de kerk? Gaat het er o m of wij ons prettig voelen in de kerk, zodat we e r een 'goed gevoel'over hebben? Dat we ons daar thiiis voelen? O m tnet tiet laatste te beginnen: je kunt niet ontkennen dat dit een helangrijk uitgangspunt is. We noemen de kerk immers Gods huis.'Daar waar alles spreekt van Hemn(ps2 7 3 berij~nd)ei1 psnlin 93 zegt: "De heiligheid is uw Iiuis tol %ieraad, o Here. tot iri lengte van dayeii." Dan is tiet ook van groot belans dat wij en onze kinderen ons daar - bij die heiligheid, waar alle? spreekt vaii Hem, ook echt thuis voeleii. Gevciel is daarbij niet iets minderwaardigs. Maar e r is meer, veel meer. Want je kunt je afvrasen wat is dan de basis vati ons thuisgevoel? Wat maakt Gods hziis tot ons thiiis? Hoe leggen we een brug tussen ons huis en Zijn heilige huis? Als die twee huizen iiiet yoed op elkaar aansluiten. ontstaat er spa~ining.Hoe ga je daarmee om? Als e r spanning bestaat tussen die twee: Mijn kind wil niet mee naar de kerk. ze vindt het daar niet leuk. ze wil thriisblijven. Hoe haridel je in die sitilatie? Je zou je dati eigenlijk eerst eens moeteti afvragen af of het in je eigen 11uis wel klopt. I'ast de sfeer thuis wel hij Zijn huis? Of leg ,je alle opmerkingen die je hebt o p de kerkdienst, daar neer. in Zijn huis en bij Zijn knecliteii? Hierboven stond al een citaat uit Psalni 27. 'Daar in Zijii huis waar alles spreekt van Hem.' Laten we

eens kijken hoe het daar dan spreekt van Hem. Wie is Hij daii eigenlijk? Wie wil Hij voor je zijn? De sfeer. de inrichting en dc gewoontes van het huis worden bepaald door de bewoner(s). Als je in iemands kamer roiidkijkt weet je door d e inrichting al snel een aantal diiigen van Iicm of haar te vertellen ook al is de persoon zelf niet aairivezig. Bijvoorbeeld: Ze houdt van muziek, want er staat een piano en ik zag een gitaar en een dwarsfluit in d e kamer. Z e is vast erg netjes want de kamer was goed opgcruimíl. En ze houdt uok veel van planten. want e r stoncfen, e r heel veel en ze zayen e r goed uit. E n als ie zo rondkijkt iii hel liuic van onze God. en dan speciaal tijdeiis de eredienst, hel nioincnt vali de ontmociing met Hcrn. Daii procf je na vijftien seconden eredieml al waar je aan toe bent, en met Wie je te iiiakcn hcht. Luister maar: " O i i ~ eh iilp is iii de naam van d e Flere die d e hemel e n de aarde gernankl hccrl." Jc zegt eigeiilijk: "Herc, ik hrcng er niets vrin tcrccht. Ik kan nict zonder U." Eli daarop volpl zijn rcnctic: "Genade zij u en vredc, van Hcm die is en die was en die komt

.....

Zelfs een voetbalwedstrijd levert nn vijftien seconden niet so'u hoge score op. PS dat niet geweldig? Mij, dc Almachtige ~ e g lblijf ; maar zitten. Ik wil je helpen. Ik red .jou voor eeuwig. Als je alleen al ccn poosje stilstaat bij Zijn pewcldigc majesteit. gaat hel je duiïelen: D e hemel en d e aarde geschapen o p Zijn Woord. Wie kan Hem evenaren, oT A f s maar in Zijn scliaduw strian'? Hij is jouw I-iuIp! Moet je eens nagaan, dal Hij dat wil: mijn hulp zijn.


En daii vervolgens die geweldige lieide die van Hem uitgegaan is en nop steeds uitgaat. Hij wil niet voor eeuwig ionrncn over al mijn fouten eii gebrekcn. Hij geeft genade. Daarvoor gaf Hij zijn Iieve Zoon. Dat bcprialt dirs de srccs in Gods huis: Ma,jestei en gcnzide. Hij wil dat je dat gelooft. Waar hcleef je ooit zo'n flitsend begin'? Zclfs cen voethalwedstrijd levert na vijftien seconden nict zci'n hoge score op. Als dal wc1 zo was. zou tiet publiek coinpleet in extase zijn. De versl;ipgcvcr zou zijn microfoori opgegeten hchben. Nu gaan ze al uit hun dak als er vlak voor het eindc van een wedstrijd het beslisscnde doelpunt gescoord wordt. En jij, hoe reageer jij op d e ~ e eerste vijftien seconden v;iii dc eredienst? Het gevaar van clkc zondag weer diezelfde icirrnulc is dat het allemaal gedachteloos aan je voorbij gaat. Zo veipiia1 Iict mij teminste wel. Je hetrnpl jezelf erop dat je d e lofps,d 1ni na votum en zegengroet gednchicnloos staat te zingen. Je zou je ei. steeds opnieuw op moeten concentreren, wal CT eigenlijk gebeurt aan liel hcgin van d e dienst. Want als de dieplc daarvan .tot je doordringt. dan kan het niet anders of liel zel jc aan tot een juichen voor Hem. jc machtige Koning. die zoi~celvan je houdt! En daar draait het om in God\ huis: eren Wie ere teekoiiit. Ercdicnst voor onze Vader. Feitelijk draait het daar natuurlijk om in heel de Kerk, iii licl samen 'volk van God'-zijn. God wil dat jouw hart e n dat vaii jc kinderen in l-ieel je level1 Iiclcinaal voor Hem zijn.

Gods weg naar het hart van je kind In het Oude Testament Iczcn wc een aantal malen dat de F-Tcrc God zich tot zijn volk welidt. Hij 1285

doet dat cip divci-se manieren. Eijvocii-hceld rechlslreeks hij Adaiii cii Eva. bij de wetgeving o p de Tlureb. Hij gel zijn Woord ouk door via zijn knechten. de prciielen. Rij bcide gelcgeiihedcn, Fccs jc niet d;tt kiiideren daarbij apai-i aringcsprokcn wciAden. Dczelfdc wcrkwijzc trcî jc in i'cilc ciok aan bii hel Icvcndc \Vocird, cinzc T-lcilnnd. T-Tij sp~-ccktvolu :issenen aan. TlIi ;.egent weliswaar de kinderen, maar /ijn i-cdcvoci+ingcnlijn stccds op de vrilwasscn kcrklcdcn gcricht cn nict op d c kiiidcren. Dc Hcrc Gocl vciiid dat klaarhlijkclijk nicl iiodig. Eijvoor'hccld: Als Hij sprcckl om Zijn wc1 IC gcvcn. daii \laat het hclc volk dniirhij, dus ook de kinderen. Ze hchbcn ïich ccrst allemaal moctcn hciligcn en rcinieen. Als Mozes Intci- bij zijn afscheidsredc (hct bock Deuteronomium) dic wct voor lict volk hcrl-inalt i i i hoofdstiik 5, dun vciAvnlgt liij in Ii~iofdstukh mcl: '-Uiat ik u hcdcn gchicd, r.al in uw hart zijn. Ciij r.ult hct uw kindcreri inprenten en daarover sprcken wannccr gij in uw huis 7idf, wannccr gij nndcrzvcg ï.ijt, wanneer gij nccrligt cn waiinccr pij o p m a t ."

studie moeten doen. -

-

Dal is dus d c wcg dic de Here God wijst: "Vadcrs cii inocdcss, wai jc van Mij gchciurd hcbl. gccr dal dooi- aan jc kindcrcn. Ouders, iiinak dc vcrtaalslag naar jc kincicrcn." Pwlm 78: 3,4 gaat clani-op door: "Hcigccn wij gclioord hcbhcii cii wclcii en 0117~vadci-en ons hchhen verteld, dat willcn wij voor dc kindcrcn nict vcrliclci-i." Als dic hasis wcgvalt, dan loopt tiet mei lict volk vcakccrd ai: *'Mijnvolk gaat ncn rindcr aan

ouder goed overbrengen. Je kind gebrek aan kennis", iiioet dc vcrtcllcn van de grote daden vaii I-IFRE God veel laler bij inoiidc dc HERE. En daarbij je emotie van zijn profeet kToseii lol het i+uinihaan gcven. Hoe beleef jij volk zeggen (45).I-let wciord 'kennis' dat daar staat ZOU ook hel zeFf wat jc doorgeeft aan je kiiid? Want jc kunt toch niet vervangen kunnen worden door 'gernee~iscliap'.Hel vcilk gaal 1~11 ciiihcwogcn aan je kind vertelleti over het lijden e n sterven van cindcr doordat hcl Gcid nicl mcer Jezus Christus. of var1 het wandeikciit cn daardoor gcen gemcendat de Here God zich bij Bethel schap mcer met Hcm hccft. nog over Jakoh ontfermt na zijia Ouders Rriddcn Zian dadcn nict meer doorverleld aan hun kindcIcugcnfcstijn? ren. Hoe zouden zij dan Zijli daden kennen. Rinnen C6n gcncVoorbereiding op de rntic kan zo dc Iiclc dicnst aan God om zccp gclinlpen worden. eredienst vraag[ om nc lijn dic Gcid zclf uitzct i s cen het thuis 'onderirzouheel wezcnlijkc lijn. Als kiiidci-cn den' van de psalmen. bijvoorbeeld allccn zijn dadcn zouden l e ~ e nzouden , zc kunncn Jcingc kerkverlaters geven als blijven slckcn i i i '~lcclits'dc fcitclijkc kcnnis van Gods dadcn. belangrijkste reden voor hun Dan kan God heel koel bij ze negatieve keuze: wij liebben hel overkomen. Dan kan een kerkgeloof van onze oiiders niet dienst ook crg saai gevonden GEZIEN. Kennis ontvan~eii. wordcn. Dan moctcn wc vcrvolgemeenschap met God krijsen is wel liet werk van rle Geest. Maar gcns iiiel dc oor2aalc daarvan np Hij schakelt ouders daarbij in aIs d e verkeerde plaiils neerkggen. Dan kun jc allcrliandc 'I'ratscn' eerste en belangrijkste instruin d c kcsk uithalen mct en voor ment. De Here Jezus wijst cicik kindercn. Maar daas zit het hem o p die weg in Johatines 15:6 als Hij zegt: "Wie in Mij blijft. gerijk nict in. Je kunt kinderen laten Ik in hem. die draagt veel vrucht. bijbcllc7cn. latcn ~ollcctcren. want zonder Mij kunt gij niets aparl latcn ~ingciiin d c dicnst. doen." Maar dalt ~ i j nniet dè oplossingen oin /e erbij Ie bctrekkcn. H o c Thuis begint het poiilier deze actics o p ~ichzclf ook zijn cn door wcrkgrocpleden van kind c11 crcdienst bedoeld Uit het voorgaande blijkt dat de zijii, zc rakcn c2c kcrn niet. Het eredienst bij de ouders thuis begint. Dat betekent dat die blijven iiercl~iliijncn.Z c brciiouders eerst zelf vol zullen moegen kinderen niet daadwerkclijk ten 7ijn van Gods liefde eti Gods dichterbij. Hel is ge~ichi\bcdrog. Geest. Dat vraagt van tie11 dat ze T)culercinoiiiium h gcbicdl ons: ecrst zelf bewust leven bij Gods vertel hcl aan j¢ kindcrcn. Matbeloften. .Iezus zeiuoh 15: 6): thciis I Y vcrtclt: OurAeri brachten "Wie in Mij blijft......". Maas hun kindcrcn bij Jczus. Laten we hoe zou je dat ooit kunnen 'iii dic richting dic d c Rijbcl wijst Hem blijven'? dan ook vasthoudcn, omdat God Dat gaat niet vanzelf. Het kciml o n i dic routc wijst. jc ook niet aanwaaien. Opvoeden Wani*om gebruikt onzc God juist betekent eerst je zelf voed ei^. dcjrc roulc? Onidat Hij onzc grotc Pcdagoog is. Hij weet dat onze Hoe kan een moeder een kind borstvoedin3 geven. als ze zclr kinderen bij de geloofsoverdracht warinte cn emotie nodig niet eet? hcbhen. En die kuil je vooral als Opvoeders zullen zelf veel aan

JAARGANG 75 - NUMMER 44 - 2 SE 'TEMBER 2000

1

1

hijhclstudic mticicn docn, pc]-soonlijk in jc 'stille tijd', via dc bijhelstudiecliib, in de kcrkdicnsten. Daar kun jc als vadcr cn moeder jc latcn vciltsinken mcc Gods licîdc. Door er bewust cn hiddcnd mcc bezig te zijn, er als het ware 'doorheen te kruipen'.je te Iaten verwonderen door Gods grote daden. stelt de Geest je in staat om het aan je kinderen door te seveti. Die Geest heeft Hij erbid beloofd: "Wie in Mij hlijft, gclijk Ik in Hem. .." Al5 je 17ervol~enssteeds meer gcvuld helil met e n door Gods grotc daden. dan kun je daar niet ineer over zwijgen. Dan spreek je vol respect en liefde over jouw God, die je Vader wil zijn. En weet je wat die God nrz heel graag wil? Hij wil jou graag. ontmciclcii, om ie te overtuigen van Zijii geweldige dingen. Daarvoor i-ocpe Tlij je elke zondag weer. T-Toccci. gewoonte? Hoezo sleur? Juisl eeii wcinder van de bovenste plank. WacIit maar. tot de dienst vijftien secondeti onderweg is. Daii heh je al iets groots SiclccrcE.

'

V~~dersenmoeders, wcrt je van Mij gelzoord hebt, geef dat door nan je kinderen. I

En laat dat maar merken aan je kinderen. Elke week weer dat wonder van de eredienst. Elke week ma2 die zondige pappa en die gebrekkige mamma weer bij De Vulmaakte o p hezoek komen in Zijii huis. En ze mogen nog blijven zitten ook. Als dat geen wonder is.. ... Als we dat zo Fan beleven, met cinzc kiiidereii, dan wordt de kci-kdiciisl d:inrdoor een feest. En dan iiicigcn kinderen hect apai'i ziiigcn, cit met de collecte-

/;ik rondlopeit, dat is we1 leuk, maar daal*zit het feest niet in. Het is rees1 in de kerk als het voor vudei en moeder feest is in de kerk. En dat feest begint thuis! Bij de voorbereiding o p de ,

1

I I

kerkgang. Kindcrncvcndicnslen dal becekent je klndcrcn hij hei fccsl vandaan halcn. Waiit 7.c misscn d c bclcving van de ouders. D e Hcrc God wil graag de hele gcmccnlc: jong en oud oiitmoeicii.(Psalm 14s:12, 1%: "Gij jongelingcn en ook gij iiiaagdeii, gij nuden en jongen sanicii, Dat zij de naam des Heren lovcn") Dat maakt het voor Hem tot ccn feest cn daar gaat lict irninerc om?

Wat doet de Kerk? E n kan de kerk haar gang maar gaan? D e ouders moeten het toch oplossen? Nee, 7 0 moci lict niet. In de kcrkdicnst mogcn dc kinderen ook rnerkcn dat zc van harte welkom zijn. Dal vraagt van degenen die dc kcrkdicnst inrichten de nodige inspanning. Dat moeten we niet van de dominee laten afhanoen. Anderen met gavcn op dirgcbicd(ccn soort 'lcvicten' dus) kunncii daar hun bijdragen aan leveren. Kindcrcn voclcn zich al helrokken als 'hun psalmvers' wol-dr gemngen. Nu is dat in vccl gcmccntcn al normaal. Inmiddels duikt wc1 een nieuw gevaar op: Kennen dc kindercn hun psalrnvcrzcn nog wel? Worden zc thuis voldocndc gcocfcnd? Dam lijkl een kloof le ontstaan. D e psalincn zijn rcitclijk d e basislicdercn vali onze erediensten. Z e 7ijn ons daarvoor door God in Zijn Woord gegeven. Vnorbcrcicling o p dc eredienst vraagt dus o.a. om hct thuis onderhouden van dc psalmen. AI lijken d e tckstcn soms (te) moeilijk voor kinderen. Wie van d e ouderen zingt niet feilloos de oude berijming, terwijl ze die ook niet begrepen hebben toen


;

ze die leerden? Psalmen zingeii tlruis, is je met zijn e i ~ e nliederen voorbereiden op de feestelijke ontmoetin3 met je machtige Heer. Andere mogelijkheden om de kinderen meer te hetrekken bij de kerkdienst zijn bijvoorbeeld: In de diensl ;.al ei. ar cn coc ruimIe zijii om een bi j hcllckst op melodie, die de kinderen kennen door heli ie leien zingen.(bijvoorbeeld psalm l. ps 121,O alle dorstigen, Alzo lief had God de wereld. enzovoorts). De doiiiincc kan de kinderen apart auniprekcn, of i i i zijn prcck zulkc vrngcn stcllcn, dal hun aandacht daardoor getrokken wordt(en nicl alleen die van de kinderen.....). Bijvoorbeeld: Ik nueiii in mijn preek drie namen van prorctcii. Ik /d aan hei eind vragcn wic 7e gchoord hccft. Dit w o r t vragcn. rnondcliiig of o p papier kunncn dc nandach t van d c kiiidcrcn stirnulercn.

Ecn prcck zou ccht nict laiigcr dan 20 tol 11iaximaaF 25 ininutcii moelen duren. Dni is iiict allccn in lici hclan; van kinderen cn hun oudcrs, inaar ook voor d e predikant zelf. D e voorganger 70u voor zichzelf duidelijk moeten íormulercii tvaar het in dc dicnsl om gaai cn daar tijdens de diencl regelmatig cip tcrug kunnen komen. Hct mccncrncn van voorwcrpcn op d c preckszoel kan datgcnc wat de dienst moet uitdragen ook helpen verduidelijkcn. Visuclc ondcrstcuning is in dczc tijd van wczcnlijk belang. Daaraan kan ook tegeinoet gckomcn wordcn door hct gchruik vali een landkaart of een overheadprojector(of beamer}. De dienst zal ook aan moeten sluizen hij d e beleving van de 1287

joiigereii, door voorbeelden uit hu11 leven te $ebruiken(gebeurtenissen. hijhelverhalen o p school). In een dienst zou ruim plaats gemaakt kutinen worrlen voor elementen als schi~ldhelijclenis. hidde~ioiii vergeviiig. lofprijzing cii aanbiclding. De dienst wordt nu ai'genieleii nen de preek. M a r i s een eredienst is toch veel ineer! Al de saiigedra~eiipunten zijn niel ïpecl~icul;iirnieuw. Ze zijn nict allccn van belang voor kindcrcii. Zc ziiii bedoeld om de crcdicnsl meer bewust te beleven nicl de Iiele gemeente. Daar hebbeii de ouders e n (daardoor) dc kindeien helang bij. We leven in ccii ccinsumptieniaatschappij. Wc willen dal scims van de kerkdienst cink mnkcn. Wc make11er ecn scinrt automatiek van. Dan kciml dc i1isp;iniiing vooral van achlcr de muur en wij trekken hct ei*we1 uil. Ecii kerkdienst vraagt inspanning, nict allccn tijdens de dicnst, niaar ook criJcicir en erna. Van a l k hcli*cikkeiien:de prediknnl, dc vadci-5 en de moeders kil dc kiiideren. De laatste categorie zal daarin geactiveerd moeteii worden door rle eerste twee. En ieder neemt daarvoor rckcning vcior zijn eigeit deel. Je kiinl daiirbii niet elkaar blijven waclitcn. We hebben 1109maar weiniy zijd ... .

Jetze S.D. Baas IS directeur van een gereformeerde basisschool en mede- hoofdredacteur van he t opvoedingst~dschnf"Aan de

hand"

(Vervo1,q van Meegelezen paginu

128.3)

stc nict 70 p ~ o h l ~ m a t i ~Hij ch. ziet nok geen redcn waarom studenten, wanneer zij gaan studeren. direct lid zouden moeten worden van eet1 stadsgemeente, zoals dat bij vrijgemaakte studenten wel het geval is. Intussen zegt ds. De Jong ook. clar hij afkomstig uit dc Oud Gcrcfnrmeerde gemeenten - er in zijn studententijd veel van heeft geleerd om diensten mee te maken van een ander kerkgenootschap. Dat is niet alleen zijn ervaring. Meer aan de hand Maar er is vandaag toch meer a a n d e hand danzoeken en aftasten in de grote verscheidenheid van kerken en gemeenten. 'Het kcrkgevocli,~Fret aan her ofleggen regen liet gemrenzegevocl'. zegt ds. De long. Dat geldt niet alleen cle studenten, dat geldt in de breedte van de kerken. Kerkelijk Slroppen' is aan de orde van de dag. D e toegenomen mobiliteit schiep kerkelijke mobiliteit. Mensen saan daar kerken waar het hun zint en dan vaak zolang het duurt. Het is mij de laatste jaren opgevallen. dat wanneer tijdens bijeenkomsten. met name jongereribijeenkomsten, mensen zich voorstelden, ze weigerden of in ieder geval nalieten hun kerkgenootschap te noemen. Dat deed e r niet toe. Men zocht gemeenschap, daar waar ze die echt ervoeren. Bepaalde gemeenschappen (studentenverenigingen, een omroep, een interkerkelijke gesprekskring) gaan als pnrakerk (neven kerk) fungeren. En men laat verder de kerk de kerk. Daar komt nog bij, dat de kerkelijke verdeeldheid wordt ervaren als gemis aan kerkelijke getneenschap. Daar kan de


eigen kerk dan geen compensatie voor vormen. E n uiteindelijk kicst mcn voor zoiets als 'rjecumenr V ~ I Iirt R Sian'. Christus hccft maar C6n kcrk en daarom wordci-i ook gemeenten van andere kerken lang niet meer zo sterk antithetisch benaderd als vroeger. Gemeente van eigen keiize Het individualisme van onze dagcn vocdt dcze houding. Men weet zich vaak niet meer opgenomen in een gemeenschap maar maakt zelf uit waar het geestelijk goed voor hen is. Ds. De Jong zegt in De Civitatc, dat vandaag bij velen het kerkgevoel het atlegt tegen het gemeentegevoel. Het woord 'gevoel' is in deze een alternatief voor 'besef. Kerkbesef is objectief; kerk~evoe!nlbjectief: E r is al een verschuiving opgetreden van kerkbesef naar kerkgevoel. En dan komt daar nop, bij, dat dit gevoel zich verlegt van de kerk naar de cgemeente. Maar nog een stap verder en de gemeente wordt gemeente naar eigen keuze. de gemeente waar 'ik' me het meest thuis voel.

JOSCHKA FISCHER, EUROPA EN DE PROGRAMMA'S VAN m samenleving DE CHRISTENUNIE s

Minister Joschka Fischev /s rn!nfsTer van Buitenlandse Zaken in Duifssland en bekwaam politicus uit de rechfervíeugel van de Gsunen. Europa is seded mei onderwerp van ingrijpende voorstellen van Fischer en de Franse president Chirac,Zj stelden elk voor om, eventueel buiten de EU, e e n kleine FransDuitse kerngroep van Europese s f u f e n f e vormen (bijv. met lfalië en de Benelux), die voorfcran strakker zullen samengaan om daarbij als voorbeeld te dienen voor de andere stufen van de EU. In Nederland kan hef de meesfe kiezers weinig schelen. Ze z,jn pragmatisch opgevoed, geseculariseerd en onberoerd door alles wat hun aIledaagse belangen voorlopig niet schaadt. Buitenlandse politiek wordt overgelaten aan enige vukspeciaIisfen onder elkaar: Ze zoeken hef maar uit, Nieuwe orde voor hef Europa Van ijzer en leem Dc Eurupcsc Unic hcstaat uil 15 lid5lnleii en argesproken is dat cr naai' licl oosten (van Estland lot Cyprus) iicig 12 lidstntcn hij korncn. D c ~ moeten c dan eerst voldoen aan hcpaaldc cconomiwht: en prililiekt: vcicirw;iaiAden (inzake m;irkleconurnie en demcicr;ilie). Tcicli ziet men aankcirncn d;il dczc 15 + 12 = 27 lidilatcn ccn wcinig snmcnhanp n d , rncicilijk bc5luurbaar cn , ciiigvins ~wnlkcndcoinplcx zulIcn vcirrncii. Is hcl ccn bond van s t a m of cen Rondsstaar (mals Duitsland)? Rcvocgdlicid~discussics, zwak maiiagcmcnt, ondoor7iclitighcid cn hurcaucratic zul- , Icn gaandcwcg stilstand vcrnor7akcn, zowcl in dc Europesc instcllingcn als in de lidstaten. Dc nvcr\~IocdigerccIarne die

oni federalisme weer op de agcnda te plaatsen. Een slagvaardig federaal Europa zou inoeteii worden gevormd, met een duol. kiesmannen gekozeii president die veel macht bezit (o.a. ecn federale regering benoemt) en met een federaal tweekaiiicr-parlement. D e regeringen van dc lidstaten kunnen blijven om bepaalde interne zaken te rcgclen. Deze 'Veren~gdeStatcn van Europa' zouden Amerika, Japaii en later Cliina op gelijk nivcau kuiinen ciiilmoclcn. Nauwe Duits-Franse samenwcrkiiig moet dit project op de rails zetten. Als te veel lidstaten aarzcIen. moet als tussenstap een kerngroep (zwaartepunl) voor Europa worden gevormd waartoe Duitsland, Frankrijk e n enkele andere staten bcliorcii, die zo'n federatie wM willcn. Zij kunnen hiermee alva51, cvcntueel buiten de EU-verdrageil c m . beginnen. De andere lidslalcn kunnen dan later a;insluilcii. Op 27 juni reageerde dc Fraiisc president Chiiac met ccn toespraak in d e Beslijncc Rijksdag. Hoewel hij met de fedei+aticvc plannen van Fiscl-ter minder vcr wilde gaan, stemde hij in mcl dc vorming van een Frans-Duitsc 'pioniersgroep' met een eigcn secretariaat, met aansluiting van bijv. Italië en de Benelux-slaten.

voor 'Europa' is gemaakt en de invoering van d e euro hebben tot gevolg gehad dat Amerikanen, Japanncsi, Chine7en en ten dele ook Ruqscn dc EU als een soort van cnllcga-grootmacht zien. Maar de grootmachz zit politiek gesproken wrakkig in elkaar. Ze hcrinncrt aan het rijk van ijzer ei1 leem. Waarschijnlijk is dit een van dc oorzakcn van dc gcdaalde koers van dc curo. D c Duitic minister Fischer wildc als oud-radicalist een radicale oplossing voor dczc te verwachtcn krakkemikkigheicl aanwijzen. In 1991 was besloten het woord 'icdcrnlismc' nict langer te Reacties gchruikcn voor dc stccds verder Vanuit lariden als Zweden. Dcncrcikcndc Europcsc samenwermarken. Engeland, Polen of king (om tcgcnstanders van verlies van soevereiniteit van de Spanje krijgen Fischei- en Chirac natiestaten mincler af te schrikvoorspelbaar weinig bijvul. Dcze ken). Maar Fischer stelde op 12 landen vallen als een soort van mei in een rede in Berlijn voor tweederanss exemplareii buitcn


1289

de kerngroep. Bovendien ic dc stemming daar vaak helemaal niet erg federalistisch. Vanuit ItaEic cn Bclgic zijn dc stemmcn vccl positicvcr. Zowel de Bclgischc cliristcii-dcrnocratische oud-premier Dehacnc als de Italiaanse oud-premier en huidige Eur. Cornmissievoorzitter Prodi Iiadden al eerder plannen gelanceerd voor een Europese kerngroep. Dehaene schreef in Trorrw (21-7) dat d e motor iii d e EU altijd Frans-Duits zal zijn e n dat in een keriigroep de Benelux Fraiikrijk e n Duitsland kan voeden inet eigen ideeen. Vocii de lezer bleef de vraag welke ideeën dit zijn. In Nederland zijn de reacties tot nu toe verdee!d en lauw. Mw. H.Maij-Weggen. CDA-lijsttrekkci- hij dc Europese verkiezfngen, i s hel in Iiooldlijn met Fisclici-s initiatiel eens: inet een fcdcrale structuur is e r minder vcrw;irring (NRC Ijnn(ielsh1cd. 10-7). DM-fractievoorzitter i n de Tweede Kniner ï l i o m de Graaf cn /.îjn builenlandw.oordvoerder J.Hockema 1:iakteii de kortzictitighcid van Iieii die Fiscliers fcdcralic of kerngroep afwijzen. 'Paars' moet beter weten. Maar 'paar%'denkt met een andere nuance. Staatssecretaris Benschop (Europese zaken) heeft voorkcui. voor wisselende comhinatic\ van lidslaten. afliankelijk van dc aard van hel onderwerp. zonder vaste ker~igroep.Zijn p:irlijgeiiocit minister Kok zag weiliie in een vaste kerngroep en in 'fraaie vergezichten' voor Eurcipa. Met Prinsjesdag krijgen we eeii toelichtinz. Vanuit de 'Seldcrs.ilichling (VVD) sctireef drs. J.Rult geaigumenteeide waar~cliuwingeiitegeii een kerriEurcipii. Zo ook Aiidrk Roelofs in n ' ~Vnlkskrnnr. In hcl ~ V r d ~ r l n nDrrghlrid ds {en R~i)rn~utorii-rh Dcqhli-id) veischccn op de cipiiiiepagina's een stuk van ccn politiccilogiscli stirdcni Snndcr Luitwieler, die

schreef dat Fiscliers federatie gocd is voor de christelijke politiek en d e publieke gereclitiglieid kan bevorderen (5-6 en 8-6). In het RPF-orgaan Afgestemd kreeg Luitwieler ruimte o m zijn standpunt le verduidelijken (24(i). Oud-Europarlemenlariëi. L.van dcr Waal (SGP) mnaklc in het R e . f o r m ~ ~ f o rDugblud is~~! bc7waar tcgcil hel Fedei+alisnie (1 5-6). Rank was J.L.T-leldriiig in NRC HrrnrAelvbIod,die opmerkte dal het e r meestal op lijkt dat dc Nederlandse politici wcinig cigcn kijk op de toekomst van Europa hehbeii. Zc mocicn ook niet klagen dat naar Ncdcrlaiid als klein land in Europa toch nicl wordt geluistcrd.Wani als je niets te zeggen hebt wordt e r zeker nict geluisterd (23-6.25-7). Een verder gevolg is, dat de Nederlandse kiezers onberoerd blijven. Dit kan blijken uit de extrccm lagc opkomst bij de Europese stcmbus in Nederland (29.9 % van d c kiezers in 1 99'1).

Urbi et orbi Als je gereformeerd bent (vaak betrokken bij d e ChristenUnic) is het nodig om te wetcn of 'Europa' een technische Itwc5lic is voor vakspecialisten. of dat hct een principiële zaak betreft. Vandaag betreuren we d e vervlakking en secularisatie in onze samenleving clic vaak doordringt tot binnen d e kerkcn. Ook 7ocken groepjes en grocpen c n hij Amsterdam-2000 7elfs ccn zccr groot congres, met steun van Schriftstudie en na gebed. naar plannen om hij te dragen tot reveil en evangelisatie. In de politiek kan je dan kocrscn iiaar erkenning in het publiekc domein van de bctckcnis van d c Allerhoogste die gekend wordt uit de Bijbel. Het GPV pleit hiervoor al sinds Jongelings tijd en ook in het program van de Christenunie wordt dit aange-


troffen. Maar als je voor d e praktijk staat, komt snel de vraag op: hoe kan dat nu? NederIand is geen vergeten eiland in d e Stille Zuidzee, maar lidstaat van de Europese Unie. Voortdurend zijn e r bestuurlijke, zakelijke e n sociale cciiitacten. Andere cn grole lidslaten hchbcii Iiici- YCCI te zeggen. En verder zijn cl. i10g de Vereniede Naties, waartoe wc behoren. Moet je niet eersl d e hele westerse wereld tot je inzichten bekeren, voordal er in het publieke Icven opcnlijk mct God wordt gerckcnd? Zo is liet natuurlijk nici. Als jc in Nederland sociale tegenstcllingen wilt bestrijden, moel jc liicrmee niet wachten tol eersl dc mondiale tegenstellingen lussen d c armc cn rijkc landcn zian ovcrhrugd. Zckcr, je maakt je binnenlandse sociaal beleid minder geloofwaardig als je de kwestic van d c arinc cn d c i-ijkc landen laat liggen. Maar de volgorde is: éérst ernst makcn iiict lict ophcffcn van sociale tcgenstellingcn in eigen omgeving. Zn krijg je het gezag om te kunnen ijveren voor het opheffen van tegenstellingen o p wcrcldnivcau. Voor de puMieke crkcnning cn ccr van God geldt hel ovcrcenkcimstigc. Eerst moet jc latcn zicn dat ernst wordt gemaakt met die publieke erkenning in eigen land. Maar in tweede fase is het onontkoombaar dat ccn Ncdcrlaiidsc ininister ook in hljvooi-bccld ccn vergadering van dc Vci-cnigdc Natics pleit voor dc ei-kcnniiig van God in de publiekc samenleving van de wereld. Op Europese schaal geldt het7elfde. Christelijke politieke hclcidsmakcrs cn kie7ers zullen 7ich in ons land &ast keren tcgcn dc hicr hccrscndc publieke sfeer van horizontalisme en pragmatisme zonder God. Maar zij zijn pas optimaal geloofivaardig als ze vragen dat bewindslieden, parlementariërs en functionaris-

sen uit Nederland dit óhk doen in hun positie linnen de Euroliese Unie e n dus liijvnnrbecld in het Europccs Parlcmcnt. Daarom: wie zijn vcinrkcur in d c binnenlandse politiek crnstig necrnt, kan niet onberoerd blijven hij de buitenlandse politiek. Het gaat om een activiteit iirhi er orl:i.

Evenwicht van machten Inzake de E U is e r bovendien meer aan de hand. Het leven van de b u r ~ e r sin de lidstaten wordt dooi- de E U steeds meer en steeds directer beïnvloed. Deze invloed gaat o.a. uit van Eur. Raad, Commissie, bureaucratie, Hof en Parlement. Zij vormen een complex systeem dat is genormeerd cloor verdragen en zich in grote liiiieri presenteert vol~eiiisd e inensenrecliteii e n de liberale democratie. Het is de sfeer zoals o p internationale technische congressen. President Havel van de republiek Tsjechie zei dat hij zich Europeaati voelt inzake de eerbied voor de unieke mens en zij11 vrijheden, rechten ei1 waardigheid, liet beginsel van scilidariteit. de rechtsstaat, ieders gelijkheid voor de wet, de heschermin:: van minderheden, democratische instellingen. scheiding van tnacliten, politiek pluralisme. eerbied voor de particuliere eisei~dotnen ondernei~ierschap,markteconomie eri hevorderin9 van de biirgermaatschappij ( N H C Hnncklshlr~cì, 24-6). De uitstraling hiervan is: de mens is alles en God is er niet. Dit is nu jiiist de groiidslas van de liberale staat die ook volgens het program van de ChristenUnie moet worden veranderd. Als het er serieirs om te cloen is de liiberale democratie in ons land aan te vullen tot een vrije. parlementair-demuci.atische ctiristeli,jke staat (zie De Kcfoi-n~citie, 12-8-00. hlz. 12.573,dan hebben we hleraan de handen tiieer clan vel.

Dan moeten we de morele druk van de zijde van de buitenlandse tegenstander zoveel mogelijk buitcn dc deur houdcn. Dit is de dicpstc oor7aak van dc rcscrvc dic van hct bcgin in 194h af in confessioneel-gereformeerde kringen is getoond tegenover het Europese federalisme. Ieder begreep dat op het bedoelde punt de kleine invloed van hi"ibels-christelijke parlementsleden in Nederland nog kleiner is in de Europese instellingen ':). Nu probeert elke strategische bestuurder de verenising vali macht bij zijn tegenstander te voorkomen.. Wat deed Paulus anders toen hij in de Raad de verdeeldheid gebruikte tussen de Sadduceeën e n Farizeeën (Hand.22)? D e verdeeldheid onder het Europese politieke horizontalisme en agnosticisme die e r bestaat, is vooral gekenmerkt door de riationale verschillen die primair tussen de lidstaten bestaan. Aan de opheffin9 van die heterogeniteit in Europa behoeven wij niet mee te werken. Z e zal trouwens tot de jongste dag blijven bestaan (Op. 21:24). Maai. wel moet wordeii gezocht Iiaar bondgenoot-lidstaten bij wie wij wat hebben i t i te brengen (clat zijn noch de lidstaat van Chirac noch die van kanselier Schroder of Fischer). Maai. samen met bondgenoteii die onze wensen willen laten meetellen kan je als kleine lidstaat i11 een vergadering rnet tegeIiwerkende machten nieer bereiken dan alleen. Kortom, met christelijk verstand moet je acht siaan op de combinaties e n gunstige evenwichten vari machten die in Europa mogelijk zijn.

De buitenlandprogramma's van de ChristenUnie In De Reformarie is enige kei-en niet voorbeelden gewezeii «p teleursteIlende tekortkomingen inzake de verticale dimensie van


,

i~

het kernprogram van d e Chi-istenunie (27-11-99; 5-2-00; 4-3-00), In d e 2e lezirig die op 27 mei werd gepresenteerd, is deze dimensie echter heel wat beter uit de verf gekomen. Het CUkernprogram toont eeii andere opzet eri kiest vaak andere woorden dan het GPV-richlliiiicnprogram van 1996, maar richt zich op dezelfde zaak en daar gaat het om. Wat in dit opzichl de algemene binrienla tidparagriife~i van het kernprogram hetreil, deiik ik dat cuniessionclc gcrcformeerde11 daar goed nicc vooruit kunnen. Maar de buitenlandparagrafen tonen nog steeds d c oude tekortkomingeli en i i i overeenstemming inet liel urhi ct orhi zou ook hier volgeris Schrift (Ps.2) en confessie (ar1.36 NGB) de verticale dimcnsic vcel duidelijkei- zichtbaar moeten zijn. Hei lijkt alsof het door het CDA gebezigde vei-~amelwocird 'publieke gerechtigheid' voor het buiteiilandse teri*ein nog tc vccl is nagevolgd. Neem bijv. dc eerder genoeiiide Snndcr Luitwieler in zi,in artikelen. Hij treedt hei federatievooi-stcl van minister Fischer positier tcgcrnoet. Want, zo is zijn redenering, /.owcl in Nederland als in Europa moeten de publieke gerechtigheid cn dc sociale reclitistaat dc Icidcnde beginselen van dc politiek zijn, eii dil kan dan hct bcste in een rederalief iiiodcl worden nagestreefd. Nu is liet ii~dci-daadzo, dat je in het Europai-lcnicnt met afgevaardigden uil Spanjc, Duitsland. Denemarken, Ncdcrland enz.wellicht mei cnig resultaat kunt pleiteii voor mcnsenrechten. non-discriminatie, democratie, sociale rechtcn, cnz. Als je pleit voor puhliekc gci-cchtigheid en eeii s ~ x i a l rechtsstaat e hanteer je een gr»otste gcmcnc deler van opvallingcn. Jc kunt dan binnen een Europcsc federale staat meepïaten voor ccn beetje meer van dit en ccn bcctjc minder van dal. Maai. dat is nu nct niet d e 1291

I

I

!

!

i

I

I

kern van dc cliristelijke politiek. Die kern is dat in het publieke leven dc God van de heilige Schrift woi-dt erkend en geëerd. Van RPF-ïijde is sezegcl dat met puhlickc gcrechtiyheid niet wordt bcdocld de pupuiaite voorstelling dic dc Verenigde Naties in navcilging vaii d e oude Grieken al haddcn, maai de getechtiglicid dic Cliiislus leert. Maar dan mocl jc dit er wel bij zeggen. De CU moet clan niet bevorderen ccn 'internationale rechtsorde' (art. 1 . I en 1 1.3), silaar een internatinnale rechtsorde waarin Ciod woi-dl erkend aIs Hoofd van dcïc reclitsorde'. En hii het 'strcvcn iiaar internationale cgcrcchiigheid' (art.11.2) behoort dan (c si;iriii dat deze v o l ~ uit t erkcnning van d e AllerIioog?te e n uit hci allccii Riercip goed aatisliiitende gevocl vour i-ccht en harmonic van d e volken dat door de schcppingsorde wordt ingegevcn (Rom.2:14). D e eis tot naastcnlicí'de verplicht ri,jke e n arme landcn samen te werken {I I .5) - inderdaad, inanr dan ;..oveel mogelijk oiidcr erkeiining vaii Gods leiding. In liet Groen Docriiricncnr ( I C concept Kiimerverkiezingspi-ogi-am vali de CU) staat in de pal-agr:i;ii 'Iiilernationaal' dal w c v;inuil een positie van welvaart c11 \t;ibiIiteit nioeten opkorncn voor internationale qerechtigheid cii (0.111.) uniwikkelin~ssamenwci-kiiig.Is het dan liiet betcr bijv. tc /egFeli dat we dankbaar rijn vucii- Gods zegeningen cn d;iarcim le irieer de liefde tot God en de naaste willen tncpnx\cn op het ~ e b i e dvan de oritwikkclings\;imenwerking? In art.ll.8 kali lict kernpiogram wordt aan dc cigcn christelukselovigc nan1i;iiip Christus' weclerk(>mstals bron van inispiratie voorgchoudcn. Maar moet in de politiek voor tille burgers cle inspiratie nict ccrst worden aangewezen voor dCzc tijd. waaiin de politiek zich arspcclt? Daaroiri kun je ccrst schrijken dat de

opvolging van de roepstem van God cn vaii Cliristus optimaal in harinonie is met het samenleven van de inensen en met aarde en kosmos.

De Europa-programma's van de Christenunie

1

Het proces van Europese samenwerking is noodzakelijk gewordcn, ccrst als gevolg. van de wens in 1945 om tussen de s'taten van Europa geen conflicten meer mogelijk IC maken, e n daarna als gevolg van dc stee& meer geïntensivccrdc ccirnmuiiicatie e n techiiologische ontwikke1ing.Vccl opgaven kunnen beter door samenwerking tussen de statcn worden uitgevoerd dan door dc staten individueel. Hierin voor/iel d e Europese Unie, maar dc uitvoering van deze samcnwcl-king door lidstaten en Europese instellingen moet gcscliieden in overeenstemming met het oppergezag e n de eer dic toekomt aan de rechtv a a r d i g ~en barmllartige God. Zowcl dc (nict door federalisme ingegevcn) motivering als het positicvc clement in de roeping van cfc EU worden echter gemist in art.tj.1 van het kernprogram. Bij dc begrenzing van de Europesc sailienwerkins ten opzichte van dc Iidstalen zou ik ook hier willen plcitcii vocii- de vaststelling en crkcnniilg bij protocol bctrcfi'eiide Nederland van een Statuut voor religie e n culzuur. buitenlands cultureel beleid, taal, cindcrwi is, grondslagen van eigen siaat5inrichting. rechtsbestel en sncialc wetgeving, waarbij begrepen hct ongerepte recht van Ncdcrland om God piibliek te erkciincn e n te eren. Wettelijke voorschriften van de lidstaat Ncdcrland die rechtstreeks gevolg 7ijn van het bepaalde in dit Statuui bezitten hogere gelding dan de eisen van het EUrecht. Dc aanvang van art. 6.3 is te vlak geformuleerd voor de


situatic waarin wij verkeren. Verder Icgt art. 11.4 liet buitenlands beleid te veel vast door te verklmeii dat dit wordt gevoerd 'in d e context van de EU'. In plaats hiervan kan worden vermeld dat dit ticleid moet behoren tot de vrijc bcvocgdheid van Nedeiland, mct uitzondering van hel externc handelsbeleid van de EU, waarvan het lid is. De mededeling in hel Groerr Document dat Europa 'een nieuwe bestuurslaag' vormt en daarinee 'ovcrlicid' is gewordeii, lijkt te veel op vooruitlopen op een Europcsc federatie en kan daarnni heler vervallen. In hct;.elTde artikel (4.10) wordt d c vraag gesteld Itoe Nederland vorm wil geven aan zijn Eiaropesc bctrokkcuheid. Gezien de toen e m e n d ~wrakkigheid van d e E U (die is ontstaan omdat d e federalistischc EU-idecilogen te vecl hchbcn willen vocii-uitgrijpcn cn Icircerei~)is zo'n vi-aag wc1 tei-echt. In een politiek program worden eclifer peen vragen gesteld, maar beleidsvooritellen ingediend. Dc kwcslic is dat een heterogene vol kcrcnmassa niet 7ondcr ccn meedogenloze dictatuur in iwcc o[ drie generaties kan worden gehomogeniseerd. Tocli is als gevolg van de enorm tocgcnomen comiiiuiiicatie een meer stabiclc samenwerking in Europa nood7akclijk. Maai*daarbij moct 70 weinig mogelijk wcirdcn gcf'oi+ceerden voldoende cvcnwicht van machten mogelijk blijven zodat niemand in verdrukking raakt. O.m. in cen rappcii-t (Ou~swe~qingen hij ( I P PGC 1906, verkrijgbaar bij dc EuroCractie SGPIGPVI RPF. Rottci-dam) pleitte ik e n i y jarcn gcleden niet vocii een anachroiiisti\ch gemordeli Europa van de vndei-landen, iiiet voor cc11 tc vei vooruitprijpeiid federaal Europa, maar vooi- een eigentijclsc vorm vaii eeii Europa van statcngrocpcn. Fiiclier eii Chirac plcitcn nu voor een A

Frans-Duitse pioniersgroep. I Laten zii die vormen, maar zonder andere lidstaten crbij. Ecn Frans-Duitse as. economisch sterk en mct 131 mln.mcnscii is belangrijk voor Europa. Maar laten de andere lidstaten dan óók moseti pionieren. Tot mijn verrassing las ik (J.Bo1t in Socirrlisnie en Denrocrutie, 200014. blz. 199) dat destijds minister W.Dreec pleitte voor een gezonde distantie ten opzichte van Boiin (nu Berlijn) en Parijs e n voor een hechte band met Engeland ei1 d e Scandinavisclie landeii. Mij is dit toen ontgaan. maar a1 in mijn periode in de Kamer heb ik voor hetzelfde gepleit. Dit betreft dan een tweede statengroep. Een derde zou kunnen die van de meditei.sane lidstalen e n Porlugal en een vicrdc dic van Oost-Europa. Op dczc manier heslaal de EU in ccrïtc instantie uit vier delen, wat allijd heter is dan 15 of 27

delen. E n de vier dclcn kunncil intcrn ecn mccr cvcnwichtigc vcrhouding vali invlocdcn organiscrcn. Ook is hct rnogclijk dat binncn /,ulkc regioiialc 5talcngrocpcn tot samcnwcrkiiig wordt overgegaan op gebieden clie wel op regioniveau worden aanvaard, maar onder de huidige omstandigheden op Unieniveau niet. Zou dit voor de opstellers van de voorlopige Europa-paragraaf in I ~ c Groen t Dncrrmrpit een bijdrage kunnen zijn hij het beantwoorden van hun vraag ? ") Het gaai hier dus oni 'hei bedoelde punt'. Clp andere. minder centrale piinten - hijv. euthnnniie. drugs - 7ijn in diverse IicIstatcn t c t ~dckc h ~ t c r cvoor- sctiriftcn vaii tocp~ssiiie,dan in Ncdcrlnnd. Hct 1% chlirtclijk beleid oin vooi 7ulke zakeii vedr"g5regeli1igen ie bevorderen die onk in Nederland kraclir vnn wet hebben.

Dr. A. J. Verbrugh is oud-Tweede Kamerlid voor het Gereformeerd Polibek Verbond en woont te Dor-

drecht

de kerken

Beroephaar Kandidaten:

M . F Verhoeff,Heemskerckstraal 91, X023 VJ Zwolle. 038-4541238 G.A. den Broedes, Springendal laan 259,1333 WS Almere-Buiten, 036-5290520 J.H. Soepenberg. Pinksterbluein 1. 8265 LE Kampen. 038-3331005 Predikanten:

J. de UJolf;Mignon pad 22,381h ET Amersfoort, 033-4728793 i?E Lameris. Curiestraat 42,7909 BT Hoogeveen. 0528-233481. R. Scheringrr, Sluisstraat 7,4251 AV Werkendam, 0183-500488 Nieuwe opgaven en wijzgingen: H.Prins, tel. 0546-8 70843

In de voetsporen van Huldryth Zwingli en Johannes Calvijn 7 20 pns. ~ ~ n n n i d / ~ y t ~ h r r i c l,yeill~rs ~ c c r ~trcercl i, Aeo~nsrarUHIERSf 12,95. LO~SFYERKOOP f 15,95. BEL!hlOR

-

A B O i i i t M E ~ T E if l F UiiGEB!ElDE ~ ~ ~ 5 L l l ~301 0 5360 36

Bodegraven - Het werk,
Cursussen Pastoraat


1293

LIED 382: GOD DIE HET AL GESCHAPEN HEEFT Een eerbiedwaardig licd, zo kunnen we het licd van dc/e wcek wel noemen. Dit avondlicd ii 6611 van de wcinigc liyiiincn waarvan vaststaat dat Amhrosiiis (5340397) de auteur is. Tcn aanzien van deze hymne vertelt dc kcrkvader Augustinus in zijn bock De henrrr Viiu dat zijn inocdci- Monica dit lied uit haat hoocd kciidc, en dat het lied hem troostte na haar sterven. Terecht wordt Ambrosius wc1 "de vader van de Westerse kerk~ a i i g "genoemd. Als eerste dichtte Iiij narneli,jk strofische Infiangen die door. de gemeente ,.gezongen konden worden. Hoogstwaarschijnlijk gctiicurdc dit in beurtzang. De hymnc als genre is ontstaan als gevolg van een kerkstri,jd. Arnbrosius gebruikte zijn liederen namelijk als wapen tegen de Arianen om het dogma van C:hristus'gcicllicid te propageren. Oni te zorgen dat dc licdcrcn makkelijk onthouden kondcn worden. gebruikte Ambrosius niet alleen eenvoudig Latijn maar ook een simpele vorm. Dc liederen telden acht stroîcn vaii vrer regels. Elke rcgcl hcstoiid weer uit vicr janibcn (rnchruiii bestaande uit ecn x w a k k c ~cn sterker heklemtocindc Icitcrgreep). Al deze elementen trcft u aan in het lied 'God dic hct al gcschapen heeft'. N u is dczc I-iyrnnc niet alleen vanwegc 7ijn vorm t y p rend voor het vroegchristclijkc lied. Ook iiihoudelijk komen we Llrema's teeeri die kenmerkend 7iin vocir liet voormiddeleeuwse lied.

Thematiek

,

m

Een belangrijk kenmerk is d e licht-thematiek. Voortdurend wordt Christus {God) bezongen als hel licht, de dageraad, morgenster of de zon. Sporen van de centrale rol die de lichtsymboliek in d e Vroege Kerk gespeeld Iieeft, treffen we trouwens ook nog aan in de Geloofsbelijdenis van Nicea (in feite zelf een hymnc!):"God van God, licht vcrn licht... ". Een ander voorbeeld is dc hymnc 'Christe qui lux es et dics' (gde eeuw). die wij kennen als 'O grote Christus, eeuwig lichl'. Ook in het lied van deze week zit vol licht-motieven. Direct in liet ccrstc couplel blijkl dat al, wannccr gcpararïaseerd wordt op Psalm 194:Z: "Tiy hztlr Zich in h p r lichs nis in pen mnntei". Eeii ander aspect uit dit couplet is cveneens karakteristiek voor de vrcieyclirictelij ke hymnen: de vanzelfsprekende aandacht voor dc schcppii~g,OT beter: voor God als Schcpper vrin hemel e11aarde. 'Sclicppii~g'en 'verlos5ing' wareii nauw o p elkaar betrokken. Voor de christenen was d e verlossing. door Christus hecht verweveni niet het besef dat de mens in de door God geordende schepping zijn plaals had, en gescliapen was om Hein le prijzen. De avoiid ww dan niet slechts een natuurverschijnsel; voor christenen was dit gedeelte van de dag het tijdilip oni een gelofte in te lossen. namclijk hel loven van God. Dat staat dan ook in couplel 3 en 4 van Ambi-o4us'lied. Dc avoiid was hct moment om le biddcn om bescherming in de


lied van de week

nach't. We kunnen ons eigenlijk niet meer goed voorstellen hoe angstaanjagend e n bedreigend de duisternis ervaren werd in d e eerste eeuwen van onze jaartelling. Voortdurend komen we in hymnen tegen dat de riacht vol veischrikkingen e n gevaren is. Duisternis, dood, zonde, onheil lagen in elkaars verlengde, hetgeen ook concreet werd beleefd. Dat is de achtergrond bij de strofen 5,6 en 7 van lied 382. Iit deze coupletten treffen we een ander veelvoorkomend element uit vroegchristelijke hymnen aan. D e gedachte namelijk dat de slaap de mens in een weerloze toestarid brengt, e n dat d e mens daarom des te meer Gods waakzame nabijheid nodig Iieeft. H e t gevaar is niet alleen van buitenaf te duchten. inaar ook van binnenuit: nachtmerries e n lichamelijke begeerten. De voorlaatste strofe zin$ over het kwaad dat afgewend wordt. zodat d e duivel de rust, die de mens in God gevonden heeft, niet meer kan verstoren. Het /al duidelijk zijn dal 'droom van God' (str. 7) niet gebruikt wordt in de betekenis van "iets dat i11 werkelijkheid niet bestaat", maar als het tegenovergestelde vaii onze naclitmerries vol vrees en schuld (str. 6). Het is een beeQe vergelijkbaar met d e dromen dic "de ouden" droomden (Jozua 2:281Hand. 2: 17), want die waren ook geen fantasie maar werkelijkheid. Het laatste couplet bevat een doxologie, een lorprijziiig van dc drie-enige God. Voor 011s beser is dat een bekende aCr;luiliiig van een lied. zoals die de eeuwen 1294

door gchruikt is. 111 de tijd van Amhrocius wav het echter ccn nieuw \lei-schijnsel. Het licd 'Deus creritor oiiiniutii' bleef tijdens de Middelccuwcn bekend. In l h15 werd het in ccn vcrtalins opgenclmen in de prti(cstantsc bundel IIynini qfie Ln ff-Sori,yr~no p (ie CIrrisfc~lijck(~ F~~c.rr-rirr,q~n. Voriral in de vorigc eeiiw kwam Arnbrosius' hymnc vaker in licdbundels terccht. Zowel in Ncdcrland als in Iict buitenland. Chniles Bisg maaktc ccn E n ~ e l s evcrtnling ('Creator ciT tlie earrh and ~ k v ' ) en . Ottn Riethmuller gaf de Duitsers ecn bewerking in dc volkstaal ('Du Scliopfes allcr Wesen').

Melodie Roven de meloclic ziel u staan:

uit de lijd van Amhrosiuc Iijkt te zijn dat elke regel bestaat uil twee dclenleenheden. waarbij de ccsuur ligt tussen noot 3 ¢n 4. Hct mclruni van dc mclodie volgt daarbij liet tekstmctrum: kort-lang-kort -lang. Bijznndcr aan de7c rnclcidie is het kortc melisma (mccr noten op ékn lcttergrecp) aan het einde van regel 3. dic overisens niet in alle handschriften staat. 382

Het i s crg hclangrijk dat we de melodie nict zwaar er1 los zingen, maar licht en in een niet te langmam tcnipo. 111het C<jmprndirrm wordt als ternpovoorstel gcgcvcn: MM 48 voor de gepunteerde Iialvc n o o t (= M M 144 voor dc kwsirlnout).

DI: J. Smelik s muslcolooglhymno-

loog en woont in Zuidhorn.

God die het al geschapen heeft Deus creator omnium voormiddeleeuws !Cistercienz~sch12c ccuw

I

God die het al het al

l

ge-scha - pen heeft,

re-geert, met lidit om-geeft

als met een kiecd de da

-

ge - raad,

die 's nachts ons vre-dig sla

- pen laat,

"~ourmicldelecuw~lCisterciënïisch 12" ccuw". D a t klinkt allcnianl er: oud. cn dat is tiet dan ook. De melodic behoort tot dc ciudste rnclodicEn van strofisch licderen, die in de Westet.se wcield tot op dc dag van vand ; i a ~Fezonsen wordt.

Het opschrift hclekeiit dat de iiotatie uil hcl 1,i~dhoelrterugeaat op ccn m;inuscript van dc kloosterordc cistcrcienzers uit dc 12e eeiiw. Dc melodie is van oudere datum. (Vandaar d e annduidin3 "vnoi-iiiiddeleeuws"). Men vcrondcrstelt zelfs wel dat zij iiit dc vicrdc eeiiw stamt. Ni1 zijn rnclcidieen van (vroegchi-irlcliike) hymnen veel later dan hcr gregoriaans genoteerd. namclijk pas vanaf het jaar 1000. Dil bctekent dat de melodic in dc voorspande zes eeuwen t~iofrrMitl~q is overgclcverd. Er zijn rcdenen om te verunderstcllcn di11de melodie dcsundatiks redelijk in »rieineEe staat bewaard moet 7ijn gehlevcii. Maar het hlijft niet tneer dair een vermticdcii. Karakteristiek voor nielodieën JAARGANG 75 - NUMMER 44 - 2 SEPTEMBER 20W3

2

de leden languit uitgestrekt tot hen gesterkt het daglicht wekt, de geest in vrede en bevrijd van alle angst en bitterheid,

3 U zij voor dcze dag gebracht de dank en eer, weer valt de nacht; U lof verschuldigd zingen wil de avondhymne, sta ons bij. 4 U prijz' des harren diepste grond, U loov' het loflied van de mond, ccn zuivre liefde min" zeer, een nuchtre geest geev' U de eer,

5 opdat wanneer het daglichr is omsluierd door de duisternis, 't geloof nier in het duister zwicht maar door zijn glans de nacht verlicht.

6 Geef dat geen slaap de geest omhult, dat enkel slape vrees en schuld,

dat ons een rein geloof behoudt voor wat des nachts de ziel benauwt.

7 L o s van het kwade groeie nu diep in ons hari de droom van U. Vrees voor des vijands haat en list verstore niet meer onze rust. 8 Tot Chrisrus en de Vader gaat, tor beider Geest des avonds laat ons bidden dat in almacht Hij,

drievoudig &n, ons sta rcr zij. Ambrosius(f 340-397) Vertaling J.W. Schulrc Nordhnlr (1920-1995)

1295

Reformatie WEEKBLAD TOT ONWIKKELING VAN HET GEREFORMEERDE LEVEN

Recommend Documents