Rede van de Stafhouder

Rede van de Stafhouder NOAB NEDERLANDSE O R D E VA N A DV O C AT E N BIJ DE BALIE TE BRUSSEL

Geachte dames en heren, Ik krijg net zo weinig tijd als de paus die eerder deze week het Europees parlement toesprak. De voorzitter van het Vlaams Pleitgenootschap heeft u allen al verwelkomd. Ik sluit mij daarbij aan. Sta me toe toch nog 1 groep extra te begroeten : Ik verwelkom heel speciaal de stagiairs. Meer dan andere jaren zitten er jonge confraters in de zaal, al dan niet een beetje onder dwang. Ik heb er altijd voor gepleit de jonge advocaten bij de Orde te betrekken en hen een gepast kader te bieden voor de toegang tot het beroep, de opleiding en het uitbouwen van hun carrière. De stage zal de komende jaren hervormd worden. Eén van de minder ingrijpende nieuwigheden is dat wij vanaf dit gerechtelijk jaar de stagiairs vragen om tijdens hun stage een algemene vergadering, een rouwhulde én een openingsconferentie bij te wonen. Naar keuze gespreid over de drie jaar. Dit is geen exclusiviteit voor Brussel Nederlands. Stagelopen, advocaat worden, is immers niet alleen dossiers behandelen binnen de muren van uw kantoor, pleiten voor de rechtbank, balielessen volgen, bijstand geven aan echte minvermogenden, maar ook de kans krijgen en nemen om een netwerk uit te bouwen met andere confraters, solidair te zijn met mekaar. Het is ook belangrijk af en toe stil te staan bij wat ons beroep idealiter moet zijn, en dat gebeurt onder andere vandaag. De sociale cohesie binnen de beroepsgroep en de betrokkenheid bij het balieleven is belangrijk. De Orde rekent daarbij ook op de steun en het voorbeeld van de stagemeesters. Toen ik dit via de nieuwsbrief meedeelde schoot het aantal inschrijvingen voor de openingsconferentie meteen de lucht in. Mevrouw de eerste ondervoorzitter, u reserveert voor volgend jaar maar beter heel de salle des pas perdus, want dit jaar zijn er bijna 200 nieuwe stagiairs, 199 tweede en 195 derde jaarstagairs. En hoewel niet iedereen advocaat zal blijven, zal deze steeds toenemende groei van de balie, ons verplichten na te denken over de toegang tot het beroep en de economische leefbaarheid van het beroep, zoals ook de Voorzitter in zijn repliek al suggereerde.

NOAB NEDERLANDSE O R D E VA N A DV O C AT E N BIJ DE BALIE TE BRUSSEL

Als stafhouder heb ik al veel plechtige openingszittingen in het land achter de rug. En Brussel Nederlands doet het toch wel weer even anders. In vele balies geeft de stafhouder een repliek op de openingsrede – en het moet gezegd: meestal met verve – terwijl de voorzitters zorgen dat alles vlot wordt ingeleid, begeleid en afgesloten. Maar wij laten de voorzitter van het Vlaams Pleitgenootschap ook de repliek. Toen ik Mr Joris Roesems herinnerde aan die in onbruik geraakte traditie knarsetandde hij volgens mij – temeer omdat ik erop stond zijn speech toch een viertal dagen voor vandaag te ontvangen – of dacht hij misschien dat ik aldus wilde ontsnappen aan een niet lichte taak. Toch ben ik blij dat ik erop stond deze traditie in ere te herstellen. Want ik ben een stafhouder die fier mag zijn over de openingsredenaar en de voorzitter.

Mijnheer de openingsredenaar, 1. Ik vind het een goede openingsrede, omdat u ons een spiegel voorhoudt, omdat u ons uitnodigt onze eigen inzichten onder het licht te houden en af te toetsen aan andere waarden en invalshoeken, in ieder geval u plaatst alles in een ruimer perspectief.

Ook de voorzitter heeft ons op een erudiete en welsprekende wijze doen nadenken, dit alles gekruid met humor.

Maar ik vind het ook een rede die mij op mijn honger laat. En mij ertoe brengt om u alvast te vragen, geachte professor, na te denken over een vervolg op die rede.

1.1 Ik zei het al u dwingt ons om na te denken over, bijvoorbeeld, onze gehechtheid aan de kernwaarden van de advocatuur en rule of law in Belgie, in Europa, kortom in het Westen. Onafhankelijkheid en integriteit en de daarbij horende privileges (beroepsgeheim, zelf waken over de deontologie en de tucht) zijn m.i. cruciaal voor het voortbestaan van de advocatuur, althans een advocatuur die een meerwaarde is voor het rechtssysteem en dus voor heel het maatschappelijk bestel. Maar ik ben van mening dat dit telkens weer in concreto moet bevochten worden en nageleefd, anders heeft het geen reden tot bestaan. Maar zullen onze ordes en advocaten onze kernwaarden kunnen blijven verdedigen en naleven als ze in contact komen met dat immense China, hun advocaten en de diensten die zij van advocaten vragen ? 1.2 Mijnheer de openingsredenaar, mijnheer de voorzitter, Beste Joris, zoals zovelen onder ons die geen Chinese cliënten hebben, is mijn nieuwsgierigheid niet gestild.

Ik hoorde u niets zeggen over best practices voor onze advocaten in de omgang met Chinese investeerders hier ten lande ? Dadelijk to the point, of eerst een formele rituele paringsdans? Of hoe onze advocaten in China hun advocatendiensten kunnen leveren.


Hoe zien die contracten over aanleg van metro’s in Nanjing, overname van gereputeerde luxegoederen zoals Delveaux of een bedrijf als Fidea, investeringen in de haven van Zeebrugge eruit ?

Komen onze advocaten daaraan te pas en zo ja, welke rol vervullen zij specifiek? Alleen de traditionele adviestaken en onderhandeling ? Of ook lobbying? Met alle gevolgen en risico’s vandien ?

Of hoe voorkom je – als je dat niet wil - dat uiteindelijk Chinees recht wordt toegepast op contracten, zelfs als ze hier uitgevoerd moeten worden? Wat is overigens de Chinese opvatting over contracteren? Geldt hier de Angelsaxische opvatting waarbij in een contract quasi alles wordt voorzien wat zoal verkeerd kan lopen? Of onze continentale opvatting? Of zijn die contracten maar een kader waarbinnen het project wordt omschreven, doch dat geenszins onveranderbaar is. Wat met een begrip als goede trouw? En wat is de rol van de al dan niet Chinese) rechter?

1.3 Professor, u stelt dat menig advocaat veel meer zal moeten weten over het internationale recht maar er ook een impact zal zijn op de rechtspraktijk hier. Dat Chinees recht heel dicht bij huis komt.

Maar hoever staat het met die invasie van de Chinezen en hun advocaten? En omgekeerd met onze aanwezigheid in China? Want uiteindelijk belangt het onze advocaten maar aan, als er business te doen valt.

Als leek terzake, begaf ik mij op het internet, en deed ik wat ik mijn medewerkers verwijt te doen: eerst googelen. Al googelde ik doelgericht met het oog op welbepaalde info.

Een artikel in de Tijd uit het najaar 2013 leert mij dat Chinezen participeren in Europese bedrijven, hier dochterondernemingen oprichten van Chinese moederbedrijven en voor het overige zelfstandig ondernemen en investeren. En dat hoewel we soms het gevoel hebben dat Chinezen hier massaal neerstrijken, de realiteit nu nog anders is. Oost Europa heeft veel meer Chinese bedrijven. Twee op drie zijn in Rusland, Hongarije en Roemenië gevestigd. In West Europa voornamelijk in Duitsland en de UK. Het zou dan meestal gaan om higthech diensten en productie, zoals bankieren en consulting. Overname- deals gebeuren in de mijn- en oliesector of om technologie of een gereputeerd merk in handen te krijgen.

In België zouden een vijftigtal Chinese bedrijven actief zijn (zo ondermeer in de logistiek, met een distributiecentrum voor Chinese bedrijven in Antwerpen. Op Chinasquare.be een info-site van de vereniging Belgie- China, lees ik dat de Belgische bedrijven in China het daar uitstekend doen. Wie onder ons Bekaertaandelen heeft deelt die analyse misschien niet. Om hoeveel bedrijven het gaat wordt niet meteen gepreciseerd.

Joris, u vertelde ons dat China in de top 10 van Vlaanders export zit, maar wat dit dan juist betekent daar heb ik het raden naar.


1.4 Mijnheer de openingsredenaar, voorzitter, misschien moeten we ons geen zorgen maken? Uiteindelijk hebben we al ervaring met vroegere vreemde investeerders. Denk aan Amerikaanse multinationals die vanaf wereldoorlog II hier neerstreken. Ook met een volledig andere visie op het juridisch systeem. Zij hadden eind jaren 60 hun eigen juristen en advocaten bij. Die op hun beurt beroep deden op Belgische advocaten. Het heeft onze ondernemende advocaten geen windeieren gelegd.

We kennen aldus al de realiteit van de bevoegdheidsclausules in internationale contracten waarbij het recht van de U.K. of U.S. wordt toegepast. We kennen ook het fenomeen dat veel belangrijke rechtszaken niet langer voor onze rechtbank van koophandel te Brussel worden behandeld, maar voor internationale arbitragekamers in London, Parijs en New York. En mag ik hier even cynisch zijn: zolang deze rechtbank, of het nu de Nederlandstalige of Franstalige is, niet in staat is om op een redelijke termijn de vonnissen de deur uit te krijgen, zie ik hier niet veel verandering in komen. En ik laat dan in het midden, zodat niemand zich geviseerd hoeft te voelen, wat daar de oorzaak van is.

We hebben ook ervaring met vreemd recht dat wordt ingevoerd. Misschien wat kort door de bocht, maar figuren als class action en bijstand van een advocaat van bij het eerste verhoor, werden ingevoerd vanuit Anglo- Saxische concepten en vind je – aangepast aan de plaatselijke context- ook nu in ons rechtssysteem. Al wringt het soms.

1.5 Mijnheer de openingsredenaar, mijnheer de voorzitter, kunnen wij als Orde in het Chinaverhaal een rol spelen?

Moet ik mij als stafhouder van de balie in de Europese hoofdstad reppen om samenwerkingsakkoorden af te sluiten met Peking, Shangai en Hongkong? Naar het voorbeeld van onze akkoorden met Düsseldorf, de American Bar Association, de platforms Istanbul en laat ik het vooral niet vergeten Lubumbashi ?

Maar ik wil dan ook wel weten hoe die balie daar functioneert. Is een vrije ongehinderde beroepsuitoefening van de advocatuur mogelijk en gewaarborgd door de staat? Zonder vrees voor bedreiging of strafvervolging als de advocaat tegen de staat procedeert, politiek gevoelige of maatschappelijk controversiële zaken behandelt?

Hebben Chinese advocaten een beroepsgeheim? Wat met tegenstelling van belangen? Zijn zij onafhankelijk? Het zal u triviaal lijken, maar dat zijn de problemen die dagelijks op het kabinet van de stafhouder behandeld worden.

1.6 Mijnheer de openingsredenaar, mijnheer de voorzitter we keep in touch hierover. Of zal ik zelf te rade gaan bij de Brusselse kantoren die op die markt actief zijn?

Ik hoorde bij jullie immers weinig of niets over Belgische, laat staan, Brusselse advocaten actief in China of die hier voor Chinees cliënteel werken. En ik heb het dan niet over de verlenging van de handelshuur van de afhaal- of frietchinees om de hoek. Ik kon enkel tussen de lijnen door horen dat de voorzitter ook op professioneel vlak actief is in China.


Uit een beknopt onderzoek bij een aantal Brusselse kantoren – hoewel, what’s in a name sommigen zijn immers internationaal vertakte kantoren die overzees geleid worden, leer ik dat Freshfield, Allen & Overy en Linklaters allen een kantoor hebben in Beijng, Shangai en Hongkong. Elk werken ze daar met 150 tot 243 advocaten. China is van groot strategisch belang voor deze multinationale kantoren en reeds een zeer belangrijke markt.

Zij wijzen mij op een zekere asymmetrie. Zo laat de Chinese overheid wel toe dat Chinese kantoren internationaliseren, maar niet dat internationale kantoren zelf volwaardig actief worden in China. Die Chinese kantoren volgen hun Chinese cliënten naar het buitenland en zetten kantoren op in de belangrijke financiële centra .

De grote barrière is de taal. Alhoewel de elite goed Engels spreekt, is dit niet het geval bij de grote massa en evenmin bij de oudere “decision makers”. Uiteraard is de kennis van het Chinees ook belangrijk om het recht te leren kennen.

Internationale kantoren mogen in principe geen advies geven over Chinees recht, maar dat wordt enigszins flexibel toegepast en ze mogen niet pleiten, behalve in arbitrages. Voor andere procedures treedt formeel een lokaal kantoor op.

Maar ook de middelgroten onder ons zijn actief : Op de website van Lexgo lees ik dat het grootste advocatenkantoor van China zich vestigt in Brussel via een samenwerkingsverband met Dugardyn & partners. Na tien jaar contacten. Dat Chinese kantoor heeft 3000 medewerkers verspreid over 49 vestigingen. Dugardyn & partners telt 14 juristen en advocaten.

Ik vermeld ook even een kantoor waarvan de partners niet tot onze orde behoren maar tot Brussel Frans en die misschien al het langst actief zijn in dat domein. De Wit Law office (8 advocaten) werkt sinds 1983 met China, zowel diensten daar als dienstverlening hier. Zij richtten het eerste Belgische vertegenwoordigingskantoor in Bejing op .

Ik wil u ook niet de getuigenis van een derde jaars stagiaire – onthouden die in haar korte carrière al kan terugkijken op niet-onbelangrijke ervaringen met de Chinese zakenwereld en juridische sector. Zij heeft na haar universitaire opleiding in Beijing gestudeerd. Zij ervaart de ‘China’ business, vooral als zeer moeilijk, tijdsintensief en bij wijlen frustrerend. Alleszins een project op lange termijn voordat men er echt de vruchten van kan plukken. Overal in China vervullen relaties en netwerk (waaronder met de lokale overheden) nog altijd een niet te onderschatten rol.

Zij stipt aan dat Chinesen erg gebrand zijn op prestige en trots en in die zin ziet zij vooral een mooie toekomst voor advocatenkantoren die genieten van internationale bekendheid. Het staat immers goed om één van die groten te noemen als ‘mijn advocaat’ (vergelijk het met het drinken van Franse dure wijnen en rijden met Duitse auto’s zo stipt deze jongedame aan). Helaas betekent dit dat kantoren die niet voldoen aan de voormelde criteria uit de boot vallen. Onze jonge confrater stipt ook nog aan dat Chinezen nogal bekend staan voor ‘advocatenshopping’: men zal altijd de ogen openhouden voor betere (lees: kantoren met interessantere contacten).


Welk Belgisch advocatenkantoor de transfer van de reuzenpanda naar de Waalse zoo Pairi Daisa heeft begeleid vond ik niet terug.

2. Bij wijze van afsluiter: laten wij ons toch hoeden om een al te gemakkelijk oordeel te vormen over een rechtssysteem en een cultuur die ons vreemd is. Bepaalde zaken die u aankaartte, mijnheer de openingsredenaar, leken mij immers niet typisch Chinees. Kunnen we geen parallellen trekken met situaties alhier ?

Om uw woorden te te spiegelen: als een Chinees naar ons rechtssysteem zou kijken heeft misschien ook onmiddellijk gevoel van vertrouwdheid met het Belgisch recht, niet alleen bij de lectuur van de rechtsregels in de wetboeken, maar ook in de praktijk.

Ik haal, opnieuw, uw eigen woorden aan en transponeer ze naar ons land: Het recht in de praktijk is daarom sterk verschillend van het recht in de boeken. De rol van de rechtsregel is relatief (…) (…). Rechtsregels en de juridische instellingen zijn ondergeschikt aan de politieke en economische planning. Het recht moet dienstbaar zijn aan de noden van de staat zoals die door het partijcongres/ regering/partijen/parlement worden bepaald. Staat onze wetgever ook niet ten dienste van overheidspolitiek? Zoals u geef ik voor de vuist weg 2 voorbeelden van recente wetgeving, uiteraard vatbaar voor polemiek, daar ben ik mij van bewust: Het is een understatement te beweren dat de overheid wil besparen. Dit is niet nieuw. Dit laat sporen na. Principes die we quasi heilig achten sneuvelen – soms onder invloed van veranderende maatschappelijke opvattingen – maar vaker door die niets ontziende besparingsdrang. Een overheid die op advocatendiensten voor particulieren 21 %BTW heft, weet dat hierdoor een heel aantal burgers geen toegang meer krijgt tot justitie. Of dit althans niet meer zal doen met behulp van een advocaat. Een overheid die rol-en griffierechten verhoogt of ervoor zorgt dat de burger voortaan geen recht heeft op een rechtsplegingsvergoeding als hij een procedure wint tegen de staat als die optreedt in naam van het algemeen belang (bv in fiscale zaken, in onteigeningszaken), maar wel het risico loopt zelf een rechtsplegingsvergoeding te betalen als hij verliest, weet dat enkel een kleine groep van financieel slagkrachtigen een procedure zal durven opstarten en de anderen hun rechten niet meer kunnen of durven uitoefenen. Het recht op de toegang tot een onafhankelijke rechter komt aldus in het gedrang Professor Van der Borght, ik vervorm uw woorden ietwat en haal ze uit de context, maar ze zijn dienstig om nog een realiteit te schetsen die ook hier bestaat. U verwijt de Chinese wetgever dat ze geen regels maken(..) maar principes en algemene richtlijnen. over hoe de doelstellingen kunnen worden bereikt, Deze opinies en circulaires blinken uit in vaagheid.


s die Rechtsonzekerheid ons vreemd? Wetten die “het opzetten van frauduleuze constructies” en “agressieve fiscale planningsconstructies” viseren en die een aantal vage begrippen en normen invoeren, maken het voor advocaten-fiscale experts moeilijker en vooral riskanter om hun cliënten bij te staan bij het bepalen van hun rechten en plichten. De overheid veegt en passant het onderscheid tussen de legale keuze voor de minst belaste weg en fraude van de tafel. En om te eindigen nog een mooie quote van u: ...een rechtssysteem biedt slechts recht, gerechtigheid en rechtvaardigheid als niet alleen de rechtsregels hierop zijn afgestemd maar als ook het juridisch personeel terdege is opgeleid en in waardigheid en onafhankelijkheid kan opereren. Toegepast op Belgie anno 2014: het reeds ondermaatse budget voor justitie (één van de laagste van Europa zoniet het laagste, waarop nog zal bespaard worden) heeft tot gevolg dat griffies onderbemand zijn en blijven, vacante plaatsen niet worden ingevuld, tolken en deskundigen niet betaald worden, kortom dat het rechtspreken in gevaar komt. Dit zal één van de onderwerpen van gesprek zijn met de nieuwe minister van justitie, onze gewezen confrater Koen Geens, die ik binnenkort ontmoet. Kortom, en als conclusie, mijnheer de openingsredenaar, mijnheer de voorzitter, ik ben benieuwd of ons rechtsbestel zal evolueren in Chinese richting (meer Staat minder individu) of dat China in tegendeel zal opschuiven in onze richting? Ik dank u voor de aandacht.

Rede van de Stafhouder

Recommend Documents