Recreatieve wildgroei aan de kust. Provincie laat regie los Gemeenten gaan hun gang Projectontwikkelaars grijpen hun kans

DECEMBER 2014 | nummer 125 | jaargang 31 | nr. 3

Provincie laat regie los Gemeenten gaan hun gang Projectontwikkelaars grijpen hun kans

Recreatieve wildgroei aan de kust

Column

Verscheurd?

Een heerlijke zomerdag aan het strand. Ik dacht eraan tijdens de discussie over de verrommeling van onze kusten en stranden. Zelf houd ik niet van volgebouwde kusten, maar de oude en nieuwe boulevards zijn -wat je er ook van vindt- karakteristiek. Ondertussen gaat de discussie over de verrommeling door. Vísie moet er komen en ook het lef om nee te zeggen tegen het zondermeer verder volbouwen van duingebieden en stranden. Ja, dacht ik, dat is wel zo, maar wie bepaalt dan wat mooi of passend is? En waarom mag je dan niet genieten van de schitterende stranden in Zeeland in duurzame slaaphuisjes? Per slot van rekening zijn dankzij Natura 2000 de kwetsbare duingebieden en stranden toch beschermd? Of niet? Een dilemma! Het debat verscherpte, maar er kwam een oplossing: wat als we in gesprek gaan, aandacht vragen voor de keerzijdes en slim samenwerken. Maar ja, dan moeten partijen elkaar ook ruimte geven. En dat betekent toch inleveren. Het verscheurde me. Loes de Jong www.loesdejongfotografie.nl

Colofon DECEMBER 2014 | nummer 125 | jaargang 31 | nr. 3 Het wantij is de plaats waar vloedstromen elkaar ontmoeten. Wantij is een uitgave van de ZMf. Het blad verschijnt drie maal per jaar en wordt naar de leden van de ZMf verstuurd. Lidmaatschap van de ZMf kost € 24,- per jaar. Bijdragen kunnen in overleg met de eindredacteur worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing in dit blad hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen het inzicht van de redactie, het bureau of het bestuur van de ZMf weergeven. Redactie: Elly Geelhoed (secretariaat), Rob Kregting, Peter Maas, Gerda Spaander, Leo Vorthoren (gastredacteur) en Willem de Weert (eindredactie).

2

wantij | december 2014

Redactiesecretariaat: ZMf Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ Goes T. (0113) 230075 | E. [email protected] Vormgeving en productie: Nilsson communicatiekunstenaars, Goes Voorpagina: Strandhuizen op het voormalige Sophiastrand, nu de Van Koeveringeboulevard. (Foto: Loes de Jong) Vorige Wantij: In plaats van Wantij nr. 124 is op 18 oktober 2014 een bijlage van de ZMf/PZC verschenen over de Nacht van de nacht.

Bouw van het Ecohotel met villa’s in de duinen (Foto: Gert de Groot)

Inhoud

2

Verscheurd? Loes de Jong

Recreatieve wildgroei

3

aan de kust

Willem de Weert

Brouwersdam:

8

van icoon tot pretpark Gerda Spaander

Bezwaren maken, visie ontwikkelen en samenwerken

9 10

Willem de Weert

Spurensicherung Rob Kregting

Belgische kust in

12

beton gegoten Rob Kregting

Recreanten raken

14

ongeschonden strand en duinzicht kwijt Peter Maas

De keerzijde van

16

de Blauwe Vlag

Recreatieve wildgroei aan de kust Willem de Weert

Peter Maas

Het strand leeft en

8 1 19

heeft geleefd Harry Raad

Berichten

Saskia Freericks

Carla Schönknecht

20

Provincie laat regie los, gemeenten gaan hun gang, projectontwikkelaars grijpen hun kans

geeft ondernemers graag de ruimte Gerda Spaander

Het is een schrikbeeld voor velen: de Zeeuwse (en Zuid-Hollandse) kust die op veel plaatsen een Belgisch aanzien krijgt en op sommige plekken verandert in een tweede Benidorm. Leo Vorthoren, beleidsmedewerker Ecologie en Ruimte bij de ZMf, telde de volumes op van de plannen die in de afgelopen twee jaar in gang zijn gezet om aan de kust te bouwen. Hij kwam uit op meer dan veertig projecten en zijn opsomming is nog niet compleet. Dit is een eerste inventarisatie die hij bij elkaar schraapte door informatie in te winnen bij de gemeenten en door websites van projectontwikkelaars te bezoeken. De Zeeuwse kip met de gouden eieren - rust, openheid en ruimte - dreigt te worden geslacht. Bestaat er geen overzicht dan? Nee, sinds de Provincie de


3

‘Maar men weet het niet En zwijgt van wat men hoort en ziet Hier aan de kust, de Zeeuwse kust Waar de zomer onbewust Met een noodgang wordt genoten En waar wild en onverdroten Iedereen zijn gang kan gaan Tot men zat is en voldaan’ Bløf

Ecohotel in de duinen (Foto: Gert de Groot)

regie heeft laten varen, gaan de gemeenten hun eigen gang. De projectontwikkelaars laten zich deze kans niet ontnemen en slaan toe. De Provincie kijkt toe onder de noemer van decentralisatie en liberalisering. De bouwwoede stopt niet bij de provinciegrens. Ook op het Zuid-Hollandse Goeree zijn de remmen los. Bij Cadzand steekt de Belgische betonkust de grens over, slechts gescheiden van Knokke door Het Zwin.

is. Het gekke is dat er nauwelijks draagvlak is voor het gebouw, niet bij de omwonenden, noch bij de naburige recreatieondernemers, noch bij de natuurbescherming. Wie de exposities over de natuur gaat verzorgen, blijft voorlopig in het ongewisse. Toch zet het Natuur- en Recreatieschap De Grevelingen het plan door, met steun van de Provincies Zeeland, Zuid-Holland en de Europese Unie. De subsidie van € 3.250.000 mocht niet verloren gaan.

openbare ruimte? Heb je niet meer het gevoel in de voortuin te liggen? Om nog te zwijgen van het autoverkeer dat het hotel aantrekt en het verlies aan duisternis als ’s avonds en ‘s nachts de lampen branden. Het waterschap brandt zich desgevraagd niet aan de doorbreking van het taboe op het bouwen langs de vloedlijn en houdt zich op de vlakte: ‘Als de veiligheid van de kust maar niet in het geding is.’

Inspiratiecentrum Brouwersdam

Hotel op strand

Op de grens van twee provincies, maar nog net in Zuid-Holland, wordt nog een hotel gebouwd: Ecohotel De Punt. Er komen 20 hotelsuites, 72 strandvilla’s, een wellnesscentrum en een beach club. Dat alles gebouwd rond een kunstmatige baai in het Grevelingmeer. Het idee achter het hotel klinkt goed: duurzaam gebouwd, een groen dak, zonnepanelen. Maar de locatie is fout. Het project verrijst in een natte duinvallei waar de orchideeën bloeiden. Bloeiden inderdaad, want ze zijn met de shovel verplaatst naar een aangrenzend gebied. Daar kregen ze de doodsteek omdat het terrein met compost ‘verrijkt’ werd. Wat rest is een grasvlakte met duinriet.

Van Hellevoetsluis tot Cadzand-Bad wordt er volop gebouwd. Vorthoren kwam op het spoor door de perikelen rond het ‘Inspiratiecentrum’ op de Brouwersdam. Daar verrijst midden op de dam een bijna dertig meter hoge uitzichttoren die ‘als ijkpunt voor de omgeving gaat fungeren’ en ‘uitzicht biedt over grote delen van Zuid-Holland en Zeeland’. De drie verdiepingen moeten gevuld worden met horeca en exposities over de natuur. Het uitzicht vanaf de toren zal mooi zijn. Andersom is het gezicht op de toren volgens Vorthoren funest voor de beleving van het tot voor kort open en vlakke landschap van het Grevelingenmeer en het duinlandschap op de Kop van Schouwen en Goeree. Het nieuwe centrum moet per jaar honderdduizend bezoekers gaan trekken (het oude kwam niet verder dan 30.000). Een deel daarvan zal een kop koffie en een tentoonstelling niet voldoende vinden en de (kwetsbare) natuur intrekken. De rechtszaak die de natuurbeschermingsorganisaties aanspanden, ging verloren ondanks het feit dat de aangrenzende Kabbelaarsbank voor een deel Natura 2000-gebied

4


We blijven op Zuid-Hollands grondgebied, want de gemeente Goeree-Overflakkee heeft de smaak te pakken en ziet met drie grote bouwprojecten de zilvervloot binnenvaren. Strandpark Duynhille, een villapark met 205 duinvilla’s, Ouddorp Duin, realisatie van 234 bungalows met faciliteiten, en, de klap op de vuurpijl, het Strandhotel Noordzeestrand, ‘exclusief en uniek in Nederland’: gebouwd op het strand. Vorthoren noemt het ‘een ontheiliging van de openbare ruimte’. Tot voor kort was het onbespreekbaar dat er ergens op een strand gebouwd mocht worden. Op Walcheren staan er van maart tot oktober strandhuisjes, maar die moeten in de herfst en winter weer van het strand af en gaan dan naar de stalling.

Openbare ruimte Het strand was van iedereen. Maar dat lijkt afgelopen, de omslag in het denken is gemaakt. Natuurlijk zijn er toeristen die graag in luxe baden en op het strand willen slapen. Daar is een markt voor. Maar hoe beleeft de recreant die niet in het hotel te gast is de bebouwing op het strand? Voelt een strand met een hotel erop nog als

Ecohotel

Brouwerseiland We passeren de provinciegrens om te zien wat er in de eigen provincie gebeurt. We zijn op Schouwen-Duiveland. Het eerste project dat we op Schouwen-Duiveland tegenkomen is Brouwerseiland. Een Dubai-achtig geheel van nieuw op te spuiten eilanden, ook in het Grevelingenmeer, met 450 exclusieve vakantievilla’s, 125 hotellofts, horeca, winkels en een gloednieuwe jachthaven met 700 ligplaatsen.

Van Koeveringeboulevard, Noord-Beveland (Foto: Loes de Jong)

Met zo’n project kun je als ontwikkelaar thuis komen. Of toch niet? Want het Brouwerseiland ligt in Natura 2000-gebied. De ecologische toets moet nog plaatsvinden. Maar de uitspraak van de rechter over het wat verderop gelegen Inspiratiecentrum geeft voor de natuurbescherming geen gerust gevoel. Het is al eerder aangetoond dat de aanwijzing tot Natura 2000-gebied geen slot op de deur is (zie kader).

Van Koeveringe Bij leven en welzijn een straat naar je vernoemd krijgen, is maar voor weinig mensen weggelegd. Deze eer gaat naar Henk van Koeveringe, inmiddels gepensioneerd directeur van De Roompot. Het blad Quote legt uit hoe het allemaal begon: ‘De schoonvader van Van Koeveringe dreef ooit een camping in Zeeland. Schoonzoonlief nam het grasveldje over, ging de projectontwikkeling in, en mag zich geestelijk vader van Roompot Holidays noemen. Inmiddels beheert het bedrijf circa 250 bungalowparken, 21 campings en 5 hotels in binnen- en buitenland en zet het 239 miljoen euro om (2012). Van Koeveringe zelf staat in de Quote 500 op de 95ste plaats met een geschat vermogen van 180 miljoen euro (bron: NRC, 26 november 2014).

Sophiastrand Met een minimale aankondiging in het Noord-Bevelands nieuws- en advertentieblad, gaf de gemeente kennis van het plan om op het Sophiastrand veertig villa’s te bouwen, met een optie op nog eens twintig. Er werd zo min mogelijk ruchtbaarheid aan gegeven: de ZMf en Het Zeeuws Landschap werden bijvoorbeeld niet geïn-

formeerd. Procedures inzake de Natuurbeschermingswet werden niet al te nauw genomen, of zoals Gedeputeerde Staten eufemistisch toegaf ‘hadden zorgvuldiger gekund’. Intussen is het leed geschied en is het Sophiastrand officieel omgedoopt tot de Van Koeveringeboulevard. Overigens waren de villa’s in een vloek en een zucht verkocht en is de aanvraag voor de volgende portie in voorbereiding. Nu is er wel overleg met de ZMf en Het Zeeuwse Landschap. Het laatste nieuws is dat De Roompot denkt aan het oprichten van een fonds voor natuurcompensatie. Wordt vervolgd.

Hoogste hotel van Nederland Ketsen er ook wel eens plannen af? Gelukkig wel. Een voorbeeld is het plan om in het Veerse Meer het hoogste hotel van Nederland te bouwen: ‘165 meter hoog; met helder weer zie je Engeland liggen’. De aanleiding was dat het restaurant Vrouwe in de Polder plaats moet maken voor een renovatie van de Veersegatdam, gekoppeld aan een uitbreiding van de duinen. Niet meer dan normaal dus dat de ondernemer ergens in de buurt de ruimte krijgt voor een nieuwe zaak. Het eerste idee was een drijvend hotel-restaurant. Het bouwwerk mocht destijds volgens de provinciale voorschriften niet boven de dijk uitsteken. ‘Maar een hotel zonder penthouses die uitzicht bieden over de dijk, maakt het plan financieel niet haalbaar’, aldus de ondernemer. Toen de maximale bouwhoogte in het nieuwe Omgevingsplan van de Provincie werd losgelaten, presenteerde hij het plan voor een 165 meter hoge wolkenkrabber in de vorm van een glazen piramide. Het bouw-

werk zou precies over de gemeentegrens van Veere, op Noord-Bevelands grondgebied komen. Het idee daarachter was waarschijnlijk dat de gemeente Noord-Beveland inschikkelijker is dan Veere. De gemeente Veere kwam inderdaad in het geweer: ‘Zo ‘n immense toren past niet bij het Veerse DNA, maar ook niet bij het DNA van Noord-Beveland of dat van de kust. Hoogbouw is absoluut ongewenst op die plek.’

Rijksadviseur Om toch de zichtlijnen op Veere te behouden, werd het voorstel om het gebouw op palen te zetten, zodat je eronder door kon kijken (en er ook nog wat jachten kwijt kon). Het college van Noord-Beveland sloeg aan het twijfelen en stelde de raad voor een onderzoek te doen naar de relatie met de omgeving en het effect op de kust. Het onderzoek moest gebeuren door de Rijksadviseurs voor Landschap en Water en voor het Cultureel Erfgoed, gezien de nabijheid van het monumentale Veere. De Rijksadviseur maakte korte metten met de plannen, waardoor het college de bouwplannen terugbracht tot de aanvankelijke proporties: niet boven de dijkhoogte. Hiermee is de ondernemer terug bij af en is de kans op de komst van het hotel flink afgenomen.

Compagnie Het Zoute Er kan een Wantij gevuld worden met alle projecten die op stapel staan. Nog twee voorbeelden: op Walcheren komt bij Dishoek Noordzee Residence met 67 recreatievilla’s en 12 hotelappartementen. En steken we de Westerschelde over, dan zien we in Cadzand-Bad een initiatief


5

‘Nieuwe’ duinen tussen de vakantievilla’s in Ouddorp (Foto: Gert de Groot)

voor een nieuw park met 450 woningen en uitbreiding van de bestaande bebouwing met 60 recreatie-appartementen, 30 recreatiewoningen en een jachthaven met 130 ligplaatsen. De laatste plannen komen uit de gezamenlijke koker van De Roompot en Compagnie Het Zoute. Het laatstgenoemde bedrijf heeft onder leiding van graaf Lippens de kust bij Knokke-Heist volgebouwd en ziet nu kansen in Nederland. Wat de droom was van Leopold Lippens om Het Zoute van een jachthaven te voorzien, zal nu in Cadzand-Bad realiteit worden. Wie de laatste tijd regelmatig in de zuidelijkste badplaats van Nederland komt, ziet de metamorfose.

Projectontwikkelaars ‘De vraag is in hoeverre je projectontwikkelaars iets kwalijk kunt nemen,’ zegt Vorthoren. ‘Mag je van hen enig esthetisch besef verwachten? Zij zijn uit op zakelijk gewin en grijpen de kansen die geboden worden. Het is geen toeval dat vanaf de dag dat de Provincie de regie liet varen, een stortvloed van plannen werd ingediend. Aan de andere kant zitten de projectontwikkelaars er ook niet op te wachten dat er tegen ieder plan door de natuurbeschermingsorganisaties een zienswijze of een beroepsprocedure wordt ingediend. Dat schiet voor hen natuurlijk ook niet op.’

Recron Advertentie Kustpark Zeebad Breskens en advertentie projecten Roompot in BNDeStem

6


Hij voegt eraan toe: ‘Opmerkelijk is dat Recron, de organisatie van ondernemers

in de recreatie, weinig heil ziet in alle nieuwbouwplannen. Zij zien het gevaar dat de balans tussen natuur en recreatie, verstoord wordt. Steeds meer Belgische toeristen bijvoorbeeld ontvluchten hun eigen kust voor de charme van de nabijgelegen Zeeuwse kust met open stranden en duingebieden. Deze volbouwen is de kip met de gouden eieren slachten. Recron ziet meer in renovatie van bestaande parken.’ (zie pagina 14).

Inventarisatie nieuwe recreatieve ontwikkelingen in de Delta. (Bron: ZMf)

Gemeenten De beleidsmedewerker van de ZMf heeft zelfs (een beetje) begrip voor de gemeenten. ‘Zij zien door de decentralisatie heel wat op hun afkomen zoals de jeugd- en ouderenzorg. Die kosten handenvol geld. Geld dat binnengehaald kan worden met grondverkoop, leges voor bouwvergunningen, onroerend zaakbelastingen en toeristenbelastingen. De projectontwikkelaars houden de gemeenten een pot met goud voor. Vaak ontbreekt het de gemeenten aan voldoende kennis van zaken om tegenwicht te bieden. Landschap, natuur en milieu zijn bij veel gemeenten een ondergeschoven kindje. Voeg daaraan toe dat werkgelegenheid altijd welkom is en dat gemeenten niet verder dan hun eigen grenzen kijken, en je begrijpt dat ze voor de verlokkingen bezwijken.’

Provincie Vorthoren legt de bal bij de Provincie: ‘Het nieuwe Omgevingsplan is uitgekleed en flinterdun. Een deel van het ambtenarenapparaat dat met landschap, natuur en ecologie bezig was, is wegens de bezuinigingen met pensioen gestuurd. De Provincie heeft de regie volledig losgelaten waardoor de kust nu belaagd wordt.’ Er is volgens hem met spoed een heldere visie op de kust nodig. ‘Het is een misverstand dat de ZMf de kust op slot wil doen, ’zegt Vorthoren. ‘Je kunt en je wilt ook niet alles tegenhouden, want er zijn ook positieve ontwikkelingen.’ Als voorbeeld noemt hij het plan Waterdunen langs de ZeeuwsVlaamse kust. ‘Daar gaan kustverdediging, aanleg van natuur en uitbreidingsmogelijkheden voor de recreatie hand in hand. Maar nu wordt de ZMf in een defensieve rol gedrongen en is het onze taak tegen elk fout plan te ageren.’ Willem de Weert is eindredacteur van Wantij

Natura 2000 gebied: er kan meer dan je denkt Het is een misverstand dat er in een gebied dat onder de bescherming van Natura 2000 valt, niets kan of niets zou mogen. Voorafgaand aan een project in of nabij Natura 2000- gebied dient er een ‘natuurtoets’ plaats te vinden. Als deze toets uitwijst dat er geen ‘significant negatief’ effect te verwachten is op de natuur, mag het project doorgaan. De praktijk leert dat er tegenwoordig allerlei adviesbureaus op verzoek, en tegen betaling, voor gemeenten en ondernemers rapporten schrijven, waaruit blijkt dat er negatieve effecten zijn, maar dat die zeker ‘niet significant’ zijn. U vraagt, wij draaien. Toets Als significant negatieve effecten niet zijn uit te sluiten, is een zogenaamde ADCtoets verplicht (Alternatieven, Dwingende redenen van groot openbaar belang en Compenserende maatregelen). Maar ook daar is een ontsnappingsroute bedacht: als de negatieve effecten met mitigerende (herstel) maatregelen op te heffen zijn, mag het plan toch doorgaan. Dit heet tegenwoordig: ‘natuurinclusief ontwerpen’. Bij het plan zit bij voorbaat een voorstel om de schade aan de natuur op een plaats in de buurt te compenseren. Twistpunt bij de rechter is of het om precies dezelfde natuur moet gaan. Als er door de aanleg van een jachthaven watervogels verdwijnen, mag je dat dan compenseren met een kunstmatig duinlandschap waar andere soorten vogels leven? Kun je bijvoorbeeld decennia oud struweel vervangen door een strookje met nieuwe aanplant elders? Rechters blijken in de praktijk vaak aanmerkelijk meer toe te staan, dan wat uit het oogpunt van de natuurbescherming wenselijk is. (WdW)


7

Cultuurhistorische waarde in gedrang

Brouwersdam: van icoon tot pretpark Gerda Spaander

Blauwe Kamer, vakblad voor landschapsarchitectuur en stedenbouw, besteedt onder de noemer ‘icoon in gevaar’ aandacht aan de Deltawerken, en dan met name aan de Brouwersdam. ‘De weergaloze eenheid tussen techniek en landschap die de Deltadienst er bij de bouw inlegde, raakt steeds verder uit zicht,’ stelt planoloog Peter Paul Witsen in zijn artikel. Misschien staat niet iedere Zeeuw er bij stil, maar de Deltawerken zijn meer dan een aantal dijken en dammen die het water onder controle moeten houden. Met name de Brouwersdam is bijzonder omdat deze dam het eerste Deltawerk is waaraan landschapsarchitecten meewerkten. Ze hadden een ‘natuuren recreatiegebied met internationale allure’ voor ogen. Ze ontwierpen een

dam die eigenlijk vrij laag is, maar wel heel breed. Daardoor kan je vanaf alle rijbanen het panorama rondom zien, zonder dat je in de gaten hebt dat je op een waterkering zit.

Droomlandschappen De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft onderzoek laten doen naar de cultuurhistorische kwaliteiten van de Deltawerken, opdat er met deze waarden rekening wordt gehouden bij de ‘ruimtelijke planvorming rondom waterveiligheid’. Die waarden staan onder druk. De ontwikkelingen rondom de Brouwersdam zijn daarvan een duidelijk voorbeeld. In het artikel worden verschillende voorbeelden genoemd die we inmiddels al kennen. Maar we weten waarschijnlijk niet dat de Deltadienst de overgangen van de Brouwersdam naar Goeree en

Schouwen wilde minimaliseren, terwijl de landschapsarchitect die daar nu parkeerplaatsen ontwerpt daar juist een contrast wil maken. Er wordt ook verwezen naar Zeelenbergs ‘Duurzame jachthaven voor de Toekomst’, die heel wat meer behelst dan alleen een jachthaven. De ontwerper ziet ‘droomlandschappen, refererend aan zonnige oorden. Baaien, eilanden en schiereilanden’.

Zichtlijn Deze droomlandschappen blokkeren de zichtlijn van de Brouwersdam op Scharendijke, een zichtlijn die ooit bewust is gecreëerd. ‘Een paar honderd mensen krijgen hun paradijsje, maar dat gaat ten koste van het plezier voor iedereen: het vrije zicht over het water, het verhaal van de Grevelingen die van zeearm een binnenwater werd’, aldus Witsen.

Blauwe Kamer Blauwe Kamer is een vakjournalistiek tijdschrift voor stedenbouw en landschapsontwikkeling dat elke twee maanden verschijnt bij de Stichting Lijn in Landschap te Wageningen. Het artikel over de Brouwersdam staat in het oktobernummer 2014, blz. 30 t/m 36. Voor meer informatie: www.blauwekamer.nl

Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie

8


(Foto Gert de Groot)

ONDER DE LEDEN

Bezwaren maken, visie ontwikkelen en samenwerken Op de ZMf-ledenvergadering van 4 november jl. was de recreatieve wildgroei aan de kust onderwerp van gesprek. Vertegenwoordigers van ’t Duumpje, KNNV Walcheren, Natuur- en Vogelwacht SchouwenDuiveland en de Zuid-Hollandse Milieufederatie gaven hun visie. Willem de Weert

Déjà vu

Beroep op ZMf

Gert-Jan Buth van de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland heeft een déjà vu van de jaren tachtig. Ook toen was er een economische crisis en was het adagium dat de natuurbescherming maar een toontje lager moest zingen en het landschap even in de wachtkamer kon. ‘Werkgelegenheid gaat voor. Deze keer moet het geld in de recreatiesector verdiend worden.’ Hij ziet hoe de projectontwikkelaars bij de gemeenten in- en uitlopen, maar de recreatiesector zelf verdeeld is. Hij vindt dat de natuuren milieubescherming zichzelf bij de gemeenten aan tafel moet uitnodigen, net als vroeger. Hij zit niet te wachten op het indienen van bezwaarschriften, maar zo lang er geen visie is, moet dat noodgedwongen. Buth hekelt het decentralisatiebeleid van de Provincie waardoor veel kennis over natuur en landschap bij de overheid verdwenen is.

Hans Eckhardt schetst dat de KNNV een vereniging is die voornamelijk aan natuurstudie doet; veel veldwerk dus en inventarisaties. Op basis van deze kennis overlegt de afdeling Walcheren met overheden en ondernemingen en zo nodig worden bezwaarschriften ingediend. Maar voor het voeren van rechtszaken ontbreekt het de vereniging aan middelen. Daarvoor wil de KNNV een beroep blijven doen op de ZMf. Hans riep het bestuur van de ZMf op om, naast de adviestaak, ook de ideologische en actiepoot door middel van gerechtelijke procedures te bewaken. ‘Op één gewonnen procedure kun je jaren afdwingen dat er naar je adviezen wordt geluisterd.’ De KNNV draagt met haar natuurkennis graag een steentje bij om bezwaren en rechtszaken tegen een of ander villadorp in de duinen te ondersteunen.

Samenwerken Er zijn ook positieve ontwikkelingen. Geertje van der Krogt van ’t Duumpje in Zeeuws-Vlaanderen noemt Plan Waterdunen een voorbeeld van het samengaan van uitbreiding van de natuur, van de recreatie en van economische groei. ’t Duumpje praat met de recreatiebedrijven over nieuwe ontwikkelingen aan de Zeeuws-Vlaamse kust en biedt dan samen met de ondernemers een plan aan bij de gemeente. Dat werkt: als er in stenen, rood, geïnvesteerd wordt, gaat er automatisch geld naar natuur, groen. Naar haar mening moeten natuurbeschermingsverenigingen samenwerken met de gevestigde en welwillende recreatieondernemers.

Offensief Alex Ouwehand van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland schetst de ontwikkelingen bij Ouddorp. ‘De stranden van Goeree zijn nu nog open en weids, maar hoe lang nog?’ Hij wil graag dat de Zuid-Hollandse en ZMf samen een kustvisie ontwerpen en daarmee de boer op gaan. Hij oppert dat de milieufederaties een vaste zetel als adviseur in het Recreatieschap moeten bedingen. ‘We moeten vooraan in het spel zitten. Nu lopen we te vaak achter de feiten aan.’ Willem de Weert is eindredacteur van Wantij


9

ZEELAND VERBEELD

Uitzicht van boerderij Flickweerd naar de Slikkenburgseweg (Foto: Hajo Hoffmann)

Spurensicherung Hajo Hoffmann is geboren in Frankfurt an der Oder, zo’n 80 km van Berlijn. Hij woont sinds 2001 in het centrum van Hoofdplaat en werkt er samen met Elsje van Ree onder de naam Studio 24Photo.nl. (Elsje van Ree’s werk kwam eerder aan bod in deze rubriek.)

Rob Kregting ‘In 2001 zijn we verhuisd vanuit Midden-Nederland. We zochten naar de combinatie van veel ruimte, rust en een achterland met mogelijkheden tot cultuurbeleving. We kenden Cadzand en omgeving al van wintervakanties. Eigen-

10


lijk ben ik van opleiding ingenieur en bedrijfseconoom. Tot 1997 was ik CEO in de sector Meet- en Regeltechniek verantwoordelijk voor Benelux, Spanje, Portugal en Noord-Afrika. Maar ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in fotografie. Daarom

heb ik ook de fotovakschool in Apeldoorn gevolgd. Als kind was ik al vaak met de camera op pad. Het was daarom een logische stap dat ik in 1997 begonnen ben als professioneel fotograaf en kunstenaar. Ik heb me gespecialiseerd in reisfotografie,

architectuur-, documentaire- en creatieve fotografie. Ik richt me vooral op de verbeelding van de subjectieve interpretatie van de werkelijkheid. Door te zoeken naar de kern krijgt de werkelijkheid nieuwe betekenis. Als je vraagt naar mijn inspiratiebronnen kan ik het best verwijzen naar mijn tekst Spurensicherung:

Mensen en dingen laten sporen na die na verloop van tijd verdwijnen. Zolang er concrete sporen zichtbaar zijn is een mens niet verdwenen, ook al leeft hij of zij niet meer. Wie nog verder leeft in de gedachten van anderen is weliswaar niet zichtbaar, maar nog wel aanwezig. Zichtbare en tastbare sporen kunnen duidelijk en afleesbaar zijn. Maar na verloop van tijd verliezen zij hun eenduidige betekenis en worden her interpretabel. (...) Al in de zeventiger jaren legde Hajo Hoff mann letterlijk zijn eigen sporen vast op wandelingen door de Provence tijdens conceptuele landart acties. Met aluminiumfolie werden de sporen gemarkeerd, wat overbleef zijn de foto’s. De wandelingen werden gevolgd door markeringen van plaatsen waar gevonden afval werd verzameld, tot sculpturen samengevoegd en ter plaatse achtergelaten in de natuur. Jaar na jaar heeft Hajo Hoffmann de afvalsculpturen gefotografeerd tot zij waren vergaan.

Hajo Hoffmann nam recentelijk deel aan de tentoonstelling in de Raadskelder Sluis met de titel ‘Landschap in Beweging’, gewijd aan het gebied waar het project Waterdunen wordt gerealiseerd. www.24photo.nl

Rob Kregting is lid van de Wantijredactie

Spurensicherung III (Foto: Hajo Hoffmann)

Zeeuws-Vlaamse kust verandert in toeristische opeenhoping Over het thema van deze Wantij heeft Hajo Hoffmann ook wel wat te zeggen: ‘Ik ben speciaal de kust van Cadzand-Bad tot Breskens met de auto afgereden en hier en daar uitgestapt. De verrommeling is er al lang gaande, zowel binnen als buiten de duinen. Van Groede tot Cadzand–Bad staan strandhuisjes en diverse strandpaviljoens. Er zijn weinig plaatsen waar geen bebouwing door vakantiewoningen en campings te vinden is. Een besef voor de waarde van historische groeiprocessen ontbreekt. Wij wonen in Zeeuws-Vlaanderen sinds 2001. Sindsdien zien wij de kuststreek in hoog tempo veranderen van een aantrekkelijke streek in een toeristische opeenhoping van bungalows, huisjes, hutjes, parkeerterreinen en smakeloze monsterlijke appartementsgebouwen.’


11

Foto’s: Loes de Jong

Belgische kust in beton gegoten Krien Hansen is beleidsmedewerker van Natuurpunt Vlaanderen. Zij zegt: ‘Wij noemen onze kustlijn ook wel spottend de Atlantic Wall.’ De Atlantic Wall is de serie bunkers die de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog langs de kust van West-Europa bouwden om een invasie tegen te houden. De huidige lintbebouwing van de Belgische kust doet niet onder voor deze verdedigingslinie. De kust is van Knokke tot de Franse grens in beton gegoten. Niet alleen lelijk (smaken verschillen), maar ook weinig natuurvriendelijk en niet bestendig tegen de klimaatverandering.

Rob Kregting In mei van dit jaar waren er verkiezingen voor een nieuw Vlaams en federaal parlement. Natuurpunt heeft toen een speciaal nummer over de kust gemaakt, het Kustmemorandum genaamd. ‘In dat nummer tonen we aan dat onze zorg over de Belgische kust niet alleen om de natuur gaat. De klimaatverandering heeft gevolgen voor de zeespiegel en zorgt bijvoorbeeld voor meer stormen. Wij willen onze kust daartegen beschermen, onder andere door vergroting van de natuurlijke ecosystemen. Op langere termijn is dat ook gewoon goedkoper.’

Verstedelijking ‘Tot 1850 was het kustgebied, van Duinkerken tot aan de IJzer, één grote landschappelijke eenheid, van het strand, de duinen tot ver in de polder. Maar de mens heeft deze weidse eenheid verknipt en

12


verstard. Kusthabitats zijn in Vlaanderen uiterst zeldzaam geworden. Onze kust wordt gekenmerkt door een lineaire verstedelijking. Daarmee bedoelen we dat de gebouwen, vaak hoogbouw, een stenen muur langs de kustlijn vormen. En het is waarschijnlijk nog niet afgelopen met de verstedelijking. Migratiepatronen, vooral van zestigplussers wijzen erop dat de kust nog steeds in trek is. De vraag naar vakantiewoningen, tweede verblijven, blijft stijgen.’ Volgens Hansen geeft het groeiende gebruik van de smalle kuststrook en het Belgisch deel van de Noordzee voor allerlei functies zoals wonen, recreatie, havens en visserij, een groeiende druk op het kwetsbare ecosysteem. ‘Zonder een goede bescherming van dit ecosysteem, zal de draagkracht ervan verder overschreden worden.’

Verschillende overheden Volgens haar is het een typisch Belgisch probleem dat er voor de kust diverse overheden bevoegd zijn. Ze noemt enkele voorbeelden: ‘Vlaanderen is bevoegd op Vlaams grondgebied voor leefmilieu en de visserij. Maar de federale overheid neemt zandwinning en de bescherming van het mariene milieu voor haar rekening. De economische activiteiten zijn dan weer verdeeld. De natuur zelf kent geen bevoegdheidsverdelingen. De overgangszone tussen land en zee, is een dynamische zone, die de verwevenheid tussen land en zee illustreert. Dit vergt een goede coördinatie en samenwerking tussen de verschillende bevoegde overheden, die helaas tot nu toe in België ontbreken.’

Storm Natuurpunt maakt zich zorgen om de

klimaatverandering die ook voor de Belgische kust gevolgen zal hebben. Als voorbeeld noemt Hansen de grote storm van 5 december 2013. Het water stond toen bij Oostende maar net onder de kritische grens van overstromingsgevaar. ‘Om de gevolgen van klimaatverandering aan te kunnen, moet de natuur aan onze kust versterkt worden. Onze 67 kilometer kustlijn is niet overal even robuust en veerkrachtig. De zwakke schakels zijn juist die plaatsen waar de natuur verdwenen is. Voor Natuurpunt is de oplossing duidelijk: werken met natuurlijke klimaatbuffers, of ‘ecosysteem based adaptation’. Dat is de kracht van de natuur gebruiken om de mens en maatschappij te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van de zeespiegelstijging. Dit omvat het duurzaam beheer, behoud en herstel van die ecosystemen. Simpel gezegd: In de praktijk betekent dit méér natuur, ook op plekken waar je die niet direct verwacht. De Belgische betonkust is achterhaald en moet nodig vergroend worden.’ Rob Kregting is lid van de Wantijredactie

Wat is Natuurpunt? Natuurpunt is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor natuurbehoud in Vlaanderen. Gesteund door 90.000 leden zetten meer dan 6.000 vrijwilligers zich dagelijks in om bedreigde planten, dieren, biotopen en landschappen te beschermen. Daartoe koopt en beheert Natuurpunt honderden natuurgebieden, brengen de staat van de natuur in kaart en treden in dialoog met beleidsmakers. Natuurpunt brengt mensen in contact met de schoonheid van en kennis over de natuur via vorming en publieksacties. Jaarlijks komen er meer dan 2 miljoen bezoekers in de natuurgebieden. www.natuurpunt.be

Belgen vallen voor groen en ruimte aan de Nederlandse kust Nederland vakantieland wint al jaren terrein onder Belgische vakantiegangers. Het aantal Belgen dat naar het noorden reist voor een korte vakantie is in tien jaar verdubbeld. Als het op overnachtingen aankomt, hebben ze de Britten zelfs van de tweede plaats gestoten. Vooral de Hollandse en Zeeuwse stranden mogen rekenen op de komst van onze zuiderburen. René van Ewijk (45) uit Sint-Martens-Latem weet met zijn vrouw en vier jonge kinderen de Nederlandse kust al zijn hele leven te waarderen. ‘De Nederlandse kust is veel mooier dan de Vlaamse. Bij ons denken ze bij elk open plekje: ‘bouw maar vol met beton’, terwijl je aan de Nederlandse kust veel open ruimte en groen hebt.’ Bron: www.metronieuws.nl


13

Voorzitter recreatieondernemers Ed Troost:

‘Recreanten raken ongeschonden strand en duinzicht kwijt’

Dishoek (Foto Pim Wolf)

Langs een prachtige eikenhouten trap ga ik naar boven en wordt ontvangen in zijn werkkamer. Hij zorgt voor koffie, zet zich aan de tafel en begint te praten. Ed Troost, voorzitter van de recreatieonderneming Recron, is duidelijk een man met visie. Gedreven om zijn boodschap uit te dragen naar alles en iedereen die het maar wil horen.

Peter Maas Troost heeft zelf ook een aantal vakantieparken in eigendom en beheer. Onlangs kwam hij in het nieuws doordat hij namens de Recron een brief had geschreven aan de gemeente Schouwen-Duiveland, waarin hij waarschuwde om niet de kip met de gouden eieren te slachten. Troost: ‘Toerisme en recreatie zijn belangrijk voor Zeeland. Natuurlijk, zeker ook

14


voor een streek als deze, waar verder alleen nog de agrarische sector wat in de melk te brokkelen heeft. Maar er zijn nu eenmaal grenzen. Laten we vooral niet een Belgische kust worden! Waarom denk je dat al die Belgen nu juist naar Zeeland uitwijken? De kustzone bij onze zuiderburen is helemaal naar de donder geholpen, de campings zijn er dramatisch en het

hele gebied is versteend. Mensen willen beslist méér dan alleen maar een strookje zand langs de zee.’

Belang Maar klinkt het niet een beetje verdacht, de recreatieondernemer die waarschuwt om niet nog meer andere recreatieondernemers toe te laten. Troost: ‘Maar om wie zijn belang gaat het nu? We moeten samen toch zorgen voor een goed product. Op dit moment liggen de goedkope recreatiebungalows goed in de markt. Die worden door particulieren gekocht en opgeknapt. Daar zit dus wel een kwaliteitsimpuls aan te komen. Voor het overige moeten we er de schouders onder zetten om het recreatieve product op te waarderen naar de huidige normen.’

Drieduizend tot vierduizend Er zijn op dit moment tal van plannen in voorbereiding voor meer recreatiewoningen. Troost weet zonder meer de cijfers

Recronvoorzitter Ed Troost

te benoemen: ‘Reken op drieduizend tot vierduizend eenheden tussen Cadzand en Goeree. Iedere gemeente op zich is bang om de slag te missen en allemaal denken ze: ‘Als we niets doen, gaan we achteruit of gaat de buurman er mee aan de haal’. Dit geldt ook voor de jachthavens. Nú al is er zo’n 25% overschot; dat is een dramatisch percentage! Veel jachten staan te koop of gaan voor een prikkie naar het buitenland. Bovendien: de jeugd heeft helemaal geen tijd of zin meer om zelf een jacht te onderhouden. Het is niet meer ‘hebben’, maar ‘kunnen gebruiken’. Het is een soort ‘surfgedrag’ geworden. Dat zou ook voor de auto kunnen. Waarom moeten we eigenlijk allemaal een eigen auto hebben? Kan dat niet slimmer?’ Hij noemt ook het voorbeeld van de strandhuisjes. Dat geeft plezier voor enkele tientallen mensen die er logeren. Natuurlijk is dat voor hen prachtig, maar de 10.000 recreanten in de directe omgeving zijn wel hun ongeschonden stranden duinzicht kwijt!’

Zorghotel Schelphoek Een ander voorbeeld dat hij noemt is het Zorghotel bij Schelphoek. Het bevat meer eenheden dan er inwoners zijn in het dorp zelf. Wat niet als zorghotel wordt ingevuld, mag vervolgens recreatief worden gebruikt. ‘Laten we alsjeblieft consolideren wat we hebben. Het is in het belang van de branche zelf én van de recreant om niet alles te laten verpauperen. Want dat is wat er gebeurt wanneer je inzet op veel nieuwe ontwikkelingen.’

USP Niet nieuwbouw, maar een kwaliteitsimpuls, dat is wat Troost propageert. Op Schouwen hebben we het over onze 5x USP (Unique Selling Point): frisse lucht, strand, natuur, rust en authenticiteit. Daar moéten en daar kúnnen we het mee doen. Gemeenten moeten meer samenwerken en over hun grenzen heen durven kijken. Vroeger had natuurlijk de Provincie Zeeland de regie in handen via het

Streekplan. Het huidige Omgevingsplan geeft veel ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Er zijn ‘hot spots’ benoemd, regionale ontwikkelingszones en ruimte voor meer hotels. Op papier praat de Provincie nog mee, in de praktijk zijn de plaatselijke wethouders erg gevoelig voor de mooie praatjes van de projectontwikkelaars”. Volgens Troost ligt de uitdaging bij de gemeenten: ‘De verschillende gemeenten moeten samen aan tafel: Sluis, Veere, Noord-Beveland, Schouwen-Duiveland. Het gaat om samenwerking en zaken goed op elkaar afstemmen. Vanuit Recron zullen we dat in elk geval stimuleren.’

Peter Maas is lid van de Wantijredactie


15

OVER HET BELANG VAN EEN ONGESCHONDEN STRAND

De keerzijde van de Blauwe Vlag Peter Maas

Vogelaars van een zwaar kaliber zijn het: de jongens van Delta Project Management (DPM): Pim Wolf, Floor Arts, Rob Strucker en Mark Hoekstein (Sander Lilipaly was afwezig vandaag). Ik ontmoet hen in hun onderkomen in het oude PZEM-gebouw in Vlissingen. Van hieruit doen ze al jarenlang onderzoek naar vooral kustbroedvogels, watervogels en zeehonden in het Deltagebied en zeevogels en zeezoogdieren op de Noordzee. Veel rapporten zijn verschenen. Ze vertegenwoordigen een indrukwekkende bak aan kennis en inzicht en wat ze me vertellen, stemt niet vrolijk. Arts is meteen fel als hij hoort over het thema van deze Wantij. ‘Kustverrommeling, dat is juist nodig!’, zegt hij. Maar hij bedoelt wat anders dan wat er in dit nummer onder verrommeling van de kust verstaan wordt. Hij stoort zich eraan dat alle ‘aanspoellijnen’ op het strand tegenwoordig opgeruimd worden. ‘Ze vormen de habitat voor bijvoorbeeld verschillende soorten strandvliegen die op hun beurt weer als voedsel dienen voor steltlopers. Gemeenten doen er alles aan om de Blauwe Vlag binnen te halen. Onder het mom van een ‘schoon strand’ worden op deze manier hele ecosystemen vernietigd.’

Opgespoten strand Maar dit is misschien nog niet eens het ergste. Wolf vult aan: ‘Ooit is afgesproken om de kustlijn zoals die er was in het jaar 2000 te consolideren. In de praktijk betekent dit dat nagenoeg de gehele

16


Zeeuwse strandvlakte in een cyclus van vier jaar wordt opgespoten. Zandsuppletie heet dat. Het zand dat afkomstig is uit grote diepten van ver voor de kust, verstikt het bodemleven. Er ontstaat een dode strandvlakte waar voor strandvogels na de suppletie helemaal niets meer te halen valt. Je voelt het ook aan je voeten als je over zo’n pas opgespoten strandvlakte loopt. De beleving van het strand is zoek.’

Gekookt Waar vroeger het strand broedgelegenheid bood aan dwergsterns of strandplevieren, is er nu voor deze soorten geen plaats meer. Als ik aan Hoekstein vraag of er ergens nog stille stukjes strand in Zeeland te vinden zijn, moet hij lang nadenken: ‘Misschien in het noordwesten van Walcheren bij Oranjezon of op Schouwen in de buurt van de Verklikkerduinen.’ Wolf: ‘Een Tweede Pinksterdag

met mooi weer kan dramatisch zijn voor broedvogels. Door de drukte zijn eieren door verstoring van het nest te lang onbeschermd. Ze liggen te lang in de zon en worden letterlijk gekookt. Té warm is voor een nest met eieren veel gevaarlijker dan té koud. De jaarrond aanwezige recreanten en de daarmee gepaard gaande verstoring is overal enorm. Denk aan mensen met honden, watersporters, hardlopers, wandelaars, vliegeraars, vissers. Rob Strucker vult aan: ‘Het effect van kitesurfers is groot omdat ze zo nadrukkelijk aanwezig zijn. De grote, in de lucht dansende kites zijn voor vogels zeer bedreigend. Vissers op hun beurt zijn vooral heel erg lang aanwezig.

Om zeep geholpen Hoe erg is dit alles? Wolf: ‘We hebben het niet alleen over Zeeland. Werkelijk de gehele Nederlandse kust is op deze manier om zeep geholpen. Het effect op

Zware machines maken het strand schoon (Foto: DPM)

Aangeharkt strand verliest natuurwaarde (Foto: DPM)

de Noord-Atlantische vogelpopulaties is nauwelijks in te schatten. We zien nu al een gedragsverandering ontstaan. Er zijn maar enkele grote hoogwatervluchtplaatsen meer in Zeeland, waar er vroeger veel meer waren. Dit kost de vogels extra vliegenergie. De meeste soorten zijn trekvogels die enkele duizenden kilometers moeten vliegen tussen broed- en overwinteringsgebieden. Het aansterken aan de Nederlandse kust is daarbij voor hen onontbeerlijk!’ Arts: ‘De typische vogelsoorten voor het strand worden meer en meer teruggedrongen naar bijvoorbeeld de zandplaten in de Voordelta. Dáár zie je tegenwoordig nog wel drieteenstrandlopers. Steenlopers en paarse strandlopers moeten het hebben van de enkele stukken strand waar ook basaltblokken liggen en paalhoofden staan.’

Verstoring Gezamenlijk komen we tot een trieste

conclusie: het strand als ecosysteem kent géén bescherming! Zolang de kustverdediging op orde is, zijn het waterschap en Rijkswaterstaat tevreden. De zandsuppletie ter discussie stellen heeft weinig kans. Daarnaast is het economisch belang van recreatie dusdanig groot, dat je niet moet denken ooit flinke stukken strand te kunnen afsluiten. Dus de verstoring blijft overal en altijd.

Lichtpuntjes Zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes? Wolf: ‘Hier en daar een stukje strand afsluiten in het broedseizoen, is met veel moeite misschien te doen. Denk aan het Topshuisstrandje op Neeltje Jans. Daarbij moet je drie dingen regelen: er moet vriendelijk toezicht zijn, duidelijke informatie én een sympathieke afsluiting van het gebied (zie filmpje Vogelbescherming!).’ Arts: ‘Het schoonmaken van het strand kan genuanceerder. Gemeenten

kunnen daarbij het voortouw nemen. Het systeem van ‘De Blauwe Vlag’ moet met meer aandacht voor bovengenoemde zaken uitgevoerd worden. Kijk bijvoorbeeld ook naar het initiatief ‘Doe mee, verlos de zee!’ Dat stimuleert mensen om zelf het strand op te ruimen. Op tal van plaatsen zijn daarvoor al speciale afvalbakken geplaatst en het werkt. Het machinaal schonen kan dan achterwege blijven.

Peter Maas is lid van de Wantijredactie Voor meer informatie: www.blauwevlag.nl www.deltamilieu.nl/delta/rapporten www.verlosdezee.nl www.vogelbescherming.nl/ vogels_beschermen/strandbroeders


17

Foto: Alice Krull-Kalkman

NATUURLIJK

Steenlopers op de aanspoellijn (Foto: Floor Arts)

Vers aanspoelsel Het strand blijkt een rijkdom aan natuur te herbergen, voor wie er oog voor heeft. Dat zal voornamelijk aanspoelsel met dood spul zijn in de pas afgezette vloedlijn en de oude vloedlijnen hogerop. Lager, op het natte strand, is er ook nog aanspoelsel in de luwte van strandhoofd en zandbank. Aan het gedrag van strandvogels is te zien dat in dat aanspoelsel een en ander is te eten: aas, en kleine beestjes die daar ook op afkomen. Wat rommelen met een stok in het wier laat het wegschieten van die nietige beestjes zien. Een hele leefgemeenschap: arm aan soorten, maar rijk aan individuen. Vooral strandvlooien en strandvliegen kom je er tegen. Het zijn de specialisten van het vloedmerk, geharnast tegen een onverwachte kwak zeewater en, anderzijds, de droogte bij laag tij.

Bloemen en zeebeesten Bij een hoge, oude vloedlijn verschijnen er ook specialisten uit de plantenwereld, die daar van vocht en meststoffen in het deels overstoven en verteerde aanspoelsel profiteren. Het is als een lintvormig perk met

18


Het strand leeft en heeft geleefd Het lijkt allemaal zo normaal, een aaneengesloten zandige kust van Calais tot ergens in Denemarken. Toch is dat op wereldschaal een schaars goed. Harry Raad soms vertederend fraaie bloemetjes, bijvoorbeeld de zeeraket. Strandmelde spreekt minder tot de verbeelding. De strandvogels zoeken ook voedsel op het kale, natte strand. In dat zand leven wormen en ander klein grut, het zijn echte zeebeesten. Bij vloed is het voor hen etenstijd, ze vangen hun prooi of filteren allerlei eetbaars uit het water.

Fossielen Dan is er speciaal op het Zeeuwse strand nog een waardevol natuuraspect waar veel liefhebbers voor warmlopen: fossiele resten van zeebeesten. Hele volksstammen gaan erop uit om een tandje van een haai te vinden; minder is dat het geval bij botten en schelpen, maar ook daar volop liefhebbers. De mensen van de levende natuur gaan daar wel eens schouderop-

halend aan voorbij. Onterecht!, want het Zeeuwse strandfossiel is een zeer natuurlijk verschijnsel voor mensen die ver durven terug te kijken.

Kwetsbaar? De dynamiek van het milieu zorgt voor een redelijk schokbestendig strandleven, zo lijkt het. Echter, de verstoringsgevoelige soorten van uiterst diverse pluimage, waaronder de strandbroeders, zijn door intensief strandbezoek, ‘beach cleaning’ en kusthandhaving allang gevlucht. Bouwen op het strand kan dáár wellicht weinig kwaad meer aan toevoegen. Het leed is al geschied. Harry Raad is actief in KNNV afdeling Bevelanden

Berichten van de ZMf Regiobijeenkomsten ZMf De ZMf is een vereniging die alle natuuren milieuorganisaties met elkaar verbindt en samenwerking stimuleert. Contact met onze achterban is van groot belang voor ons. Zo blijven wij op de hoogte van wat er speelt in de regio en kunnen we samen met u onze kracht en kennis bundelen. De regiobijeenkomsten die de ZMf organiseert zijn bij uitstek geschikt om met elkaar ervaringen en kennis uit te wisselen. Ook in 2015 worden deze bijeenkomsten in verschillende delen van Zeeland georganiseerd: • Regiobijeenkomst Bevelanden, Tholen, St. Philipsland op maandagavond 26 januari 2015 om 19.30 uur. Locatie: ZMf, Ravelijn de Groene Jager 5, Goes

• Regiobijeenkomst Zeeuws-Vlaanderen 23 februari 2015 om 19.30 uur. Locatie: Schaakclub, Edvard Grieghof 113, Terneuzen. • Regiobijeenkomst Walcheren 9 maart 2015 om 19.30 uur. Locatie: Ontmoetingscentrum Dauwendaele, Vrijlandstraat 65, Middelburg. • Regiobijeenkomst SchouwenDuiveland, 23 maart 2015 Locatie: Nog niet bekend. Daarnaast zijn ook de data voor de ledenvergaderingen in 2015 bekend, namelijk op dinsdag 2 juni 2015 en dinsdag 3 november 2015. Beide avonden beginnen om 19.30 uur.

Financiële jaarrekening Bent u benieuwd naar de financiële stand van zaken van onze vereniging? Dan kunt u onze financiële jaarrekening vinden op onze website via www.zmf.nl/ publicaties. U kunt de financiële jaarrekening ook opvragen bij de ZMf via [email protected] of tel. (0113) 230075.

De ZMf wenst u via deze weg een groen, gezond en gelukkig 2015! Ook in 2015 wil de ZMf samen met u werken aan een mooi en duurzaam Zeeland. We kunnen uw steun harder gebruiken dan ooit. Kent u mensen die ons werk willen steunen? Maak hen dan attent op het lidmaatschap van de ZMf. Kijk op www.zmf.nl/lidmaatschap voor meer informatie. Nieuwe leden ontvangen de jaarlijkse Successenkrant, maandelijks de digitale ZMf-nieuwsbrief en drie maal per jaar ons blad Wantij.

Samen voor een mooi en duurzaam Zeeland! Ook in 2015!

advertentie

U een kans… Zij een kans De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 is ruim 3,8 miljard euro geschonken aan 89 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Met de bijdrage van de loterij kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld zeldzame dagvlinders kunnen blijven bestaan.

Meedoen is eenvoudig,

21711 Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd 1

Foto: Lars Soerink/FN

bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 11,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

26-11-13 12:58 19 wantij | december 2014

DE VOETAFDRUK

Foto: Anda van Riet

Carla Schönknecht geeft ondernemers graag de ruimte Tussen het collegeoverleg en de opening van de Contactabeurs heeft Carla Schönknecht even tijd voor de Wantij en haar voetafdruk. De gedeputeerde voor ruimtelijke ontwikkeling, natuur en water, toerisme en nog het een en ander, kent dit fenomeen nog niet, maar is wel benieuwd naar haar eigen voetafdruk. Gerda Spaander

Die is met 5.5 ha iets hoger dan de gemiddelde Nederlandse voetafdruk. Carla Schönknecht scoort bovengemiddeld als het gaat om het kopen van kleren: ‘Ik moet er representatief uitzien, en heb heel verschillende portefeuilles, die vragen om verschillende garderobes.’ Ook met haar mobiliteit zit ze boven het gemiddelde, met jaarlijks één vliegvakantie en een paar autovakanties, en geen OV-gebruik. Ze scoort laag qua grote aankopen, want wat ze koopt moet goed zijn van kwaliteit, en gaat dus lang mee. Is ze tevreden over haar eigen voetafdruk? ‘Ik heb het nog nooit zo bekeken, maar ik vind het leuk om er aan mee te werken. Mijn uitkomst ligt iets boven het gemiddelde, het lijkt me haalbaar om op of onder het gemiddelde uit te komen. Ik vul hem volgend jaar nog eens in!’

Warmte en storm We gaan nog even terug naar het onderwerp vakantie. Waaraan moet die voldoen? ‘Ik ga graag ergens naar toe waar

20


het warm is. Dus ik ga graag naar Griekenland, Spanje e.d. Ik wil ook cultuur beleven, lekker eten, en verder wil ik luieren. Behalve als we een stad bezoeken, dan zijn mijn man en ik juist erg actief. In Zeeland wandelt en fietst de in Vlissingen wonende gedeputeerde graag. ‘En dan liefst bij het water, of het nu de zee is of de Schelde. Dan hoeft het geen mooi weer te zijn, juist als het stormt kan ik erg genieten. Ik sluit me aan bij de Duitsers: ‘Es gibt kein schlechtes Wetter, es gibt nur falsche Kleidung.’

Hot spots We vragen Carla Schönknecht natuurlijk naar haar visie op de toeristische ontwikkelingen langs de kust. Maakt ze zich zorgen bij het zien van de vele plannen? Haar antwoord is kort en krachtig: ‘Nee. De provincie heeft in het nieuwe Omgevingplan ‘hot spots’ aangewezen als plaats voor nieuwe ontwikkelingen. Dat gaat van Cadzand en Breskens via Walcheren tot en met de Brouwersdam. We

5.5 ha

willen graag dat ontwikkelingen zich daar concentreren, zodat andere gebieden leeg blijven. Maar dat is verder vooral de verantwoordelijkheid van de gemeenten, en ook van de ondernemers, die ik graag de ruimte wil geven. Zeker nu we uit de recessie komen.’

Grenzen Schönknecht maakt zich geen zorgen om Belgische toestanden. ‘Dat kan hier niet eens. We hebben hier te maken met de Ecologische Hoofdstructuur, het Nationaal Park Oosterschelde, 12 Natura 2000gebieden, en dan nog de maatregelen die de stikstofemissie moeten beperken. Daardoor zijn er grenzen aan wat er gebouwd mag worden.’ Ook gaat ze er van uit dat de ondernemers er geen baat bij hebben om dat waar de toeristen op af komen, te bederven. De gedeputeerde vindt het prima dat plannen die de grens opzoeken, zoals het in oorsprong 26 meter hoge Inspiratiecentrum op de Brouwersdam, in samenspraak met mensen uit de omgeving worden aangepast. Voor meer informatie: www.voetafdruk.nl www.wnf.nl Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie

Recreatieve wildgroei aan de kust. Provincie laat regie los Gemeenten gaan hun gang Projectontwikkelaars grijpen hun kans

Recommend Documents