Kwaliteit van Nederlandse gemeenten volgens hun inwoners

Kwaliteit  van  Nederlandse  gemeenten   volgens  hun  inwoners         Meta-­‐analyse  van  de  uitkomsten     van  waarstaatjegemeente  2010  t/m  2013           Dr.  Klaas  Abma     Contact     Dr.  Klaas  Abma   Programmamanager   Gemeente  Súdwest-­‐Fryslân       Postbus  10.000   8600  HA  Sneek   [email protected]   [email protected]       Versiehistorie       e 1  versie     Initiële  versie   e 2  versie   Versie  pol.etmaal   Opmerkingen  meelezers  verwerkt   e 3  versie     Verwerken  commentaar  politicologenetmaal   e 4  versie   Bespreking  KING   Aangepast  adhv  definitief  KING-­‐bestand     Eerder  als  paper  gepresenteerd  voor  het  13de  politicologenetmaal,  12  en  13  juni  2014.      

  20-­‐5-­‐2014   27-­‐5-­‐2014   18-­‐6-­‐2014   24-­‐8-­‐2014  

1    

Inhoud     1.  

Inleiding  ...........................................................................................................................................  3  

2.  

Ontwikkeling  van  het  instrument  ....................................................................................................  4  

3.  

De  gemeente  Den  Helder  als  voorbeeld  .........................................................................................  7  

4.  

Eerder  onderzoek  naar  de  uitkomsten  van  het  burgeronderzoek.  ...............................................  12  

5.  

Uitkomsten  van  het  onderzoek  uit  de  jaren  2010  tot  en  met  2013  ..............................................  17   5.1  Totale  deelname  ......................................................................................................................  17   5.2  Totaalbeeld  ..............................................................................................................................  18   5.3  Analyse  per  rol  .........................................................................................................................  21   5.4  Verschillen  en  overeenkomsten  tussen  gemeenten  ...............................................................  25   5.5  Behandeling  van  de  uitkomsten  door  gemeenten  ..................................................................  33  

6.  

Samenvatting  en  discussie  ............................................................................................................  40   6.2  Samenvatting  ...........................................................................................................................  40   6.2  Discussie  ..................................................................................................................................  45  

Literatuur  ..............................................................................................................................................  49   Bijlage  1:  Deelnemende  gemeenten  waarstaatjegemeente  2010  t/m  2013  ........................................  54   Bijlage  2:  Overzicht  scores  alles  gemeenten  .........................................................................................  60    

2    

 

1. Inleiding   Burgeronderzoeken  vormen  een  populair  onderwerp  van  onderzoek.  Dat  hebben  we  voor  de   gemeenteraadsverkiezingen  van  19  maart  weer  mogen  ondervinden.  Niet  alleen  door   opiniepeilingen  over  het  stemgedrag  van  de  burgers,  maar  ook  door  onderzoeken  om  de  vraag  te   beantwoorden  wat  burgers  van  hun  gemeentebestuur  verlangen.  Volgens  het     actualiteitenprogramma  EenVandaag  zouden  gemeentebesturen  moeten  streven  naar   belastingverlagingen  en  naar  het  vergroten  van  de  veiligheid  in  buurten  en  wijken.1  De   geënquêteerde  burgers  gaven  in  dat  onderzoek  ook  aan  dat  ze  maar  matig  tevreden  waren  over  de   prestaties  van  hun  gemeentebestuur:  het  hoogste  cijfer  was  een  5,8  voor  de  Friese,  Brabantse  en   Utrechtse  gemeenten;  lage  cijfers  waren  er  voor  de  gemeenten  uit  Zeeland  (5,1)  en  Flevoland  (5,0).2     Deze  uitspraken,  gebaseerd  op  een  onderzoek  onder  20.000  leden  van  het  Opiniepanel  van   EenVandaag,  konden  niet  per  gemeente  worden  weergegeven,  omdat  het  aantal  deelnemers  per   gemeente  te  klein  was.    Er  waren  slechts  uitspraken  per  provincie  mogelijk.   Gemeenten  nemen  ook  zelf  het  initiatief  voor  dergelijke  tevredenheidsonderzoeken  onder  de   burgers.  Soms  is  dat  wettelijk  voorgeschreven.  Zo  is  in  de  Wet  maatschappelijke  ondersteuning   (Wmo)  voorgeschreven  dat  gemeenten  jaarlijks  de  mate  van  tevredenheid  van  de  ‘klanten’  van  de   Wmo  moeten  meten.  Dit  alles  om  te  voldoen  aan  de  zogenoemde  horizontale  verantwoording  over   de  Wmo  aan  de  burgers  en  de  gemeenteraden.  Maar  vaak  gaat  het  ook  peilingen  waarbij  gemeenten   zich  vrijwillig  ‘de  maat  laten  nemen’.  Het  kan  gaan  om  tevredenheidsonderzoeken  over  de   behandeling  aan  de  gemeentelijke  balies,  over  de  telefonische  dienstverlening,  de  beleving  van   veiligheid  en  leefbaarheid  in  wijken,  buurten  en  steden,  maar  ook  over  de  wijze  waarop  de  burgers   betrokken  worden  bij  de  voorbereiding  en  de  uitvoering  van  gemeentelijk  beleid.         In  2005  is  gepoogd  een  einde  te  maken  aan  dit  grote  aantal  onderzoeken  dat  gemeenten  jaarlijks   verplicht  of  vrijwillig  uit  laten  voeren.  Met  de  introductie  van  ‘De  Staat  van  de  Gemeente’  kregen  de   gemeenten  een  instrument  in  handen  dat  op  een  redelijk  eenvoudige  wijze  in  beeld  zou  moeten   brengen  hoe  gemeenten  ‘het’  doen  (Aardema  en  Korsten,  2005).  ‘De  Staat’  zou  een  combinatie   moeten  worden  van  harde,  objectieve  gegevens  en  subjectieve  meningen  van  burgers.  De  cijfers   zouden  ook  vergelijkingen  mogelijk  moeten  maken  tussen  gemeenten  zodat  gemeenten  ook  van   elkaar  zouden  kunnen  leren.     ‘De  Staat’  werd  in  2009  geëvalueerd  (Abma  en  Korsten,  2009).  Daaruit  bleek  dat  er  sprake  was  van   een  succes  als  dat  wordt  afgemeten  aan  het  aantal  deelnemende  gemeenten.  Maar  vergelijkingen   bleven  oppervlakkig  (onduidelijk  en  kort  door  de  bocht)  en  het  aantal  monitors  verminderde  zeker   niet.     In  deze  studie  wordt  gekeken  naar  de  stand  van  zaken  van  dit  instrument,  dat  heden  ten  dage   waarstaatjegemeente-­‐burgeroordelen  heet.  De  resultaten  van  de  jaren  2010  tot  en  met  2013  staan   centraal.                                                                                                                             1 2

 Zie:  http://regio.eenvandaag.nl/enquete/49319/kiezer_wil_lokaal_minder_belasting_en_meer_veiligheid    Zie:  http://www.binnenlandsbestuur.nl/onderzoek_eenvandaag  

  3    

Na  deze  inleiding  volgt  een  korte  beschrijving  van  de  ontwikkeling  van  het  instrument.  Daarna   nemen  we    een  gemeente  onder  de  loep  die  al  meerdere  malen  deelnam  aan  het  onderzoek:  Den   Helder.  Hierin  komt  het  gehele  instrument  aan  de  orde,  de  waardering  van  de  burgers  van  Den   Helder  en  wat  het  gemeentebestuur  vervolgens  met  de  uitkomsten  deed.  Daarna  volgt  in  paragraaf  4   een  kort  overzicht  van  eerdere  onderzoeken  op  dit  terrein.  In  paragraaf  5  gaan  we  in  op  de   resultaten  van  de  onderzoeksjaren  2010  tot  en  met  2013.  In  het  slothoofdstuk  vatten  we  de   uitkomsten  samen  en  reflecteren  daarop.     Het  doel  van  dit  paper  is  om  een  algemeen  overzicht  te  bieden  van  het  instrument,  de  toepassing  en   resultaten.  

2. Ontwikkeling  van  het  instrument   De  Vereniging  van  Nederlandse  Gemeenten  (VNG)  stelde  in  2009  het  Kwaliteitsinstituut  Nederlandse   Gemeenten  (KING)  in.  Een  van  de  opgaven  van  KING  werd  het  verder  ontwikkelen  van  een  monitor   die  in  2005  onder  de  naam  ‘De  Staat  van  de  Gemeente’  was  ingesteld  (Aardema  en  Korsten,  2005).   Bij  de  aanvang  in  2005  moest  dit  instrument  een  compacte  gemeentemonitor  worden  waarmee  op   een  redelijk  eenvoudige  wijze  inzicht  zou  moeten  worden  gegeven  over  de  prestaties  van   gemeentebesturen  en  hun  organisaties.  Hiermee  zouden  raadsleden,  bestuurders  en  ambtenaren,   maar  ook  burgers,  bedrijven,  onderzoekers  en  anderen  snel  kunnen  zien  hoe  hun  gemeenten  de   meest  essentiële  taken  uitvoeren.  Gemeenten  zouden  door  onderling  hun  prestaties  te  vergelijken   ook  inzicht  kunnen  krijgen  in  de  vraag  hoe  zij  ten  opzichte  van  elkaar  presteerden.  Daarmee  zou  het   lerende  vermogen  van  gemeenten  verder  kunnen  toenemen.  Een  derde  doel  was  dat  ‘De  Staat  van   de  Gemeente’  ook  een  verticaal  instrument  moest  worden:  het  zou  het  aantal  monitors  dat   gemeenten  voor  het  rijk  en  de  provincies  in  moeten  vullen,  drastisch  kunnen  verminderen.   Burgerbetrokkenheid  in  zes  rollen   Uitgangspunt  bij  ‘De  Staat  van  de  Gemeente’  was  dat  de  burgers  ten  opzichte  van  het   gemeentebestuur  zes  verschillende  rollen  innemen:   De  rol  van  kiezer,  waarbij  het  gemeentebestuur  de  democratische  representant  is  van  de  burgers;   De  rol  van  klant,  waarbij  de  gemeente  optreedt  als  dienstverlener;   De  rol  van  onderdaan,  waarbij  de  gemeente  regels  ontwikkelt,  toepast  en  handhaaft;   De  rol  van  partner,  waarbij  de  gemeente  samen  met  de  burgers  beleid  ontwikkelt  en  uitvoert;   De  rol  van  wijkbewoner,  waarbij  de  gemeente  beheerder  is  van  de  openbare  ruimte;   De  rol  van  belastingbetaler,  waarbij  het  vooral  gaat  om  de  lokale  lasten  en  de  gemeentelijke   organisatie.     Rapportcijfers   De  tevredenheid  van  de  burgers  werd  uitgedrukt  in  rapportcijfers  op  deze  zes  rollen,  waarbij  een  5,5   het  breekpunt  was.  Was  de  score  hoger  dan  was  er  sprake  van  een  voldoende  en  zou  een   gemeentebestuur  geen  actie  behoeven  te  ondernemen.  Bij  een  lager  cijfer  zou  dat  wel  het  geval   moeten  zijn.     Onder  die  zes  rollen  lagen  ruim  zestig  onderliggende  indicatoren.  Op  deze  indicatoren  werd  de   eigenlijke  meting  uitgevoerd.  Het  rapportcijfer  per  rol  was  het  gemiddelde  van  de  bijbehorende   4    

indicatoren.  In  de  volgende  paragraaf,  het  praktijkvoorbeeld  van  Den  Helder,  worden  deze   indicatoren  genoemd.     Om  tot  betrouwbare  en  geldige  uitspraken  te  kunnen  komen,  trokken  de  gemeenten  via  een  aselecte   steekproef  1.200  burgers  (van  achttien  jaar  en  ouder)  uit  de  gemeentelijke  basisadministratie  (GBA).   Deze  inwoners  kregen  vervolgens  een  vragenlijst  thuisgestuurd  met  een  uitleg  van  het   onderzoeksdoel.  Men  kon  deze  vragenlijst  schriftelijk  invullen  door  middel  van  de  papieren   vragenlijst,  daarnaast  bestond  de  mogelijkheid  om  via  internet  de  vragenlijst  in  te  vullen.  Uiteindelijk   moest  er  een  respons  van  400  per  gemeente  gehaald  worden.  Verder  kregen  burgers  die  in  het   gemeentehuis  een  enquêteformulier  mee  waarin  ze  bevraagd  werden  naar  hun  tevredenheid  over   hun  ervaringen  aan  het  gemeenteloket.  In  totaal  gaven  per  gemeente  dus  500  burgers  hun  mening.   Burgers  werd  gevraagd  hun  tevredenheid  uit  te  drukken  in  kwalificaties  als  ‘geheel  mee  oneens  –   mee  oneens  –  neutraal  –mee  eens    -­‐  geheel  mee  eens’  of  ‘zeer  ontevreden  –  ontevreden  –  neutraal  – tevreden  –  zeer  tevreden.  Deze  uitkomsten  werden  vervolgens  in  cijfers  omgerekend  (zeer   ontevreden  =  1;  zeer  tevreden  =  10,  met  sprongen  van  steeds  2,25).  Verder  waren  er  ook  vragen   waarbij  de  burgers  werd  gevraagd  hun  tevredenheid  rechtstreeks  weer  te  geven  in  een  rapportcijfer.     Verder  werden  ook  ‘harde’  indicatoren,  dus  zonder  burgeroordelen,  in  cijfers  uitgedrukt.   Voorbeelden  daarvan  waren  cijfers  die  de  opkomst  bij  de  raadsverkiezingen  betroffen,  het  aantal   hectares  met  actuele  bestemmingsplannen,  rapportcijfers  over  de  gemeenterekening,  het   weerstandsvermogen,  etc.   Het  onderzoek  sloeg  aan  bij  de  gemeenten.  Ruim  200  gemeenten  deden  in  de  eerste  5  jaren  al  mee.     Uitvoering  eerste  jaren   Tussen  2005  en  2008  werd  het  daadwerkelijke  onderzoek  uitgevoerd  door  Het  PON,  een  bureau  voor   advies,  onderzoek  en  ontwikkeling  in  Noord-­‐Brabant.  Elk  halfjaar  nodigde  het  PON  alle  Nederlandse   gemeenten  uit  deel  te  nemen.  Van  elke  halfjaarlijkse  deelnameronde  werd  één  rapport  gemaakt.  Er   verschenen  dus  geen  rapporten  per  gemeente.  Deze  rapporten  werden  toegezonden  aan  de   gemeenten  die  in  dat  halfjaar  deelnamen.  Daarnaast  werden  de  rapporten  ook  geplaatst  op   (voorheen)  de  website  staatvandegemeente.nl3  .     De  geïnventariseerde  en  beschikbare  standaardindicatoren  werden  eveneens  gepubliceerd  op  de   website  watdoetjegemeente.nl.  Daarmee  was  een  begin  gemaakt  met  een  internetpublicatie  waarbij   naast  de  uitkomsten  van  het  burgeronderzoek  ook  een  groot  aantal  standaardindicatoren  uit  andere   bronnen  (CBS,  COELO,  andere  gemeentelijke  benchmarks,  Adviesoverheid.nl,  Kamer  van   Koophandel,  diverse  ministeries  enzovoort)  moesten  worden  geplaatst.  De  website  wat-­‐ doetjegemeente.nl  is  in  het  voorjaar  van  2006  gestart.  Deze  site  werd  in  2008  samengevoegd  met  de   beschikbare  uitkomsten  van  ‘De  Staat’  tot  de  nieuwe  website  waarstaatjegemeente.nl.  Tot  nu  toe  is   deze  naam  steeds  aangehouden.   Verdere  ontwikkelingen  

                                                                                                                        3

 Heden  ten  dage  is  dit  de  website  waarstaatjegemeente.hetpon.nl    

5    

De  site  is  vanaf  2008  verder  ontwikkeld.  Zo  werd  de  site  vanaf  oktober  2008  ook  gebruikt  om  de   uitvoering  van  het  Bestuursakkoord  Samen  aan  de  Slag  tussen  rijksoverheid  en  gemeentebesturen  te   monitoren.  Gemeenten  konden  daartoe  op  de  site  een  vragenlijst  invullen.  Een  en  ander  betekende   echter  niet  dat  monitoring  structureel  via  waarstaatjegemeente.nl  gebeurde.  Er  waren  nog  diverse   andere  monitors  waarvoor  gemeenten  de  gegevens  nog  op  de  klassieke  wijze  via  het  papier  of  via   andere  websites  moesten  aanleveren.     Naast  de  burger-­‐  en  standaardindicatoren  konden  gemeenten  ook  de  uitkomsten  van  een   zogenoemd  zelfonderzoek  daarop  laten  plaatsen.  Dit  betrof  enkele  gegevens  uit  de  gemeentelijke   administratie,  zoals  openingstijden,  het  al  dan  niet  bezitten  van  kwaliteitshandvesten  (en  zo  ja,   waarvoor),  tarieven,  gegevens  over  klachten  en  bezwaarschriften,  aantallen  bewoners  die  gebruik   maken  van  Wmo-­‐hulpmiddelen  (aantallen  rolstoelen  en  scootmobielen  enzovoorts).   Het  instrument  maakt  nog  steeds  een  ontwikkeling  door.  In  de  onderzochte  periode  2005  tot  en  met   2007  was  er  sprake  van  een  min  of  meer  stabiel  instrument.  Er  werden  slechts  in  de  marge  enkele   aanpassingen  gedaan.  Wijzingen  in  het  instrument  vonden  plaats  vanaf  2008  (Abma  en  Korsten,   2009a:  123-­‐125).  De  meest  ingrijpende  wijziging  vond  plaats  bij  de  rol  van  partner  omdat  de   onderliggende  indicatoren  onvoldoende  de  participerende  rol  van  de  burger  naar  voren  bracht.  Om   diezelfde  reden  werd  ook  de  rol  van  belastingbetaler  voorlopig  geschrapt,  maar  dat  heeft  tot  nu  toe   nog  niet  geleid  tot  een  nieuwe  invulling.  Verder  werden  in  2010  de  ‘harde  indicatoren’  geschrapt   zodat  alleen  de  burgerindicatoren  overbleven.    Een  andere  wijziging  was  de  verschuiving  in  2009  van   het  neutrale  cijfer  5,5  (niet  voldoende  en  niet  onvoldoende)  naar  een  6.     Al  deze  wijzigingen  brengen  met  zich  mee  dat  voorzichtig  omgegaan  moet  worden  met  vergelijkingen   met  de.  uitkomsten  van  deelnames  uit  voorgaande  jaren.     Waarstaatjegemeente.nl:  meer  dan  alleen  burgertevredenheid   Dit  onderzoek  gaat  over  de  vraag  wat  burgers  van  hun  gemeente  vinden.  De  uitkomsten  daarvan   worden  gepubliceerd  op  de  website  waarstaatjegemeente.nl.  Deze  website    ontsluit  echter  meer.   Dat  betreft  informatie  vanuit  acht  thema’s  en  vijf  instrumenten.  De  thema's  geven  informatie  die   voor  gemeenten  en  inwoners  van  belang  zijn,  zoals  veiligheid  en  leefbaarheid,  woon-­‐  en  leefklimaat   en  dienstverlening.  De  instrumenten  geven  inzicht  vanuit  verschillende  perspectieven.  Dit  zijn  zowel   objectieve  gegevens,  zoals  toezichtinformatie  voor  horizontale  verantwoording  en  sturingsanalyses   als  meer  subjectieve  gegevens,  zoals  de  oordelen  van  inwoners  en  ondernemers.   De  informatie  waar  het  in  dit  onderzoek  om  gaat,  betreft  het  instrument  Burgerperspectief.  Dit   maakt  onderdeel  uit  van  het  thema  Relatie  burger-­‐bestuur.     Naast  de  thema’s  en  de  instrumenten  kent  waarstaatjegemeente.nl  ook  monitors.  Een  voorbeeld   daarvan  is  de  stapelingsmonitor  die  van  alle  gemeenten  bijhoudt  van  welke  regelingen  in  het  sociale   domein  huishoudens  gebruik  maken  (gerangschikt  naar    arbeidsparticipatie,  inkomensondersteuning,   welzijn  en  zorg,  onderwijs  en  jeugdzorg).  

6    

3. De  gemeente  Den  Helder  als  voorbeeld    De  gemeente  De  Helder  nam  deel  aan  het  burgeronderzoek  in  2006,  2009,  2011  en  2013.  4  Hoewel   deze  studie  ingaat  op  de  periode  2010  tot  en  met  2013,  worden  in  de  beschrijving  ook  de  resultaten   van  2009  meegenomen,  om  hiermee  ook  een  illustratie  te  geven  van  de  ontwikkeling  van  het   instrument  zelf.  De  deelname  van  2006  laten  we  hier  achterwege  want  die  ligt  inmiddels  al  weer  ver   achter  ons.     Dit  voorbeeld  geeft  ook  weer  welke  indicatoren  per  rol  worden  gemeten.   Hieronder  worden  de  uitkomsten  van  de  drie  deelnamerondes  van  Den  Helder  weergegeven.   Hiervoor  is,  naast  de  verschenen  rapporten  uit  2009,  2011  en  2013  ook  gebruikt  gemaakt  van  twee   collegevoorstellen  van  de  Concernstaf/Onderzoek  en  Statistiek  van  de  gemeente  Den  Helder:   Waarstaatjegemeente.nl.  Uitkomsten  burgerpeiling  2011,  resp.  2013.5  Daarin  werden  de   rapportcijfers  van  de  deelnamejaren  met  elkaar  vergeleken  evenals  met  de  gemiddeldes  van  de   vergelijkbare  gemeenten.     Totaalscore  per  rol   In  figuur  1  zijn  de  scores  per  rol  van  de  drie  jaren  dat  Den  Helder  meedeed  weergegeven.  Verder  zijn   ook  de  gemiddelde  scores  van  alle  deelnemende  gemeenten  weergegeven6.   Figuur  1:  Overzicht  scores  burgerrollen  Den  Helder  2009-­‐2011-­‐2013   Rol  burger    

Den  Helder  2009  

Den  Helder  2011  

Den  Helder  2013  

Alle  gemeenten  

4,1   7,5   5,9   5,0   6,8  

5,1   7,4   6,0   5,0   6,7  

4,8   7,5   6,2   5,1   6,8  

5,9   7,7   6,4   5,8   7,1  

kiezer     klant     onderdaan     partner     wijkbewoner    

  Uit  deze  figuur  blijkt  dat  de  score  van  Den  Helder  door  de  jaren  heen  wel  iets  veranderd  is,  maar  niet   veel.  Alleen  de  beoordeling  op  de  rol  van  kiezer  in  2009  ten  opzichte  van  2011  en  2013  is   opmerkelijk.  Waar  dat  door  komt,  kan  nagegaan  worden  door  te  onderliggende  indicatoren  te   analyseren.  Dat  volgt  in  figuur  2.   Verder  is  het  duidelijk  dat  Den  Helder  op  alle  rollen  lager  scoort  dan  het  landelijke  beeld.  Vooral  bij   de  rollen  van  kiezer  en  partner  is  het  verschil  opmerkelijk.     Hierna  wordt  ingegaan  op  de  indicatoren  per  burgerrol.   De  burger  als  kiezer                                                                                                                            Met  dank  aan  Yvette  Vleugel  van  de  eenheid  Onderzoek  en  Statistiek  van  de  gemeente  Den  Helder,   voor  het  beantwoorden  van  vragen,  laatstelijk  14  mei  2014.     5  Zie:   http://www.denhelder.nl/document.php?m=11&fileid=3637&f=121407cc096ad47bc70f9c6c5155a514& attachment=0,  en    http://www.denhelderactueel.nl/docs/Resultatenburgerpeiling2013.pdf,  laatstelijk   geraadpleegd  1  mei  2014.     6  De  gemiddeldes  van  alle  gemeenten  in  de  figuren  1  tot  en  met  6  zijn  afkomstig  uit  de  rapporten   genoemd  bij  noot  5.  Het  betreft  het  gemiddelde  van  de  deelnemende  gemeenten  die  tegelijkertijd  met   Den  Helder  meededen  in  2013.     4

7    

Bij  de  rol  van  kiezer  is  het  gemeentebestuur  de  democratische  representant  van  de  burgers.  Burgers   mogen  een  bepaalde  kwaliteit  van  politiek  en  bestuur  verwachten.  Criteria  hierbij  zijn  dat  een   gemeentebestuur  goed  luistert  naar  de  inwoners,  een  duidelijke  visie  heeft  op  de  toekomst  en   beloftes  waarmaakt.  (Abma  en  Korsten,  2009a:  11-­‐13).   In  figuur  2  zijn  de  scores  van  de  indicatoren  weergegeven  die  in  het  onderzoek  behoren  bij  de  rol  van   kiezer.   Figuur  2:  Rapportcijfers  indicatoren    bij  rol  burger  als  kiezer  Den  Helder  2009-­‐2011-­‐2013   Oordeel  burger  over:     Invloed  als  kiezer     Vertegenwoordiging  door  gemeenteraad     Vertrouwen  in  B&W     Waarmaken  beloften  B&W     Mening  goed  gemeentebestuur     Rapportcijfer  ‘kiezer’    

Den  Helder   2009   4,6   4,3   3,8   4,0   3,8   4,1  

Den  Helder   2011   5,0   4,7   5,5   5,0   5,1   5,1  

Den  Helder   2013   4,8   4,5   5,3   4,9   4,7   4,8  

alle   gemeenten   5,6   5,4   6,4   5,8   6,3   5,9  

  Het  is  duidelijk  dat  alle  uitkomsten  van  de  gemeente  Den  Helder  onvoldoende  scoren.  Ook  ten   opzichte  van  de  landelijke  cijfers  liggen  alle  cijfers  lager.  Maar  net  als  het  landelijke  beeld  is  in  Den   Helder  ook  sprake  van  het  hoogste  cijfer  op  de  indicator  ‘vertrouwen  in  B&W’,  uitgezonderd  de   deelname  in  2009.  Al  kan  beter  gesproken  worden  van  het  minst  lage  cijfer.    Het  laagste  cijfer  betreft   de  vertegenwoordiging  van  burgers  door  de  gemeenteraad.     Ten  opzichte  van  2009  zijn  de  cijfers  in  2011  wel  beter,  maar  ze  blijven  fors  onvoldoende.   Opmerkelijk  is  wel  de  toename  van  het  vertrouwen  in  het  college  (1,7  punt  hoger),  de  mening  over   goed  gemeentebestuur  (1,3  punt  hoger)  en  het  nakomen  van  beloften  door  het  college  (1,0  punt   hoger).     De  scores  van  2013  liggen  alle  iets  lager  dan  de  scores  van  2011.  Dus  zijn  ook  deze  cijfers   onvoldoende  en  liggen  ze  ook  lager  dan  de  gemiddelde  Nederlandse  scores.     De  burger  als  klant     Bij  de  rol  van  klant  verleent  het  gemeentebestuur  diensten  aan  burgers.  Burgers  hebben  recht  op  een   behoorlijke  kwaliteit  van  de  dienstverlening.  Gemiddeld  verschijnt  de  burger  één  keer  per  jaar  aan  het   loket,  daarnaast  gaat  het  tegenwoordig  in  toenemende  mate  ook  om  digitale  loketservice.  Hoe  wordt   de  burger  behandeld  als  hij  aan  het  loket  of  op  de  gemeentelijke  website  verschijnt?  Criteria  hierbij   zijn  dat  de  openingstijden  van  het  loket  voldoende  zijn,  een  klant  niet  lang  hoeft  te  wachten,  dat  een   burger  vakkundig  wordt  geholpen  in  een  goed  verzorgd  gemeentekantoor,  dat  de  prijs  van  diensten   redelijk  is  en  dat  de  gemeentelijke  website  voldoende  en  duidelijke  informatie  geeft  (Abma  en   Korsten,  2009a:  11-­‐13).   In  figuur  3  zijn  de  scores  van  de  indicatoren  weergegeven  die  in  het  onderzoek  behoren  bij  de  rol  van   klant.   Figuur  3:  Rapportcijfers  indicatoren  bij  rol  burger  als  klant  Den  Helder  2009-­‐2011-­‐2013   Oordeel  burger/bezoeker  over:    

Den  Helder   2009  

Den  Helder   2011  

Den  Helder   2013  

alle  ge-­‐ meenten  

Duidelijkheid  van  de  informatie    

6,6  

8,1  

6,7  

7,1  

8    

Toegankelijkheid  van  de  informatie    

6,8  

6,9  

7,0  

7,2  

Informatie  via  kranten     Informatie  op  de  website     Vriendelijkheid  medewerkers   Deskundigheid  medewerkers   Uiterlijke  verzorgdheid     Inlevingsvermogen  medewerkers       Doorlooptijd  aanvraag     Duidelijkheid  verkregen  informatie    

7,1   6,8   8,4   8,4   8,2   8,3   7,8   8,3  

7,0   6,7   8,3   8,1   8,0   8,0   8,0   6,7  

7,2   7,0   8,2   8,0   8,0   8,0   8,1   8,0  

7,4   7,1   8,4   8,3   8,3   8,1   8,0   8,2  

Prijs  van  geleverde  dienst     Bereikbaarheid  gemeentehuis     Parkeergelegenheid  bij  het   gemeentehuis     Overzichtelijkheid  entree   gemeentehuis     Verwijzingsborden  in  het   gemeentehuis     Wachtruimte  in  het  gemeentehuis     Privacy  aan  de  balie     Openingstijden  gemeentehuis     Wachttijd  voor  loket     Rapportcijfer  klant  

5,7   7,6   6,0  

5,9   7,7   5,8  

5,6   7,8   6,1  

6,2   7,9   7,4  

7,3  

7,2  

7,4  

7,9  

7,4  

7,6  

7,6  

7,7  

7,9   7,5   7,4   8,1   7,5  

8,0   7,2   7,4   8,5   7,4  

8,1   7,2   7,7   8,2   7,5  

7,9   7,6   7,3   8,0   7,7  

  De  cijfers  van  Den  Helder  op  het  vlak  van  de  burger  als  klant,  zijn  in  de  drie  vergeleken  jaren  allemaal   voldoende  tot  ruim  voldoende,  met  uitzondering  van  de  waardering  van  de  prijs    die  burgers  moeten   betalen  voor  de  dienstverlening  en  de  gemeentelijke  producten.  De  burgers  van  Den  Helder  zijn  dus   tevreden  over  de  gemeentelijke  dienstverlening.     De  burger  als  onderdaan     De  burger  als  onderdaan  heeft  recht  op  kwaliteit  van  orde  en  gezag.  Een  primaire  basisbehoefte,   namelijk  zijn  veiligheid  is  in  het  geding.  Wat  doet  de  gemeente  daaraan?  Wat  gebeurt  er  bij   calamiteiten?  Hoe  functioneren  politie  en  brandweer?  Om  orde  en  gezag  te  kunnen  waarborgen  is   regelgeving  nodig.  Niet  te  veel  natuurlijk,  maar  wel  zodanig  dat  mensen  weten  waar  zij  aan  toe  zijn.   Een  belangrijke  functie  van  de  overheid  is  het  afgeven  van  vergunningen  en  andere  beschikkingen  in   individuele  gevallen  op  basis  van  de  geldende  regelgeving.  Om  geloofwaardig  te  zijn  is  voor  de   overheid  een  adequate  handhaving  van  de  regelgeving  van  het  grootste  belang.(PON,  2012)   Figuur  4:  Rapportcijfers  indicatoren  bij  rol  burger  als  onderdaan  Den  Helder  2009-­‐2011-­‐2013   Oordeel  burger  over:     Veiligheid  in  de  buurt         Aandacht  gemeente  voor  verbeteren   leefbaarheid  en  veiligheid     Informatie  gemeente  over  aanpak   leefbaarheid  en  veiligheid   Betrekken  buurt  bij  aanpak  sociale   veiligheid  buurt   Bereikbaarheid  gemeente  voor  melding   en  klachten  overlast  en  onveiligheid  

Den  Helder   2009  

Den  Helder   2011  

Den  Helder   2013  

alle  ge-­‐ meenten  

6,6   5,9  

6,7   5,9  

6,9   6,2  

7,0   6,6  

5,7  

5,6  

5,8  

6,1  

5,6  

5,4  

5,6  

6,0  

6,1  

6,2  

6,5  

6,7  

9    

Reactie  gemeente  over  melding  en   klachten  overlast  en  onveiligheid   Gemeente  doet  wat  ze  zegt  bij  verbeteren   leefbaarheid  en  veiligheid     Leefbaarheid  in  de  buurt   Duidelijkheid  regels     Handhaving  regels     Ontbreken  regels     Tegenstrijdige  regels     Rapportcijfer  Onderdaan  

5,8  

5,5  

5,9  

6,2  

5,5  

7,2  

5,6  

6,0  

7,2   6,2   5,4   5,5   5,3   5,9  

6,2   5,3   6,4   6,4   6,7   6,0  

7,3   6,4   5,5   6,5   6,5   6,2  

7,5   6,7   6,1   5,9   6,0   6,4  

  Figuur  4  maakt  duidelijk  dat  de  burgers  van  Den  Helder  wat  minder  waardering  hebben  dan  de   gemiddelde  Nederlands  burgers  voor  de  inspanningen  van  het  gemeentebestuur  op  de  terreinen  van   veiligheid,  leefbaarheid  en  regelgeving.  De  waardering  is  soms  positief,  met  name  op  de  beleving  van   veiligheid  en  leefbaarheid,  maar  burgers  vinden  dat  het  gemeentebestuur  hun  er  wel  meer  bij  kan   betrekken.  Ook  het  nakomen  van  afspraken  op  deze  gebieden  scoort  niet  echt  hoog.  Verder  is  de   waardering  voor  de  handhaving  van  de  regels  niet  erg  hoog,  al  is  het  niet  geheel  duidelijk  of  dit  nu   komt  door  een  teveel  aan  handhaving  of  dat  er  juist  te  weinig  gehandhaafd  wordt.     De  burger  als  partner     Bij  de  partnerrol  gaat  het  om  beleidsontwikkeling,  beleidsuitvoering  en  de  betrokkenheid  van  de   burgers  daarbij.  Burgers  willen  betrokken  worden  bij  de  beleidsontwikkeling  en  hun  inbreng  moet   serieus  genomen  worden  (Abma  en  Korsten,  2009a:  11-­‐13).   Figuur  5:  Rapportcijfers  indicatoren  bij  rol  burger  als  partner  Den  Helder  2009-­‐2011-­‐2013   Oordeel  burger:     Voldoende  betrekken  bij  totstandkoming   gemeentelijke  plannen   Gemeente  heeft  interesse  in  mening  burgers   Voldoende  inspraakmogelijkheden  op   gemeentelijke  plannen   Voldoende  betrekken  bij  uitvoering   gemeentelijke  plannen   Voldoende  invloed  op  wat  gemeente  doet   Rapportcijfer  partner  

Den  Helder   2009  

Den  Helder   2011  

Den  Helder   2013  

alle   gemeenten  

5,0  

5,0  

5,1  

5,8  

5,0  

5,3  

5,4  

6,2  

5,2  

5,1  

5,3  

6,0  

4,8  

4,9  

5,1  

5,7  

4,5   5,0  

4,5   5,0  

4,6   5,1  

5,3   5,8  

  De  mening  van  de  burgers  van  Den  Helder  over  de  participatie,  weergegeven  in  figuur  5,  verschilt  in   de  jaren  2009,  2011  en  2013  nauwelijks.  Ook  voor  deze  rol  geldt  dat  alle  scores  van  Den  Helder   onvoldoende  zijn.  Burgers  vinden  dat  ze  niet  genoeg  betrokken  worden  bij  de  voorbereiding  en   uitvoering  van  gemeentelijke  plannen.  Ook  de  mogelijkheden  om  te  participeren  vinden  ze   onvoldoende.  De  indicator  over  hun  invloed  op  wat  de  gemeente  doet,  scoort  het  laagst,  net  als  in  de   rest  van  Nederland.     De  burger  als  wijkbewoner     De  burger  als  wijkbewoner  heeft  recht  op  kwaliteit  van  zijn  leefomgeving.  Deze  dient  prettig  en   schoon  te  zijn,  met  allerhande  voorzieningen  binnen  bereik.  Daarbij  gaat  het  in  het  bijzonder  om   10    

lokale  voorzieningen,  milieu  en  groen,  gebouwen,  verkeer  en  vervoer  (Abma  en  Korsten,  2009a:  11-­‐ 13).   Figuur  6:  Rapportcijfers  indicatoren  bij  rol  burger  als  wijkbewoner  Den  Helder  2009-­‐2011-­‐2013   Tevredenheid  burger  over:    

 

Directe  woonomgeving     Leefbaarheid  buurt   Speelmogelijkheden     Groenvoorzieningen   Straatverlichting     Basisonderwijs   Wegen,  paden  en  pleintjes     Voorzieningen  voor  jongeren   Afvalinzameling     Onderhoud  van  de  wijk     Winkels  in  de  buurt   Winkels  in  de  gemeente   Uitgaansmogelijkheden/horeca   Aanbod  culturele  voorzieningen   Aanbod  verenigingen,  clubs  etc.   Sportvoorzieningen   Onderwijs  in  het  algemeen   Gezondheidsvoorzieningen   Welzijnsvoorzieningen   Onderhoud  wijk   Bereikbaarheid  buurt  met  auto     Parkeren  in  de  buurt     Openbaar  vervoer  in  wijk     Parkeren  in  gemeente     Openbaar  vervoer  in  gemeente     Onderhoud  wegen  en  fietspaden   Verkeersveiligheid  in  gemeente     Verkeersveiligheid  in  buurt     Rapportcijfer  wijkbewoner  

Den  Helder   2009  

Den  Helder   2011  

Den  Helder   2013  

alle   gemeenten  

7,3   7,2   6,3   6,2   7,4   8,2   6,1   4,8   7,5   6,3   8,2   6,9   6,0   6,4   7,3   7,5   7,2   7,5   6,3   6,3   7,9   6,6   7,2   5,6   7,0   6,1   6,6   6,4   6,8  

7,3   7,2   6,1   6,1   7,4   7,8   6,0   4,9   7,3   5,9   8,5   6,7   5,7   6,4   7,2   7,3   6,9   7,3   6,3   5,9   7,7   6,3   7,2   5,2   6,9   6,1   6,3   6,1   6,7  

7,4   7,3   6,2   6,3   7,4   7,9   6,1   4,9   7,2   6,0   8,3   6,8   6,0   6,4   7,1   7,4   7,0   7,4   6,3   6,0   7,7   6,6   7,3   5,7   7,0   6,4   6,8   6,6   6,8  

7,5   7,5   6,9   6,8   7,6   8,0   6,7   5,3   7,7   6,7   8,0   7,5   6,9   6,7   7,6   7,7   7,6   7,5   6,3   7,7   7,9   6,7   6,9   6,6   6,8   6,9   6,8   6,6   7,1  

Figuur  6  geeft  aan  dat  de  burgers  van  Den  Helder,  net  als  de  andere  burgers  van  Nederland,  tevreden   zijn  met  hun  leefomgeving.  Alleen  de  indicator  ‘voorzieningen  voor  jongeren’  scoort  een   onvoldoende.  Dat  is  in  de  rest  van  ons  land  niet  anders.     De  reactie  van  het  gemeentebestuur   De  uitkomsten  van  waarstaatjegemeente  werden  door  medewerkers  van  de  afdeling  Onderzoek  en   Statistiek  geanalyseerd.  Dat  leidde  tot  raadsinformatie  met  daarin  de  uitkomsten  van  het  onderzoek.     De  eerste  reactie  was  die  van  teleurstelling,  vooral  vanwege  de  lage  scores  op  de  rollen  van  kiezer  en   partner.  Volgens  mevr.  Vleugel  van  de  eenheid  Onderzoek  &  Statistiek  van  de  gemeente    was  dat   vooral  te  wijten  aan  het  negatieve  imago  dat  het  gemeentebestuur  heeft  door  de  opeenvolgende   bestuurscrisissen  van  de  afgelopen  jaren.  ‘Kennelijk  is  dat  een  hardnekkig  iets  waar  we  moeilijk  van   af  komen’.  Den  Helder  is  in  de  periode  1998-­‐2008  een  probleemgemeente  (Schoenmaker,  2011).    

11    

Het  college  van  Den  Helder  stuurde  een  reactie  op  de  uitkomsten  naar  de  gemeenteraad7.  Enkele   citaten  hieruit:   Bij  de  burgerrol  ‘burger  als  kiezer’  scoort  Den  Helder  slecht.  Met  name  het  vertrouwen  in  het   gemeentebestuur  en  het  oordeel  van  burgers  over  goed  bestuur  leveren  lage  rapportcijfer  sop.   Overigens  scoorde  de  gemeente  in  2006  ook  ‘slechts’  een  4,2  op  dit  onderdeel.  Het  gemeentebestuur   realiseert  zich  dat  het  bestuurlijke  verleden  van  Den  Helder  niet  bijdraagt  aan  het  vertrouwen  dat  de   burger  heeft  in  hen.   Natuurlijk  nemen  wij  het  signaal  serieus,  elke  onvoldoende  is  er  één  teveel.  In  de  aanloop  naar  de   gemeenteraadsverkiezingen  in  maart  doen  we  er  alles  aan  om  duidelijk  te  maken  waar  alle  politieke   partijen  voor  staan,  zodat  de  inwoners  van  de  stad  een  gewogen  besluit  kunnen  nemen.  Het  invoeren   van  de  Stemwijzer  is  daar  een  goed  voorbeeld  van.  Na  3  maart  zijn  verdere  verbeteringen  op  dit   onderdeel  te  verwachten.     De  burger  is  als  onderdaan  ook  meer  tevreden  geworden.  Van  een  5,1  in  2006  krijgt  de  gemeente  nu   een  5,9  op  dit  onderdeel.  De  burger  als  onderdaan  toont  zich  nog  ontevreden  over  de   tegenstrijdigheid  van  regels,  de  controle  op  handhaving  van  de  regels  of  juist  het  ontbreken  van   regels.  De  gemeente  werkt  hier  hard  aan  en  ontving  in  december  zelfs  een  compliment  van  de   staatssecretaris  van  Economische  Zaken,  Frank  van  Heemskerk,  voor  het  verminderen  van  de   regeldruk.  We  hopen  dan  ook  op  een  nog  betere  score  in  een  volgende  onderzoeksronde.   De  burger  zou  als  partner  meer  betrokken  willen  worden  bij  de  uitvoering  van  plannen  door  de   gemeente.  De  gemeente  krijgt  een  magere  5,0  tegen  nog  een  5,9  in  2006.  In  2009  speelden   bijvoorbeeld  kwesties  rond  de  Californiestraat  en  de  Middenweg,  waarbij  burgers  zich  te  weinig   geïnformeerd  voelden.  Met  deze  voorbeelden  in  het  achterhoofd,  het  wij  het  participatiebeleid   geactualiseerd.  Dit  is  al  zichtbaar  bij  de  Middenweg  waar  burgers  een  actieve  bijdrage  leveren  aan   het  ontwerpproces  van  hun  straat.     Naast  deze  analyse  van  de  uitkomsten  nam  het  college  van  Den  Helder  in  het  programma  de  wens  op   dat  ‘de  burgers  meer  vertrouwen  krijgen  in  de  gemeentelijke  bestuurders,  uitmondend  in  een   voldoende  in  de  monitor  Waarstaatjegemeente’.  In  de  programmabegroting  werden  elk  jaar    de   uitkomsten  van  waarstaatjegemeente  opgenomen,  als  een  vorm  van  prestatie-­‐indicatoren  zonder   dat  daaraan  (harde)  streefcijfers  waren  gekoppeld.     Ook  het  gegeven  dat  het  burgeronderzoek  van  waarstaatjegemeente  regelmatig  wordt  uitgevoerd,   en  dat  daarover  in  alle  openheid  wordt  gecommuniceerd,  geeft  aan  dat  het  gemeentebestuur  de   signalen  die  burgers  afgeven,  serieus  neemt.  Maar  het  blijft  een  teleurstelling  voor  het   gemeentebestuur  dat  het  imago  van  probleemgemeente  hardnekkig  is.    

4. Eerder  onderzoek  naar  de  uitkomsten  van  het   burgeronderzoek.   Abma  en  Korsten  analyseerden  in  2009  de  resultaten  voor  de  jaren  2005  t/m  2007van  ‘De  Staat  van   de  Gemeente’  (verder  ook  ‘De  Staat’),  de  voorloper  van  waarstaatjegemeente.  ‘                                                                                                                            https://gemeenteraad.denhelder.nl/Documenten/RI-­‐‑4-­‐‑resultaten-­‐‑onderzoek-­‐‑-­‐‑ Waarstaatjegemeente.nl-­‐‑...pdf    

7

12    

Die  analyse  werd  uitgevoerd  aan  de  hand  van  25  stellingen.  In  figuur  7  zijn  deze  stellingen   weergegeven.  Daaruit  blijkt  dat  de  analyse  van  de  resultaten  zich  breder  uitstrekte  dan  alleen  de   burgeroordelen.  Er  werd  ook  gekeken  naar  de  relatie  met  bestuurskrachtmetingen  (nrs.  2,  3,  21  en   22)  en  ook  naar  de  realisatie  van  de  ideeën  achter  ‘De  Staat’,  te  weten  het  vervangen  van  meerdere   monitors  door  één  integrale  monitor  (nrs.  23,  24,  25).       De  uitkomsten  van  deze  stellingen  vormen  het  kader  waaraan  de  resultaten  van   waarstaatjegemeente.nl  voor  de  jaren  2010  tot  en  met  2013  worden  afgemeten.  We  noemen  die   niet  langer  stellingen,  maar  (empirische)  verwachtingen  (Haverland  en  Yanow  2010:  92,  93).  Een   verwachting  zal  niet  worden  getoetst  en  dus  worden  bevestigd  of  weerlegd,  zoals  in  het   wetenschappelijke  taalgebruik  bij  stellingen  en  hypothesen  gebruikelijk  is.  Een  verwachting  komt  uit   of  niet.   Figuur  7:  Uitkomsten  ‘de  Staat  van  de  Gemeente’  2005  t/m  2007  (Abma  en  Korsten,  2009:  128).   Verwachtingen   Uitkomst     Cluster  1:  Deelname   Qua  deelnemers  is  er  geen  verschil  in  de  relatieve  deelname  van  kleine,  middelgrote  en  grotere   Ja   gemeenten.   ‘De  Staat’  wordt  vooral  toegepast  in  die  gebieden  waar  geen  bestuurskrachtmetingen   Deels  juist   plaatsvonden.   Wie  deelnam  aan  een  bestuurskrachtmeting  zal  geen  behoefte  hebben  om  deel  te  nemen  aan  ‘De   Deels  nee   Staat’.   Cluster  2:  Algemene  beeld   De  burger  is  in  het  algemeen  tevreden  over  zijn  gemeente.   Ja   De  tevredenheid  komt  vooral  tot  uiting  in  de  rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner.  De  burger   Ja   zal  ontevreden  zijn  in  zijn  rol  als  kiezer.   Door  de  jaren  heen  is  er  sprake  van  een  stabiele  situatie.   Ja   Cluster  3:  Beeld  per  rol   Bij  een  positieve  score  op  een  bepaalde  rol  kunnen  best  onderliggende  indicatoren  een  al  dan  niet   Ja   structurele  negatieve  beoordeling  krijgen.  Andersom  kan  ook  het  geval  zijn.     Bij  een  negatieve  score  op  het  niveau  van  de  rol,  zullen  ook  de  onderliggende  indicatoren  negatief   Ja   scoren.   Cluster  4:  Verschillen  tussen  gemeenten   De  meeste  gemeenten  zullen  een  onvoldoende  scoren  op  de  rol  van  kiezer  en  hogere  cijfers  op  de   Ja   rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner.   Uitzonderingen  bevestigen  de  regel:  er  zullen  gemeenten  zijn  die  positief  scoren  op  de  kiezersrol   Ja   en  negatief  op  de  rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner.   De  kleinere  gemeenten  scoren  beter  op  de  kiezers-­‐  en  partnerrol.   Nee   De  grotere  gemeenten  scoren  beter  op  de  rol  van  klant  en  wijkbewoner.   Nee   In  gemeenten  met  meer  dan  50.000  inwoners  zullen  de  inwoners  tevredener  zijn  en  dus  een   Nee   hoger  gemiddeld  rapportcijfer  scoren  dan  in  gemeenten  met  20.000-­‐50.000  inwoners.  In   gemeenten  met  minder  dan  20.000  inwoners  wonen  het  minste  aantal  tevreden  mensen.     Herhaalde  deelname  aan  ‘De  Staat’  leidt  tot  hogere  cijfers  op  die  indicatoren  die  in  de  eerdere   Nee   ronde(s)  onvoldoende  scoorden.   Cluster  5:  Wat  gemeenten  met  de  uitkomsten  doen   Alle  gemeenten  hebben  de  uitkomsten  van  ‘De  Staat’  gecommuniceerd  naar  hun  burgers,   Nee   bijvoorbeeld  via  de  website,  een  speciale  gemeentekrant,  het  burgerjaarverslag  of  nog  andere   kanalen.   De  uitkomsten  van  ‘De  Staat’  zijn  besproken  in  de  colleges  van  B&W  en  met  de  gemeenteraden.   Nee   De  negatieve  uitkomsten  worden  aangepakt,  bijvoorbeeld  via  een  plan  van  aanpak  of  een   Nee   verbeterplan.   Gemeenten  vergelijken  zich  zowel  op  het  niveau  van  de  rollen  als  op  het  niveau  van  de   Ja   indicatoren  met  elkaar.  

13    

Als  vergelijkingsmateriaal  gebruiken  de  gemeenten  alle  beschikbare  materiaal  zoals  schaalgrootte,   bevolkingsdichtheid,  het  al  of  niet  vervullen  van  een  centrumfunctie,  leeftijdsopbouw  e.d.   Gemeenten  gaan  op  zoek  naar  best  practices  om  daarmee  het  eigen  functioneren  te  verbeteren.   Cluster  6:  Relatie  met  bestuurskrachtonderzoek   ‘De  Staat’  geeft  alleen  een  beeld  van  het  operationele  deel  van  het  gemeentelijk  presteren.  Het   beleidsmatige  en  strategische  beeld  komt  daarin  niet  naar  voren,  terwijl  dat  wel  bij   bestuurskrachtmetingen  aan  bod  komt.   ‘De  Staat’  is  geen  remplaçant  voor  bestuurskrachtmetingen.   Cluster  7:  De  kwaliteit  het  ‘De  Staat’  als  beoordelingsinstrument   De  ideeën  uit  2005  voor  een  gemeentemonitor  zijn  grotendeels  in  de  praktijk  gebracht.   ‘De  Staat’  is  inmiddels  uitgegroeid  tot  een  volwaardig  en  waardevol  instrument  waar  gemeenten   ook  echt  wat  aan  hebben.   ‘De  Staat’  heeft  voor  de  deelnemende  gemeenten  geleid  tot  een  afname  van  het  aantal  monitors   dat  periodiek  aan  hogere  overheden  aangeleverd  moet  worden.  

Nee   Nee   Ja  

Ja   Nee   Nee   Nee  

  Cluster  1:  kwantitatieve  gegevens   Tussen  2005  en  2007  namen  152  gemeenten  (35  procent  van  het  totaal  aantal  Nederlands   gemeenten)  deel  aan  ‘De  Staat’.  Omdat  er  gemeenten  waren  die  twee  of  meer  keren  deelnamen   komen  we  tot  een  totaal  van  175  keren  dat  gemeenten  ‘De  Staat’  lieten  uitvoeren.  Er  bleek  geen   verschil  in  de  relatieve  deelname  van  kleine  (minder  dan  25.000  inwoners),  middelgrote  (25.000-­‐ 50.000  inwoners)  en  grote  gemeenten  (meer  dan  50.000  inwoners).  Wel  waren  er  verschillen  tussen   provincies:  Drenthe  was  met  de  helft  van  het  aantal  gemeenten  procentueel  koploper.  Groningen  (20   procent)  en  Utrecht  (21  procent)  leverden  de  minste  deelnemers.     Stelling  2  en  3  zijn  in  het  onderzoek  2010  tot  en  met  2013  niet  van  toepassing.       Cluster  2:  totaalbeeld   Het  totaalbeeld  was  dat  de  deelnemende  gemeente  op  de  rol  van  kiezer  een  onvoldoende  scoorden,   maar  op  de  overige  rollen  een  voldoende.  Burgers  waren  dus  tevreden  over  hun  gemeentebestuur   en  de  organisatie,  zij  het  dat  het  niet  overliep  van  enthousiasme.  Dat  beeld  bleek  in  de  afzonderlijke   jaren  2005,  2006  en  2007  identiek.     Er  was  ook  sprake  van  een  stabiel  beeld  over  de  drie  onderzoeksjaren.     Cluster  3:  beeld  per  rol   Burgers  bleken  het  meest  tevreden  als  ze  (voor  een  dienst)  in  het  gemeentehuis  kwamen.  Ze  waren   tevreden  over  de  medewerkers  die  hen  te  woord  stonden  en  over  de  informatie  die  ze  daar  kregen.   De  directe  woonomgeving,  inclusief  het  onderhoud  daarvan  en  de  afvalinzameling,    en  de   voorzieningen  in  buurt  en  gemeente  riepen  weinig  klachten  op.     Burgers  waren  daarentegen  ontevreden  over  de  politieke  component  van  hun  dagelijks  bestuur   (college)  en  over  de  gemeenteraden.  Ze  voelden  zich  getuige  de  scores  uit  ‘De  Staat’  niet   vertegenwoordigd  in  de  raad,  hadden  de  indruk  dat  ze  weinig  invloed  hebben  op  besluiten  en  dat   toezeggingen  door  het  college  niet  worden  nagekomen.  Het  vertrouwen  in  B&W  was  dan  ook  ‘dun’   of  zwak,  dat  wil  zeggen  niet  erg  groot.  Ze  vonden  bovendien  dat  ze  te  weinig  terugzien  van  hun   belastinggeld.     In  de  gemeentelijke  regelgeving  hadden  de  burgers  weinig  vertrouwen.  De  duidelijkheid  was  nog   neutraal,  maar  de  regels  waren  niet  zelden  tegenstrijdig  en  op  bepaalde  terreinen  ontbraken  juist   14    

regels.  Ook  over  de  handhaving  van  de  regels  was  de  burger  ontevreden,  al  was  het  niet  duidelijk  of   dat  nu  juist  kwam  door  een  teveel  of  een  tekort  aan  handhaving.     Hieruit  bleek  dat  er,  ondanks  een  positieve  rolscore,  toch  onderliggende  indicatoren  waren  die   negatief  scoorden.  Alleen  alle  indicatoren  bij  de  rol  van  wijkbewoner  scoorden  positief.  De  overige   vijf  rollen  hadden  één  of  meer  indicatoren  met  een  onvoldoende  als  gemiddelde.  Andersom  was  dat   ook  het  geval:  bij  de  kiezersrol  kreeg  de  indicator  ‘de  mening  van  burgers  over  goed   gemeentebestuur’  een  5,5  wat  ‘niet  goed  en  niet  slecht’  betekende.   Cluster  4:  verschillen  tussen  gemeenten   Geen  enkele  gemeente  bleek  een  onvoldoende  te  scoren  op  de  rollen  van  klant  en  wijkbewoner,  een   uitzondering  daargelaten  wegens  te  weinig  gegevens.  Bij  de  rollen  van  partner,  onderdaan  en   belastingbetaler  werd  door  resp.  9  procent,  14  procent  en  19  procent  een  onvoldoende  gescoord.  Bij   de  rol  van  kiezer  bleek  bijna  de  helft  van  de  gemeenten  een  onvoldoende  te  hebben  gescoord.  40   Procent  scoorde  hoger  dan  een  5,5.     Hoe  zat  het  met  de  verdeling  tussen  kleine,  middelgrote  en  grote  gemeenten?  Er  bleken  geen   significante  verschillen  te  zijn  op  de  rollen  van  klant,  wijkbewoner,  onderdaan  en  partner.    Bij  de  rol   van  belastingbetaler  waren  er  wat  meer  schommelingen.  De  middelgrote  gemeenten  (25.000-­‐50.000   inwoners)  scoorden  wat  meer  voldoendes  dan  de  beide  andere  groepen.  Kleinere  gemeenten   scoorden  dus  niet  beter  op  de  kiezers-­‐  en  de  partnerrol  en  grotere  gemeenten  scoorden  niet  beter   op  de  rollen  van  klant  en  wijkbewoner.     Ook  bij  heringedeelde  gemeenten  werd  geen  verschil  geconstateerd  ten  opzicht  van  gemeenten  die   in  de  tien  jaren  daarvoor  niet  met  herindeling  in  aanraking  waren  gekomen.     Twintig  gemeenten  hadden  in  de  periode  2005  tot  en  met  2007  meer  dan  één  maal  deelgenomen   aan  ‘De  Staat’,  waarvan  drie  gemeenten  al  driemaal.  Verwacht  werd  dat  herhaalde  deelname  tot  een   hogere  score  zou  leiden  en  dus  tot  meer  tevreden  burgers.  De  vooronderstelling  was  dat  gemeenten   de  zwakke  plekken  zouden  aanpakken,  wat  tot  een  hogere  tevredenheid  bij  de  inwoners  zou  moeten   leiden.  De  conclusie  was  dat  verbeteringen,  als  ze  al  waren  doorgevoerd,  nog  niet  tot  de  inwoners   was  doorgedrongen.  In  alle  gevallen  was  de  score  niet  significant  veranderd.     Cluster  5:  wat  doen  gemeenten  met  de  uitkomsten?     Gemeenten  deden  mee  aan  ‘De  Staat’  om  te  weten  te  komen  hoe  hun  burgers  de  bestuurlijke   prestaties  waardeerden,  om  transparant  te  zijn  en  hun  prestaties  met  andere  gemeenten  te   vergelijken.   De  eerste  reacties  van  gemeentebesturen  lagen  voor  de  hand:  tevreden  wanneer  de  uitkomsten   vergelijkbaar  waren  met  gemeenten  van  dezelfde  schaalgrootte  die  in  hetzelfde  halfjaar  meededen,   teleurstelling  wanneer  de  uitkomsten  lager  waren  en  trots  wanneer  de  uitkomsten  hoger  waren.     De  communicatie  over  de  uitkomsten  was  verschillend.  De  meeste  gemeenten,  maar  niet  allemaal,   publiceerden  de  uitkomsten  op  de  website  en  in  lokale  kranten.  De  resultaten  werden  ook   weergegeven  op  de  landelijke  website  waarstaatjegemeente.nl.     Negatieve  uitkomsten  werden  wel  gesignaleerd,  maar  dat  wou  niet  zeggen  dat  er  direct   verbeteringen  werden  doorgevoerd.  Gemeenten  waren  al  tevreden  als  er  bij  onvoldoendes  in  de  lijn   van  de  gemiddeldes  van  vergelijkbare  gemeenten  werd  gescoord.  Dat  was  vooral  het  geval  bij  de   kiezersrol.  Maar  vaak  gingen  gemeenten  ertoe  om  de  verbeteringen  juist  meer  te  zoeken  in  de   15    

dienstverlening,  dus  bij  onderwerpen  die  thuishoren  bij  de  klantrol.  Dat  was  echter  juist  de  rol   waarbij  geen  onvoldoendes  werden  gescoord.     Gemeentebesturen  vergeleken  zich  vooral  met  gemeenten  van  gelijke  grootte  qua  inwoners.  Andere   vergelijkingen  dan  naar  schaalgrootte  werden  niet  aangetroffen.  Vergelijking  is  overigens  ook   ingewikkeld  (zie  ook  Kuhry  en  Veldheer,  2004).  De  webfunctionaliteit  van  ‘De  Staat’  bood  die   mogelijkheden  op  dat  moment  niet.     Het  benchmarkachtige  karakter  van  ‘De  Staat’  werd  bij  stelling  20  nagelopen.  De  bedoeling  van   benchmarking  is,  naast  vergelijken  en  leren,  om  ook  te  achterhalen  wat  maakt  dat  een  gemeente  een   bepaalde  score  behaalt.  Een  gemeentebestuur  zou  vanuit  de  ambities  van  benchmarking  dus  op  zoek   moeten  gaan  naar  ‘best  practices’,  naar  de  goede  voorbeelden.  Daar  bleek  in  de  praktijk  niets  van   terecht  te  komen.  Vertegenwoordigers  van  hoog  scorende  gemeenten  werden  niet  geconsulteerd   door  gemeenten  die  op  zoek  waren  naar  ‘goede  praktijken’.  Laag  scorende  gemeenten  zochten  ook   geen  contact  met  een  gemeente  die  hogere  cijfers  kreeg.  Er  werden  dus  slechts  op  de  meest   eenvoudige  wijze  vergelijkingen  gemaakt,  maar  best  practices  werden  niet  gezocht.  Het  bleef  bij   vergelijken  en  ordenen.  Dat  bevordert  de  nieuwsgierigheid,  de  verantwoording  aan  de   gemeenteraad  en  draagt  bij  aan  transparantie.  Maar  van  ‘leren’  kwam  weinig  tot  niets  terecht.   Cluster  6:  ‘De  Staat’  versus  bestuurskrachtmetingen   In  dit  onderzoek  wordt  dit  niet  opnieuw  bekeken.     Cluster  7:  de  kwaliteit  van  ‘De  Staat’  als  beoordelingsinstrument   Ook  deze  verwachtingen  worden  in  de  analyse  van  de  resultaten  over  2010  tot  en  met  2013  niet   opnieuw  bekeken.     We  analyseren  in  dit  huidige  onderzoek  de  uitkomsten  van  waarstaatjegemeente  voor  de  jaren  2010   t/m  2013.  Dat  doen  we  aan  de  hand  van  de  resultaten  van  het  onderzoek  uit  2009.  Dat  wil  zeggen   dat  we  de  uitkomsten,  zoals  weergegeven  in  figuur  7  als  uitgangspunt  nemen.  Daarbij  laten  we  de   relatie  met  bestuurskrachtonderzoek  achterwege.  De  verwachtingen  2,  3  en  21  t/m  25  worden  dus   niet  opnieuw  nagegaan.   Boogers  (2012,  2013)  deed  eveneens  onderzoek  naar  de  uitkomsten  van  waarstaatjegemeente.   Statistische  analyses  toonden  aan  dat  de  kwaliteit  van  een  gemeentebestuur  afhangt  van  vier   verschillende  aspecten,  te  weten  responsiviteit,  buurtgerichtheid,  kwaliteit  van  de  leefomgeving  en   kwaliteit  van  de  voorzieningen.  Daarbij  kennen  inwoners  aan  responsiviteit  het  meeste  belang  toe:   burgers  hechten  veel  waarde  aan  de  wijze  waarop  en  de  mate  waarin  het  gemeentebestuur  hun   wensen  en  problemen  serieus  neemt.  Met  name  politiek-­‐bestuurlijke  kenmerken  hebben  grote   invloed  op  de  kwaliteit  van  gemeentebesturen.  Dat  geldt  vooral  voor  politieke  crises,  maar  ook  de   politieke  versnippering  van  de  gemeenteraad  heeft  een  negatief  effect.  Ook  hij  ontdekte  dat  het   effect  van  herindelingen  beperkt  en  niet  significant  was.  Wel  zouden  gemeenten  die  net   heringedeeld  waren,  wat  hoger  scoren:  gemeenten  zouden  kort  na  een  herindeling  meer   inspanningen  doen  om  de  meerwaarde  van  de  fusie  te  benadrukken.  De  invloed  van  geografische   kenmerken  (schaal,  meerkernigheid)  bleek  zeer  gering.    

16    

5. Uitkomsten  van  het  onderzoek  uit  de  jaren  2010   tot  en  met  2013   Om  na  te  gaan  hoe  de  burgers  van  de  Nederlandse  gemeenten  recenter  denken  over  hun  bestuur  is   gebruik  gemaakt  van  de  uitkomsten  van  de  deelnemende  gemeenten  over  de  jaren  2010  tot  en  met   2013.  Hiervoor  stelde  KING  een  bestand  beschikbaar  van  de  uitkomsten  van  de  deelnemende   gemeenten.  Tevens  is  gebruik  gemaakt  van  de  rapporten  zoals  die  door  Het  PON  zijn  samengesteld   van  de  gemeenten  die  het  onderzoek  door  dat  bureau  lieten  uitvoeren.  De  meeste  gemeenten  laten   nog  steeds  het  uitvoeren  van  waarstaatjegemeente  over  aan  Het  PON,  dat  daarmee  als  ‘marktleider’   kan  worden  aangemerkt.     Het  KING-­‐bestand  was  een  ruw  bestand  met  per  gemeente  (alleen)  het  jaar  van  deelname  en    de   uitkomsten  van  de  scores  op  de  indicatoren.  Om  de  uitkomsten  verder  te  analyseren  is  het  ruwe   bestand  aangevuld  met  gegevens  van  het  Centraal  Bureau  voor  de  Statistiek  (CBS),  zoals  het  aantal   inwoners  en  de  provincie  waar  de  gemeente  onder  valt.  Verder  zijn  de  indicatoren  gerubriceerd  naar   de  diverse  burgerrollen,  teneinde  de  analyses  per  rol  uit  te  kunnen  voeren.    

5.1  Totale  deelname   Uit  dit  eerste  ruwe  overzicht  bleek  dat  in  de  jaren  2010  tot  en  met  2013  in  totaal  357  keer  was   deelgenomen  aan  dit  burgeronderzoek.  Daarbij  waren  nogal  wat  gemeenten  die  in  deze  vier  jaren   meer  dan  eenmaal  deelnamen.  Het  bleek  dat  94  gemeenten  tweemaal  hadden  deelgenomen,  tien   gemeenten  driemaal  en  twee  gemeenten  zelfs  elk  jaar.  Voor  de  verdere  analyse  zijn  deze  meerdere   deelnames  uit  het  ruwe  bestand  verwijderd,  waarbij  steeds  de  meest  recente  deelname  overbleef.   Uiteindelijk  bleven  de  scores  over  van  240  gemeenten,  59%  van  het  totaal  aantal  gemeenten  in  2013   (408).  Bijlage  1  geeft  een  overzicht  van  alle  deelnemende  gemeenten.     Kleine  versus  grote  gemeenten   De  analyse  van  Abma  en  Korsten  (2009)  over  de  deelnames  aan  De  Staat  van  de  Gemeente  over  de   jaren  2005  t/m  2007  gaf  aan  dat  er  weinig  verschil  zat  in  de  deelname  naar  gemeentegrootte.  Alleen   de  grotere  gemeenten  (meer  dan  100.000  inwoners  bleven  achter.  Was  dat  in  de  jaren  tussen  2010   en  2013  ook  het  geval?  Figuur  8  geeft  inzicht  hierin.  Hieruit  blijkt  dat  in  deze  jaren  de  kleine   gemeenten  relatief  minder  deelnamen.    De  gemeenten  met  meer  dan  25.000  inwoners  blijken  vaker   deel  te  nemen  aan  dit  burgeronderzoek.  In  de  beginjaren  bleef  deelname  van    (vooral)  de  grotere   gemeenten  achterwege,  maar  in  de  jaren  na  2010  zagen  we  een  ander    beeld.  Ook  grote  steden  als   Rotterdam,  Utrecht  en  Groningen  schaarden  zich  onder  de  deelnemers.     Figuur  8:  deelnemers  2010  t/m  2013  naar  inwonersaantal       Gemeenten  <  10.000  inw.   Gemeenten  10.000  –  25.000  inw.   Gemeenten  25.000  -­‐  50.000  inw.   Gemeenten  >  50.000  -­‐  100.000  inw.   Gemeenten  >  100.000  inw.       Totaal  

Totaal  aantal   gemeenten   33   159   143   46   27     408  

Deelnemers  aan   waarstaatjegemeente     9   94   89   31   17     240  

Percentage   27%   59%   62%   67%   63%     59%  

17    

  De  kleinste  deelnemende  gemeente  was  de  Brabantse  gemeente  Baarle-­‐Nassau.  Rotterdam  was  de   grootste  gemeente.     Deelname  per  provincie   Figuur  9  geeft  inzicht  in  de  deelname  per  provincie.     Figuur  9:  deelnemers  per  provincie     Provincies   Friesland   Groningen   Drenthe   Overijssel   Gelderland   Flevoland   Utrecht   Noord-­‐Holland   Zuid-­‐Holland   Zeeland   Noord-­‐Brabant   Limburg     Totaal    

Totaal  aantal   gemeenten   27   23   12   25   56   6   26   53   67   13   67   33     408  

Deelnemers  aan   waarstaatjegemeente     15   13   9   13   33   3   10   33   46   5   43   17     240  

Percentage   56%   48%   75%   52%   59%   50%   38%   62%   69%   38%   64%   52%     59%  

  De  provincies  Utrecht  en  Zeeland  leveren  relatief  het  minste  aantal  deelnemers.  Utrecht  was  in  de   jaren  2005  t/m  2007  ook  een  provincie  die  weinig  deelnemers  leverde.  Boogers  (2013)  constateerde   dat  eveneens.    

5.2  Totaalbeeld     De  uitkomsten  van  de  rollen  zijn  weergegeven  in  figuur  10.     Figuur  10:  uitkomsten  naar  burgerrollen    

Gemeente    <  10.000  inw     Gemeente  10-­‐25.000  inw.   Gemeente  25-­‐50.000  inw   Gemeente  50-­‐100.000  inw.   Gemeente  >  100.000  inw.     Totaal/gemiddelde   Standaardafwijking   Laagste  score   Hoogste  score  

Aantal   gemeen-­‐ ten   9   94   89   31   17   240        

Burger  als   Burger  als   Burger  als   Burger  als   Burger  als   kiezer   klant   onder-­‐ partner   wijk-­‐ daan   bewoner   5,8   7,7   6,3   5,8   6,8   5,9   7,7   6,3   5,8   6,9   5,9   7,7   6,3   5,7   7,0   5,8   7,6   6,3   5,7   7,0   5,9   7,5   6,4   5,7   7,1   5,9   7,7   6,3   5,7   7,0   0,24   0,13   0,14   0,22   0,16   4,6   7,1   5,7   5,1   6,3   6,6   8,1   6,7   6,5   7,5  

  Op  basis  hiervan  doen  we  enkele  constateringen.     18    

Schaal  heeft  geen  invloed  op  de  tevredenheid  van  burgers   Op  grond  van  deze  uitkomsten  is  de  conclusie  dat  schaal  (i.c.  het  aantal  inwoners  per  gemeente)  er   niet  toe  doet  als  het  gaat  om  de  tevredenheid  van  burgers.  Burgers  van  kleine  gemeenten  zijn  niet   tevredener  c.q.  ontevredener  dan  burgers  van  grotere  gemeenten.  Een  conclusie  die  Abma  en   Korsten  (2009:  67)  ook  al  trokken  op  grond  van  de  analyse  van  de  uitkomsten  van  de  deelname  in  de   jaren  2005  tot  en  met  2007.     Tevredenheid  in  de  rollen  van  klant  en  wijkbewoner   Een  tweede  constatering  is  dat  burgers  in  hun  rol  van  klant  en  van  wijkbewoner  hun   gemeentebestuur  een  ruime  voldoende  geven.  Het  blijkt  ook  dat  geen  enkele  van  de  240   deelnemende  gemeenten  hierop  een  onvoldoende  score  kreeg.  De  Nederlandse  burgers  zijn  dus  zeer   tevreden  over  de  dienstverlening,  waarbij  het  bij  waarstaatjegemeente  vooral  gaat  om  loketservice   en  de  informatieverstrekking.  Ze  zijn  bovendien  zeer  tevreden  over  de  kwaliteit  van  hun  woon-­‐  en   leefomgeving.     Minder  tevredenheid  in  de  rol  van  onderdaan   Bij  de  rol  van  onderdaan,  waarbij  het  gaat  om  de  veiligheid  op  straat  ,  de  sociale  veiligheid  en  de   gemeentelijke  regelgeving  bleek  er  gemiddeld  gesproken  sprake  te  zijn  van  een  voldoende.  De  scores   bevinden  zich  tussen  een  5,7  en  een  6,7.  Er  zijn  dus  gemeenten  die  van  hun  burgers  op  deze  rol  een   onvoldoende  kregen.     Onvoldoendes  op  de  rollen  van  kiezer  en  partner   Gemiddeld  gezien  kregen  de  gemeenten  een  kleine  onvoldoende  op  de  rollen  van  kiezer  en  van   partner.  Bij  de  rol  van  kiezer  gaat  het  om  het  algemene  beeld  dat  de  burgers  hebben  van  het  college   van  burgemeester  en  wethouders  en  de  gemeenteraad.  Bij  de  rol  van  partner  gaat  het  om  de   tevredenheid  van  burgers  over  de  wijze  waarop  zij  betrokken  worden  bij  de  totstandkoming  en  de   uitvoering  van  het  gemeentelijke  beleid.     Deze  algemene  constatering  wil  niet  zeggen  dat  er  geen  gemeenten  waren  die  wél  een  voldoende   scoorden  op  de  rollen.  De  scores  bij  de  rol  van  kiezer  lagen  tussen  de  scores  een  4,6  en  een  6,6;  bij  de   rol  van  partner  lagen  die  tussen  een  5,1  en  een  6,5.     Cijfers  verschillen  nauwelijks  met  die  uit  de  periode  2005  t/m  2007   De  uitkomsten  van  de  deelnames  uit  de  jaren  2005  t/m  2007  zijn  ook  geanalyseerd  (Abma  en   Korsten,  2009).  Wijken  die  nu  gemiddeld  gezien  af  van  de  uitkomsten  in  de  latere  jaren?  Verandert   de  tevredenheid  van  burgers  door  de  jaren  heen?    Daarvoor  zijn  in  figuur  11  de  gemiddelde  scores   uit  die  jaren  weergegeven.     Figuur  11:  uitkomsten  naar  burgerrollen  scores  jaren  2005  t/m  2007    

Aantal   gemeen-­‐ ten  

Burger  als   Burger  als   Burger  als   Burger  als   Burger  als   kiezer   klant   onder-­‐ partner   wijk-­‐ daan   bewoner  

19    

8

Totaal/gemiddelde  2005-­‐2007    

175  

5,9  

7,3  

6,3  

7,3  

6,9  

  Ten  opzichte  van  deze  uitkomsten  valt  het  volgende  op:   De  scores  op  de  rollen  van  kiezer,  onderdaan  en  wijkbewoner  zijn  nagenoeg  ongewijzigd.  De  wijze   waarop  deze  scores  werden  behaald,  wijkt  eveneens  nauwelijks  af  van  de  wijze  waarop  die  tussen   2005  en  2007  werden  berekend.     De  score  op  de  rol  van  klant  ligt  0,4  hoger  dan  die  welke  tussen  2005  en  2007  werd  gerealiseerd.  Dat   komt  vooral  doordat  tussen  2005  en  2007  ook  zogenoemde  ‘harde  indicatoren’  (aantal  dagdelen  dat   het  gemeentehuis  open  is,  plaats  op  de  landelijke  websiteranglijst)  in  de  berekeningen  werden   meegenomen.  Deze  indicatoren  bleken  de  gemiddelde  score  naar  beneden  te  halen.    Wel  geldt  dat,   net  als  in  de  eerdere  jaren,  geen  enkele  van  de  deelnemende  gemeenten  een  onvoldoende  scoort  op   deze  rol.     De  uitkomst  van  de  rol  van  partner  is  de  enige  rol  die  fors  verschilt.  Dat  komt  niet  door  gewijzigde   opvattingen  van  de  burgers,  maar  omdat  vanaf  2009  compleet  andere  indicatoren  werden  gebruikt.   Tussen  2005  en  2007  werd  het  rapportcijfers  bepaald  aan  de  hand  van  de  actualiteit  van   bestemmingsplannen  en  de  tevredenheid  over  het  onderwijs.  Vanaf  het  najaar  van  2008  ging  het   over  de  tevredenheid  van  burgers  bij  het  maken  en  uitvoeren  van  gemeentelijk  beleid  (Abma  en   Korsten,  2009:  123-­‐125)     Uitkomsten  per  jaar   In  figuur  12  hebben  we  de  uitkomsten  per  jaar  weergegeven.     Figuur  12:  gemiddelde  score  op  de  burgerrollen  in  de  jaren  2010  tot  en  met  2013.    

2010     2011   2012   2013   Totaal/gem.  

Aantal   9 gemeenten  

Burger  als   kiezer  

Burger  als   klant  

Burger  als   onderdaan  

Burger  als   partner  

93   112   92   60   357  

5,9   5,9   5,9   5,8   5,9  

7,6   7,7   7,7   7,7   7,7  

6,2   6,3   6,3   6,4   6,3  

5,7   5,8   5,8   5,8   5,7  

Burger  als   wijk-­‐ bewoner   6,9   7,0   7,0   7,0   7,0  

  Uit  deze  figuur  blijkt  een  consistent  beeld  over  de  vier  jaren.  We  kunnen  dus  stellen  dat  de   gemiddelde  opvattingen  van  de  burgers  over  hun  gemeentebestuur  door  de  jaren  heen  vrijwel  niet   wijzigen.  Deze  uitkomst  wordt  ook  bevestigd  doordat  de  resultaten  nauwelijks  afwijken  van  die  van   de  jaren  2005  tot  en  met  2007  (figuur  11).     Geldt  ditzelfde  beeld  ook  voor  de  onderliggende  indicatoren?  Dat  blijkt  inderdaad  het  geval  te  zijn.   Het  grootste  verschil  door  de  jaren  heen  bleek  0,3  te  bedragen,  op  de  indicator  ‘tevredenheid  over                                                                                                                           8  De  cijfers  zijn  omgerekend  naar  de  berekeningsmethode  van  na  2009.  Toen  werd  het  omslagpunt   ‘niet  voldoende  /  niet  onvoldoende’  veranderd  van  een  5,5  in  een  6,0  (zie  Abma,  2012:  248).      Voor  de  berekeningen  van  deze  figuur  is  gebruik  gemaakt  van  het  ongeschoonde  bestand.  Dat  wil   zeggen  dat  de  uitkomsten  van  gemeenten  die  vaker  deelnamen  wél  zijn  meegenomen.    

9

20    

de  parkeermogelijkheden  in  de  gemeente’  maar  dat  is  nauwelijks  significant  te  noemen.  Alle  overige   indicatoren  scoorden  een  maximaal  verschil  van  0,2  of  lager.     Bij  de  analyse  van  de  verschillende  gemeenten  die  vaker  deelnamen  aan  waarstaatjegemeente  zullen   we  bekijken  of  dit  ook  voor  individuele  gemeenten  geldt.    

5.3  Analyse  per  rol   Na  deze  algemene  bevindingen  zoomen  we  nu  verder  in  op  de  verschillende  rollen.   De  rol  van  kiezer   De  rol  van  kiezer  levert  een  gemiddelde  score  van  5,9  op.  Dat  is  net  geen  voldoende.  Hoe  zat  dat  bij   de  onderliggende  indicatoren?  Daarvoor  bekijken  we  de  uitkomsten  van  de  vijf  indicatoren.  Deze  zijn   weergegeven  in  figuur  13.     Figuur  13:  onderverdeling  indicatoren  behorend  bij  de  rol  van  kiezer  (2010  t/m  2013).    

Gemeente  <  10.000  inw     Gemeente  10-­‐25.000  inw.   Gemeente  25-­‐50.000  inw.   Gemeente  50-­‐100.000  inw.   Gemeente  >  100.000  inw.   Gemiddeld   Standaardafwijking   Laagste  score   Hoogste  score  

oordeel   oordeel     burger  over   burger  over   invloed  als   vertegenwo kiezer   ordiging   door  raad   5,7   5,5   5,7   5,5   5,7   5,5   5,6   5,4   5,8   5,5   5,7   5,5   0,21   0,21   4,6   4,3   6,3   6,1  

vertrouwen   oordeel     mening   burgers  in   burgers  over   burgers  over   B&W   waarmaken   goed   beloften   gemeentebe B&W   stuur   6,2   5,7   6,2   6,3   5,7   6,2   6,3   5,7   6,2   6,2   5,6   6,1   6,3   5,6   6,2   6,3   5,7   6,2   0,28   0,25   0,33   5,0   4,7   4,4   7,1   6,5   7,2  

  Uit  deze  figuur  blijkt  weer  dat  schaal  geen  invloed  heeft  op  de  indicatoren:  grote  en  kleine   gemeenten  scoren  op  elke  indicator  nagenoeg  gelijk.   Uit  figuur  13  kunnen  we  verder  aflezen  dat  de  burgers  hun  gemeentebestuur  voldoende  vertrouwen   (de  indicatoren  over  ‘goed  gemeentebestuur’  scoort  een  voldoende),  waarbij  het  college  meer   vertrouwen  geniet  dan  de  gemeenteraad.     Burgers  zijn  in  het  algemeen  ontevreden  over  hun  vertegenwoordigers.  De  wijze  waarop  de   gemeenteraad  hen  representeert  kan  niet  op  een  voldoende  rekenen.  Ook  hun  invloed  als  kiezer   scoort  geen  voldoende.  Dat  geldt  ook  voor  de  beloftes  die  bestuurders  doen:  ze  vinden  dat  er  teveel   wordt  beloofd  en  dat  deze  beloftes  niet  worden  nagekomen.  Interessant  is  ook  de  constatering  van   de  laagste  scores.  Dat  betreft  dus  individuele  gemeenten.  Daarop  wordt  in  paragraaf  5.4  ingegaan.   De  rol  van  klant   Op  de  rol  van  klant  kreeg  uiteindelijk  geen  enkele  gemeente  van  de  burgers  een  onvoldoende.   Sterker  nog,  de  het  ging  om  ruime  voldoendes:  de  cijfers  van  de  240  deelnemende  gemeenten  lagen   tussen  een  7,1  en  een  8,1.  Incidenteel  waren  er  op  de  onderliggende  indicatoren  wel  eens  kleine   21    

onvoldoendes  gescoord.  Dat  betrof  alleen  de  indicator  die  betrekking  had  op  de  tevredenheid  van  de   prijs  van  de  gemeentelijke  producten.  Maar  verder  overheerste  de  tevredenheid  over  zaken  als   openingstijden  van  het  gemeentehuis,  informatieverstrekking  via  bladen  en  de  website,  de   behandeling  aan  de  loketten,  wachttijden  aan  de  balie,  de  deskundigheid  van  de  baliemedewerkers,   enzovoorts.   De  rol  van  onderdaan   Bij  deze  rol  gaat  het  om  de  tevredenheid  van  de  burgers  over  de  veiligheid  in  de  buurten,  de  sociale   veiligheid,  de  gemeentelijke  regels  en  de  handhaving  van  die  regels.     Zoals  uit  figuur  10  al  valt  op  te  maken  zijn  de  burgers  gemiddeld  gesproken  wel  tevreden  in  deze  rol.   Van  de  228  gemeenten  die  een  rapportcijfer  op  deze  rol  scoorden  (van  elf  gemeenten  bleek  het  niet   mogelijk  een  cijfer  te  berekenen)  kregen  slechts  5  gemeenten  een  onvoldoende,  waarbij  Maasdriel   met  een  5,7  als  laagste  scoorde.     Deze  redelijk  positieve  overall-­‐score  wil  echter  niet  zeggen  dat  elke  indicator  een  voldoende  kreeg.  In   figuur  14  zijn  daarom  de  scores  op  de  indicatoren  weergegeven.     Figuur  14:  onderverdeling  indicatoren  behorend  bij  de  rol  van  onderdaan  (2010  t/m  2013).   Gemeente   10-­‐25.000  inw.  

Gemeente   25-­‐50.000  inw.  

Gemeente   50-­‐100.000  inw.  

Gemeente   >  100.000  inw.  

Gemiddeld  

Standaard-­‐ afwijking  

Modale  score  

Laagste  score  

Hoogste  score  

Oordeel  burgers  over:   Veiligheid  in  de  buurt     Aandacht  voor  verbeteren   leefbaarheid  en  veiligheid   Informatie  over  aanpak   leefbaarheid  en  veiligheid   Betrekken  burgers  bij   aanpak  sociale  veiligheid   Bereikbaarheid  voor   meldingen  en  klachten  over   onveiligheid  en  overlast   Reactie  gemeente  op   meldingen  en  klachten   Gemeente  doet  wat  ze  zegt   bij  verbeteren  leefbaarheid   en  veiligheid   Leefbaarheid  in  de  buurt   Duidelijkheid  regels   Ontbreken  regels   Tegenstrijdigheid  regels   Handhaving  regels  

Gemeente   <  10.000  inw  

 

7,0  

7,0  

7,0  

6,8  

6,8  

7,0  

0,17  

7,0  

6,2  

7,5  

6,3  

6,4  

6,4  

6,5  

6,5  

6,4  

0,21  

6,2  

5,8  

7,2  

5,9  

5,9  

6,0  

6,1  

6,2  

6,0  

0,27  

5,7  

5,2  

7,0  

5,7  

5,7  

5,8  

6,0  

6,0  

5,8  

0,28  

5,5  

5,0  

6,8  

6,6  

6,6  

6,6  

6,5  

6,6  

6,6  

0,18  

6,7  

6,1  

7,3  

6,1  

6,1  

6,1  

6,1  

6,1  

6,1  

0,19  

6,0  

5,5  

6,6  

5,8  

5,8  

5,8  

5,8  

5,9  

5,8  

0,20  

5,5  

5,1  

6,5  

7,5   6,6   5,9   6,0   5,9  

7,5   6,7   5,8   5,9   5,9  

7,4   6,7   6,0   6,0   6,0  

7,3   6,7   6,0   6,0   6,0  

7,3   6,7   6,0   6,0   6,0  

7,4   6,7   5,9   6,0   6,0  

0,15   0,15   0,29   0,19   0,18  

7,5   6,5   5,6   6,0   6,0  

6,8   5,9   5,2   5,2   5,1  

8,0   7,3   7,5   7,5   6,7  

  Drie  van  de  twaalf  indicatoren  scoorden  gemiddeld  een  onvoldoende,  al  waren  het  geen  ‘zware’   onvoldoendes.  Het  gaat  om  de  indicatoren  ‘betrekken  burgers  bij  aanpak  sociale  veiligheid’,  ‘de   22    

gemeente  doet  wat  ze  zegt  bij  het  verbeteren  van  leefbaarheid  en  veiligheid’  en  de  ‘tevredenheid   over  het  ontbreken  van  regels’.  Het  blijkt  trouwens  ook  dat  de  modale  scores  van  deze  drie   indicatoren  (veel)  lager  liggen  dan  de  gemiddelde  score,  en  dus  ook  onvoldoende  zijn.  Dat  duidt  erop   dat  het  aantal  gemeenten  dat  een  onvoldoende  scoort  op  deze  indicatoren  groter  is  dan  het  aantal   gemeenten  dat  wél  een  voldoende  scoort.  Dat  blijkt  ook  zo  te  zijn.  Zo  blijken  op  de  indicator     ‘betrekken  burgers  bij  aanpak  sociale  veiligheid’  156  gemeenten  (68%)  een  onvoldoende  te  hebben   gescoord,  en  op  ‘de  gemeente  doet  wat  ze  zegt  bij  het  verbeteren  van  leefbaarheid  en  veiligheid’  nog   meer:  164  (72%).  Daarnaast  zijn  er  nog  twee  indicatoren  waarbij  de  modale  score  onvoldoende  is:   ‘de  informatie  over  de  aanpak  van  leefbaarheid  en  veiligheid’  en  de  ‘tegenstrijdigheid  van  de  regels’.   Uiteindelijk  zijn  er  dus  vijf  indicatoren  waarbij  enige  zorg  over  de  tevredenheid  van  de  inwoners     blijkt.  De  indicator  ‘betrekken  burgers  bij  aanpak  sociale  veiligheid’  heeft  overigens  ook  relatie  met   de  rol  van  partner,  die  hierna  behandeld  wordt.     De  rol  van  partner   Bij  deze  rol  gaat  het  om  burgerparticipatie:  in  hoeverre  zijn  de  burgers  tevreden  over  hun  invloed  en   over  de  manieren  waarop  hun  gemeentebestuur  hen  betrekt  bij  het  maken  en  uitvoeren  van   gemeentelijke  plannen  en  of  het  gemeentebestuur  überhaupt  geïnteresseerd  in  wat  burgers  vinden.     Overall  kreeg  deze  rol  van  de  burgers  een  5,7  als  gemiddelde  van  alle  deelnemende  gemeenten.   Daarmee  is  dit  cijfer  het  laagste  rapportcijfer  per  rol  (zie  figuur  10).  Kennelijk  zijn  de  burgers  niet  echt   tevreden  over  de  mogelijkheden  waarop  ze  hun  invloed  kunnen  geven  en  hoe  de  gemeenten   daarmee  omgaan.     We  beschouwen  deze  rol  op  dezelfde  wijze  als  waarop  we  de  rol  van  kiezer  nader  analyseerden.  De   scores  op  de  indicatoren  zijn  weergegeven  in  figuur  15.     Figuur  15:  onderverdeling  indicatoren  behorend  bij  de  rol  van  partner.    

Gemeente  <  10.000  inw     Gemeente  10-­‐25.000  inw.   Gemeente  25-­‐50.000  inw.   Gemeente  50-­‐100.000  inw.   Gemeente  >  100.000  inw.   Gemiddeld   Standaardafwijking   Modale  score   Laagste  score   Hoogste  score  

Betrekken    Interesse    Voldoende   burgers  bij   gemeente  in   inspraakmog totstandkom mening   elijkheden   ing  plannen     burgers    

5,8      5,8    5,7    5,6    5,7    5,7    0,24   5,7    5,0    6,7  

6,2     6,2    6,1    6,1    6,3    6,2    0,25   6,0    5,3    7,1  

 5,9    6,0    5,9    5,8    5,9    5,9    0,21   6,0    5,3    6,8  

Betrekken   burgers  bij   uitvoering   plannen    

 5,6      5,7    5,6    5,5    5,6    5,6    0,22   5,5    4,9    6,5  

Burgers   hebben   invloed  op   wat   gemeente   doet        5,3      5,3    5,2    5,2    5,3    5,3    0,22   5,2    4,5    6,0  

  Ook  hierbij  geldt  weer  dat  er  geen  significante  verschillen  zijn  te  constateren  tussen  kleine  en   grote(re)  gemeenten.  Weer  blijkt  dat  schaal  geen  invloed  heeft  op  de  tevredenheid.     23    

Slechts  één  van  de  vijf  indicatoren  scoort  een  voldoende:  alleen  het  oordeel  van  de  burgers  op  de   vraag  of  de  gemeente  interesse  heeft  in  hun  mening  scoort  hoger  dan  een  6.    Vier  indicatoren  scoren   gemiddeld  een  onvoldoende,  al  is  het  gemiddelde  cijfer  op  de  vraag  of  burgers  vinden  dat  ze   voldoende  inspraakmogelijkheden  hebben  net  onder  de  streep.  De  modale  score  op  deze  indicator  is   net  een  voldoende  (6,0).   Burgers  vinden  in  het  algemeen  dat  ze  onvoldoende  invloed  hebben  op  wat  de  gemeente  doet  (cijfer   5,3).  Dit  is  een  erg  lage  score  want  de  hoogste  score  die  op  deze  indicator  behaald  is,  is  een  6,0.  Dat   is  net  het  breekpunt.  Bij  nadere  analyse  (zie  figuur  11)  blijken  er  slechts  twee  gemeenten  een   voldoende  te  scoren  op  deze  indicator.  238  Gemeenten  scoren  dus  een  onvoldoende.       Burgers  vinden  verder  dat  ze  te  weinig  betrokken  worden  bij  het  maken  van  plannen  (cijfer  5,7)  en   de  uitvoering  van  die  plannen  (cijfer  5,6).  Maar  hier  scoren  meer  gemeenten  een  voldoende:  56   gemeenten  scoren  een  voldoende  bij  het  betrekken  van  burgers  bij  de  totstandkoming  van   gemeentelijke  plannen  en  27  gemeenten  een  voldoende  bij  de  uitvoering  van  plannen.  Maar  ook  hier   scoort  de  overgrote  meerderheid  een  onvoldoende.     De  rol  van  wijkbewoner   Bij  de  rol  van  wijkbewoner  gaat  het  om  de  vraag  wat  burgers  vinden  van  hun  woon-­‐  en  leefomgeving.   Burgers  worden  bevraagd  over  de  voorzieningen  in  de  directe  woonomgeving  en  in  de  gemeente.   Verder  gaat  het  over  het  aanzicht  van  de  wijk  (onderhoud  groen,  netheid,  afvalinzameling)  en   worden  er  vragen  gesteld  over  fietspaden,  verkeersveiligheid,  het  openbaar  vervoer  en  de   bereikbaarheid  met  de  auto.     Voor  de  rol  van  burger  als  wijkbewoner  geldt  hetzelfde  als  voor  de  klantrol:  alle  deelnemende   gemeenten  scoorden  een  voldoende.  In  figuur  10  wordt  dit  al  aangegeven.  Burgers  zijn  dus  in  het   algemeen  tevreden  over  de  voorzieningen,  het  onderhoud  van  hun  wijk  en  over  het  verkeer  en   vervoer  in  wijk,  buurt  en  gemeente.     Slechts  één  indicator  scoorde  gemiddeld  een  onvoldoende:  het  oordeel  van  de  burgers  over   voorzieningen  voor  jongeren.  Alleen  de  gemeente  Opmeer  scoorde  hierbij  een  voldoende  (6,1);  alle   overige  23210  gemeenten  scoorden  een  onvoldoende.   Opmerkelijk  bij  deze  rol  zijn  de  verschillen  tussen  de  gemeenten.  Die  blijken  bij  deze  rol  het  grootst   te  zijn.  Gemiddeld  gesproken  zijn  de  burgers  dus  wel  tevreden  in  deze  rol,  maar  de  verschillen  zijn   juist  in  deze  rol  fors.  In  figuur  16  zijn  de  grootste  verschillen  weergegeven.  Verklaringen  hiervoor  zijn   op  basis  van  dit  basale  onderzoek  niet  te  geven.  Daarvoor  is  nadere  studie  nodig.   Figuur  16:  indicatoren  met  de  grootste  verschillen  tussen  de  hoogst  en  de  laagst  scorende  gemeenten   op  de  rol  van  burger  als  wijkbewoner.   Indicator   Uitgaansmogelijkheden/horeca   Openbaar  vervoer  in  de  wijk  

Hoogste   score   8,5   8,2  

Gemeente   Schagen   Rijswijk  

Laagste   score   4,6   4,7  

Gemeente   Duiven   West  Maas  en   Waal  

Verschil   3,8   3,5  

                                                                                                                         Van  zeven  gemeenten  kon  geen  cijfer  worden  berekend  voor  deze  indicator.    

10

24    

Winkels  in  de  gemeente   Winkels  in  de  buurt   Cultuur   Openbaar  vervoer  in  de  gemeente   parkeermogelijkheden   Onderhoud  wegen  en  fietspaden   Afvalinzameling   Welzijnsvoorzieningen  

8,7   8,8   8,2   7,9   7,9   8,4   8,5   7,1  

Leeuwarderadeel   Leeuwarderadeel   Haarlem   Rijswijk   Rijssen-­‐Holten   ’s  Hertogenbosch   Eemsmond   Ede  

5,3   5,5   5,2   4,9   5,1   5,6   5,9   4,6  

Strijen   Strijen   Zwijndrecht   Buren   Enkhuizen   Oldambt   Ouder-­‐Amstel   Nederlek  

3,4   3,3   3,0   3,0   2,8   2,8   2,6   2,5  

  De  rol  van  belastingbetaler   Tot  slot  nog  iets  over  de  rol  van  belastingbetaler.  Voor  deze  rol  worden  geen  rapportcijfers  berekend   omdat  KING  nog  steeds  worstelt  met  de  vraag  welke  indicatoren  geschikt  zijn  om  zinvolle  uitspraken     te  doen  over  het  efficiënt  en  effectief  inzetten  van  belastinggeld.       In  de  onderzochte  jaren  werd  slechts  één  indicator  gehanteerd:  namelijk  wat  burgers  vonden  van  de   stelling:  ‘ik  krijg  voldoende  terug  voor  mijn  belastinggeld’.  De  score  staat  in  figuur  17.     Figuur  17:  de  enige  indicator  bij  de  rol  van  burger  als  belastingbetaler.     Gemeente  <  10.000  inw     Gemeente  10-­‐25.000  inw.   Gemeente  25-­‐50.000  inw.   Gemeente  50-­‐100.000  inw.   Gemeente  >  100.000  inw.   Gemiddeld   Standaardafwijking   Laagste  score   Hoogste  score  

‘ik  krijg  voldoende  terug  voor   mijn  belastinggeld’     5,9    5,9    5,9    5,8    5,8    5,8    0,29    4,9    6,9  

  Burgers  van  de  meeste  gemeenten  vinden  dus  dat  de  besturen  niet  goed  omgaan  met  hun   belastinggeld.  Dat  is  niet  anders  dan  in  de  jaren  2005  t/m  2007  toen  deze  indicator  ook  gemiddeld   een  onvoldoende  kreeg.    

5.4  Verschillen  en  overeenkomsten  tussen  gemeenten   Nu  we  een  algemeen  beeld  hebben  van  de  uitkomsten,  kunnen  we  verder  kijken  naar  verschillen  en   overeenkomsten  tussen  gemeenten.   Grotere  en  kleineren  gemeenten   In  het  voorgaande  werd  al  helder  dat  de  schaal  van  gemeenten,  i.c.  het  aantal  inwoners,  geen   invloed  heeft  op  de  uiteindelijke  scores.     Verschillen  tussen  gemeenten  bij  de  kiezersrol   Uit  figuur  10  valt  af  te  lezen  dat  de  kiezersrol  met  een  5,9  als  gemiddelde  van  de  240  deelnemende   gemeenten  een  kleine  voldoende  scoorde,  als  niet  te  streng  wordt  vastgehouden  aan  de  6  als   25    

kantelpunt.  De  spreiding  van  de  scores  ligt  tussen  4,6  en  6,6.  Uiteindelijk  bleken  138  gemeenten   (58%)  een  score  lager  dan  6,0  te  hebben  en  101  gemeenten  (42%)  een  6,0  of  hoger.     Bij  elke  indicator  (figuur  13)  werden  er  door  individuele  gemeenten  onvoldoendes  en  voldoendes   gescoord.  Er  waren  dus  gemeenten  waar  de  burgers  (erg)  ontevreden  waren  over  de  raad  en  het   college,  maar  gelukkig  ook  gemeenten  waar  wél  tevreden  burgers  waren.  In  figuur  18  zijn  de  tien   hoogst  scorende  en  de  tien  laagst  scorende  gemeenten  op  de  kiezersrol  weergegeven.   Figuur  18:  scores  van  de  tien  gemeenten  met  de  hoogste  en  de  tien  gemeenten  met  de  laagste  cijfers   op  de  rol  van  burger  als  kiezer  (2010  t/m  2013).   Gemeente  

Prov.  

Inwon.  

Beesel   Beek   Aa  en  Hunze   H-­‐Ido-­‐Ambacht   Schagen   Heemstede   Barendrecht   Nunspeet   Tytsjerksteradiel   Bunschoten  

Limb   Limb   Dr   Z-­‐H   N-­‐H   N-­‐H   Z-­‐H   Gld   Frl   Utr  

13742   16457   25738   28257   18653   26317   47053   26609   32164   20316  

    Frl     15844   Harlingen   Sint-­‐Oedenrode   N-­‐Br   17910   Oldambt   Gron   39095   Sint  Anthonis   N-­‐Br   11760   Ommen   Ov   17380   Alkmaar   N-­‐H   94269   Leiderdorp   Z-­‐H   26706   Texel   N-­‐H   13662   Den  Helder   N-­‐H   57065   Maasdriel   Gld   24022         Gemiddelde  alle  gemeenten    

Invloed   vertegen   Vertrou   Nakome Goed   Totaal   als   woordi-­‐ wen  in   n   gemeen   score  rol   kiezer   ging   B&W   beloften   te   kiezer   door   door   bestuur   raad   B&W   6,2   6,1   7,0   6,5   7,2   6,6   6,2   6,1   7,1   6,5   7,1   6,6   6,1   5,9   7,0   6,2   7,0   6,4   6,2   6,0   6,9   6,2   6,9   6,4   6,0   5,9   7,0   6,3   7,0   6,4   6,2   6,0   6,8   6,1   7,0   6,4   6,1   5,8   6,8   6,3   6,9   6,4   6,1   6,0   6,8   6,1   6,7   6,3   6,2   5,9   6,7   6,0   6,8   6,3   5,8   5,7   6,9   6,3   6,9   6,3     5,3   5,1   5,1   5,3   5,4   5,4   5,1   5,2   4,8   4,6     5,7  

  4,8   4,9   5,0   5,1   5,1   5,1   4,9   5,1   4,5   4,3     5,5  

  6,1   5,9   5,6   5,5   5,5   5,3   5,4   5,5   5,3   5,0     6,3  

  5,4   5,0   5,0   5,1   5,0   4,8   4,9   4,9   4,9   4,7     5,7  

  4,9   5,4   5,4   5,1   4,9   5,2   5,3   5,1   4,7   4,4     6,2  

  5,3   5,3   5,2   5,2   5,2   5,2   5,1   5,1   4,8   4,6     5,7  

  Gemeenten  die  positief  scoren,  hebben  in  de  meeste  gevallen  ook  een  voldoende  op  de   onderliggende  indicatoren.  Ze  hebben  vertrouwen  in  hun  bestuur,    al  blijft    de  raad  de  zwakke   schakel  in  het  geheel.  Maar  in  tegenstelling  tot  de  grote  groep  gemeenten  vinden  de  burgers  dat  ze   wel  voldoende  invloed  hebben  op  hun  bestuur.  Ze  hebben  voldoende  vertrouwen  in  hun  college  en   vinden  dat  in  de  meeste  gevallen  de  beloften  ook  worden  nagekomen.     Dit  in  tegenstelling  tot  de  lagere  regionen  van  deze  lijst.  Een  onvoldoende  totaalcijfer  betekent  een   onvoldoende  op  álle  onderliggende  indicatoren.  Dus  geen  goed  gemeentebestuur?  Dan  ook  geen   vertrouwen  in  het  college,  om  over  de  burgerinvloed  maar  te  zwijgen.  

26    

Het  valt  op  dat  bij  de  onvoldoende  scores  gemeenten  voorkomen  die  nogal  negatief  in  het  nieuws   waren  als  het  ging  over  hun  bestuur:  Harlingen,  Den  Helder  (Schoenmaker,  2011)  en  Maasdriel   (Korsten  en  Schoenmaker,  2011).  Maar  dat  geldt  voor  veel  meer  gemeenten  met  onvoldoendes.  Wie   googelt  op  de  naam  van  de  gemeente  in  combinatie  met  ‘bestuurscrisis’  komt  vrijwel  altijd  hits   tegen.  Het  gaat  dan  om  ruzies  in  de  raden,  ruzies  in  specifieke  partijen,  afgetreden  wethouders,   problemen  tussen  raad  en  college  en  ga  zo  maar  door.     Verschillen  bij  de  rol  van  partner   Bij  de  kiezersrol  werd  al  ingegaan  op  de  vraag  hoe  het  zat  met  de  invloed  van  burgers  op  hun   gemeentebestuur.  Gemiddeld  scoorde  dat  onvoldoende.  De  rol  van  partner  gaat  dieper  in  op  de   mate  van  participatie  van  burgers.  De  eindscore  was  gemiddeld  een  5,7  en  dus  eveneens  een   onvoldoende.    Kennelijk  vinden  burgers  dat  ze  onvoldoende  betrokken  worden  bij  de  gemeentelijke   taken.   Ondanks  de  gemiddeld  lage  cijfers  op  deze  rol  en  ook  die  van  de  onderliggende  indicatoren  zijn  er   ook  gemeenten  die  overall  een  voldoende  scoren.  Datzelfde  geldt  ook  voor  de  indicatoren.  Daar   staat  wel  tegenover  dat  er  ook  scores  zijn  die  een  vol  punt  lager  scoren  dan  het  gemiddelde.   Daarvoor  bekijken  we  de  scores  van  de  individuele  gemeenten.  De  tien  gemeenten  met  de  hoogste   en  de  tien  gemeenten  met  de  laagste  scores  zijn  weergegeven  in  figuur  19.   Figuur  19:  scores  van  de  tien  gemeenten  met  de  hoogste  en  de  tien  gemeenten  met  de  laagste  cijfers   op  de  rol  van  burger  als  partner  (2010  t/m  2013).   Gemeente  

Prov.  

Inwon.  

Betrekke Interesse   Voldoend n  burgers   gemeent e   bij   e  in   inspraak totstandk mening   mogelijkh oming   burgers   eden   plannen  

Beek   Beesel   Tytsjerksteradiel   Bunschoten   Heemstede   Achtkarspelen   Bussum   Skarsterlân   Marum   Goedereede  

Limb   Limb   Frl   Utr   N-­‐H   Frl   N-­‐H   Frl   Gron   Z-­‐H  

16457      13742    32164    20316    26317    28097    32585    27520    10413    11380  

6,7   6,6   6,3   6,3   6,3   6,3   6,3   6,3   6,4   6,2  

7,0   6,8   6,5   6,8   6,7   6,6   6,9   6,5   6,7   6,7  

6,5   6,4   6,8   6,6   6,5   6,4   6,4   6,6   6,3   6,3  

  Bergen   op  Zoom     N-­‐Br      66130   Veghel   N-­‐Br    37437   Zwijndrecht   Z-­‐H    44499   Texel   N-­‐H    13662   Roosendaal   N-­‐Br    77426   Venlo   Limb    100027  

  5,2   5,2   5,2   5,2   5,2   5,2  

  5,7   5,8   5,8   5,7   5,6   5,7  

  5,5   5,4   5,6   5,8   5,4   5,4  

Betrekke Burgers   n  burgers   hebben   bij   invloed   uitvoerin op  wat   g  plannen   gemeent e  doet       6,5   6,0   6,5   6,0   6,2   5,8   6,2   5,7   6,2   5,7   6,3   5,7   6,1   5,7   6,1   5,7   6,0   5,8   6,1   5,7     5,1   5,1   5,3   5,0   5,2   5,2  

  4,9   4,9   4,7   4,6   4,8   4,8  

Totaal   score  rol   11 partner  

6,5   6,5   6,3   6,3   6,3   6,3   6,2   6,2   6,2   6,2     5,3   5,3   5,3   5,3   5,2   5,2  

                                                                                                                        11

 Voor  de  goede  orde  wordt  opgemerkt  dat  er  meer  gemeenten  waren  die  gemiddeld  een  6,2  scoorden  en  ook   meer  gemeenten  die  gemiddeld  een  5,3  scoorden.  Dat  die  niet  zijn  weergegeven  heeft  te  maken  met   afrondingsverschillen.      

27    

Oldambt   Gron    39095   Den  Helder   N-­‐H    57065   Leiderdorp   Z-­‐H    26706   Maasdriel   Gld    24022         Gemiddelde  alle  gemeenten    

5,0   5,1   5,0   5,2      5,7  

5,6   5,4   5,4   5,3      6,2  

5,4   5,3   5,5   5,3      5,9  

4,9   5,1   4,9   5,0      5,6  

4,6   4,6   4,6   4,5      5,3  

5,1   5,1   5,1   5,1     5,7  

  Ook  hier  valt  het  weer  op  dat  de  laagst  scorende  gemeenten  eveneens  geen  enkele  voldoende   scoorden  op  de  onderliggende  indicatoren.  Omgekeerd  geldt  dat  niet:  de  tien  hoogst  scorende   gemeenten  scoorden,  op  twee  gemeenten  na,  een  onvoldoende    op  de  vraag  of  hun  burgers  vinden   dat  ze  invloed  hebben  op  wat  hun  gemeentebestuur  doet.    Maar  op  de  overige  vier  indicatoren   scoren  ze  een  voldoende.     Het  valt  ook  op  dat  gemeenten  die  bij  de  kiezersrol  positief  uit  de  bus  kwamen  ook  positief  scoren  op   de  rol  van  partner  (Beesel,  Beek,  Heemstede,  Tytsjerksteradiel,  Bunschoten).  Datzelfde  geldt  ook   voor  de  laag  scorende  gemeenten,  zoals  Leiderdorp,  Texel,  Den  Helder  en  Maasdriel.     Een  ranglijst  van  gemeenten   Dat  werpt  de  vraag  op  om  na  te  gaan  hoe  het  totaalbeeld  van  de  gemeenten  is.  Daartoe  zijn  de   uitkomsten  getotaliseerd  en  gerangschikt  van  laag  naar  hoog.  Gebleken  is  dat  31  gemeenten  niet   getotaliseerd  konden  worden  omdat  ze  ten  minste  één  rol-­‐cijfer  misten.     De  tien  hoogst  scorende  en  de  tien  laagst  scorende  gemeenten  zijn  weergegeven  in  figuur  20.  De   complete  ‘ranglijst’  is  weergegeven  in  bijlage  2.     Figuur  20:  de  tien  gemeenten  met  de  hoogste  en  de  tien  gemeenten  met  de  laagste  cijfers  (2010  t/m   2013).   Gemeente  

Prov.  

Inwon.  

Kiezer  

Klant  

Partner  

7,9   7,8   8,1   8,1   8,1   7,9   7,7   7,7   7,9   7,9  

Onderdaa n   6,7   6,7   6,6   6,7   6,7   6,7   6,7   6,6   6,5   6,5  

Beek   Beesel   Tytsjerksteradiel   Bunschoten   Rijssen-­‐Holten   Heemstede   Barendrecht   Schagen   Achtkarspelen   Aa  en  Hunze  

Limb   Limb   Frl   Utr   Ov   N-­‐H   Z-­‐H   N-­‐H   Frl   Dr  

16457   13742   32164   20316   37561   26317   47053   18653   28091   25738  

6,6   6,6   6,3   6,3   6,3   6,4   6,4   6,4   6,2   6,4  

 gemiddeld     Coevorden   Sint  Anthonis   Ommen   Emmen   Oostzaan   Leiderdorp   Harlingen  

    Dr   N-­‐Br   Ov   Dr   N-­‐H   Z-­‐H   Frl  

    35881   11760   17380   108838   9097   26706   15844  

  6,4     5,5   5,2   5,2   5,4   5,3   5,1   5,3  

6,5   6,5   6,3   6,3   6,1   6,3   6,2   6,2   6,3   6,1  

Wijkbew oner   7,3   7,5   7,4   7,3   7,5   7,3   7,4   7,3   7,3   7,3  

Totaal   score     35,0   35,0   34,7   34,7   34,7   34,7   34,3   34,2   34,2   34,2  

  7,9     7,7   7,6   7,4   7,4   7,5   7,6   7,4  

  6,6     5,9   6,0   6,2   6,0   5,8   6,1   6,0  

  6,3     5,3   5,5   5,5   5,3   5,4   5,1   5,3  

  7,4     6,6   6,8   6,8   6,8   6.9   6,8   6,7  

    31,1   31,1   31,1   30,9   30,8   30,7   30,7  

28    

Oldambt   Den  Helder   Maasdriel     Gemiddeld  

Gron   N-­‐H   Gld      

39095   57065   24022      

5,2   4,8   4,6     5,2  

7,4   7,5   7,6     7,5  

6,2   6,2   5,7     6,0  

5,1   5,1   5,1     5,3  

6,7   6,8   6,6     6,7  

30,7   30,4   29,6      

  Het  lijkt  een  open  deur,  maar  gemeenten  die  overall  hoog  scoren  krijgen  op  alle  rollen  hogere   waarderingen  van  hun  burgers.  Dat  loopt  trouwens  erg  uiteen.  Zo  verschilt  het  gemiddelde  van  de   tien  hoogst  en  laagst  scorende  gemeenten  op  de  rollen  van  kiezer  en  partner  minimaal  een  vol  punt.   Bij  de  overige  rollen  is  dat  minder  –  het  verloopt  van  0,7  op  de  rol  van  wijkbewoner  naar  0,4  op  de   rol  van  klant  –  maar  het  is  wel  iedere  keer  lager.  Welke  redenen  daaraan  ten  grondslag  liggen  is  op   basis  van  dit  algemene  basale  onderzoek  niet  na  te  gaan.  Het  is  dus  niet  mogelijk  om  nu  te   concluderen  dat  doordat  burgers  vinden  dat  ze  niet  voldoende  gehoord  worden  (partnerrol)  en/of  ze   weinig  vertrouwen  hebben  in  hun  bestuur  (kiezerrol)  en  ook  minder  waardering  is  voor  het   uitvoerende  werk  in  de  buurten  en  wijken  (rol  van  wijkbewoner)  of  voor  de  waardering  van  het   baliewerk  (klantrol).  Daarvoor  is  nader  onderzoek  nodig.     Wanneer  we  de  ‘ranglijst’  van  bijlage  2  (deels  weergegeven  in  figuur  20)  vergelijken  met  die  van  de   lijst  van  de  jaren  2005  t/m  2007,  dan  valt  het  op  dat  er  gemeenten  zijn  die  in  beide  lijsten  hoog   scoren  (Bunschoten,  Heemstede,  Aalburg,  Zwolle)  maar  ook  die  onveranderd  laag  staan  (Den  Helder,   Harlingen,  Steenbergen).  Kennelijk  verandert  het  imago  van  een  gemeente  niet  zo  snel.     Heringedeelde  gemeenten   In  figuur  21  zijn  de  resultaten  weergegeven  van  39  gemeenten12  die  tussen  2000  en  2014  via   herindeling  zijn  ontstaan.  In  dit  geval  zijn  wél  de  resultaten  weergegeven  indien  gemeenten  vaker   dan  eenmaal  deelnamen.     Figuur  21:  Uitkomsten  heringedeelde  gemeenten   Gemeente   Bergen  (NH.)   Bergen  (NH.)   Berkelland   Berkelland   Bloemendaal   Bloemendaal   Bronckhorst   Castricum   Castricum   De  Bilt   De  Bilt   Deventer   Doetinchem   Drechterland  

deel-­‐ name   2010   2012   2010   2012   2011   2013   2010   2011   2013   2011   2013   2012   2011   2012  

prov.   N-­‐H   N-­‐H   Gld   Gld   N-­‐H   N-­‐H   Gld   N-­‐H   N-­‐H   Utr   Utr   Ov   Gld   N-­‐H  

Herinde-­‐ ling  in:   2001   id.   2005   id.   2009   id.   2005   2002   id.   2001   id.   2005   2005   2006  

 

kiezer  

klant  

                           

5,6   5,6   5,2   5,5   5,8   5,6   5,9   5,6   5,8   5,8   5,6   6,1   5,7   6,0  

7,5   7,4   -­‐   -­‐   7,7   7,6   7,7   7,7   7,1   -­‐   7,6   7,8   7,3   7,9  

onder-­‐ daan   6,1   6,3   6,1   6,0   6,5   6,4   6,2   6,3   6,4   -­‐   -­‐   6,4   6,3   6,4  

part-­‐ ner   5,5   5,6   5,4   5,6   5,7   5,7   5,8   5,6   5,9   5,6   5,7   6,0   5,5   5,9  

wijkbe-­‐ woner   6,7   6,8   6,8   6,9   7,0   7,0   6,9   7,1   7,2   6,7   6,8   7,0   7,0   7,0  

                                                                                                                         Voor  de  gemeentelijke  herindelingen  zie:  http://www.cbs.nl/nl-­‐‑NL/menu/informatie/decentrale-­‐‑ overheden/informatie-­‐‑voor-­‐‑gemeenten/gemeenten-­‐‑en-­‐‑regionale-­‐‑indelingen/herindelingen-­‐‑en-­‐‑ grenswijzigingen/default.htm  

12

29    

Echt-­‐Susteren   Goeree-­‐Overflakkee   Horst  aan  de  Maas   Kampen   Kampen   Katwijk   Katwijk   Koggenland   Koggenland   Leudal   Lochem   Medemblik   Medemblik   Nieuwkoop   Nijkerk   Nijkerk   Nijkerk   Oldambt   Olst-­‐Wijhe   Olst-­‐Wijhe   Oss   Overbetuwe   Overbetuwe   Peel  en  Maas   Pijnacker-­‐Nootdorp   Raalte   Raalte   Rijssen-­‐Holten   Rijssen-­‐Holten   Roerdalen   Roermond   Roermond   Rotterdam   Rotterdam   Steenwijkerland   Súdwest-­‐Fryslân   Terneuzen   Teylingen   Teylingen   Utrecht   Venlo   Venlo   Zevenaar   Zwijndrecht     Gemiddelde   Gemiddelde  alle   gemeenten  

2010   2013   2012   2011   2013   2011   2013   2010   2012   2010   2012   2011   2013   2010   2010   2011   2012   2011   2010   2012   2012   2010   2013   2011   2010   2011   2013   2011   2013   2012   2010   2012   2010   2012   2011   2013   2012   2010   2012   2012   2010   2012   2010   2011        

Limb   Z-­‐H   Limb   Ov   Ov   Z-­‐H   Z-­‐H   N-­‐H   N-­‐H   Limb   Gld   N-­‐H   N-­‐H   Z-­‐H   Gld   Gld   Gld   Gron   Ov   Ov   N-­‐Br   Gld   Gld   Limb   Z-­‐H   Ov   Ov   Ov   Ov   Limb   Limb   Limb   Z-­‐H   Z-­‐H   Ov   Frl   10   Z-­‐H   Z-­‐H   Utr   Limb   Limb   Gld   Z-­‐H        

2003   2013   2001,2010   2001   id.   2006   id.   2007   id.   2007   2005   2007,  2011   id.   2007   2000   id.   id.   2010   2001   id.   2003,2011   2001   id.   2010   2002   2001   id.   2001,2004   id.   2007   2007   id.   2010   id.   2001   2011   2003   2006   id.   2001   2001,2010   id.   2005   2003        

                                                                                             

5,5   5,7   6,0   6,2   6,2   6,2   5,8   5,9   6,2   5,7   5,8   5,8   5,6   5,8   6,0   6,0   6,1   5,2   6,2   6,0   6,1   6,1   5,5   6,1   5,5   5,8   5,4   6,3   6,3   6,2   6,2   6,0   6,0   6,1   5,9   6,0   6,0   6,1   6,3   5,6   6,0   5,4   6,2   5,9     5,9   5,9  

7,9   7,6   7,5   -­‐   7,6   -­‐   7,6   -­‐   7,8   7,6   7,5   -­‐   7,6   -­‐   -­‐   -­‐   7,7   7,4   7,8   7,7   7,8   7,6   7,7   7,9   7,6   7,7   7,8   -­‐   8,1   7,6   7,5   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   7,6   -­‐   7,9   7,2   -­‐   -­‐   7,6   7,7     7,6   7,7  

6,1   6,2   6,3   6,6   6,7   6,4   6,4   6,2   6,4   6,1   6,2   6,1   6,1   6,3   6,5   6,3   6,5   6,2   6,4   6,5   6,3   6,2   6,3   6,4   6,3   6,3   6,2   6,7   6,7   6,4   6,3   6,3   6,3   -­‐   6,3   6,4   6,5   6,4   6,6   6,4   6,4   -­‐   6,4   6,1     6,3   6,3  

5,5   5,4   5,8   5,8   6,0   5,8   5,6   5,7   6,0   5,7   5,5   5,6   5,5   5,8   5,6   5,9   5,9   5,1   6,1   5,9   5,8   5,7   5,3   6,0   5,5   5,8   5,6   6,1   6,1   6,2   5,8   5,8   5,6   5,7   5,6   5,7   5,9   5,9   6,2   5,7   5,7   5,2   5,9   5,3     5,7   5,7  

6,8   7,0   7,1   7,2   7,1   7,0   6,9   7,0   7,2   6,8   6,9   6,9   7,1   6,8   6,9   7,1   7,1   6,7   7,0   7,0   7,0   6,9   7,0   7,0   6,8   7,0   7,1   7,4   7,5   7,0   6,9   7,0   7,1   7,0   6,9   7,1   7,0   6,9   7,1   7,2   6,9   7,2   7,0   6,7     7,0   7,0  

  Hieruit  blijkt  dat  er  geen  verschil  op  het  niveau  van  de  burgerrollen  zit  tussen  gemeenten  die   ontstaan  zijn  als  gevolg  van  fusie  en  andere  vormen  van  herindeling.     30    

In  een  in  oktober  2008  verschenen  rapport  van  Berenschot  en  de  Rijksuniversiteit  Groningen  van  een   onderzoek  naar  de  effecten  van  gemeentelijke  herindelingen  in  twaalf  Zuid-­‐Hollandse  gemeenten   (vanaf  1991)  werd  onder  andere  geconcludeerd  dat  het  vertrouwen  van  burgers  in  hun  gemeente  na   de  herindeling  was  afgenomen  (Fraanje  e.a.,  2008).  Dat  gebeurde  trouwens  zonder  dat  die  burgers   dat  zelf  was  gevraagd,  maar  door  indrukken  van  direct  betrokkenen  zoals  raadsleden,  wethouders,   burgemeesters,  gemeentesecretarissen,  vertegenwoordigers  van  maatschappelijke  organisaties  en   het  bedrijfsleven,  etc.   Bij  waarstaatjegemeente  wordt  het  vertrouwen  van  de  burgers  in  het  college  gemeten  (bij  de   kiezers-­‐rol)13.  Het  blijkt  dat  het  gemiddelde  van  de  heringedeelde  gemeenten  op  deze  indicator   uitkomt  op  6,3  wat  overeenkomt  met  het  gemiddelde  van  alle  gemeente  op  de  indicator  (zie  figuur   19.     De  constatering  is  dus  dat  op  basis  van  deze  studie  het  vertrouwen  van  burgers  in  het  bestuur  van   heringedeelde  gemeenten  niet  afwijkt  van  niet-­‐heringedeelde  gemeenten.     Wanneer  dus  expliciet  wordt  nagegaan  of  het  vertrouwen  van  burgers  in  de  gemeente  (erg)  is   afgenomen  dan  wordt  daar  kennelijk  extremer  op  geantwoord  dan  op  de  vraag  of  men  überhaupt   vertrouwen  heeft  in  het  college.     Op  grond  van  de  resultaten  van  waarstaatjegemeente  tot  nu  toe  kunnen  we  dus  niet  stellen  dat   inwoners  van  heringedeelde  gemeenten  beter  of  slechter  te  spreken  zijn  over  de  prestaties  hun   gemeente  dan  burgers  van  niet-­‐heringedeelde  gemeenten.  Overigens  volgde  deze  constatering   impliciet  ook  al  uit  figuur  10  maar  het  uitlichten  van  39  heringedeelde  gemeenten  geeft  geen  ander   beeld.  Burgers  van  heringedeelde  gemeenten  waarderen  de  prestaties  van  hun  gemeente  dus  niet   anders  dan  burgers  van  niet-­‐heringedeelde  gemeenten.     Overigens  is  dit  wel  iets  wat  nader  onderzocht  zou  kunnen  worden.  Immers,  uit  allerlei  onderzoeken   (onder  andere  het  hier  gememoreerde  Berenschot/RUG-­‐onderzoek)  blijkt  dat  burgers  in  het   algemeen  vinden  dat  de  afstand  tussen  kiezer  en  gekozene  toeneemt  door  een  herindeling,  terwijl   op  andere  gebieden  de  gemeente  beter  presteert.  Hier  vinden  wij  dat  er  eigenlijk  geen  verschil  is   tussen  gemeenten  qua  inwonertal  en  ook  niet  dat  er  verschil  is  tussen  heringedeelde  gemeenten  en   niet-­‐heringedeelde  gemeenten.  Dat  kan  verklaard  worden  door  de  probleemstelling.  In  het   Berenschot/RUG-­‐rapport  van  2008  was  bijvoorbeeld  één  van  de  subvragen  in  hoeverre  herindeling   gevolgen  had  voor  de  betrokkenheid  van  burgers  bij  het  lokaal  bestuur.  Bij  waarstaatjegemeente     wordt    geen  relatie  gelegd  tussen  herindeling  en  de  mate  van  betrokkenheid.  De  vraag  bij  de  rol  van   kiezer  was  wat  burgers  vonden  van  de  invloed  en  hun    vertegenwoordiging  door  de  gemeenteraad.   Een  andere  invalshoek  dus.  Overigens  hoeft  het  een  het  ander  ook  niet  uit  te  sluiten.  Het  kan  best   zijn  dat  algemeen  geldt  dat  burgers  een  grote  afstand  ervaren  tot  hun  vertegenwoordigers  en  hun   dagelijks  bestuur,  maar  dat  wil  nog  niet  zeggen  dat  het  algemene  gevoelen  daarvan  veel  slechter  is   dan  het  oorspronkelijk  was  bij  de  individuele  gemeenten  voor  de  herindeling.  Wij  zijn  dan  ook   benieuwd  wat  de  uitkomst  is  van  gemeenten  die  ooit  deelnamen  aan  waarstaatjegemeente    en  die   naderhand  in  een  herindeling  terecht  komen.                                                                                                                              We  merken  wel  op  dat  bij  waarstaatjegemeente  het  vertrouwen  in  het  college  gemeten  wordt,  terwijl   in  het  Berenschot/RUG-­‐‑onderzoek  gevraagd  werd  naar  het  vertrouwen  in  de  gemeente.    

13

31    

Een  van  de  gemeenten  waar  dat  nu  al  voor  geldt  is  de  nieuwe  gemeente  Goeree-­‐Overflakkee,  die  op   1  januari  2013  ontstond  als  een  fusie  van  Goedereede,  Middelharnis,  Dirksland  en  Oostflakkee.  Al   deze  gemeenten  deden  al  eerder  mee  aan  het  onderzoek.  De  scores  zijn  afgebeeld  in  figuur  22.   Figuur  22:  Uitkomsten  gemeente  Goeree-­‐Overflakkee   Gemeente   Dirksland   Goedereede   Goedereede   Middelharnis   Oostflakkee     Goeree-­‐Overflakkee   Alle  gemeenten  

deel-­‐ name   2006   2006   2011   2011   2006     2013    

 

kiezer  

klant  

               

6,1   6,2   6,3   5,6   5,6     5,7   5,9  

6,9   7,7   7,8   7,8   7,7     7,6   7,7  

onder-­‐ daan   5,8   6,5   6,5   6,1   5,7     6,2   6,3  

part-­‐ ner   -­‐   -­‐   6,2   5,4   -­‐     5,4   5,7  

wijkbe-­‐ woner   6,5   6,9   7,0   7,0   6,4     6,9   7,0  

  De  deelname  van  Dirksland,  Goedereede  en  Oostflakkee  uit  2006  werd  ook  besproken  in  de   evaluatie  van  Abma  en  Korsten  (2009:  101  e.v.)14.   We  bekijken  de  verschillen  tussen  de  oude  gemeenten  en  de  nieuwe  gemeente.   Op  de  kiezersrol  vinden  de  burgers  van  de  voormalige  gemeente  Middelharnis  en  Oostflakkee  dat  er   geen  verschil  is.  Voor  de  burgers  van  Dirksland  en  Goedereede  geldt  dat  niet,  die  ervaren  het   kennelijk  als  een  achteruitgang.     Op  de  partnerrol  is  er  voor  de  burgers  van  Middelharnis  niets  veranderd,  de  burgers  van  Goedereede   vinden  dat  ze  er  nogal  op  achteruit  zijn  gegaan.     In  de  rol  van  klant  vinden  de  burgers  van  Dirksland  dat  ze  erop  vooruit  zijn  gegaan,  voor  die  van  de   overige  drie  gemeenten  is  er  niets  veranderd.     In  de  rol  van  onderdaan  vinden  de  burgers  van  Dirksland  en  Overflakkee  dat  ze  er  beter  van  zijn   geworden,  de  burgers  van  Middelharnis  merken  geen  verschil  en  die  van  Goedereede  vinden  dat  ze   er  slechter  van  geworden  zijn.     In  de  rol  van  wijkbewoner  vinden  de  burgers  van  Oostflakkee  en  Dirksland  dat  ze  erop  vooruit  zijn   gegaan.  Voor  de  burgers  van  Goedereede  en  Middelharnis  is  er  niets  veranderd,  vinden  zij.     Wat  leert  ons  deze  ene  gevalsstudie?  In  de  eerste  plaats  dat  op  systeemniveau  er  weinig  verschil  zit   tussen  heringedeelde  en  niet-­‐heringedeelde  gemeenten.  Over  de  hele  linie  denken  burgers  van   heringedeelde  gemeenten  niet  anders  over  hun  nieuwe  gemeentebestuur  dan  het  bestuur  van  hun   voormalige  kleinere  gemeente.  In  de  tweede  plaats  valt  te  constateren  dat  burgers  van  de    nieuwe   gemeente  er  anders  over  denken  dan  de  burgers  van  de  oorspronkelijke  gemeenten.  In  de  derde   plaats  leert  ons  dit  dat  we  de  gegevens  van  alle  vroegere  gemeenten  nodig  hebben  om  aannemelijke   uitspraken  te  doen  over  het  verschil  tussen  de  nieuwe  gemeenten  en  de  vroegere  kleinere   gemeenten.                                                                                                                              De  scores  uit  die  jaren  zijn  omgerekend  (Abma,  2012:  248).    

14

32    

Gemeenten  die  meer  dan  eenmaal  het  onderzoek  uitvoerden   De  uiteindelijke  bedoeling  van  prestatiemeting  is  dat  het  uiteindelijk  gaat  om  de  verbetering  van  de   prestaties,  zo  leert  onder  andere  Robert  Behn  (2003)  ons.  Gebeurde  dat  ook?  Een  aanwijzing  om   daar  iets  over  te  zeggen,  is  het  resultaat  van  gemeenten  die  vaker  dan  eenmaal  het  onderzoek  het   onderzoek  lieten  uitvoeren.     Zoals  bij  de  inleiding  al  is  aangegeven,  waren  er  in  de  onderzoeksperiode  2010  tot  en  met  2013  87   gemeenten  die  tweemaal  deelnamen,  10  driemaal  en  één  gemeente  alle  vier  jaren.  In  figuur  23  is   aangegeven  hoe  vaak  deze  gemeenten  een  hoger  of  een  lager  cijfer  haalden,  of  een  gelijk  cijfer   scoorden.  Ook  is  per  rol  het  maximale  verschil  aangegeven.     Figuur  23:  Uitkomsten  van  gemeenten  die  vaker  deelnamen  (2010  t/m  2013)..       Rapportcijfer  is  hoger   Rapportcijfer  blijft  gelijk   Rapportcijfer  is  lager     Maximale  absolute  spreiding  

 kiezer   38   23   48     0,7  

 klant   31   9   14     0,6  

onderdaan   52   29   22     0,3  

partner   44   24   42     0,5  

wijkbewoner   61   39   10     0,3  

  Uit  deze  cijfers  blijkt  nog  niet  dat  eventuele  verbeteringen  die  gemeenten  doorvoeren  direct  door   burgers  worden  waargenomen.  Maar  de  verschillen  zijn  ook  weer  niet  dusdanig  groot  dat   gemakkelijk  gesproken  kan  worden  van  verbeteringen  of  verslechteringen.  Vrijwel  altijd  waren  de   verschillen  in  opeenvolgende  scores  0,1  of  0,2.  De  aangegeven  maximale  verschillen  waren  wat  dat   betreft  uitzonderingen.  Het  meest  zichtbaar  is  dat  bij  de  rollen  van  onderdaan  en  wijkbewoner.  De   meningen  van  burgers  over  wat  hun  gemeentebestuur  doet,  veranderen  dus  niet  zo  snel.     Verwachting  14  luidde  dat  herhaalde  deelname  leidt  tot  hogere  cijfers.  Dat  blijkt  dus  niet  het  geval  te   zijn.  De  verwachting  zou  eigenlijk  moeten  luiden:  de  mening  van  burgers  over  hun  gemeentebestuur   verandert  door  de  jaren  heen  nauwelijks.    

5.5  Behandeling  van  de  uitkomsten  door  gemeenten   Als  we  het  aantal  deelnemende  gemeenten  bekijken,  blijkt  het  onderzoek  waarstaatjegemeente.nl  te   voorzien  in  een  behoefte.  Maar  welke  behoeft  is  dat  dan?  Waarom  laten  gemeenten  zich   onderwerpen  aan  dit  onderzoek?  Wat  beogen  ze  ermee?  En  als  de  resultaten  bekend  zijn,  wat   gebeurt  daar  dan  mee?  Vindt  er  dan  een  terugkoppeling  plaats  naar  de  inwoners?  Hoe  worden  de   gegevens  geïnterpreteerd?  Worden  de  resultaten  ook  besproken  in  de  gemeenteraad?  Resulteren  de   uitkomsten  ook  in  een  verbeterplan?  Al  deze  vragen  komen  hierna  aan  de  orde.   Waarom  doen  gemeenten  mee  aan  waarstaatjegemeente.nl?   De  meest  basale  reden  waarom  gemeenten  meedoen  aan  dit  instrument  is  de  nieuwsgierigheid  naar   de  mening  van  de  burgers  over  hun  gemeentebestuur.  Als  voorbeeld,  burgemeester  Jan  Willem   Wiggers  van  de  gemeente  Hattem:  

33    

“Dit  onderzoek  helpt  ons  om  scherp  te  blijven  op  hoe  inwoners  over  ons  denken  en  wat  we  kunnen   verbeteren  in  onze  werkwijze.  Daarom  is  het  waardevol  om  de  resultaten  van  dergelijke  onderzoeken   ter  harte  te  nemen  en  er  je  voordeel  mee  te  doen.”   In  2008  onderzocht  Het  Pon,  in  dat  jaar  nog  de  enige  aanbieder  van  het  onderzoek  dat  toen  nog  ‘De   Staat  van  de  Gemeente’  heette,  waarom  gemeenten  mee  hadden  gedaan  aan  dit  burgeronderzoek.   Vergelijking  met  andere  gemeenten,  verbetering  van  de  dienstverlening  en  verbetering  van  de   gemeenten  in  het  algemeen  werden  het  meest  genoemd.  Het  minst  genoemd  werden  meten  van   bestuurskracht,  vergelijkingen  met  eerdere  jaren  en  het  gebruik  van  de  resultaten  in  de   programmabegroting.     De  redenen  die  in  het  Pon-­‐onderzoek  het  minst  werden  genoemd,  zijn  nu  wel  achterhaald.  Zo  werd   in  de  evaluatie  van  de  herindeling  van  Súdwest-­‐Fryslân  van  (PWC/UvT,  2014;  Schaap  en  Van  de  Dool,   2014)    veelvuldig  verwezen  naar  de  resultaten  uit  dit  burgeronderzoek,  overigens  naast  een  door  de   onderzoekers  zelf  georganiseerde  internetenquête.     De  reden  die  we  veel  vaker  tegen  komen  is  die  van  het  vergelijken  met  deelnames  in  voorgaande   jaren:   De  gemeente  heeft  aan  dit  project  deelgenomen  om  de  tevredenheid  van  haar  inwoners  over  de   gemeente  vast  te  stellen.  In  het  voorjaar  van  2008  en  2010  heeft  de  gemeente  eveneens  meegedaan.   Zo  is  het  mogelijk  om  de  uitkomsten  van  het  onderzoek  van  2012  met  die  van  2008  en  2010  te   vergelijken  (voor  zover  dit  mogelijk  is,  omdat  op  onderdelen  de  prestatie-­‐indicatoren  zijn  aangepast).   Daarnaast  kan  de  gemeente  zichzelf  op  hoofdlijnen  en  prestaties  vergelijken  met  andere  gemeenten.   Dit  is  voor  de  gemeente  erg  waardevol,  omdat  zij  dan  kan  zien  waar  zij  staat  ten  opzichte  van  andere   gemeenten.  Er  is  een  vergelijking  gemaakt  met  35  referentiegemeente  (categorie  <  25.000  inwoners)   en  15  referentiegemeente,  categorie  25.000-­‐50.000  inwoners  (deelnemers  van  het  onderzoek  door   onderzoeksbureau  PON).   (gemeente  Olst-­‐Wijhe,  2012)     Vergelijking  met  voorgaande  jaren  was  ook  wel  te  verwachten,  want  steeds  meer  gemeenten  die   eerder  deelnamen,  lieten  het  onderzoek  naderhand  meerdere  malen  uitvoeren.  Waren  dat  in  de   jaren  tussen  2005  en  2007  nog  maar  zeventien  gemeenten  (Abma  en  Korsten,  2009:  82,  83),  tussen   2010  en  2014  waren  dat  er  al  106.  ‘Eenmaal  per  raadsperiode’,  is  een  vaak  gehoorde  frequentie.       Een  andere  nieuwe  reden  was  het  onderzoeken  op  basis  van  zogenoemde  artikel  213a  onderzoeken,   waarbij  het  college  een  eigen  onderzoek  uitvoert  naar  de  doelmatigheid  en  doeltreffendheid  van  het   gemeentebestuur:     Bij  de  vaststelling  van  de  verordening  ex  artikel  213a  Gemeentewet,  onderzoeken  doelmatigheid  en   doeltreffendheid,  is  gekozen  voor  twee  onderzoeken  per  raadsperiode.  Voor  2012  werd   Waarstaatjegemeente/burgerrollen  als  213a  onderzoek  aangewezen.   Het  onderzoek  ex  artikel  213a  Gemeentewet  is  een  onderzoek  van  het  college  van  burgemeester  en   wethouders,  waarbij  de  vraag  wordt  beantwoord  of  er  goed  is  bestuurd  en  de  uitvoering  effectief  is   geweest.  Middels  de  benchmark  Waarstaatjegemeente  worden  de  effecten  van  de  belangrijkste   onderdelen  van  de  gemeentelijke  dienstverlening  gemeten  en  vergeleken  met  de  prestaties  van   andere  gemeenten.   (Bussum,  2012)     34    

Maar  ook  in  programmabegrotingen  zien  we  veel  vaker  de  resultaten  van  waarstaatjegemeente   opduiken,  soms  als  uitvloeisel  van  een  collegeakkoord.  We  citeren  hier  nogmaals  uit  de   programmabegroting  2012-­‐2015  van  Den  Helder:  In  het  collegeprogramma  2010-­‐2014  is  de  wens   uitgesproken  dat  de  burgers  meer  vertrouwen  krijgen  in  de  gemeentelijke  bestuurders,  uitmondend  in   een  voldoende  in  de  monitor  Waarstaatjegemeente.   Wat  vonden  gemeenten  van  de  resultaten?   Uiteindelijk  komen  de  resultaten  terecht  op  het  gemeentehuis.  Een  eerste  reactie  van  burgemeester   Thijs  van  de  gemeente  Eersel,  na  de  uitkomsten  van  het  onderzoek  in  2010:     We  zijn  blij  met  het  onderzoek.  Het  geeft  een  goed  beeld  van  wat  onze  burgers  van  ons  vinden.  Over   de  uitslag  kunnen  we  gematigd  tevreden  zijn.  We  scoren  over  het  geheel  op  het  landelijke  gemiddelde   of  daarboven.  We  zien  het  als  een  uitdaging  om  de  volgende  keer  hogere  scores  te  krijgen.  Gezien  de   financiële  crisis  waarin  we  ons  bevinden,  is  dat  geen  makkelijke  opgave.   De  burgemeester  van  Eersel  verbaasde  zich  vooral  over  het  lage  cijfer  op  de  partnerrol:   Wat  me  enigszins  verbaast,  is  dat  ik  teleurstelling  proef  over  de  mate  waarin  onze  burgers  mee   kunnen  denken  en  mee  kunnen  praten  over  zaken  die  hen  aangaan.  Participatie  heeft  onze  aandacht   en  we  hebben  daar  behoorlijk  in  geïnvesteerd.  Toch  blijkt  nu  dat  we  dit  nog  niet  op  de  juiste  manier   hebben  aangepakt.   Gemeenten  gaan  vooral  vergelijken.  Dat  is  ook  de  bedoeling:  onderlinge  vergelijkingen.  Die   vergelijking  kan  betrekking  hebben  op  andere  gemeenten  die  in  datzelfde  jaar  deelnamen.  De  reactie   van  de  gemeente  Beesel  op  de  resultaten  van  de  deelname  in  2012:   Inmiddels  zijn  de  resultaten  bekend:  resultaten  waar  we  als  gemeente  trots  op  zijn.  Op  vier  van  de  vijf   onderzoeksthema’s  behalen  we  namelijk  de  hoogste  score  die  onder  alle  deelnemende  gemeenten  dit   jaar  tot  op  heden  is  behaald.     Er  wordt  ook  vergeleken  met  deelnemende  gemeenten  ‘uit  de  buurt’.  De  reactie  van  het   gemeentebestuur  van  Tytsjerksteradiel,  deelnemer  in  2013:   Over  het  algemeen  genomen  schetsten  de  inwoners  van  de  gemeente  Tytsjerksteradiel  een  positief   beeld  van  de  gemeenten  als  het  gaat  om  de  gemiddelde  rapportcijfers  voor  de  burgerrollen.  Ten     opzichte  van  het  gemiddelde  in  heel  Nederland  en  de  gemeente  Achtkarspelen  in  2011  ligt  de   gemiddelde  score  van  Tytsjerksteradiel  voor  alle  vijf  de  burgerrollen  hoger.     Maar  ook  wordt  de  relatie  gelegd  met  deelnames  in  eerdere  jaren.  Burgemeester  Van  de  Groep  van   Bunschoten:     Heel  mooi!  Onze  rapportcijfers  zijn  beslist  positief.  En  we  hebben  die  van  onze  eigen  inwoners   gekregen.  In  een  tijd  waarin  mensen  het  toch  hebben  over  de  toegenomen  ontevredenheid  over  de   overheid  beschouwen  we  deze  uitslagen  als  een  compliment.  Zeker  als  we  zien  dat  we  in  vergelijking   met  andere  gemeenten  het  heel  goed  doen.  Na  het  eerste  onderzoek,  waarvan  achteraf  bekend  werd   dat  wij  als  de  best  presterende  gemeente  uit  de  bus  kwamen,  hadden  we  natuurlijk  wel  de   verwachting  dat  we  weer  in  de  bovenste  regionen  zouden  komen.  In  die  zin  was  deze  uitkomst  nu   35    

geen  grote  verrassing.  Wel  is  positief  dat  aan  de  beoordeling  te  zien  is  dat  we  ons  inmiddels  weer   verder  ontwikkeld  hebben.  Daarin  is  te  zien  dat  de  gemeente  resultaten  heeft  bereikt,  maar  vooral   ook  dat  burgers  de  vruchten  daarvan  hebben  geplukt.   Over  het  algemeen  wordt  in  de  hoofdlijnen  relatief  veel  aandacht  besteed  aan  de  positieve  scores.   De  minder  positieve  scores  worden  nogal  eens  weggelaten  of  in  politieke  taal  weergegeven.  Een   citaat  uit  het  persbericht  van  de  gemeente  Emmen,  naar  aanleiding  van  de  deelname  in  2012:   De  resultaten  van  de  tweejaarlijkse  benchmark  'Waar  staat  je  gemeente'  zijn  bekend.  In  dit  onderzoek   geven  inwoners  van  Emmen  aan  hoe  zij  de  gemeente  waarderen.  De  gemeente  Emmen  scoort  over   het  algemeen  hoger  dan  bij  de  vorige  meting  in  2010.  Met  name  de  rol  van  de  burger  als  klant  wordt   goed  gewaardeerd.  Daar  staat  tegenover  dat  er  met  name  nog  ruimte  is  voor  verbetering  richting  de   burger  als  partner  en  de  burger  als  kiezer.   Of  de  gemeente  Schiedam  (deelnemer  in  2010):   De  gemeente  Schiedam  heeft  een  betere  score  behaald  bij  het  onderzoek  naar  zogenoemde   burgerrollen  van  'Waarstaatjegemeente.nl'.  (…)    Daarbij  werd  Schiedam  vergeleken  met  22  andere   gemeenten.  Er  is  onderzoek  gedaan  naar  de  rollen  van  de  gemeente  bij  de  burger  als  kiezer,  als  klant,   als  onderdaan,  als  partner  en  als  wijkbewoner.  De  gemeente  heeft  dit  jaar  op  vier  van  de  vijf   onderdelen  beter  gescoord  dan  in  2005.  Het  hoogste  cijfer,  8,1,  is  gegeven  voor  'de  burger  als  klant'.   Daarbij  gaat  het  onder  meer  om  de  vriendelijkheid  en  verzorgdheid  van  de  medewerkers.     Ook  op  het  gebied  van  deskundigheid  en  doorlooptijd  van  bezoeken  aan  de  Stadswinkel  scoort   Schiedam  hoog  met  een  7,9.  Schiedam  heeft  ook  hogere  scores  op  zaken  als  openbaar  vervoer  in  de   wijk  en  winkels  voor  dagelijkse  boodschappen  in  de  buurt.  Minder  goed  scoort  Schiedam  gemiddeld   op  onder  meer  voorzieningen  voor  jongeren.     Burgemeester  Verver  is  blij  met  de  verbeteringen  maar  geeft  ook  aan  dat  de  minder  goede  cijfers  de   aandacht  hebben.   Deze  citaten  zijn  maatgevend  voor  andere.  Wanneer  de  scores  per  rollen  overeenkomen  met  die  van   anderen  of  beter  zijn  dan  voorgaande  deelnames  is  men  tevreden.  Enthousiasme  is  er  wanneer  de   scores  hoger  uitvallen  en  teleurstelling  wanneer  de  scores  lager  zijn  dan  het  gemiddelde  wat  veelal   ook  uitmondt  in  een  of  meer  onvoldoendes.     Communicatie  en  behandeling   Het  ligt  voor  de  hand  dat  het  gemeentebestuur  vervolgens  de  resultaten  presenteert.     In  de  eerste  plaats  betreft  dat  de  terugkoppeling  naar  de  burgers.     Dat  gebeurt  vrijwel  altijd  via  de  gemeentelijke  website  en  daar  blijft  het  ook  op  staan.  Een  voorbeeld   van  de  gemeente  Overbetuwe:   Regelmatig  doen  wij  als  gemeente  onderzoek  naar  onze  dienstverlening  aan  u.  Dit  onderzoek  bestaat   uit  drie  deelonderzoeken:  een  zelfonderzoek  dat  jaarlijks  plaatsvindt  en  een   klanttevredenheidsonderzoek  en  een  burgerpeiling  die  tweejaarlijks  plaatsvinden.  Bij  de  burgerpeiling   krijgen  ongeveer  1200  inwoners  een  vragenlijst  thuis  met  vragen  die  gaan  over  allerlei  zaken  in  de   36    

gemeente.  Bij  het  klanttevredenheidsonderzoek  wordt  aan  ruim  100  inwoners  aan  de  loketten   gevraagd  naar  hun  mening  over  de  dienstverlening  aan  de  loketten.  Op  deze  pagina  vindt  u  de   rapportages.  Daarnaast  kunt  u  voor  meer  informatie  terecht  op  waarstaatjegemeente.nl.   De  gemeentebesturen  bedanken  hun  burgers  voor  de  medewerking.  De  gemeente  Maasdriel  deed   dat  via  de  krant  ‘Maasdriel  geeft  antwoord’  na  de  deelname  in  2012:     485  Inwoners  hebben  de  moeite  genomen  om  de  gemeente  van  feedback  te  voorzien.  Wij  danken  u   voor  uw  eerlijke  reactie!  De  verkregen  informatie  is  voor  de  gemeente  erg  waardevol;  het  geeft  een   goed  beeld  over  hoe  u  onze  werkzaamheden  ervaart  en  aan  welke  informatie  u  behoefte  hebt.  Ook   kan  de  organisatie  zich  vergelijken  met  andere  gemeenten.     Anderen  gemeenten,  met  name  de  gemeente  die  het  onderzoek  door  Het  Pon  lieten  uitvoeren,   deden  dat  via  speciale  kranten,  weer  anderen  maakte  gebruik  van  de  plaatselijke  kranten  naast  het   overige  gemeentenieuws  zoals  raadsvergaderingen  en  verleende  vergunningen.     In  de  tweede  plaats  betreft  dat  de  behandeling  van  de  resultaten  door  het  college  en  de   gemeenteraad.  Vrijwel  alle  colleges  namen  kennis  van  de  uitkomsten  en  het  grootste  deel  ervan   brengt  de  resultaten  vervolgens  naar  de  gemeenteraad.  Daarbij  kan  het  gaan  om  een  specifiek   rapport  waarin  alleen  de  resultaten  van  de  eigen  gemeente  staan,  inclusief  een  spiegeling  aan   gemeente  uit  dezelfde  schaalklasse.  Gemeenten  die  hun  onderzoek  door  Het  Pon  lieten  uitvoeren   sturen  in  de  meeste  gevallen  het  rapport  door  waarin  de  uitkomsten  van  alle  gemeenten  staan  die   zich  door  het  Pon  lieten  bijstaan.     Altijd  gaat  dit  gepaard  met  een  oplegnotitie  waarin  de  ‘highlights’  worden  gememoreerd.  De   gemeente  Harlingen,  deelnemer  in    2012:   Belangrijkste  conclusies/opvallende  scores   • in  vergelijking  met  2009  is  Harlingen  in  totaal  1,8  punten  vooruitgegaan     • de  lage  score  op  de  rol  "burger  als  kiezer"  en  specifiek  de  rapportcijfers  op   • het  oordeel  van  de  burgers  over  goed  gemeentebestuur  (Harlingen  4,9,  tegenover  een   gemiddelde  van  6,2)   • het  oordeel  van  de  burgers  over  de  mate  van  en  vertegenwoordiging  door  de  gemeenteraad   (Harlingen,  4,8  tegenover  een  gemiddelde  van  5,5)   • de  relatieve  goede  score  voor  de  burger  als  klant,  waarbij  in  ogenschouw  is  genomen  dat  enkele   onderdelen  niet  beïnvloedbaar  zijn  zoals  de  parkeergelegenheid  en  inrichting  publiekshal;   • de  lagere  score  op  de  onderdelen  "veiligheid  in  de  buurt  en  op  straat"  (burger  als  Onderdaan);   • de  vooruitgang  ten  opzichte  van  2009  op  het  onderdeel  "burger  als  partner",  ook  al  is  de  score  in   Harlingen  ook  nu  nog  onder  het  gemiddelde  (Harlingen  2009:  4,6;  Harlingen  2012  5,3,   gemiddelde  2012  5,8).     Interpretatie  van  de  resultaten   Een  van  de  doelstellingen  van  waarstaatjegemeente  is  dat  gemeenten  op  een  eenvoudige  wijze   onderlinge  vergelijkingen  uit  kunnen  voeren,  om  zo  van  elkaar  te  leren.  Dat  moeten  de  gemeenten   zelf  doen.  Daarbij  gaat  het  al  snel  om  de  vraag:  wanneer  moet  een  gemeente  tevreden  zijn  en   wanneer    niet,  oftewel:  wanneer  is  het  goed  en  wanneer  is  het  slecht?  Geen  enkele  gemeente  bleek   37    

voorafgaande  aan  het  onderzoek  streefcijfers  te  hebben  genoemd.  Wel  verwachten  gemeenten  aan   de  hand  van  de  uitkomsten  en  hun  inspanningen  bij  een  volgende  deelname  een  hoger  cijfer.   Opnieuw  de  gemeente  Den  Helder,  naar  aanleiding  van  het  lage  cijfer  op  de  kiezersrol  in  2009:   Natuurlijk  nemen  wij  het  signaal  serieus,  elke  onvoldoende  is  er  één  teveel.  In  de  aanloop  naar  de   gemeenteraadsverkiezingen  in  maart  doen  we  er  alles  aan  om  duidelijk  te  maken  waar  alle  politiek   partijen  voor  staan,  zodat  de  inwoners  van  de  stad  een  gewogen  besluit  kunnen  nemen.  Het  invoeren   van  de  Stemwijzer  is  daar  een  goed  voorbeeld  van.  Na  3  maart  zijn  verdere  verbeteringen  te   verwachten.           Er  werd  dus  geen  streefgetal  genoemd,  alleen  de  verwachting  (wellicht  de  hoop)  dat  de  score  in  2011   hoger  zou  uitvallen.  Dat  bleek  trouwens  ook  het  geval  te  zijn,  al  kan  beter  gesteld  worden  ‘minder   onvoldoende’,  maar  bij  de  analyse  werd  niet  meer  gerefereerd  aan  de  verwachtingen  uit  2009.     Het  neutrale  cijfer  ‘6’  blijkt  wel  een  scherprechter  te  zijn.  Een  onvoldoende  is  nooit  plezierig,  ook  niet   voor  een  gemeentebestuur.  Daarom  probeert  men  op  alle  mogelijke  manieren  aan  de  lage  scores   toch  nog  een  positief  tintje  te  geven.  Dat  kan  door  te  vergelijken  met  voorgaande  jaren  of  met   vergelijkbare  gemeenten.  De  gemeente  Bergen  op  Zoom,  na  de  deelname  in  2012:       Waar  het  gaat  om  de  rol  van  de  burger  als  kiezer  scoort  Bergen  op  Zoom  met  5,7  een  krappe   voldoende.  De  score  ligt  iets  onder  het  gemiddelde  van  de  referentiegroep.  Vergeleken  met  2011   waardeert  de  burger  van  Bergen  op  Zoom  zijn  rol  als  kiezer  thans  weer  iets  positiever,   overeenkomstig  de  waardering  van  2008.  De  burger  als  kiezer  scoort  ten  opzicht  van  de  andere  rollen   relatief  laag.  Kennelijk  voelt  de  burger  zich  als  kiezer  te  weinig  serieus  genomen.   Gezien  vanuit  hun  rol  als  kiezer  zijn  de  burgers  van  Bergen  op  Zoom  over  het  algemeen  van  mening   dat  de  gemeente  niet  voldoende  naar  hen  luistert.  Niettegenstaande  is  de  waardering  op  dit  punt  wel   iets  toegenomen.  Men  oordeelt  met  name  (nog)  negatief  over  de  invloed  die  men  heeft  als  kiezer   (stelling:  ‘Als  kiezer  heb  ik  invloed  op  wat  er  in  de  gemeente  gebeurt’.  Daarnaast  is  men  van  mening   dat  BenW  hun  beloften  niet  voldoende  waarmaken  (stelling:  ‘Burgemeester  en  wethouders  maken   hun  beloften  waar’).  Bergen  op  Zoom  scoort  op  bijna  alle  onderscheiden  aspecten  enigszins  onder  het   gemiddelde  van  de  referentiegroep.  Vergeleken  met  2011  zijn  de  scores  op  meerdere  punten  licht   verbeterd.   Gemeenten  proberen  zo  ook  aan  de  negatieve  scoren  toch  een  positieve  draai  te  geven:  wellicht  zijn   de  cijfers  niet  zo  positief,  maar  ze  zijn  toch  altijd  nog  beter  dan  bij  een  voorgaande  deelname.  Zo  zijn   er  toch  nog  altijd  lichtpunten  te  ontdekken.     Verbeterpunten  en  verbeterplannen?   Gingen  de  gemeente  nu  ook  voortvarend  aan  de  slag  om  de  zwakkere  scores  aan  te  pakken?  Het   blijkt  een  lastige  zaak  om  direct  na  de  uitkomsten  met  een  scala  aan  verbeterplannen  te  komen.  Er   werden  wel  indicaties  of  richtingen  gegeven.  Opnieuw  de  burgmeester  van  de  gemeente  Eersel:   Wij  zien  het  onderzoek  als  een  nulmeting.  De  scores  sporen  aan  tot  verdere  verbetering.  ‘Wij  zijn  er   voor  de  burger’  is  voor  ons  geen  vrijblijvende  kreet.  Het  geeft  aan  waar  wij  in  de  toekomst  naar  toe   38    

willen.  Meer  handelen  vanuit  het  perspectief  van  onze  klant.  En  dat  is  niet  alleen  de  burger,  maar  ook   de  ondernemer  of  andere  organisaties  waar  we  mee  samenwerken.   We  kunnen  niet  uitvlakken  dat  we  in  een  periode  verkeren  met  financieel  zwaar  weer.  In  2010  is   duidelijk  geworden  dat  we  moeten  bezuinigen.  Ons  uitgangspunt  daarbij  is  van  meet  af  aan  geweest   dat  we  de  basisvoorzieningen  blijven  bieden  aan  onze  burgers.  Onze  uitdaging  ligt  er  vooral  in  om  op   een  slimmere,  efficiëntere  en  klantvriendelijke  manier  te  gaan  werken,  waarbij  we  ernaar  streven   meer  met  onze  inwoners  op  te  trekken.  We  willen  ondanks  beperkte  middelen  onze  burgers  optimaal   kunnen  bedienen.   De  gemeente  Eersel  zoekt  het  dus  vooral  in  het  handelen  vanuit  klantperspectief  en  slimmer  en   efficiënter  gaan  werken.  De  burgers  van  Eersel  waren  vooral  ontevreden  in  hun  rol  als  kiezer  of  als   partner.  En  daarbij  gaat  het  om  heel  andere  waarden  dan  klantperspectief  en  efficiency.   Daarin  blijkt  Eersel  niet  alleen  te  staan.    We  troffen  geen  concrete  verbeterplannen  aan  als  het  gaat   om  het  vertrouwen  en  de  betrokkenheid  van  de  burgers  (rol  van  kiezer)  te  vergroten  of  om  met   burgers  te  praten  over  participatie,  of  het  bleef  bij  algemeenheden:     In  de  toekomst  staat  het  betrekken  van  onze  burgers  en  partners  nog  meer  centraal!   Op  zoek  naar  best  practices?   Uit  het  voorgaande  is  duidelijk  geworden  dat  gemeenten  zich  graag  met  anderen  vergelijken.  De   eigen  resultaten  worden  afgezet  tegen  die  van  andere  gemeenten,  en  dan  voor  díe  gemeenten  die   qua  schaalgrootte  ongeveer  vergelijkbaar  zijn.  Kleine  gemeenten  vergelijken  zich  met  kleine   gemeenten  en  gemeenten  van  bijvoorbeeld  60.000  inwoners  of  meer  vergelijken  zich  met   gemeenten  met  een  inwonertal  dat  ligt  tussen  50.000  en  100.000  inwoners.  Maar  wat  doen  ze   vervolgens  met  deze  vergelijking?  Blijft  het  alleen  bij  de  constatering  of  gaan  ze  ook  in  de  leer  bij   gemeenten  die  het  beter  doen?  En  hoe  zit  het  met  de  gemeenten  de  goed  scoren?  Worden  die   benaderd  door  gemeenten  met  een  lagere  score?   Met  deze  vragen  benaderen  we  het  terrein  van  benchmarking.  Dat  is  een  vorm  van  prestatiemeting   waarbij,  kort  gezegd,  organisaties  worden  vergeleken  op  basis  van  vastgestelde  indicatoren   waardoor  er  een  beeld  ontstaat  van  de  best  practice.  Daaruit  worden  operationele  doelen  gesteld   om  zodoende  de  eigen  organisatie  continu  te  verbeteren  (Raad  voor  het  openbaar  bestuur,  2002:   17).  Waarstaatjegemeente  heeft  deze  pretentie.  KING  (2010)  omschrijft  het  zelf  als  volgt:   Gemeenten  vergelijken  hun  prestaties  en  de  oordelen  van  hun  burgers,  verbazen  zich  over  de   verschillen  en  leren  van  elkaar  in  benchmarks  en  leggen  zo  verantwoording  af  over  hun  inspanningen.   Dat  is  in  het  kort  de  filosofie  van  Waarstaatjegemeente.nl.   Nu  de  praktijk.  Wat  komen  van  deze  mooie  woorden  terecht?  

39    

We  vroegen  het  aan  mevr.  Vleugel  van  de  eenheid  Onderzoek  &  Statistiek  van  de  gemeente  Den   Helder15.  Deze  gemeente  staat  in  de  lijst  van  bijlage  2  op  de  één  na  laagste  positie.  Is  er  ook  contact   gezocht  met  gemeenten  uit  de  hogere  regionen?   Nee,  dat  is  niet  gedaan.  We  waren  opnieuw  teleurgesteld  over  de  lage  scores.  Ons  imago  van   probleemgemeente  is  hardnekkig.  Er  zijn  wel  conferenties  geweest  met  het  college  en  de  raad  over   dat  beeld  dat  er  van  de  gemeente  is  en  hoe  we  dat  zouden  kunnen  ombuigen.  We  vinden  dan  ook  dat   het  een  probleem  is  dat  eerst  en  vooral  in  Den  Helder  opgelost  moet  worden.  Maar  we  hebben  geen   contact  gezocht  met  andere  gemeenten  die  hoger  scoren.  Dat  hebben  we  ook  niet  eens  overwogen.   Integendeel,  we  zijn  benaderd  door  de  gemeente  Bergen  op  Zoom  die  ook  laag  scoorde.     In  diezelfde  lijst  staan  ook  gemeenten  die  hogere  cijfers  van  hun  burgers  kregen,  en  dan  vooral  op  de   keizers-­‐  of  partnerrol.  Zijn  deze  gemeenten  nu  door  andere  gemeenten  ondervraagd  waarom  men   hoger  scoorde?   Deze  vraag  werd  gesteld  aan  Pleun  Aardening,  senior  Onderzoeker  en  Adviseur  bij  Flycatcher   Internet  Research.16  Hij  begeleidde  onder  andere  de  gemeenten  Beesel  (nr.  1),  Beek  (nr.  2)  en   Barendrecht  (nr.  7).     Als  hoog  scorende  gemeenten  zijn  Beesel,  Beek  en  Barendrecht  niet  benaderd.  Er  wordt  wel  aan   kennisuitwisseling  gedaan,  maar  alleen  met    onderwerpen  van  Publiekszaken.  Dat  gebeurde  met   gemeenten  uit  de  regio  waar  men  sowieso  al  mee  samen  werkte.  Dus  niet  met  gemeenten  die  ook   deelnamen  aan  waarstaatjegemeente.  De  meer  complexere  onderwerpen  uit  de  kiezers-­‐  en  de   klantrol,  nee  daar  is  niets  mee  gedaan.     Deze  reacties  waren  identiek  aan  die  uit  de  onderzoeksperiode  2005-­‐2007.  Het  benchmarkachtige   karakter  dat  KING  heeft  met  waarstaatjegemeente  komt  nog  niet  uit  de  verf.  Er  is  wel  rangorde,   maar  geen  best-­‐practice-­‐aanduiding,  hoewel  dat  wel  had  gekund,  en  geen  interpretatie  van  beste   aanpakken.    

6. Samenvatting  en  discussie   In  deze  slotparagraaf  lopen  we  de  uitkomsten  van  het  onderzoek,  bij  wijze  van  samenvatting,  nog   eens  na.  Daarna  reflecteren  we  op  de  uitkomsten.      

6.1  Samenvatting   In  deze  studie  bekeken  we  de  uitkomsten  van  onderzoeken  naar  de  tevredenheid  van  Nederlandse   burgers  over  het  functioneren  van  hun  gemeentebestuur.  Dat  deden  we  aan  de  hand  van  de   resultaten  voor  de  jaren  2010  tot  en  met  2013  van  het  burgeronderzoek  dat  bekend  staat  onder  de   naam  waarstaatjegemeente.nl-­‐burgeroordelen.     Waarstaatjegemeente    is  een  instrument  dat  de  houding  en  opvatting  van  burgers  over  hun   gemeentebestuur  weergeeft  op  vijf  rollen  die  een  burger  kan  vervullen:  als  kiezer,  als  klant  van  de   gemeente,  als  onderdaan,  als  partner  en  als  wijkbewoner.  De  beoordeling  wordt  uitgedrukt  in                                                                                                                            Zie  noot  5.    Gesprek  van  15  mei  2014.    

15 16

40    

rapportcijfers,  waarbij  een  6  het  breekpunt  is.  Is  de  score  hoger  dan  is  er  sprake  van  een  voldoende   en  zou  een  gemeentebestuur  geen  actie  behoeven  te  ondernemen.  Bij  een  lager  cijfer  zou  dat  wel   het  geval  moeten  zijn.  Althans  als  we  uitgaan  van  de  bedoelingen  van  de  opstellers.   De  rapportcijfers  per  rol  zijn  het  rekenkundig  gemiddelde  van  ruim  zestig  onderliggende  indicatoren.   Deze  indicatoren  worden  eveneens  uitgedrukt  in  rapportcijfers  die  afkomstig  zijn  van  oordelen  van   burgers  uit  de  gemeente.     In  de  periode  2010  tot  en  met  2013  gaven  gemiddeld  zo’n  500  burgers  per  gemeente  hun  oordeel.   Het  onderzoek  is  dus  gebaseerd  op  de  mening  van  ruim  100.000  burgers.   In  deze  studie  is  nagegaan  wat  al  deze  gegevens  aan  informatie  opleveren.  We  stelden  ons  vragen   over  wat  waarstaatjegemeente  meet,  of  het  algemene  beeld  uit  eerdere  onderzoeken  worden   bevestigd,  waarin  gemeenten  vooral  sterk  zijn  en  waarin  ze  zwak  zijn,  wat  de  gemeenten  met  de   uitkomsten  deden  en  of  we  al  wat  konden  zeggen  over  de  informatie  die  het  vaker  deelnemen  naar   voren  brengt.  Al  deze  vragen  legden  we  neer  in  18  verwachtingen    waarvan  we  nagingen  of  deze  ook   uitkwamen.    Figuur  24  geeft  het  resultaat  van  deze  studie  weer.     Figuur  24:  Uitkomsten  van  de  verwachtingen   Verwachtingen   Uitkomst     Cluster  1:  Deelname   Qua  deelnemers  is  er  geen  verschil  in  de  relatieve  deelname  van  kleine,  middelgrote  en  grotere   Ja   gemeenten.   Cluster  2:  Algemene  beeld   De  burger  is  in  het  algemeen  tevreden  over  zijn  gemeente.   Deels   De  tevredenheid  komt  vooral  tot  uiting  in  de  rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner.  De  burger   Nee   zal  ontevreden  zijn  in  zijn  rol  als  kiezer.   Door  de  jaren  heen  is  er  sprake  van  een  stabiele  situatie.   Ja   Cluster  3:  Beeld  per  rol   Bij  een  positieve  score  op  een  bepaalde  rol  kunnen  best  onderliggende  indicatoren  een  al  dan  niet   Ja   structurele  negatieve  beoordeling  krijgen.  Andersom  kan  ook  het  geval  zijn.     Bij  een  negatieve  score  op  het  niveau  van  de  rol,  zullen  ook  de  onderliggende  indicatoren  negatief   Ja   scoren.   Cluster  4:  Verschillen  tussen  gemeenten   De  meeste  gemeenten  zullen  een  onvoldoende  scoren  op  de  rol  van  kiezer  en  hogere  cijfers  op  de   Nee   rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner.   Uitzonderingen  bevestigen  de  regel:  er  zullen  gemeenten  zijn  die  positief  scoren  op  de  kiezersrol   Ja   en  negatief  op  de  rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner.   De  kleinere  gemeenten  scoren  beter  op  de  kiezers-­‐  en  partnerrol.   Nee   De  grotere  gemeenten  scoren  beter  op  de  rol  van  klant  en  wijkbewoner.   Nee   In  gemeenten  met  meer  dan  50.000  inwoners  zullen  de  inwoners  tevredener  zijn  en  dus  een   Nee   hoger  gemiddeld  rapportcijfer  scoren  dan  in  gemeenten  met  20.000-­‐50.000  inwoners.  In   gemeenten  met  minder  dan  20.000  inwoners  wonen  het  minste  aantal  tevreden  mensen.     Herhaalde  deelname  aan  ‘De  Staat’  leidt  tot  hogere  cijfers  op  die  indicatoren  die  in  de  eerdere   Nee   ronde(s)  onvoldoende  scoorden.   Cluster  5:  Wat  gemeenten  met  de  uitkomsten  doen   Alle  gemeenten  hebben  de  uitkomsten  van  ‘De  Staat’  gecommuniceerd  naar  hun  burgers,   Nee   bijvoorbeeld  via  de  website,  een  speciale  gemeentekrant,  het  burgerjaarverslag  of  nog  andere   kanalen.   De  uitkomsten  van  ‘De  Staat’  zijn  besproken  in  de  colleges  van  B&W  en  met  de  gemeenteraden.   Nee   De  negatieve  uitkomsten  worden  aangepakt,  bijvoorbeeld  via  een  plan  van  aanpak  of  een   Nee   verbeterplan.  

41    

Gemeenten  vergelijken  zich  zowel  op  het  niveau  van  de  rollen  als  op  het  niveau  van  de   indicatoren  met  elkaar.   Als  vergelijkingsmateriaal  gebruiken  de  gemeenten  alle  beschikbare  materiaal  zoals  schaalgrootte,   bevolkingsdichtheid,  het  al  of  niet  vervullen  van  een  centrumfunctie,  leeftijdsopbouw  e.d.   Gemeenten  gaan  op  zoek  naar  best  practices  om  daarmee  het  eigen  functioneren  te  verbeteren.  

Ja   Nee   Nee  

  Cluster  1:  kwantitatieve  gegevens   Er  bleken  tussen  2010  en  2013  in  totaal  240  Nederlandse  gemeenten  (59%  van  het  totale  aantal   gemeenten)  deel  te  hebben  genomen  aan  waarstaatjegemeente.  Daarvan  hadden  106  gemeenten   meerdere  malen  deelgenomen.     Verwachting  1  luidde  dat  er  geen  verschil  zou  zijn  in  de  relatieve  deelname  van  kleine,  middelgrote   en  grote  gemeenten.  Dat  bleek  inderdaad  het  geval  te  zijn.  Alleen  de  gemeenten  met  minder  dan   10.000  inwoners  bleven  procentueel  achter.   Cluster  2:  totaalbeeld   Uit  het  onderzoek  komt  het  totaalbeeld  dat  de  deelnemende  gemeenten  op  de  rollen  van  klant  (7,7),   onderdaan  (6,3)  en  wijkbewoner  (7,0)  een  voldoende  scoren.  De  rollen  van  kiezer  (5,9)  en  partner   (5,7)  kregen  gemiddeld  een  (kleine)  onvoldoende.       Dit  algemene  beeld  was  consistent  door  de  vier  onderzoeksjaren  heen.     Cluster  3:  beeld  per  rol   Burgers  zijn  vooral  tevreden  over  de  uitvoerende  zaken  van  gemeenten.    Ze  zijn  tevreden  over  de   medewerkers  die  hen  te  woord  staan  en  over  de  informatie  die  ze  aan  het  gemeenteloket  krijgen.  Ze   zijn  ook  tevreden  over  de  mogelijkheden  om  informatie  te  krijgen  via  de  gemeentelijke  sites.  Ook   over  het  gemeentehuis  zelf  zijn  de  burgers  in  het  algemeen  content,  op  enkele  punten  na.  Over  de   onderwijsmogelijkheden  zijn  de  burgers  eveneens  goed  te  spreken.  De  directe  woonomgeving,   inclusief  het  onderhoud  daarvan  en  de  afvalinzameling,    en  de  voorzieningen  in  buurt  en  gemeente   roepen  slechts  weinig  klachten  op.  Burgers  zijn  ook  wel  te  spreken  over  de  leefbaarheid  en  de   veiligheid  in  de  buurten.   Burgers  zijn  daarentegen  ontevreden  over  de  politieke  component  van  hun  dagelijks  bestuur   (college)  en  over  de  gemeenteraden.  Ze  voelen  zich  getuige  de  scores  uit  waarstaatjegemeente  niet   vertegenwoordigd  in  de  raad,  hebben  de  indruk  dat  ze  weinig  invloed  hebben  op  besluiten  en  dat   toezeggingen  door  het  college  niet  worden  nagekomen.  Wel  vinden  ze  dat  er  redelijk  goed  bestuurd   wordt  en  hebben  ze  ondanks  alles  vertrouwen  in  B&W.  Ze  vinden  bovendien  dat  ze  te  weinig   terugzien  van  hun  belastinggeld.     Over  de  gemeentelijke  regelgeving  komt  een  neutraal  beeld  naar  voren.  Dat  heeft  met  name   betrekking  op  het  totaal  aan  regels,  de  tegenstrijdigheid  ervan  en  de  handhaving.  De  gemeentelijke   regels  zijn  wel  duidelijk.     Burgers  zijn  vooral  ontevreden  over  de  wijze  waarop  gemeentebesturen  hen  betrekken  bij  het  beleid   en  de  uitvoering.  Gemeentebesturen  zijn  volgens  hun  burgers  wel  geïnteresseerd  in  hun  mening,  de   42    

inspraakmogelijkheden  zijn  krap  aan  voldoende,  maar  burgers  vinden  dat  ze  weinig  invloed  hebben   op  wat  de  gemeente  doet.  Ze  vinden  dat  ze  onvoldoende  betrokken  worden  bij  de  voorbereiding  en   de  uitvoering  van  gemeentelijke  plannen.     Verwachting  5  luidde  dat  bij  een  positieve  score  op  een  rol  er  onderliggende  indicatoren  kunnen  zijn   die  een  negatieve  score  krijgen.  Andersom  zou  ook  het  geval  kunnen  zijn.  Deze  verwachting  komt  uit,   zij  het  alleen  voor  de  indicator  ‘prijs’  bij  de  klantrol  en  voor  meerdere  indicatoren  bij  de  rol  van   onderdaan.    De  rol  van  wijkbewoner  heeft  allemaal  indicatoren  waarvan  het  gemiddelde  hoger  is  dan   een  6.     Verwachting  6  was  van  gelijke  strekking  als  nummer  5.  Bij  een  negatieve  score  zouden  er   onderliggende  indicatoren  kunnen  zijn  die  wel  positief  scoorden.  Dit  bleek  inderdaad  het  geval  te   zijn.   De  kiezers-­‐  en  partnerrol  scoorden  gemiddeld  negatief.  Maar  ook  deze  rollen  kenden  indicatoren   met  een  gemiddeld  positieve  score.     Gemeentebesturen  zouden  dus  niet  alleen  naar  de  (positieve)  eindcijfers  per  rol  moeten  kijken.  Ook   onderliggende  indicatoren  kunnen  een  negatief  of  positief  cijfer  krijgen.  Als  het  eindcijfer  van  de  rol   negatief  is,  zullen  gemeenten  wel  dieper  ingaan  op  de  oorzaken  daarvan.  Maar  het  zou  ook  bij  alle   eindcijfers  per  rol  moeten  gebeuren.     Cluster  4:  Verschillen  tussen  gemeenten   Bij  cluster  2  werd  geconstateerd  dat  er  voldoendes  werden  gescoord  op  de  rollen  van  klant,   onderdaan  en  wijkbewoner.  Op  de  rollen  van  kiezer  en  partner  werden  onvoldoendes  gescoord.  Als   we  naar  de  individuele  gemeenten  kijken  dan  blijkt  dat  geen  enkele  gemeente  een  onvoldoende   scoorde  op  de  rollen  van  klant  en  wijkbewoner.  Bij  de  rol  van  onderdaan  scoorden  individuele   gemeenten  wel  een  onvoldoende.   Bij  de  rol  van  kiezer  constateerden  we  dat  meer  dan  de  helft  van  de  gemeenten  een  onvoldoende   scoorde.  Bij  de  rol  van  partner  was  dat  ook  het  geval     Verwachting  7,  waarbij  we  stelden  dat  de  meeste  gemeente  een  onvoldoende  scoren  op  de   kiezersrol  en  dat  de  meeste  gemeenten  hoger  scoren  op  de  rollen  van  klant,  wijkbewoner  en  partner   werd  dan  ook  voor  de  rol  van  partner  niet  onderschreven.     Bij  8  verwachtten  we  dat  er  gemeenten  zouden  zijn  die  positief  zouden  scoren  op  de  rol  van  kiezer.   Dat  bleek  inderdaad  het  geval  te  zijn:  ruim  40  procent  scoorde  hoger  dan  een  6.  Ook  bij  de  partnerrol   waren  er  gemeenten  die  positief  scoorden.     Hoe  zat  het  met  de  verdeling  tussen  kleine,  middelgrote  en  grote  gemeenten?  Er  bleken  geen   significante  verschillen  te  zijn  op  de  vijf  rollen.  Schaal  heeft  dus  niets  te  maken  met  de  tevredenheid   van  burgers.     We  verwachtten  (nr.  9)  dat  kleinere  gemeenten  beter  zouden  scoren  op  de  kiezers-­‐  en  de  partnerrol   en  dat  grotere  gemeenten  beter  zouden  scoren  op  de  rollen  van  klant  en  wijkbewoner  (verwachting   10).  Deze  beide  verwachtingen  kwamen  dus  niet  uit.       43    

Wel  bleek  bij  enkele  indicatoren  bij  de  rol  van  wijkbewoner  dat  er  nogal  wat  verschil  zat  tussen   gemeente  bij  enkele  onderliggende  indicatoren.  Dat  betrof  vooral  indicatoren  op  het  vlak  van  winkels   in  buurt  en  gemeente,  parkeermogelijkheden,  openbaar  vervoer  en  uitgaansmogelijkheden.     Waar  we  ook  geen  verschil  in  vonden,  was  bij  heringedeelde  gemeenten.  We  constateerden  al  dat  er   geen  verschil  zat  in  de  gemeenten  qua  schaalgrootte.  Door  39    heringedeelde  gemeenten  nader  te   bekijken,  constateerden  we  dat  deze  gemeenten  niet  beter  of  slechter  scoorden  dan  andere   gemeenten.  Omdat  er  verder  ook  geen  verschil  was  tussen  grote  en  kleine  gemeenten  kunnen  we   ook  stellen  dat  heringedeelde  gemeenten  niet  beter  of  slechter  scoren  dan  niet-­‐heringedeelde   gemeenten.  Verwachting  11  werd  dan  ook  niet  onderschreven.   106  Gemeenten  namen  tussen  2010  en  2013  meer  dan  één  maal  deel  aan  het  onderzoek.  We   verwachtten  bij  12  dat  herhaalde  deelname  tot  een  hogere  score  zou  leiden  en  dus  tot  meer   tevreden  burgers.  Onze  conclusie  was  dat  dit  nog  niet  gezegd  kon  worden.  Bij  alle  rollen  was  wel   sprake  van  lagere  rapportcijfers.  Grote  verschillen  in  rapportcijfers  troffen  we  niet  vaak  aan.  De   mening  van  burgers  over  het  functioneren  van  hun  gemeentebestuur  wijzigt  dus  niet  zo  snel.  Of,   anders  gesteld,  de  mening  van  burgers  blijft  stabiel.   Tot  slot  gingen  we  ook  na  welke  gemeenten  de  hoogste  en  de  laagste  scores  kregen.  De  hoogste   scores  werden  behaald  door  de  twee  Limburgse  gemeenten  Beek  en  Beesel  met  een  totale  score  van   35,0  punten.  Daarna  volgden  vier  gemeenten  met  een  totale  score  van  34,7,  waaronder    de   Utrechtse  gemeente  Bunschoten.  Deze  gemeente  was  in  de  periode  2005  tot  en  met  2007  de   gemeente  met  de  hoogste  totaalscore.    Maasdriel  en  Den  Helder  waren  de  twee  gemeenten  met  de   laagste  scores.   De  algemene  conclusie  is  dus  dat  het  gemiddeld  wel  redelijk  gaat  met  de  tevredenheid  van  burgers   over  hun  gemeentebestuur.  Echter,  een  gemiddelde  zegt  niet  alles,  het  gaat  om  de  spreiding  van  de   uitkomsten.  Daar  treden  wel  degelijk  verschillen  op,  zowel  in  positieve  als  in  negatieve  zin.  Er  zijn   gemeenten  met  hoge  scores  als  het  gaat  om  tevredenheid,  maar  er  zijn  ook  gemeentes  met  lage   cijfers,  en  dan  vooral  op  het  terrein  van  de  tevredenheid  over  het  bestuur  (in  de  kiezersrol)  als  in  de   participatie  (rol  van  partner).  Daarbij  valt  het  op  dat  lage  scores  op  deze  beide  rollen  ook  samen  gaan   met  lagere  cijfers  op  de  rollen  van  klant  en  wijkbewoner.    Die  laatste  cijfers  blijven  wel  voldoende,   maar  wel  lager  dan  de  gemeenten  die  positievere  uitkomsten  hebben  op  de  kiezers-­‐  en  partnerrol.   Wat  de  laag  scorende  gemeenten  gemeen  hebben  is  het  optreden  van  crises  in  het  college,  in  de   raad,  tussen  college  en  raad  en  dergelijke.  Dat  straalt  af  op  burgers  en  op  het  algemene  imago  van   het  gemeentebestuur.   Cluster  5:  wat  doen  gemeenten  met  de  uitkomsten?     Gemeenten  communiceren  hun  resultaten  naar  hun  burgers,  met  name  via  de  websites.  Er  vindt  ook   publicatie  van  de  uitkomsten  plaats  op  de  website  waarstaatjegemeente.nl.  Verder  publiceren  ze  de   uitkomsten  in  kranten.  Cijfers  zien  we  ook  steeds  meer  terugkomen  in  de  programmabegrotingen.     Dat  de  cijfers  worden  gepubliceerd  wil  nog  niet  zeggen  dat  ze  ook  in  de  openbaarheid,  dus  met  de   gemeenteraden  worden  besproken.  Veelal  werden  ze  wel  ter  kennisname  naar  de  raad  gebracht,   maar  lang  niet  altijd  leidde  dat  tot  besprekingen.     44    

Gemeenten  vergelijken.  Dat  doen  ze  onderling,  maar  omdat  er  steeds  meer  gemeenten  vaker   meededen  aan  het  onderzoek  konden  ook  vergelijkingen  met  eerdere  deelnames  worden   uitgevoerd.  Die  vergelijking  werd  zowel  op  het  niveau  van  de  rollen  als  op  het  niveau  van  de   onderliggende  indicatoren  uitgevoerd.  Dat  gemeenten  vergelijken  wil  niet  zeggen  dat  ze  er   consequenties  aan  verbinden.  Veelal  zagen  we  dat  wanneer  er  maar  in  de  lijn  van  de  gemiddeldes   van  vergelijkbare  gemeenten  werd  gescoord,  gemeentebesturen  al  gauw  tevreden  waren.  Zelfs  al   waren  die  gemiddeldes  onvoldoende.  Het  meest  troffen  we  dat  aan  bij  de  kiezersrol.  Andere   vergelijkingen  dan  naar  schaalgrootte  hebben  we  niet  aangetroffen.  Bij  17  verwachtten  we  die  wel.   Dus  geen  vergelijkingen  op  het  niveau  van  de  bevolkingsdichtheid,  leeftijdsopbouw,  centrumfunctie   van  de  gemeente  etc.  Vergelijking  bleef  altijd  beperkt  tot  gemeenten  met  een  vergelijkbaar   inwonertal.     We  troffen  geen  expliciete  verbeterplannen  aan.  Natuurlijk  was  er  bestuurlijke  retoriek  in  de  vorm   van  het  beter  betrekken  van  burgers  bij  de  plannen,  maar  concretiseringen  troffen  we  niet  aan.  En   als  er  wel  opties  voor  verbeteringen  werden  genoemd,  hadden  die  vooral  betrekking  op  het  verder   verbeteren  van  de  dienstverlening.  Dat  wordt  echter  gemeten  bij  de  klantrol,  waar  gemeenten  dus  al   een  ruime  voldoende  scoorden.  Meer  van  hetzelfde  dus.     Van  het  benchmarkachtige  karakter  van  waarstaatjegemeente  kwam  weinig  tot  niets  terecht.   Gemeenten  met  slechte  scores  gingen  niet  te  rade  bij  gemeenten  die  goed  uit  het  onderzoek   kwamen.  Gemeenten  met  hoge  scores  werden  niet  geconsulteerd  door  hun  zwakkere  collega’s.  Er   werden  geen  ‘kwaliteitskringen’  ingesteld,  ook  niet  door  de  VNG  of  KING.  Ook  de  bureaus  die  de   onderzoeken  uitvoerden  namen  geen  initiatief.  Hier  ligt  dus  nog  een  braakliggend  terrein.    

6.2  Discussie   Wat  zeggen  ons  deze  resultaten?   In  de  eerste  plaats  blijkt  hieruit  dat  gemeentebesturen  zich  graag  ‘de  maat  laten  nemen’  door  hun   burgers.  Dat  gebeurt  vrijwillig,  er  is  geen  wet  die  hen  daartoe  verplicht,  hoewel  de  VNG  hen   regelmatig  oproept  om  deel  te  nemen  aan  dit  onderzoek.  Dat  doen  ze  dan  ook  massaal,  als  we  de   grote  hoeveelheid  gemeenten  bekijken  die  inmiddels  deelnamen.  Ze  willen  graag  weten  hoe  de   burgers  hun  inspanningen  waarderen.  Kennelijk  is  dat  de  eerste  behoefte  die  bij  gemeentebesturen   opkomt  om  deel  te  nemen  aan  zo’n  onderzoek.  Waarstaatjegemeente  is  dan  ook  een  vrij  onschuldig   en  redelijk  voorspelbaar  onderzoek.  Wat  dat  aangaat  is  het  ook  een  ‘veilig’  onderzoek.  De   uitkomsten  leidden  nergens  tot  heftige  discussies  in  de  colleges  of  de  gemeenteraden.  Er  zijn  geen   colleges  naar  huis  gestuurd  op  basis  van  de  uitkomsten  van  waarstaatjegemeente.  Wethouders   werden  niet  door  de  raad  ter  verantwoording  geroepen  en  sneuvelden  zeker  niet.  Het  bleef  bij  de   constatering  in  de  trant  van:  ‘Zo  denken  de  burgers  dus  over  ons.  Mooi  om  te  weten.  Dank  daarvoor,   maar  we  gaan  weer  over  tot  de  orde  van  de  dag.’     In  de  tweede  plaats  valt  het  op  dat  de  burgers  tamelijk  tevreden  zijn  over  het  uitvoerende  karakter   van  de  gemeente.  Ze  zijn  tevreden  over  hun  buurt  of  wijk,  over  het  dorp  waarin  ze  wonen  en  op  de   wijze  waarop  gemeenten  omgaan  met  de  meest  basale  en  vooral  politiek  niet  direct  interessante   zaken,  zoals  afvalinzameling,  onderhoud  van  buurten  en  wijken,  directe  dienstverlening  en   straatverlichting.  Daarin  is  ook  weinig  verschil  te  constateren  tussen  gemeenten  al  hebben  we  wel   45    

opmerkingen  over  het  ontbreken  van  de  voorzieningen  in  de  eigen  buurt  of  wijk,  maar  als  die   voorziening  binnen  een  redelijke  afstand  wél  te  bereiken  is,  overheerst  toch  de  tevredenheid.  Veel   minder  tevreden    zijn  burgers  over  de  wijze  waarop  gemeenten  hun  problemen,  wensen  en   verlangens  serieus  nemen.  Al  jaren  wordt  geroepen  dat  de  kwaliteit  van  de  lokale  democratie  en  de   burgerbetrokkenheid  verhoogd  moeten  worden,  maar  gemeentebesturen  slagen  er  niet  in  om  hun   goede  bedoelingen  bij  de  burgers  over  te  brengen.  In  ieder  geval  leidt  het  niet  tot  een  hogere   waardering  bij  de  burgers.  Of  is  het  lokale  bestuur  c.q.  de  lokale  politiek  ook  het  slachtoffer  van  de   landelijke  politiek  waarbij  burgers  nogal  eens  het  idee  dat  ‘Den  Haag’  niet  naar  hen  luistert?   In  de  derde  plaats  betekenen  al  deze  gemiddeldes  met  magere  cijfers  op  drie  van  de  vijf  rollen  niet   dat  er  geen  verschillen  tussen  gemeenten  vielen  te  constateren.  De  grootste  verschillen  waren  die  op   de  waardering  van  de  kiezers-­‐  en  de  partnerrol,  met  respectievelijk  een  verschil  tussen  de  hoogst  en   laagst  scorende  gemeenten  van  2  punten  en  1,4  punt  (zie  figuur  10).  Gemeenten  die  hoog  scoorden   op  deze  rollen  scoorden  ook  hoger  op  alle  andere  rollen.  Andersom  was  ook  het  geval:  een  lage  score   op  de  kiezers-­‐  en  de  partnerrol  betekent  ook  een  lagere  score  op  de  andere  drie  rollen.  Maar  dit  is   niet  per  definitie  een  oorzaak-­‐gevolg-­‐relatie.  Maar  het  straalt  kennelijk  wel  op  elkaar  af.     In  de  vierde  plaats  constateerden  we,  in  navolging  van  vele  andere  onderzoekers,  dat  schaal  geen   invloed  heeft  op  de  tevredenheid  van  burgers.  Maar  wat  dan  wel?  Daar  valt  op  grond  van  dit   onderzoek  weinig  over  te  zeggen.  Waarstaatjegemeente  is  daar  te  oppervlakkig  voor.  Volgens   Boogers  (2012,  2013)  gaat  het  vooral  om  politiek-­‐bestuurlijke  kenmerken:  het  optreden  van  politieke   crises  en  de  politieke  versnippering  in  de  gemeenteraad  werken  negatief  op  de  kwaliteit  van   gemeentebesturen.  Een  breed  samengesteld  college  werkt  positief.  Worden  de  conclusies  van   Boogers’  onderzoek  nu  bevestigd  door  deze  analyse?  Deels  wel.  Want  er  waren  crises  te  constateren,   in  Maasdriel,  Den  Helder,  Harlingen,  Drimmelen,  Schiedam  en  dergelijke.  Het  speelt  ongetwijfeld   mee.    Maar  ook  in  Bunschoten  sneuvelde  een  wethouder,  en  toch  scoort  deze  gemeente  positief  op   alle  rollen,  ook  op  de  kiezersrol.  Kennelijk  kunnen  sommige  gemeenten  ‘een  stootje  verdragen’.  En  in   de  onderste  regionen  komen  ook  gemeenten  voor  waar  het  qua  crises  wel  meeviel  (Coevorden,   Bergen  op  Zoom).  Het  verklaart  dus  niet  alles.  Daarvoor  is  nader  onderzoek  nodig.   Waarstaatjegemeente  is  en  blijft  een  basaal  maar  redelijk  omvattend  onderzoek,  maar  het  is  niet   voldoende  om  de  echte  oorzaken  te  achterhalen  waarom  individuele  gemeenten  juist  goed  of  niet   goed  scoren.  Daarvoor  is  waarstaatjegemeente  niet  in  het  leven  geroepen.  Om  ook  op  meta-­‐niveau   conclusies  te  trekken  is  dan  ook  op  dat  niveau  nader  onderzoek  nodig.             In  de  vijfde  plaats:  wat  zeggen  de  resultaten  van  dit  onderzoek  over  degene  die  het  invult:  dus  de   burger  zelf?  Zeggen  de  resultaten  ook  iets  over  hoe  de  burgers  van  de  onderzochte  gemeenten  in  het   leven  staan.  Na  de  publicatie  van  de  ranglijst  van  2009  in  het  blad  Binnenlands  Bestuur  (Bouwmans,   2009)  meldde  Paul  Bordewijk  in  een  opinieartikel  in  het  toenmalige  blad  Overheidsmanagement   (Bordewijk,  2009)  dat  het  hem  was  opgevallen  dat  in  de  hogere  regionen  van  de  lijst  toch  wel  veel   gemeenten  voorkwamen  die  behoorden  tot  de  zogenoemde  bible-­‐belt,  dus  gemeenten  met  een   overwegend  christelijke  signatuur,  waar  nog  respect  zou  zijn  voor  de  overheid.  Wellicht  kan  dit  ook   voor  een  deel  de  (on)tevredenheid  van  burgers  verklaren.  Nu,  op  grond  van  bijlage  2,  is  dat  veel   minder  te  herkennen,  maar  nader  onderzoek  naar  de  samenstelling  van  de  bevolking  zou  op  z’n   plaats  zijn.   46    

Overigens  roepen  we  met  zo’n  rangorde  wel  de  discussie  op  over  de  wenselijkheid  van  dit  soort   lijsten.  Het  openbaar  bestuur  krijgt  hier  steeds  meer  mee  te  maken.  Immers,  door  allerlei  monitors   en  combinaties  van  computerbestanden  is  er  elke  week  wel  een  ranglijst  in  een  krant  of  blad  te   herkennen.  We  noemen  bijvoorbeeld  het  Elsevier  onderzoek  naar  ‘de  beste  gemeente  om  in  te   wonen’,  een  zelfde  soort  onderzoek  maar  dan  naar  de  beste  woonplaatsen  in  een  gemeente   (Telegraaf),  het  AD  onderzoek  naar  de  (on)veiligste  gemeenten  in  Nederland,  de  aantrekkelijkste   gemeente  van  Atlas  voor  Gemeenten  waarbij  de  50  grootste  gemeenten  worden  vergeleken,  de   beste  gemeente  voor  ouderen  (Senior.nu),  de  gemeente  met  de  beste  website  (100gemeenten.nl),   de  beste  gemeente  volgens  ondernemers  (mkb  Nederland),  de  beste  gemeente  voor  agrarische   ondernemers    (Boerderij),  de  beste  gemeente  om  in  te  werken  (Intermediair),  de  meest   vluchtelingvriendelijke  gemeente  (VluchtelingenWerk),  de  beste  gemeente  voor  mensen  met   dementie  (Platform  Dementie)  en  ga  zo  maar  door.  Meestal  gebeurt  dat  op  basis  van  ‘harde’   indicatoren,  dus  zonder  dat  meningen  van  betrokkenen  daarin  worden  meegenomen,  maar  soms   worden  dergelijke  meningen  wel  in  de  ranglijst  verdisconteerd.  De  wenselijkheid  van  dergelijke   simpele  lijsten  mag  dan  omstreden  zijn  (onder  andere  De  Vries  en  Lako,  2009)  maar  het  probleem  is   nu  eenmaal  dat  ze  er  zijn  en  dat  gemeentebesturen  daarmee  geconfronteerd  worden.  Ze  moeten   dus  met  dit  fenomeen  leven  (onder  aandere  Hood  e.a.,  2008),  of  ze  dat  nu  leuk  vinden  of  niet.  Daarin   staan  ze  trouwens  niet  alleen:  ook  andere  overheidsorganisaties  zoals  hogescholen  en  universiteiten   overkomt  dat  (onder  andere  Hazelkorn,  2008).   In  de  zesde  plaats  geeft  de  bestuurlijke  retoriek  nogal  eens  aan  dat  gemeente  willen  benchmarken.   In  de  praktijk  kort  daar  niets  van  terecht.  Gemeenten  vergelijken  zich  wel  met  anderen  maar  het   heeft  nog  nimmer  geleid  tot  het  opsporen  van  best  practices,  kwaliteitskringen  of  andere   mogelijkheden  waarbij  gemeenten    van  elkaar  leren.  Natuurlijk  gaan  (meestal)  ambtenaren  en   collegeleden  en  soms  ook  raadsleden  wel  een  ‘buurten’  bij  hun  collega’s  maar  dat  is  van  een  andere   orde  dan  wat  normaliter  onder  benchmarking  wordt  verstaan.  Benchmarking  werd  door  de  Raad   voor  het  Openbaar  Bestuur  (2002:  7)  omschreven  worden  als  leren  door  vergelijken,  gericht  op  het   opsporen  van  beste  praktijken.  ‘Leren’  is  iets  wat  in  het  openbaar  bestuur  niet  echt  van  de  grond  wil   komen  (onder  andere  Kerseboom,  2008).  Niessen  (2001)  typeerde  in  zijn  oratie   overheidsorganisaties  als  hardleerse  organisaties,  die  oplossingen  voor  problemen  vooral  zoeken  in   de  structuur  in  plaats  van  te  investeren  in  mensen  en  de  manier  waarop  die  met  elkaar  omgaan.   Gemeenten  zijn  daarop  geen  uitzondering.  Dit  neemt  niet  weg  dat  er  best  wel  voorbeelden  zijn  van   gemeenten  die  proberen  burgers  dichter  bij  het  bestuur  te  betrekken,  en  hier  en  daar  gaan  kijken  of   de  aanpak  die  in  een  andere  gemeente  positief  werkt,  ook  in  de  eigen  gemeente  toepasbaar  is.  Zo   wilde  de  gemeenteraad  van  Littenseradiel  op  een  andere  manier  burgers  laten  meepraten  over   onderwerpen  die  in  de  raad  aan  de  orde  kwamen.    Zij  kwamen  uiteindelijk  terecht  bij  de  Gelderse   gemeente  Voorst  waar  een  systeem  van  rondetafelgesprekken  was  ingevoerd.  De  raad  nodigt   burgers  en  organisaties  uit  om  hun  mening  en  informatie  te  geven  om  te  komen  tot  een  betere   besluitvorming.  Burgers  en  organisaties  kunnen  zichzelf  daar  ook  voor  aanmelden.  Het  leidde  tot  een   beter  inzicht  bij  de  raadsleden  en  daarnaast  hadden  burgers  en  organisaties  de  mogelijkheid  om  hun   mening  en  suggesties  aan  de  raadsleden  door  te  geven.  Tot  nu  toe  wordt  dit  zowel  door  de   raadsleden  als  de  burgers  en  organisaties  positief  gewaardeerd.  Dit  systeem  wordt  in  meerdere   gemeenten  toegepast,  onder  andere  in  de  Noord-­‐Hollandse  gemeente  Drechterland.    Daar  werd   tijdens  het  bestuurskrachtonderzoek  in  2011  zowel  door  raadsleden  als  burgers  sceptisch  gereageerd     47    

omdat  het  niet  zou  gaan  om  echte  gesprekken.  Zo  blijkt  dat  een  systeem  in  gemeentes  wel   toepasbaar  te  zijn,  terwijl  dat  in  andere  gemeenten  blijkbaar  minder  goed  uit  de  verf  komt.       In  de  zevende  plaats  valt  op  te  merken  dat  gemeenten  heel  veel  wensen  te  verbeteren  aan  de   dienstverlening.  Uit  de  citaten  die  we  tegenkwamen  blijkt  dat  een  favoriet  onderwerp  te  zijn  om  de   kloof  tussen  burger  en  bestuur  te  verkleinen.  Maar  die  dienstverlening  wordt  door  de  burgers  al   gewaardeerd  met  een  voldoende.  Het  is  dan  ook  des  te  frappanter  dat  de  VNG  nog  steeds  oproept   om  de  dienstverlening  verder  te  verbeteren.  Uiteraard  is  er  niets  op  tegen  om  dat  te  doen,  mits  dan   ook  de  andere  onderwerpen  als  burgerparticipatie  en  de  kwaliteit  van  de  volksvertegenwoordiging   minstens  net  zoveel  aandacht  krijgen.  Wat  dat  aangaat  kan  de  aandacht  voor  de  dienstverlening  wel   een  tikkeltje  minder  en  kan  er  meer  geïnvesteerd  worden  in  de  complexere  vraagstukken  over   burgerbetrokkenheid  en  vertegenwoordiging.     Is  waarstaatjegemeente  nu  een  mislukt  experiment?  Dat  betwijfelen  we.  Waarstaatjegemeente   levert  heel  veel  gegevens  die  nog  ontgonnen  kunnen  worden.  Burger  willen  gehoord  worden.  Zij   willen  kwalitatief  betere  volksvertegenwoordiging:  investeer  er  dan  ook  in.  Burgers  willen  dat  er   realistischer  bestuurd  wordt,  zonder  beloftes  die    toch  niet  nagekomen  kunnen  worden.  Doe  die  dan   ook  niet.  Burgers  prikken  daar  toch  doorheen.     Aan  de  andere  kant  blijft  het  hardnekkige  probleem  dat  het  imago  van  een  gemeentebestuur   moeilijk  te  veranderen  is.  Dat  kan  positief  werken,  maar  zeker  ook  negatief.  Een  gemeente  als  Den   Helder  kan  alles  nog  zo  goed  voor  elkaar  hebben,  het  imago  van  probleemgemeente  blijft.  Daar  staat   tegenover  dat  een  gemeente  met  een  positief  imago  er  niet  veel  voor  hoeft    te  doen  om  dat  te   behouden:  gemeenten  als  Bunschoten,  Heemstede  en  Zwolle  blijven  kennelijk  bij  hun  burgers   positief  in  beeld,  ondanks  bijvoorbeeld  een  bestuurscrisis  in  Bunschoten  in  2009.  Gemeentebesturen   met  een  positief  imago  moeten  dit  soort  meningen  koesteren.     Het  zou  de  VNG  en  KING  sieren  om  nu  eens  werk  te  maken  van  het  benutten  van  de  informatie  die   platforms  als  waarstaatjegemeente  biedt.  Onderzoek  van  Schoenmaker  naar  gemeenten  naar   probleemgemeenten  als  Den  Helder,  Delfzijl,  Leiden  en  Zundert  leerde  ons  hoe  het  komt  dat  zij   regelmatig  negatief  in  het  nieuws  komen.    Maar  een  onderzoek  naar  gemeenten  die  regelmatig   positief  in  het  nieuws  komen  zou  ook  op  z’n  plaats  zijn.  Juist  dan  zou  geleerd  kunnen  worden  van   successen  die  zeker  ook  in  het  lokale  bestuur  voorkomen.    

48    

Literatuur   Aardema,  H.  en  A.F.A.  Korsten,  De  staat  van  de  gemeente.  Op  weg  naar  een  handzame  landelijke   gemeentemonitor,  VGS,  sept.  2005.   Aardema,  H.,  Control  voor  leiders.  Wat  doet  ú  aan  ‘het  systeem’?,  Elsevier,  Den  Haag,  2007.   Aardema,  H.,  Doorwerking  van  BBI,  Bestuur  &  Management  Consultants,  Leusden,  2002.     Abma,  K.  en  A.F.A.  Korsten,  Burgers  beoordelen  hun  gemeente.  Waar  zijn  gemeenten  volgens  hun   burgers  goed  in  en  waarin  minder  goed?,  in:  Tijdschrift  voor  Public  Controlling,  april  2009,  pp.  35-­‐39.     Abma,  K.  en  A.F.A.  Korsten,  Gemeenten  in  rapportcijfers,  Eburon,  Delft,  2009.     Abma,  K.  en  A.F.A.  Korsten,  Normenkaders  bij  bestuurskrachtmetingen.  Een  beeld  van  de  ideale   gemeente?,  in:  Bestuurswetenschappen,  2008,  nr.  6,  pp.  42-­‐67.     Abma,  K.,  Bestuurskracht  en  kwaliteit,  in:  Openbaar  Bestuur,  oktober  2009,  pp.  21-­‐25.     Abma,  K.,  Bestuurskrachtmeting  inclusief  visitatie,  in:  A.  Eversdijk  en  J.  Schutgens  (red.),  Openbaar   bestuur  op  expeditie.  Verkenningen  van  bestuurlijke  vernieuwingspogingen  –  Liber  amicorum  voor   prof.  dr.  Arno  F.A.  Korsten,  Boom  Lemma  uitgevers,  Den  Haag,  2010.   Abma,  K.,  Beoordelen  van  gemeenten,  Wolf,  Nijmegen,  2012  (proefschrift).   Andrews,  R.,  G.A.  Boyne  and  R.M.  Walker,  Subjective  and  objective  measures  of  organizational   performance:  an  empirical  exploration,  in:  G.A.  Boyne,  K.J.  Meier,  L.J.  O’Toole  and  R.M.  Walker  (red.),   Public  Service  Performance.  Perspectives  on  Measurement  and  Management,  Cambridge  University   Press,  2006.     Behn,  R.D.,  Why  measure  performance?  Different  Purposes  Require  Different  Measures,  in:  Public   Administration  Review,  2003,  vol.  63,  no.  5,  pp.  586-­‐606.     Berg,  C.,  R.  van  Oosteroom  en  J.  Slootmaker  (red.),  Moderne  bedrijfsvoering  bij  de  overheid,  Sdu   Uitgevers,  Den  Haag,  2003.     Bogt,  H.J.  ter,  Ambities  en  werkelijkheid  van  New  Public  Management:  De  moeizame   managementvernieuwingen  bij  lagere  overheden  in  Nederland,  in:  Maandblad  voor  Accountancy  en   Bedrijfseconomie,  april  2006,  pp.  170-­‐179.   Boogers,  M.,  Lokale  politiek  in  Nederland.  De  logica  en  dynamiek  van  plaatselijke  politiek,  Lemma,   Den  Haag,  2007.     Boogers,  N.  Lokale  legitimiteit.  Hoe  beoordelen  inwoners  hun  gemeentebestuur  en  waar  hangt  dat   van  af?,  Tilburg  University,  2012.   Boogers,  M.,  Hoe  beoordelen  inwoners  hun  gemeentebestuur  en  waar  hangt  dat  van  af?,  in:   Bestuurswetenschappen,  2013,  n6.  4,  pp.  19-­‐40.  

49    

Boogers,  M,  P.W.  Tops  en  A.  Vries,  Effecten  van  dualisering  voor  burgers:  beweging  naar  buiten?,   Vernieuwingsimpuls  Dualisme  en  lokale  democratie,  VNG  Uitgeverij,  Den  Haag,  2005.   Boomkes,  R.,  Topkitsch  en  slow  science-­‐  Kritiek  van  de  academische  rede,  Van  Gennep,  Amsterdam,   2008.       Bordewijk,  P.  en  H.L.  Klaassen,  Wij  laten  ons  niet  kennen  –  Een  onderzoek  naar  het  gebruik  van   kengetallen  bij  negen  grotere  gemeenten,  VNG  Uitgeverij,  Den  Haag,  2000.     Bordewijk,  P.,  Bestuurskracht  en  bestuurslast,  in:  Overheidsmanagement,  april  2009,  p.5.   Bouckaert,  G.,  B.  De  Peuter  en  W.  van  Dooren,  Meten  en  vergelijken  van  lokale  bestuurlijke   ontwikkeling,  Die  Keure,  Brugge,  2003.   Bouwmans,  H.,  Burgers  nemen  hun  gemeente  de  maat,  in:  Binnenlands  Bestuur,  13  maart  2009,  pp.   6-­‐7.     Bruijn,  J.A.  de,  Prestatiemeting  in  de  publieke  sector.  Strategieën  om  perverse  effecten  te   neutraliseren,  in:  Bestuurswetenschappen,  2002,  nr.  2,  pp.  139-­‐159.     Compagne,  J.W.F.,  De  staat  op  straat.  Betekenis  van  ‘De  Staat  van  de  gemeente’  voor  horizontale   verantwoording,  Heerlen,  juli  2007  (doctoraalscriptie).     Dijkstra,  G.S.A.  en  Th.A.J.  Toonen,  Oordelen  van  burgers  over  gemeentelijke  dienstverlening,  in:   Bestuurswetenschappen,  2005,  nr.  4,  pp.  360-­‐362.     Fraanje,  M.J.,  M.  Herweijer,  R.M.  Beerepoot,  A.M.  van  Assenbergh,  B.J.  Brouwer  en  H.J.  Heins,   Herindelingen  gewogen.  Een  onderzoek  naar  de  doelen,  effecten  en  het  proces  van  herindelingen,   Berenschot,  Rijksuniversiteit  Groningen,  oktober  2008.     Frey,  B.S.  &  M.  Osterloh,  Gaat  de  wetenschap  ten  onder  aan  de  beoordeelziekte  evaluïtis?,  in:  NRC   Handelsblad,  Katern  Opinie  &  Debat,  29  nov.  2008,  pp.  1-­‐3.     Hakvoort,  J.L.M.  en  H.L.  Klaassen,  Bedrijfsvoeringstechnieken  voor  overheid  en  non-­‐profitorganisaties,   Sdu  Uitgevers,  Den  Haag,  2004.   Haverland,  M.  en  D.  Yanow,  Hoe  overleef  ik  in  discussies  over  bestuurskundig  onderzoek,  in:   Bestuurskunde,  2010,  nr.  4,  pp.  87-­‐96.       Helden,  G.J.  van,  BBI  in  de  praktijk:  een  onderzoek  naar  de  planning  en  control  bij  acht  middelgrote   gemeenten,  Shaker,  Maastricht,  1998.   Helden,  G.J.  van,  en  P.E.  Kamminga,  De  Balanced  Scorecard  in  non-­‐profitorganisaties,  in:  Tijdschrift   voor  Bedrijfsadministratie,  jrg.  99,  1996,  pp.  406-­‐413.   Herweijer,  M.  en  I.M.A.M.  Pröpper,  Burgers  in  het  beleidsproces,  in:  A.  Hoogerwerf  en  M.  Herweijer   (red),  Overheidsbeleid.  Een  inleiding  in  de  beleidswetenschap,  Kluwer,  Alphen  aan  de  Rijn,  2008,  pp.   261-­‐275.    

50    

Hiemstra,  J.,  Presterende  gemeenten  –  Hoe  gemeenten  beter  kunnen  presteren,  Kluwer,  Alphen  aan   den  Rijn,  2003.   Hood,  C.,  R.  Dixon  &  C.  Beeston,  Rating  the  Rankings:  Assessing  International  Rankings  of  Public   Service  Performance,  in:  International  Public  Management  Journal,  volume  11,  2008,  nr.  3,  pp.  298-­‐ 328.     Kerklaan,  L.,  C.  Verhoeff  en  C.  Zomerdijk,  Het  magische  getal.  Hoeveel  indicatoren  kunnen  managers   nog  goed  hanteren?,  Amsterdam,  2006.   Kerseboom,  J.,  Leren  van  evalueren,  in:  Bestuurskunde,  2008,  jrg.  17,  nr.  2,  pp.  41-­‐46.   KING,  Standaard  Waarstaatjegemeente.nl.  Uitvoering  burgerpeiling  en  klanttevredenheidsonderzoek,   2010.   Kool,  D.  de,  Monitoring  in  beeld.  Een  studie  naar  de  doorwerking  van  monitors  in  interbestuurlijke   relaties,  Optima  Grafische  Communicatie,  Rotterdam,  2007a  (proefschrift).   Kool,  D.  de,    Monitoring  in  het  openbaar  bestuur,  in:  Overheidsmanagement,  2007b,  nr.  10,  pp.  6-­‐10.   Kool,  D.  de,  Monitoring  in  beeld,  in:  Bestuurskunde,  2007c,  nr.  2,  pp.  92-­‐103.   Korsten,  A.F.A.,  Deugdelijk  bestuur,  Open  Universiteit,  Heerlen,  2010  (afscheidsrede).     Korsten,  A.F.A.  en  M.  Schoenmaker,  Gezond  bestuur  en  bestuurlijke  probleemgemeenten,  Tijd  voor   de  bestuursschout?,  in:  Bestuurswetenschappen,  jrg.  65,  juni  2011,  nr.  3,  pp.  28-­‐50.   Kuhry,  B.  en  V.  Veldheer,  Maten  voor  gemeenten  2004  –  Een  analyse  van  de  prestaties  van  de  lokale   overheid,  SCP,  Den  Haag,  2004.   Kuhry,  B.  m.m.v.  V.  Veldheer  en  J.  Stevens,  Maten  voor  gemeenten  2005  –  Een  analyse  van  de   prestaties  van  de  lokale  overheid,  SCP,  Den  Haag,  2005.   Leeuw,  F.L.,  J.  Kerseboom  en  R.  Elte  (red.),  Turven,  tellen,  toetsen,  Boom,  Den  Haag,  2007.   Moynihan,  D.P.  &  J.C.  Thomas,  Citizen,  Customer,  Partner:  Rethinking  the  Place  of  the  Public  in  Public   Management,  in:  Public  Administration  Review,  vol.  73,  2013,  no.  6,  pp.  786-­‐796.   Niessen,  R.,  Vluchten  kan  niet  meer  …,  Universiteit  van  Amsterdam,  2001  (oratie).     Olst,  H.  van,  Omzien  naar  bestuurskracht  –  De  kwaliteit  van  de  toepassing  van  de   bestuurskrachtmonitor  in  Zuid-­‐Hollandse  gemeenten  door  verschillende  adviesbureaus,  okt.  2005   (doct.  scriptie).     Osborne,  D.  &  T.  Gaebler,  Reinventing  Government:  How  the  Entrepreneurial  Spirit  is  Transforming   the  Public  Sector,  Reading,  Mass.,  Addison  Wesley,  1992.     Politt,  C.  &  G.  Bouckaert,  Public  Management  Reform.  A  Comparative  Analysis,  Oxford  University   Press,  New  York,  2002.   51    

PON,  Resultaat  uit  De  Staat,  Tilburg,  2008.     PWC/Universiteit  van  Tilburg,  Evaluatie  Súdwest-­‐Fryslân  –  Herindeling  en  bestuurskracht,  Tilburg,   2014.     Raad  voor  het  openbaar  bestuur,  Presteren  door  leren.  Benchmarken  in  het  binnenlands  bestuur,  Den   Haag,  2002..   Rijke,  C.J.  de,  Benchmarking  en  bestuurskrachtmeting  in  de  regio  Alblasserwaard/  Vijfheerenlanden,   Heerlen,  2007  (doctoraalscriptie).     Ringeling,  A.,  Het  imago  van  de  overheid.  De  beoordeling  van  prestaties  van  de  publieke  sector,  VUGA   Uitgeverij,  ‘s  Gravenhage,  1993.     Schaap,  L.  en  L.  van  de  Dool,    Evaluatie  Súdwest-­‐Fryslân  –  Herindeling  en  bestuurskracht,  Paper  voor   het  politicologenetmaal  12/13  juni  2014,  Tilburg,  Demos,  2014.     Schoenmaker,  M.,  Bestuurlijk  gedonder,  Wolf,  Nijmegen,  2011  (proefschrift).     Schurink,  M.  en  H.  Wesseling,  Benchmarking  en  de  ambitie  van  zelfregulering,  in:  TPC,  Tijdschrift  voor   public  governance,  audit  &  control,  jaargang  5,  augustus  2007,  nr.  4,  pp.  2-­‐7.     Schutgens,  J.M.L.R.,  A.J.C.  Maessen  en  A.F.A.  Korsten,  Beoordeling  van  gemeenten.  Financiële   verdiepingsonderzoeken  en  bestuurskrachtmetingen  van  gemeenten,  Delft,  Eburon,  2009.   Schutgens,  J.M.L.R.,  A.J.C.  Maessen  en  A.F.A.  Korsten,  Financiële  analyse  en  bestuurskrachtmeting   van  gemeenten,  in:  B&G,  juli/augustus  2008,  pp.  28-­‐33.     Schutgens,  J.M.L.R.,  A.J.C.  Maessen  en  A.F.A.  Korsten,  De  betekenis  van  een  financieel   verdiepingsonderzoek  bij  gemeenten  in  het  kader  van  het  moderne  provinciaal  toezicht,  in:  B&G,   2008,  oktober,  pp.  23-­‐27.   SCP,  De  staat  van  de  publieke  dienst.  Het  oordeel  van  de  burger  over  de  kwaliteit  van   overheidsdiensten.  Sociaal  en  Cultureel  Planbureau,  Den  Haag,  2008.     SGBO,  Burgers  over  lokaal  bestuur,  ontwikkelingen  sinds  1982,  Den  Haag,  2002.   Smith,  P.,  The  Use  of  Performance  Indicators  in  the  Public  Sector,  in:  Journal  of  the  Royal  Statistic   Society,  Series  A,  1990,  vol.  153,  no.  1,  pp.53-­‐72.   Smith,  P.,  On  the  unintended  consequences  of  publishing  performance  data  in  het  public  sector,  in:   International  Journal  of  Public  Administration,  1995,  nr.  18,  pp.  377  e.v.     TNS-­‐Nipo,  Gemeenten  en  Draagvlak,  de  TNS  Nipo  Draagvlakmonitor,  2007.   Toonen,  Th.A.J.,  M.  van  Dam,  M.  Glim  en  G.  Wallagh,  Gemeenten  in  ontwikkeling  –  Herindeling  en   kwaliteit,  Van  Gorsum,  Assen,  1998.     Tops,  P.,  Regimeverandering  in  Rotterdam,  Atlas,  Amsterdam,  2007.     52    

VGS,  www.watdoetjegemeente.nl  en  Staat  van  de  gemeente  wonen  samen,  VGS  Nieuws,  15e   jaargang  nr.  6,  pp.  18-­‐19.     VGS/VNG,  De  Slagvaardige  overheid.  Perspectief  op  prestatie,  2004.     VNG,  Handleiding  waarstaatjegemeente.nl,  2008.     VNG,  Het  Beeld  van  de  Burger,  juni  2005.   Vries,  M.S.  de,  De  ontmythologisering  van  het  openbaar  bestuur,  Radboud  Universiteit  Nijmegen,   2005.   Waal,  A.A.  de  en  L.A.F.M.  Kerklaan,  Prestatiemanagement  in  de  overheid:  een  overzicht,  paper,   gepubliceerd  en  gepresenteerd  op  het  seminar  New  Public  Management,  Vrije  Universiteit   Amsterdam,  2003.     Waal,  A.A.  de,  De  resultaatgerichte  overheid  –  Op  weg  naar  de  prestatiegedreven  organisatie,  Sdu   Uitgevers,  Den  Haag,2004.        

53    

Bijlage  1:  Deelnemende  gemeenten   waarstaatjegemeente  2010  t/m  2013   Gemeente   Aa  en  Hunze  

 

2010  

Aalburg  

 

Aalsmeer  

 

Achtkarspelen  

 

Alblasserdam  

 

Albrandswaard  

 

Alkmaar  

 

Almelo  

 

Amersfoort  

 

Arnhem  

 

Assen  

 

Baarle-­‐Nassau  

 

Barendrecht  

 

Barneveld  

 

Bedum  

 

Beek  

 

Beesel  

 

Bergeijk  

 

Bergen  (NH.)  

 

Bergen  op  Zoom  

 

Berkelland  

 

  x  

Bernheze  

 

x  

Bernisse  

 

Best  

 

Bladel  

 

Bloemendaal  

 

Borne  

 

Boxtel  

 

  x  

Brielle  

 

x  

Bronckhorst  

 

x  

Bunschoten  

 

Buren  

 

  x  

Bussum  

 

x  

Capelle  a.d.  IJssel  

   

 

Castricum  

 

  x  

 

 

  x  

        x       x       x           x  

  x      

 

Coevorden  

 

Cranendonck  

 

Cromstrijen  

 

Cuijk  

 

  x  

Culemborg  

 

x  

 

2011  

   

 

x     x     x   x     x   x   x   x   x     x     x       x     x   x   x      

2012   x  

2013    

   

  x  

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

x  

        x  

 

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

x   x   x  

    x   x  

  x  

  x      

 

 

  x  

 

x  

x  

   

 

x  

X  

 

 

  x  

   

x  

 

 

     

x   x  

 

     

 

 

  x  

 

 

 

  X  

   

x  

 

 

  x  

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

frequentie   1   1   1   2   1   1   1   2   1   1   1   1   2   3   2   2   1   1   2   3   2   2   1   2   1   2   2   3   2   1   2   1   2   1   2   1   1   1   2   1  

54  

Dantumadiel  

  x  

De  Bilt   De  Wolden  

 

Den  Helder  

 

Deventer  

 

Diemen  

 

Doetinchem  

 

Dongeradeel  

 

  x  

Dordrecht  

 

x  

  x  

Drechterland  

 

Drimmelen  

 

 

 

Dronten  

 

 

  x  

Druten  

 

Duiven  

 

Echt-­‐Susteren  

 

  x  

Ede  

 

x  

Eemsmond  

 

Eersel  

 

Elburg  

 

Emmen  

 

  x  

Enkhuizen  

 

x  

Enschede  

 

x  

Epe  

 

Ermelo  

 

  x  

Etten-­‐Leur  

 

x  

Ferwerderadiel  

 

Gilze  en  Rijen  

 

Goedereede  

 

Goeree-­‐Overflakkee  

 

Goirle  

 

Groningen  

 

Gulpen-­‐Wittem  

 

Haaksbergen  

 

Haaren  

 

Haarlem  

 

Haarlemmermeer  

 

Halderberge  

 

Harderwijk  

 

Haren  

 

Harenkarspel  

 

Harlingen  

 

Hattem  

 

Heemskerk  

 

Heemstede  

   

 

 

 

         

   

  x  

  x    

x   x     x   x  

x         x     x         x   x   x   x     x  

  x  

 

 

 

 

  x  

    x         x  

 

      x  

  x   x   x  

       

  x  

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

x   x     x   x      

  x   x   x    

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

x  

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

  x  

 

x  

 

 

 

 

 

  x  

  x  

x  

 

x   x      

x  

 

   

1   2   2   2   1   2   1   2   2   1   1   1   1   1   1   2   2   2   1   2   2   1   2   2   3   1   2   1   1   2   1   1   1   1   1   1   1   2   1   1   1   1   2   2  

55  

Heerde  

x  

Heerenveen  

 

Heerhugowaard  

 

  x  

Heerlen  

 

x  

Heiloo  

 

Hellevoetsluis  

 

Hendrik-­‐Ido-­‐Ambacht  

 

Hengelo  

 

het  Bildt  

 

Heumen  

 

Heusden  

 

Hillegom  

 

  x  

Hilvarenbeek  

 

x  

Hilversum  

 

x  

Hoogeveen  

 

x  

Hoogezand-­‐Sappemeer  

 

Hoorn  

 

Horst  aan  de  Maas  

 

Houten  

 

  x  

Huizen  

 

x  

Kampen  

 

Katwijk  

 

Koggenland  

 

  x  

Krimpen  aan  den  IJssel  

 

x  

Langedijk  

 

x  

Leerdam  

 

Leeuwarderadeel  

 

Leiden  

 

Leiderdorp  

 

  x  

Lelystad  

 

x  

Leudal  

 

x  

Leusden  

 

Lingewaal  

 

Lingewaard  

 

Littenseradiel  

 

Lochem  

 

Maasdriel  

 

Maassluis  

 

Marum  

 

Medemblik  

 

Menameradiel  

 

Middelharnis  

 

Midden-­‐Drenthe  

 

Mook  en  Middelaar  

   

 

      x      

   

 

   

          x            

    x     x   x   x     x     x           x   x         x   x    

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

  x  

 

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

      x   x         x  

x  

   

   

 

 

 

 

  X  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

    x   x   x  

x   x   x       x   x   x   x   x  

 

 

 

 

x   x    

 

x  

 

x  

 

 

 

1   1   2   1   1   1   1   2   1   1   1   2   1   2   2   1   2   1   2   1   2   2   2   2   2   2   1   1   1   1   1   1   2   1   1   1   2   1   1   2   1   1   1   1  

56  

Naarden   Nederlek   Nederweert  

 

  x  

Neerijnen  

 

x  

Nieuwkoop  

 

x  

Nijkerk  

 

x  

Noordoostpolder  

 

Noordwijk  

 

  x  

Noordwijkerhout  

 

x  

Nuenen  c.a.  

 

x  

Nunspeet  

 

Oisterwijk  

 

Oldambt  

 

Oldebroek  

 

Olst-­‐Wijhe  

 

  x  

Ommen  

 

x  

Onderbanken  

 

Oosterhout  

 

  x  

Ooststellingwerf  

 

x  

Oostzaan  

 

Opmeer  

 

Oss  

 

Oud-­‐Beijerland  

 

Ouder-­‐Amstel  

 

  x  

Overbetuwe  

 

x  

Papendrecht  

 

Peel  en  Maas  

 

Pijnacker-­‐Nootdorp  

 

Purmerend  

 

Putten  

 

Raalte  

 

Reimerswaal  

 

Rhenen  

 

  x  

Ridderkerk  

 

x  

Rijnwaarden  

 

Rijnwoude  

 

Rijssen-­‐Holten  

 

Rijswijk  

 

Roerdalen  

 

Roermond  

 

Roosendaal  

 

Rotterdam  

 

Rucphen  

 

Schagen  

   

 

 

 

  x    

     

    x        

      x     x     x     x  

x   x         x   x    

      x     x     x  

x  

 

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

  x  

 

  x         x   x     x   x     x       x   x     x   x   x       x   x   x   x         x        

x  

    x  

x  

   

  x  

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

x  

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

  x    

  x   x  

  x   x   x     x     x  

   

 

 

 

 

2   1   2   2   1   3   2   2   1   1   1   2   1   1   2   1   1   2   2   2   2   1   2   2   2   1   1   1   1   1   2   1   2   4   1   1   2   2   1   2   1   2   1   2  

57  

Schiedam  

x  

Schijndel  

 

Schinnen  

 

Schouwen-­‐Duiveland  

 

's-­‐Hertogenbosch  

 

Sint  Anthonis  

 

Sint-­‐Michielsgestel  

 

  x  

Sint-­‐Oedenrode  

 

x  

Skarsterlân  

 

x  

Sliedrecht  

 

Slochteren  

 

Soest  

 

  x  

Someren  

 

x  

Son  en  Breugel  

 

Spijkenisse  

 

Stadskanaal  

 

Steenbergen  

 

Steenwijkerland  

 

Stein  

 

Strijen  

 

Súdwest  Fryslân  

 

Ten  Boer  

 

Terneuzen  

 

Texel  

 

Teylingen  

 

Tholen  

 

Tynaarlo  

 

Tytsjerksteradiel  

 

Uden  

 

Utrecht  

 

Valkenswaard  

 

Veenendaal  

 

Veere  

 

Veghel  

 

Veldhoven  

 

Venlo  

 

Venray  

 

Vlaardingen  

 

Vlagtwedde  

 

Vlist  

 

Voorschoten  

 

Vught  

 

Waalre  

 

  x  

Waalwijk  

 

x  

 

 

       

 

  x        

  x   x   x   x   x         x    

 

  x  

 

 

 

 

 

  X  

 

 

    x     x     x  

 

 

 

  x  

   

  x  

 

 

 

 

  x  

 

    x   x  

x       x  

 

 

 

 

 

 

  x  

  x  

    x   x     x  

  x  

  x  

  x  

    x   x    

 

 

 

 

  x  

  x  

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

x  

 

x   x      

x  

X  

 

   

 

 

  x  

 

x  

   

  x  

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

  x  

    x   x   x   x     x   x   x   x  

x  

 

   

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

  x  

X  

 

  x  

 

 

 

 

 

    x  

     

1   2   1   1   2   2   2   2   2   1   1   2   1   1   2   1   2   2   1   1   1   1   1   1   2   1   2   1   2   1   3   1   2   2   2   2   1   1   1   4   1   2   1   2  

58  

Waddinxveen   Wassenaar   Werkendam  

 

West  Maas  en  Waal  

 

Westerveld  

 

Westervoort  

 

Weststellingwerf  

 

Westvoorne  

 

Wijchen  

 

Winsum  

 

Wormerland  

 

Woudrichem  

 

Zaanstad  

 

Zaltbommel  

 

  x  

Zederik  

 

x  

Zeist  

 

x  

Zevenaar  

 

x  

Zijpe  

 

Zoetermeer  

 

Zoeterwoude  

 

Zuidhorn  

 

Zundert  

 

Zwijndrecht  

 

Zwolle  

   

 

 

 

 Totaal  aantal  gemeenten  

 

Totaal  aantal  deelnames  

   

  x      

x       x   x  

 

 

 

 

  x  

  x  

    x  

    x     x      

x   x     x    

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

  x  

 

 

 

  x  

 

x   x   x         x   x  

   

  x  

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

 

 

  x  

 

 

 

 

  x  

 

  x  

x  

 

 

 

 

  92  

  113  

  92  

  60  

 

 

 

 

 

 

 

1   1   1   1   1   1   1   1   3   1   2   1   3   2   1   3   1   1   1   1   1   1   1   2     240   357  

59    

Bijlage  2:  Overzicht  scores  alles  gemeenten   Nr.   Gemeente   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45  

Beek   Beesel   Tytsjerksteradiel   Bunschoten   Rijssen-­‐Holten   Heemstede   Barendrecht   Schagen   Achtkarspelen   Aa  en  Hunze   Houten   Zwolle   Skarsterlân   Capelle  aan  den  IJssel   Teylingen   Bussum   Someren   Opmeer   Heiloo   Goedereede   Heerhugowaard   Barneveld   Veere   Kampen   Ede   Bedum   Nunspeet   Borne   Leusden   Diemen   Koggenland   Veenendaal   Aalburg   Nijkerk   Lingewaal   Duiven   Oud-­‐Beijerland   Peel  en  Maas   Vught   Nederweert   Veldhoven   Etten-­‐Leur   Heumen   Vlagtwedde   Deventer  

Aantal   Kiezer   inw.   16457   6,6   13742   6,6   32164   6,3   20316   6,3   37561   6,3   26317   6,4   47053   6,4   18653   6,4   28091   6,2   25738   6,4   48309   6,3   121527   6,2   27520   6,3   66261   6,3   35686   6,3   32585   6,3   18580   6,3   11393   6,3   22650   6,2   11380   6,3   52483   6,3   53751   6,2   21959   6,3   50705   6,2   108763   6,2   10508   6,0   26609   6,3   21770   6,2   28905   6,1   24935   6,2   22345   6,2   62870   6,0   12749   6,3   40126   6,1   11007   6,3   25525   6,1   23441   6,0   43271   6,1   25789   6,2   16771   6,2   43880   6,1   42048   6,0   16413   6,0   16132   6,1   98672   6,1  

Klant   7,9   7,8   8,1   8,1   8,1   7,9   7,7   7,7   7,9   7,9   7,8   7,8   7,8   8,0   7,9   7,9   7,8   7,7   7,7   7,8   7,7   7,9   7,7   7,6   7,5   8,0   7,6   7,8   7,8   7,6   7,8   7,8   7,7   7,7   8,0   7,9   8,0   7,9   7,7   7,6   7,7   7,9   7,6   8,0   7,8  

Onderd Wijkbe Partner   aan   woner   6,7   6,5   7,3   6,7   6,5   7,5   6,6   6,3   7,4   6,7   6,3   7,3   6,7   6,1   7,5   6,7   6,3   7,3   6,7   6,2   7,4   6,6   6,2   7,3   6,5   6,3   7,3   6,5   6,1   7,3   6,7   6,0   7,4   6,6   6,1   7,3   6,6   6,2   7,3   6,6   6,1   7,2   6,6   6,2   7,2   6,4   6,2   7,1   6,5   6,2   7,1   6,6   6,1   7,2   6,6   6,0   7,4   6,5   6,2   7,0   6,6   6,1   7,2   6,6   6,0   7,2   6,6   6,1   7,1   6,7   6,0   7,2   6,5   6,1   7,4   6,4   6,1   7,1   6,5   6,0   7,2   6,3   6,2   7,2   6,4   5,9   7,3   6,6   6,1   7,2   6,4   6,0   7,2   6,4   6,0   7,3   6,5   6,2   6,9   6,5   5,9   7,2   6,4   6,0   6,7   6,4   5,9   7,0   6,4   5,8   7,2   6,4   6,0   7,0   6,4   5,9   7,2   6,4   6,1   7,1   6,5   5,8   7,2   6,4   5,9   7,2   6,5   6,0   7,1   6,2   6,1   6,9   6,4   6,0   7,0  

Totaal   35,0   35,0   34,7   34,7   34,7   34,7   34,3   34,2   34,2   34,2   34,1   34,1   34,1   34,1   34,1   33,9   33,9   33,9   33,8   33,8   33,8   33,8   33,8   33,7   33,7   33,7   33,7   33,6   33,6   33,6   33,6   33,5   33,5   33,5   33,4   33,4   33,4   33,4   33,4   33,4   33,4   33,4   33,4   33,3   33,3   60  

 

46   47   48   49   50   51   52   53   54   55   56   57   58   59   60   61   62   63   64   65   66   67   68   69   70   71   72   73   74   75   76   77   78   79   80   81   82   83   84   85   86   87   88   89   90   91   92   93   94  

 

's-­‐Hertogenbosch   Roerdalen   Sint-­‐Michielsgestel   De  Wolden   Drechterland   Hellevoetsluis   Brielle   Wormerland   Elburg   Amersfoort   Zevenaar   Westervoort   Ten  Boer   Zoeterwoude   Olst-­‐Wijhe   Son  en  Breugel   Marum   Haaksbergen   Venray   Eersel   Purmerend   Ferwerderadiel   Zoetermeer   Rijswijk   Strijen   Oss   Hoogeveen   Terneuzen   Oisterwijk   Naarden   Harderwijk   Midden-­‐Drenthe   Uden   Zuidhorn   Sliedrecht   Reimerswaal   Rhenen   Huizen   Leiden   Cuijk   het  Bildt   Voorschoten   Groningen   Assen   Eemsmond   Wassenaar   Heemskerk   Tynaarlo   Dantumadiel  

141893   21092   28128   23761   19300   39442   16072   15781   22416   148250   32429   15294   7500   8171   17659   15822   10413   24419   42959   18166   79266   8837   122331   46990   8848   84639   54874   54742   25775   17263   45429   33558   40805   18681   24232   21704   19064   41574   118748   24648   10798   24310   193127   67208   16235   25762   39628   32357   19264  

5,9   6,2   6,1   6,1   6,0   6,1   6,1   6,2   6,0   6,1   6,2   6,1   6,0   6,3   6,0   6,0   6,2   6,0   6,0   6,0   5,9   6,0   6,0   5,9   6,0   6,1   6,0   6,0   6,0   5,9   5,9   6,1   6,0   6,0   5,8   6,1   6,1   5,6   6,0   6,0   5,9   5,9   5,8   5,9   5,9   5,7   5,8   5,9   6,1  

7,7   7,6   7,9   7,7   7,9   7,6   7,9   7,9   7,8   7,7   7,6   7,5   7,8   7,6   7,7   7,6   7,3   7,7   7,4   7,8   7,7   7,7   7,5   7,5   8,0   7,8   7,7   7,6   7,8   7,7   7,6   7,5   7,5   7,8   7,9   7,8   7,7   7,8   7,5   7,6   7,6   7,6   7,6   7,5   7,6   7,9   7,7   7,8   7,5  

6,6   6,4   6,4   6,3   6,4   6,5   6,3   6,3   6,4   6,1   6,4   6,4   6,3   6,3   6,5   6,5   6,4   6,3   6,5   6,3   6,4   6,4   6,4   6,5   6,4   6,3   6,4   6,5   6,4   6,5   6,5   6,3   6,5   6,3   6,4   6,3   6,3   6,4   6,4   6,4   6,3   6,2   6,6   6,4   6,3   6,4   6,5   6,3   6,2  

5,7   6,2   5,9   6,2   5,9   6,1   5,7   5,9   5,9   6,0   5,9   6,0   6,0   6,1   5,9   6,1   6,2   5,9   5,9   5,8   5,8   6,0   6,1   5,9   6,0   5,8   5,7   5,9   5,7   5,7   5,8   5,9   5,7   5,8   5,5   5,8   5,8   5,8   5,9   5,9   6,0   5,7   5,6   5,9   5,8   5,6   5,7   5,8   5,9  

7,4   7,0   7,0   7,0   7,0   7,0   7,2   6,9   7,0   7,3   7,0   7,1   7,0   6,8   7,0   7,0   6,9   7,1   7,2   7,1   7,1   7,0   7,1   7,2   6,7   7,0   7,2   7,0   7,1   7,1   7,2   7,1   7,3   7,0   7,2   6,9   6,9   7,2   7,0   7,0   7,0   7,3   7,2   7,1   7,0   7,2   7,1   7,0   7,0  

33,3   33,3   33,3   33,3   33,2   33,2   33,2   33,2   33,1   33,1   33,1   33,1   33,1   33,1   33,1   33,1   33,1   33,1   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   33,0   32,9   32,9   32,9   32,9   32,9   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,8   32,7   61  

95   96   97   98   99   100   101   102   103   104   105   106   107   108   109   110   111   112   113   114   115   116   117   118   119   120   121   122   123   124   125   126   127   128   129   130   131   132   133   134   135   136   137   138   139   140   141   142   143  

 

Bergeijk   Putten   Rucphen   Vlaardingen   Buren   Krimpen  aan  den  IJssel   Hillegom   Soest   Horst  aan  de  Maas   Hoorn   Zederik   Gilze  en  Rijen   Leerdam   Schijndel   Noordwijk   Valkenswaard   Langedijk   Harenkarspel   Heerenveen   Alblasserdam   Bladel   Maassluis   Bernheze   Papendrecht   Castricum   Waddinxveen   Haren   Bronckhorst   Ouder-­‐Amstel   Arnhem   Dronten   Slochteren   Hengelo   Zijpe   Best   Westerveld   Nederlek   Werkendam   Stein   Zaltbommel   Heusden   Haarlem   Baarle-­‐Nassau   Stadskanaal   Katwijk   Bloemendaal   Weststellingwerf   Ermelo   Hattem  

18123   23860   22320   71042   25949   28692   20831   45612   41917   71360   13434   25589   20664   23016   25517   30666   26991   16194   43514   19467   19582   31849   29802   32032   34474   25280   18457   37441   13232   149271   40470   15536   80939   11589   28696   19198   13992   26423   25623   26774   43112   151818   6722   32998   62476   22195   25780   26127   11805  

5,9   5,9   6,0   6,0   6,0   6,0   6,1   5,8   6,0   5,8   6,0   5,9   5,8   5,9   5,9   5,8   5,8   5,8   5,8   6,1   5,8   5,8   5,8   6,1   5,8   5,7   5,9   5,9   6,0   5,9   5,9   5,8   5,7   5,8   5,6   6,0   5,9   6,0   5,7   5,7   5,8   5,9   5,8   5,9   5,8   5,6   5,8   5,9   5,9  

7,6   7,6   7,8   7,7   7,8   7,8   7,6   7,7   7,5   7,8   7,7   7,7   7,9   7,6   7,5   7,7   7,4   7,8   7,6   7,6   7,6   7,8   7,7   7,7   7,1   7,7   7,4   7,7   7,8   7,4   7,5   7,8   7,6   7,8   7,6   7,7   7,7   7,6   7,6   7,8   7,7   7,4   7,8   7,5   7,6   7,6   7,7   7,5   7,5  

6,4   6,2   6,3   6,3   6,3   6,3   6,3   6,3   6,3   6,3   6,2   6,2   6,4   6,4   6,4   6,4   6,5   6,3   6,4   6,3   6,3   6,4   6,3   6,3   6,4   6,3   6,4   6,2   6,2   6,0   6,2   6,2   6,4   6,3   6,4   6,1   6,2   6,3   6,3   6,2   6,2   6,3   6,1   6,1   6,4   6,4   6,2   6,2   6,2  

5,9   5,8   5,8   5,8   6,1   5,6   5,8   5,8   5,8   5,7   5,9   5,9   5,7   5,6   5,8   5,6   5,9   5,8   5,8   5,6   5,6   5,8   5,7   5,4   5,9   5,8   5,7   5,8   5,8   5,8   5,7   5,7   5,6   5,7   5,6   5,6   6,0   5,7   5,7   5,8   5,5   5,6   5,7   5,7   5,6   5,7   5,6   5,5   5,6  

6,9   7,2   6,8   6,9   6,5   7,1   6,9   7,0   7,1   7,1   6,8   7,0   6,9   7,1   7,0   7,2   7,0   7,0   7,0   7,0   7,3   6,8   7,0   6,9   7,3   6,9   7,1   6,9   6,8   7,3   7,1   6,9   7,1   6,8   7,1   6,9   6,6   6,7   7,0   6,8   7,1   7,0   6,9   7,0   6,9   7,0   6,9   7,1   7,0  

32,7   32,7   32,7   32,7   32,7   32,7   32,7   32,7   32,7   32,7   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,6   32,5   32,5   32,5   32,5   32,5   32,5   32,4   32,4   32,4   32,4   32,4   32,4   32,4   32,4   32,4   32,4   32,3   32,3   32,3   32,3   32,3   32,3   32,3   32,3   32,2   32,2   62  

144   145   146   147   148   149   150   151   152   153   154   155   156   157   158   159   160   161   162   163   164   165   166   167   168   169   170   171   172   173   174   175   176   177   178   179   180   181   182   183   184   185   186   187   188   189   190   191   192  

 

Aalsmeer   Spijkenisse   Cromstrijen   Noordoostpolder   Epe   Enschede   Mook  en  Middelaar   Dordrecht   Lelystad   Hilversum   Utrecht   Raalte   Ridderkerk   Leeuwarderadeel   Vlist   Tholen   Dongeradeel   Nuenen  c.a.   Leudal   Westvoorne   Winsum   Middelharnis   Haaren   Lochem   Echt-­‐Susteren   Medemblik   Cranendonck   Woudrichem   Overbetuwe   Goeree-­‐Overflakkee   Boxtel   De  Bilt   Haarlemmermeer   Oldebroek   Doetinchem   Waalwijk   Hoogezand-­‐Sappemeer   Zwijndrecht   Alkmaar   Gulpen-­‐Wittem   Bergen  (NH.)   Heerlen   Pijnacker-­‐Nootdorp   Veghel   Hilvarenbeek   Zundert   Culemborg   Schouwen-­‐Duiveland   Bernisse  

30364   72171   12780   46342   32385   158048   7874   118862   75312   85537   316275   36486   45330   10332   9773   25540   24284   22548   36462   13901   13987   18049   13572   33263   32165   43117   20330   14416   46269   48259   30482   42079   143943   22716   56252   46422   34778   44499   94269   14479   30682   89016   50103   37437   15047   21221   27632   34151   12426  

5,9   5,8   5,8   5,6   5,8   5,8   5,5   6,0   5,8   5,7   5,6   5,4   5,5   5,6   5,5   5,8   5,8   5,8   5,7   5,5   5,4   5,6   5,6   5,8   5,5   5,6   5,5   5,7   5,5   5,7   5,6   5,6   5,7   5,5   5,7   5,6   5,7   5,9   5,2   5,6   5,6   5,7   5,5   5,6   5,7   5,7   5,6   5,6   5,6  

7,6   7,6   7,7   7,5   7,7   7,4   7,7   7,6   7,6   7,5   7,2   7,8   7,6   7,6   7,6   7,7   7,4   7,6   7,6   7,8   7,7   7,8   7,8   7,5   7,9   7,6   7,9   7,7   7,7   7,6   7,7   7,6   7,4   7,9   7,3   7,8   7,5   7,7   7,6   7,5   7,4   7,3   7,6   7,9   7,5   7,6   7,3   7,7   7,5  

6,3   6,3   6,2   6,5   6,1   6,0   6,3   5,9   6,1   6,3   6,4   6,2   6,4   6,2   6,2   6,2   6,2   6,1   6,1   6,3   6,2   6,1   6,2   6,2   6,1   6,1   6,0   6,2   6,3   6,2   6,1   6,1   6,2   6,1   6,3   6,1   6,1   6,1   6,4   6,2   6,3   6,3   6,3   6,1   6,1   5,9   6,3   6,1   6,2  

5,6   5,5   5,6   5,6   5,6   5,7   5,5   5,7   5,7   5,5   5,7   5,5   5,4   5,4   5,6   5,6   5,7   5,5   5,7   5,6   5,7   5,4   5,7   5,5   5,5   5,5   5,5   5,7   5,3   5,4   5,5   5,7   5,5   5,5   5,5   5,4   5,4   5,3   5,4   5,5   5,6   5,5   5,5   5,3   5,5   5,5   5,7   5,4   5,7  

6,8   7,0   6,9   6,9   7,0   7,1   7,0   6,9   6,8   7,0   7,2   7,1   7,1   7,2   7,0   6,6   7,0   7,0   6,8   6,8   6,9   7,0   6,6   6,9   6,9   7,1   6,9   6,5   7,0   6,9   6,9   6,8   7,0   6,8   7,0   6,7   7,0   6,7   7,1   6,8   6,8   6,8   6,8   6,8   6,8   6,8   6,7   6,7   6,6  

32,2   32,2   32,1   32,1   32,1   32,1   32,1   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   32,0   31,9   31,9   31,9   31,9   31,9   31,9   31,9   31,9   31,9   31,8   31,8   31,8   31,8   31,8   31,8   31,8   31,7   31,7   31,7   31,7   31,7   31,7   31,7   31,6   31,6   31,6   31,6   31,6   31,6   31,6   31,5   63  

193   194   195   196   197   198   199   200   201   202   203   204   205   206   207   208   209   210   211   212   213   214   215   216   217  

 

                                             

Rijnwaarden   Lingewaard   Schinnen   Sint-­‐Oedenrode   Texel   Neerijnen   Rijnwoude   Bergen  op  Zoom   Steenbergen   West  Maas  en  Waal   Drimmelen   Enkhuizen   Onderbanken   Roosendaal   Schiedam   Coevorden   Sint  Anthonis   Ommen   Emmen   Oostzaan   Leiderdorp   Harlingen   Oldambt   Den  Helder   Maasdriel   Albrandswaard   Almelo   Berkelland   Druten   Goirle   Halderberge   Heerde   Hendrik-­‐Ido-­‐Ambacht   Littenseradiel   Menameradiel   Nieuwkoop   Noordwijkerhout   Oosterhout   Ooststellingwerf   Roermond   Rotterdam   Steenwijkerland   Súdwest  Fryslân   Venlo   Waalre   Wijchen   Zaanstad   Zeist  

11008   45770   13202   17910   13662   11930   18618   66130   23354   18325   26737   18268   7966   77426   76244   35881   11760   17380   108838   9097   26706   15844   39095   57065   24022   25003   72757   44911   18193   22805   29325   18244   28257   10925   13773   26974   15648   54006   25858   56165   616260   43402   82634   100027   16503   40734   148281   61233  

5,9   5,5   5,7   5,3   5,1   5,4   5,4   5,4   5,5   5,5   5,4   5,5   5,7   5,4   5,8   5,5   5,2   5,2   5,4   5,3   5,1   5,3   5,2   4,8   4,6   5,6   5,5   5,5   6,2   6,2   5,5   5,6   6,4   6,2   5,8   5,8   5,8   5,7   5,9   6,0   6,1   5,9   6,0   5,4   5,8   6,1   5,6   5,9  

7,6   7,6   7,4   7,7   7,9   7,6   7,6   7,7   7,6   7,9   7,7   7,5   7,7   7,7   7,4   7,7   7,6   7,4   7,4   7,5   7,6   7,4   7,4   7,5   7,6   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐  

6,0   6,1   6,2   6,2   6,0   6,1   6,2   6,1   6,0   5,9   6,0   6,1   6,0   6,0   6,0   5,9   6,0   6,2   6,0   5,8   6,1   6,0   6,2   6,2   5,7   6,3   6,1   6,0   6,4   6,3   6,1   5,9   6,5   6,5   6,4   6,3   6,2   6,2   6,1   6,3   6,3   6,4   6,4   5,9   6,3   6,5   6,7   6,3  

5,5   5,4   5,5   5,3   5,3   5,6   5,6   5,3   5,5   5,5   5,5   5,4   5,5   5,2   5,4   5,3   5,5   5,5   5,3   5,4   5,1   5,3   5,1   5,1   5,1   5,7   5,4   5,6   6,0   5,9   5,3   5,4   5,8   6,1   5,9   5,8   5,6   5,4   5,7   5,8   5,7   5,5   5,7   5,2   5,8   5,8   5,6   5,8  

6,5   6,9   6,7   7,0   7,1   6,7   6,5   6,8   6,8   6,5   6,7   6,8   6,4   6,8   6,6   6,6   6,8   6,8   6,8   6,9   6,9   6,7   6,7   6,8   6,6   6,7   7,0   6,9   7,0   7,1   6,8   6,9   7,0   7,0   6,8   6,8   6,7   7,0   6,7   7,0   7,0   6,9   7,2   7,2   7,0   7,2   6,9   7,0  

31,5   31,5   31,5   31,4   31,4   31,4   31,4   31,4   31,3   31,3   31,3   31,3   31,3   31,2   31,2   31,1   31,1   31,1   31,0   30,9   30,8   30,7   30,7   30,5   29,6   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   ntb   64