Rechten voor kinderen van slachtoffers van mensenhandel Inleiding In deze folder vindt u informatie over de rechten van kinderen van slachtoffers van mensenhandel. Het gaat specifiek over kinderen van buitenlandse slachtoffers omdat zij tegen tal van problemen aanlopen. Die hebben te maken met de onzekere rechtspositie waarin zij vaak verkeren waardoor zij minder toegang hebben tot voorzieningen. Deze brochure biedt hulpverleners die met slachtoffers van mensenhandel en hun kinderen in aanraking komen, handvatten om te werken aan de positieverbetering van de kinderen. In de folder wordt steeds het woord ‘moeder’ gebruikt, maar natuurlijk zijn er ook vaders die kinderen opvoeden. Hun rechten zijn hetzelfde, daarom kan overal waar ‘moeder’ staat ook ‘vader’ worden gelezen.
Verblijfsstatus Alleenstaand moederschap Wanneer een slachtoffer van mensenhandel niet de Nederlandse nationaliteit heeft, is het kind volgens het verblijfsrecht een vreemdeling. Dit geldt ook voor kinderen die in Nederland worden geboren. Om hier legaal te verblijven kan de moeder voor het kind een verblijfsvergunning voor gezinshereniging aanvragen. Als het slachtoffer een B9-status heeft is zij vrijgesteld van de legeskosten van 188 euro. Het kind krijgt dan een tijdelijke verblijfsvergunning. Heeft zij eenmaal voortgezet verblijf, dan kan zij dit ook voor haar kind aanvragen. De moeder moet dan, anders dan in de B9-procedure, de kosten van 188 euro zelf dragen. Gezinshereniging Als de moeder kinderen heeft in het land van herkomst kan zij met een B9-status haar kinderen via gezinshereniging naar Nederland halen. Zij is dan ook vrijgesteld van de legeskosten van 830 euro die normaal betaald moeten worden. Gezinshereniging is vaak een lange en lastige procedure. Het is bijvoorbeeld moeilijk om de juiste papieren te verkrijgen, zoals een geboorteakte of paspoort. Er moet daarbij een behoorlijk bedrag worden neergeteld voor dergelijke papieren evenals voor de vliegreis van het kind. Dit is vaak moeilijk op te hoesten voor de doelgroep. Let op: na gezinshereniging is het niet zeker of moeder en kind een permanente verblijfsstatus krijgen. FairWork en CoMensha kunnen hierover adviseren en vragen beantwoorden.
Vaderschap Wanneer de vader van het kind de Nederlandse nationaliteit of een status regulier verblijf heeft en het kind voor de geboorte heeft erkend, krijgt de baby bij de geboorte dezelfde verblijfsstatus als de vader. Sinds maart 2009 kan hij het kind nog tot het zevende levensjaar erkennen en ontvangt het kind alsnog de Nederlandse nationaliteit. Na het zevende levensjaar is er voor het erkennen van vaderschap bewijs van verwekkerschap nodig, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een vaderschaptest. Als de vader op de hoogte is van het bestaan van het kind, moet hij het kind binnen een jaar erkennen.
Onderwijs Rechten en plichten Kinderen zijn verplicht naar school te gaan, maar hebben daarentegen ook recht op onderwijs. De leerplicht houdt in dat minderjarigen in Nederland verplicht zijn onderwijs te volgen als ze tussen de 5 en 16 jaar zijn. Dit geldt dus ook voor kinderen van slachtoffers van mensenhandel, asielzoekers, vluchtelingen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen. Wanneer slachtoffers van mensenhandel geen B9 of een andere status meer hebben, moeten hun kinderen nog wel naar school. Minderjarige kinderen hebben recht op onderwijs tot hun achttiende levensjaar, ook wanneer ze niet langer leerplichtig zijn. Als de leerplicht na de zestiende verjaardag stopt, wordt deze opgevolgd door de kwalificatieplicht. Dit houdt in dat jongeren tot hun achttiende verjaardag de plicht hebben om met een kwalificatie het onderwijs te verlaten. De kwalificatie laat zien naar welk vervolgonderwijs of waar zij op de arbeidsmarkt kunnen door- en instromen. Een kwalificatie is minimaal op mbo-2 of havo-niveau en impliceert voor leerlingen een startpunt voor hun loopbaan. Schoolgeld Schoolgeld is een bedrag dat ouders jaarlijks aan de onderwijsinstelling betalen voor extra activiteiten, zoals kerstfeest of een sportdag. Ouders ontvangen jaarlijks een brief waarin de hoogte van het schoolgeld wordt vermeld. Niet iedereen is verplicht te betalen. De meeste scholen hebben een reductie- en kwijtscheldingsregeling waarbij wordt gekeken naar het inkomen van de ouders. Mogelijk kunnen ook slachtoffers van mensenhandel van de plicht worden vrijgesteld. Soms organiseert de school een schoolreisje en/of buitenschoolse activiteit waar extra kosten aan verbonden zijn. Meestal heeft de school of de gemeente geld gereserveerd voor ouders die deze kosten niet kunnen dragen, zoals sommige slachtoffers van mensenhandel. Om van deze regeling gebruik te maken kan contact op worden genomen met de leerkracht of, indien aanwezig, schoolmaatschappelijk werk.
Pagina 2 van 6
Medische voorzieningen Met status Nederlanders zijn volgens de Zorgverzekeringswet verplicht een ziektekostenverzekering af te sluiten. Slachtoffers van mensenhandel met een B9-status vallen onder deze wet. De overheid stelt de inhoud van het basispakket vast; hieronder vallen de meeste kosten voor huisarts, specialist, ziekenhuis en apotheek. Iedereen mag zelf bepalen bij wie hij de verzekering afsluit. De hoogte van de vergoeding is afhankelijk van de verzekeraar. Als een ouder verzekerd is, is het kind automatisch tot zijn achttiende levensjaar meeverzekerd, ook met de aanvullende verzekeringen. Het kind moet na de geboorte wel worden aangemeld bij de betreffende zorgverzekeraar. Dit kan tot drie maanden na de geboorte. De basisverzekering is verplicht, aanvullende verzekeringen niet. In de praktijk blijkt dat slachtoffers van mensenhandel en hun kinderen relatief vaak medische *hulp nodig hebben. Het is daarom raadzaam te bekijken of een aanvullende verzekering wenselijk is. Zonder status Mensen zonder geldige verblijfsstatus hebben echter geen recht op een basisverzekering volgens de Zorgverzekeringswet, dit staat in de Koppelingswet. Maar medische noodzakelijke hulp kan niet worden geweigerd, en zeker niet aan kinderen. De patiënt is dan overigens wel zelf verantwoordelijk voor de betaling van de kosten. Wanneer iemand niet in staat is om te betalen, kan een zorgaanbieder onder voorwaarden aanspraak maken op een financiële vergoeding van oninbare kosten. Deze regeling word door CVZ (College voor zorgverzekeringen) uitgevoerd. CVZ heeft per regio een aantal ziekenhuizen en apotheken gecontracteerd die deze medische hulp moeten bieden. Voordat men een zorgverlener bezoekt is het raadzaam de website van CVZ te raadplegen om te checken welk ziekenhuis in de buurt gecontracteerd is. De kans om direct geholpen te worden is hierdoor groter. Hoewel medisch noodzakelijke hulp niet geweigerd mag worden,komt dit in de praktijk wel voor. Op de website van het CVZ staat deze informatie onder ‘financiering’. Zwangerschap en bevalling Kosten voor zorg bij zwangerschap en (na) de bevalling worden voor honderd procent vergoed. Dit omvat de controles, echo’s en bezoeken bij de verloskundige en verblijf in het ziekenhuis vanwege een zwangerschap. Ook kraamzorg valt hieronder, mits op tijd geregeld. Dit geldt ook voor vrouwen met een B9-status of zij die niet onder de Zorgverzekeringswet vallen. De verloskundige kan op sociale en/of medische gronden een aanvraag doen om moeder en kind na de bevalling een paar dagen langer in het ziekenhuis te laten verblijven. Dit gebeurt bijvoorbeeld als het slachtoffer op een onrustige plek woont. Zij huurt bijvoorbeeld een kamer in een huis met veel andere bewoners of verblijft in een drukke crisisopvang. Het kan ook gaan om de lichamelijke gesteldheid van de moeder.
Pagina 3 van 6
Sociale voorzieningen In Nederland betaalt de overheid mee aan de kosten voor opvoeding en verzorging van kinderen tot en met 18 jaar. De algemene kinderbijslagwet (AKW) regelt of een ouder voor zijn kind kinderbijslag kan krijgen en hoeveel. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) voert de wet uit. Recht op kinderbijslag Indien een ouder ingezetene is van Nederland heeft het gezin recht op kinderbijslag. Word je in Nederland geboren, bezit je de Nederlandse nationaliteit en woon je in Nederland dan ben je automatisch een ingezetene. Wanneer niet het geval, dan beoordeelt de SVB of een van de ouders ingezetene is. Dit laat de SVB van de volgende factoren afhangen: economische, juridische of sociale binding met Nederland. In de praktijk blijkt dat onder meer wordt gekeken naar het hebben van werk en eigen inkomen, het huren of bezitten van een zelfstandige woning, het volgen van een studie, bezig zijn met vrijwilligerswerk en/of verenigingsleven en binding met familie in Nederland. Vrouwen met een B9-status worden meestal niet beoordeeld als ingezetenen van Nederland en hebben daarom geen recht op kinderbijslag. Dit omdat de B9-status een tijdelijke status is. Voor een gezin is het sowieso moeilijk rondkomen, maar zonder kinderbijslag helemaal. Tegen een afwijzing van een aanvraag voor kinderbijslag kan bij de SVB bezwaar worden gemaakt. FairWork weet uit eigen ervaring dat bezwaar maken soms loont. Als dit alsnog wordt afgewezen is het mogelijk een gespecialiseerde advocaat in de arm te nemen. Zo nodig kan FairWork doorverwijzen naar gespecialiseerde advocaten. Kinderbijslag aanvragen Na de geboorte van een kind ontvangt de ouder de aanvraagformulieren voor kinderbijslag vanzelf thuis. Binnen Nederland geeft de gemeente namelijk gegevens van de ouders en die van de baby na de aangifte van de geboorte door aan de SVB. Na afloop van ieder kwartaal wordt de kinderbijslag automatisch op de bankrekening gestort. Als de ouder niet of pas in Nederland is, moet de ouder zelf een aanvraagformulier opvragen bij de SVB. Dit kan via de website van de SVB of telefonisch via het regionale kantoor. Zie www.svb.nl Kindgebonden budget Een kindgebonden budget is een maandelijkse financiële toelage voor gezinnen. Het bedrag is per kind, afhankelijk van de hoogte van het inkomen. Het komt bovenop de kinderbijslag. Dit betekent dat wanneer er geen recht op kinderbijslag is, er ook geen recht is op kindgebonden budget. Het kindgebonden budget geldt voor kinderen tot 18 jaar. Het geld is voor de ontplooiing en ontwikkeling van het kind. Het kindgebonden budget word maandelijks uitgekeerd. Meestal hoeft de cliënt het kindgebonden budget niet zelf aan te vragen. Als voor 1 januari geen bericht is ontvangen, kan men het beste contact opnemen met de Belastingdienst. De Belastingdienst hanteert dezelfde normen als de SVB om te bepalen of iemand ingezetene is. Pagina 4 van 6
Kinderopvangtoeslag Ouders kunnen via de Belastingdienst kinderopvangtoeslag ontvangen. Het gaat om werkende of studerende ouders die gebruikmaken van formele kinderopvang, zoals een kinderdagverblijf of gastouderbureau. De hoogte van de toeslag is afhankelijk van de draagkracht van de vader en moeder. Ouders kunnen via www.toeslagen.nl de kinderopvangtoeslag aanvragen. De ervaring leert dat voor ouders met een tijdelijke verblijfsstatus, zoals de B9-vergunning, aanvragen moeizaam verlopen. Omdat de kinderopvangtoeslag vaak een groot bedrag is, is het belangrijk de gevraagde gegevens zorgvuldig in te vullen. Maandelijks wordt namelijk een voorschot betaald dat is gebaseerd op de gegevens die de aanvrager zelf heeft aangeleverd. Na afloop van het belastingjaar wordt de definitieve hoogte vastgesteld. Als het geschatte jaarinkomen hoger blijkt te zijn dan is geschat, moet er worden terugbetaald.
Ontspanning Het is belangrijk dat kinderen zich kunnen ontspannen. Van buitenschoolse activiteiten zoals sporten, het maken van muziek of knutselen kunnen zij ook veel leren. Bijvoorbeeld het opdoen van sociale contacten, aanleren van sociale vaardigheden en het vergroten van het zelfvertrouwen. Vaak kan het ook afleiding bieden als ze thuis in een lastige situatie verkeren. Dit geldt dus ook voor kinderen van slachtoffers van mensenhandel. In Nederland zijn er talloze mogelijkheden om vrije tijd in te delen met iets waarvoor een kind zich interesseert. Hier hangt vaak wel een prijskaartje aan. Om toch vrij te kunnen kiezen hebben een aantal gemeenten een speciale jeugdpas voor schoolgaande kinderen. De pas zorgt ervoor dat sporten of een andere hobby betaalbaar is. Kinderen van ouders met een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen meestal via de bijstandsuitkerende instantie van de ouders een dergelijke pas. Wanneer het niet automatisch gebeurt, kan deze aangevraagd worden via de instantie die de uitkering regelt. Gemeenten die dergelijke passen niet verstrekken hebben vaak potjes bij lokale sportverenigingen en andere hobbyclubs. Kinderen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben en waarvan de ouders niet in bezit zijn van een geldige verblijfsvergunning hebben geen recht op een dergelijke pas. Ook buurthuizen hebben vaak een aanbod van verschillende (creatieve) activiteiten. Het is gebruikelijk daar naar binnen te lopen om een kijkje te nemen. De kosten voor de activiteiten zijn doorgaans laag. Wanneer iemand geen inkomen heeft kan hier rekening mee worden gehouden. In de praktijk wordt dit het snelst geregeld als de hulpverlener hierover contact opneemt met het buurthuis. Als men voor een reductieregeling in aanmerking wil komen of een aanvraag voor bijzondere bijstand bij de sociale dienst wil doen, is het belangrijk aan te tonen dat het geld, dat er wel is, op een verantwoorde manier is uitgegeven. Pagina 5 van 6
Lijst met relevante internetadressen www.cvz.nl Site van College van zorgverzekeraars. Onder ‘financiën’ is te vinden hoe en waar kinderen en volwassenen zonder geldige verblijfsdocumenten noodzakelijk medische hulp kunnen krijgen. www.svb.nl Site van de Sociale Verzekeringsbank die de kinderbijslag regelt. De aanvraagformulieren kunnen hier worden opgevraagd. www.toeslagen.nl Via deze site kan ondermeer de aanvraag voor het kindgebondenbudget en kinderopvangtoeslag worden gedaan. Ook worden de selectiecriteria genoemd. www.kcjg.nl Dit is het Kennisnetwerk Centra Jeugd en Gezin. Om naar de lokale centrumsites te surfen klik op ‘links’. Op de lokale sites is informatie te vinden over kindergezondheidscentra, welzijnsactiviteiten en mogelijkheden voor opvoedingsondersteuning in de regio. www.ecpat.nl De site van ECPAT/Defence for Children biedt informatie over de rechten van kinderen op het gebied van jeugdzorg, vreemdelingen- en jeugdstrafrecht.
Deze folder is mede mogelijk gemaakt door:
Pagina 6 van 6
