1
Recht op de feiten
Hoe kiest u de duurzaamste producten en welke vragen moet u aan producenten stellen?
2
3
Recht op de feiten
Inhoud
04 05 06 08 10 12 14 16 18 20 22 26 28 30 34 35 36 37 38 39 40 42
4
5
Recht op de feiten
Begrijp de levenscyclus van een product
Om erachter te komen welk product de minste milieubelasting heeft, moet u voor iedere fase, van het begin tot aan het einde van de levenscyclus, de milieueffecten bepalen.
Grondstoffen
Ramon Arratia Sustainability Director EMEAI, Interface * EPD = milieuproductverklaring (Environmental Product Declaration) (zie pag. 26)
Productie
Transport
Verpakking Gebruik door Einde levensduur de klant
6
7
Recht op de feiten
Begrijp de milieubelasting van een product
Een vervaardigd product bestaat doorgaans uit een aantal componenten. leder component kan uit diverse materialen bestaan. De meeste producten worden gemaakt door een keten van leveranciers die de materialen verwerken of componenten assembleren voordat deze uiteindelijk aan de klant worden geleverd. Stel u de wortels van een boom voor die samenkomen bij de stam – zo kunt u zich een doorsnee toevoerketen ook voorstellen. In iedere fase van de toevoerketen wordt het milieu belast: van het winnen of verbouwen van de grondstoffen tot de verwerking en productie. Ook bij het vervoeren van componenten naar de volgende verwerkingsfase en van het uiteindelijke product naar de klant of eindgebruiker wordt het milieu belast.
Veel producten belasten het milieu tijdens hun gebruik en vrijwel alle producten belasten het milieu op het moment dat ze worden afgedankt. Om erachter te komen welk product het milieu het minst belast, moet u voor iedere fase, van het begin tot aan het einde van de levenscyclus, de milieueffecten bepalen. Het baseren van uw oordeel op slechts één onderdeel van de levenscyclus kan tot onjuiste conclusies leiden.
“Bedrijven beginnen zich te realiseren op hoeveel manieren hun producten tijdens hun levenscyclus het milieu belasten. Ze beginnen bijvoorbeeld met de CO2-voetafdruk, maar we zien dat ze zich ook steeds bewuster worden van hun watervoetafdruk en andere milieueffecten.”
Producten belasten het milieu in iedere fase van hun levenscyclus. De geaccepteerde methode voor het verrichten van een levenscyclusanalyse (LCA) is vastgesteld door de Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO 14040 en ISO 14044). Een LCA berekent de milieuvoetafdruk tijdens iedere fase; van de productie en het gebruik tot het einde van de levensduur. Hierbij worden alle belangrijke milieueffecten van het product in kaart gebracht, inclusief de gevolgen voor water, lucht, bodem en klimaatverandering.
“Twintig jaar geleden ontwikkelden we de eerste modellen voor levenscyclusanalyse (LCA). De methoden, data en instrumenten zijn nu zo operationeel dat er voor vrijwel ieder product op de markt relatief eenvoudig een LCA kan worden gemaakt. Zodra je de materialen, chemicaliën en grondstoffen van een product weet, kun je de volledige milieubelasting van dat product in kaart brengen.”
Simon Aumonier Partner, Product Stewardship, ERM
Henrik Wenzel
Hoogleraar milieutechniek Ontwikkelaar van de EDIP-methode wereldwijd geïmplementeerd in toonaangevende LCA-software
8
9
Recht op de feiten
Milieueffectcategorieën die bij een levenscyclusanalyse (LCA) worden gebruikt
Pictogram
Naam
Beschrijving
Meeteenheid
Embodied energy* – niet hernieuwbaar
Energie afkomstig van fossiele brandstoffen
MJ
Embodied energy – hernieuwbaar
Energie afkomstig van duurzame bronnen
MJ
Versterking broeikaseffect
Emissies die bijdragen aan klimaatverandering
kg CO2 equivalent
Verzuring
Emissies die schadelijk zijn voor vegetatie, gebouwen, waterleven en de menselijke gezondheid
kg SO2 equivalent
Aantasting ozonlaag
Emissies die de stratosferische ozonlaag dunner maken, met nadelige gevolgen voor de menselijke gezondheid, natuurlijke hulpbronnen en het milieu
kg R11 equivalent
Vermesting
Emissies die de hoeveelheid voedingsstoffen in water of bodem vergroten, waardoor de natuurlijke biologische balans wordt verstoord
kg fosfaat equivalent
Fotochemische oxidantvorming
Emissie van chemische stoffen die smog veroorzaken, met negatieve gevolgen voor de menselijke gezondheid, ecosystemen en gewassen
kg etheen potential
Humane toxiciteit
Emissies van materialen die giftig zijn voor mensen, dieren of planten
kg DCB equivalent
*Embodied energy – energie die nodig is om een product te maken
10
11
Recht op de feiten
Typische LCA-milieuprofielen
Verschillende producten hebben verschillende milieuprofielen. Bij fysieke producten, zoals een potlood of een tapijttegel, doen de belangrijkste milieueffecten zich bijvoorbeeld voor in de toevoerketen bij het winnen en verwerken van grondstoffen. Bij machines die energie verbruiken, zoals een auto of een wasmachine, wordt het milieu meestal het meest belast op het moment dat het product gebruikt wordt. De LCA van een wasmachine laat zien dat we bij de aankoop van een wasmachine het meest moeten letten op het energieen waterverbruik tijdens het gebruik van de wasmachine. Eigenschappen zoals een koud wasprogramma en een beladingsensor zijn speciaal ontworpen om de machine efficiënter te maken en het milieu minder te belasten.
“LCA’s leveren het beste referentiekader voor de beoordeling van de potentiële milieueffecten van producten dat nu verkrijgbaar is.”
Europese Commissie Mededeling over geïntegreerd productbeleid – COM (2003)302
Een typische LCA van een eenvoudig fysiek product dat tijdens het gebruik geen energie verbruikt (bijv. glas, tomaat, cement)
Grondstoffen
Productie
Transport
Gebruik door Einde de klant levensduur
Een typische LCA van een machineproduct dat tijdens het gebruik energie verbruikt
Grondstoffen
Productie
Transport
Gebruik door Einde de klant levensduur
12
13
Recht op de feiten
LCA van een tapijttegel
68%
11% Backing
6% Glasvlies en tuftdoek
9%
1% Verpakking/1% Grondstoffentransport
De berekeningen zijn gebaseerd op een tapijttegel van 700 gram, gemaakt van PA6.6 en Interface’s Graphlex® backing, met de volgende veronderstellingen: belandt na einde levenscyclus op de stort, geen gebruik van groene energie tijdens de levenscyclus, levensduur (gebruik) van het product: tien jaar.
8%
8%
7%
Einde levenscyclus
4% Precoat lijmlaag
Gebruik door de klant
Garen belast het milieu zo sterk doordat er voor de productie van nylon energie-intensieve chemische reacties nodig zijn om de grondstoffen (derivaten van olie) in garen te veranderen.
ylon garen heeft 4 x meer N impact dan de backing
Transport
Door LCA’s te verrichten, hebben we kunnen concluderen dat tapijtproducenten zich vooral moeten richten op de vraag hoe ze de milieueffecten van het garen kunnen terugdringen.
45% Garen
Productie
De grafiek toont de LCAresultaten voor onze standaardtapijttegel die onder andere 700 gram nieuw nylon garen bevat. Hieruit blijkt dat over de hele levenscyclus van het product gezien, de milieueffecten vooral ontstaan tijdens de productie van de grondstoffen die we gebruiken voor de tapijtproductie.
Van alle grondstoffen die we gebruiken, belast het nylon garen het milieu het meest.
Grondstoffen
Bij Interface verrichten we LCA’s voor al onze tapijttegelproducten. We gebruiken LCA’s om vast te stellen welke delen van onze proces- en toevoerketen het milieu het zwaarst belasten. Vervolgens ontwikkelen we door middel van onderzoek en innovatie alternatieve materialen en processen om deze milieueffecten te beperken.
14
15
Recht op de feiten
Een LCA gebruiken om producten te vernieuwen: voorbeeld van een tapijttegel
Er zijn drie manieren om de milieubelasting van een tapijttegel terug te dringen:
Drie manieren om de milieubelasting van een tapijttegel terug te dringen:
Voorbeelden van mogelijke duurzame designs
1. Minder garen per vierkante meter gebruiken 2. Gerecycled garen gebruiken dat minder energie-intensief is dan nieuw garen 3. Natuurlijke alternatieven voor nylon garen vinden die minder milieubelastend zijn en die qua kwaliteit en duurzaamheid vergelijkbaar zijn. Als u de meest duurzame tapijttegel wilt kiezen, is het belangrijk om de juiste vragen te stellen. Van welk soort garen is het tapijt gemaakt? Wat is het gewicht van de garen per m2 meter? Wat is het aandeel gerecycled materiaal (indien aanwezig)?
1
Verminder het garenverbruik
Een tapijttegel met 50% minder garen
2
Verhoog het aandeel gerecycled garen
Een tapijttegel van 100% gerecycled materiaal
3
Ontwikkel een slimmer garen
Een tapijttegel van garen met een lage CO2-emissie, bijv. op biologische basis
16
17
Recht op de feiten
Waarom ‘embodied energy’ belangrijk is
Architecten en ingenieurs ontwerpen steeds vaker energieefficiënte gebouwen. Daarbij wordt echter zelden gelet op de energie die nodig is om de materialen te produceren die voor het gebouw nodig zijn. Deze energie wordt ook wel embodied of embedded energy genoemd. Volgens The Concrete Centre duurt het zes tot elf jaar voordat de CO2-uitstoot, die vrijkomt tijdens het productieproces van beton, vereffend is. Pas daarna leveren de CO2-besparingen, door ingebruikname van het gebouw, meer op dan de CO2-uitstoot die het productieproces van de bouwmaterialen gekost heeft.
Dat is de reden waarom het belangrijk is om te weten waar uw gebouw van gemaakt wordt, en waarom niet alleen gekeken moet worden naar hoe energieefficiënt het gebouw in gebruik is. Inzicht in de LCA van deze bouwmaterialen helpt u bij het kiezen van de materialen met de minste embodied energy. “De belangrijkste doelstelling van een levenscyclusbenadering (Life Cycle Thinking) is verschuiving van verantwoordelijkheid voorkomen. Dat wil zeggen, de milieueffecten in één bepaalde fase van de levenscyclus of in een geografisch gebied of in een bepaalde milieueffectcategorie tot een minimum beperken en tegelijkertijd voorkomen dat de milieubelasting elders toeneemt.
Bijvoorbeeld tijdens de gebruiksfase van een product energie besparen, zonder de hoeveelheid materiaal die nodig is om dat te realiseren te vergroten.”
Joint Research Centre van de Europese Commissie Levenscyclusbenadering en -beoordeling
“ledere Europeaan heeft een voetafdruk die gelijk is aan 125 kWh primaire energie per dag. Maar bij deze officiële cijfers wordt geen rekening gehouden met de indirecte energie van alles wat geïmporteerd wordt, d.w.z. de producten die we in Europa gebruiken, maar die elders zijn gemaakt. Daarvoor kan er minstens 40 kWh per persoon per dag bij worden opgeteld.” David J MacKay Auteur van ‘Sustainable Energy – without the hot air’
18
19
Recht op de feiten
Wat kiest u?
Maatschappelijke onrust over het milieu maakt dat de marketingwereld met de ene na de andere groene claim komt. Sommige van die claims zijn duidelijk en zuiver, maar andere zijn bedacht om het product een goede uitstraling te geven zonder dat de milieuvoordelen adequaat worden uitgelegd.
20
21
Recht op de feiten
Pas op voor groene claims
Bij conventionele marketing draait het om krachtige, eenvoudige claims, zoals ‘goedkoopste’, ‘snelste’ en ‘grootste’. Dat is de reden waarom het voor marketeers uiterst verleidelijk is om in een claim over een product en het milieu slechts één voordeel te noemen.
Dus wat kiest u? Stel, u wilt een T-shirt kopen dat het milieu het minst belast. Drie ‘groene’ merken beweren alle drie iets anders: 1 100% organische katoen 2 100% natuurlijke kleurstoffen 3 CO2-neutraal De enige manier om erachter te komen welk T-shirt het best is, is de LCA-resultaten te bekijken, waar al deze factoren gemeten en vergeleken kunnen worden. Het beste T-shirt kan dan zelfs een T-shirt zijn waar geen ‘100%’-claim aan vastzit, maar waarbij veel zorg is besteed aan de keuze van grondstoffen, de productiewijze en de transportmethode om de milieuvoetafdruk in alle fasen van de levenscyclus zo gering mogelijk te houden.
Enkele veel voorkomende groene claims in de bouwsector 100% natuurlijk Bevat geen X, Y of Z 100% recyclebaar 100% gerecycled CO2-neutraal Duurzaam geproduceerd Lokaal geproduceerd Niet giftig Deze termen mogen dan wellicht technisch juist zijn, maar kunnen met betrekking tot het grote geheel misleidend zijn. Raadpleeg de lijst met greenwash-termen op de volgende pagina voor voorbeelden van claims die wellicht niet zijn wat ze lijken.
22
23
Recht op de feiten
Greenwash-termen
Maatschappelijke onrust over het milieu maakt dat de marketingwereld met de ene na de andere groene claim komt. Sommige van die claims zijn duidelijk en zuiver, maar andere zijn bedacht om het product een goede uitstraling te geven zonder dat de milieuvoordelen adequaat worden uitgelegd. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld, heeft de Advertising Standards Authority (de Britse reclamecodecommissie) een toename in het aantal klachten over ‘greenwashing’ vastgesteld en richtlijnen gepubliceerd voor het doen van groene beweringen.
Enkele veel voorkomende claims die om een kritische blik vragen: Claims over gevolgen voor de klimaatverandering CO2-compensatie Het controversiële concept waarbij anderen worden betaald om hun CO2-uitstoot terug te dringen als compensatie voor uw uitstoot. Zinloos, tenzij de CO2-waarden zijn gevalideerd en geverifieerd, waaruit blijkt dat ze echt zijn, een toegevoegde waarde hebben, meetbaar zijn, permanent zijn, waardes niet dubbel geteld worden, en in een openbaar register vermeld staan. Dit gebeurt niet altijd…
CO2-neutraal Er wordt precies zoveel CO2 gecompenseerd als u uitstoot. Een kritieke factor hierbij is de omvang van de claim: beslaat deze de uitstoot gedurende de hele levenscyclus van het product of alleen de uitstoot die tijdens de productie vrijkomt? CO2-negatief Meer CO2 compenseren dan uitstoten. Het klinkt fantastisch, maar dit heeft meer te maken met marketing dan met wetenschap. Lage CO2-uitstoot Zonder getallen zegt dit niets. Hoe laag is laag?
“Adverteerders hebben alle recht om hun groene kwalificaties te promoten en veel van hen waren er als de kippen bij om hun klanten ervan te overtuigen dat ze van alles in het werk stellen om nog groener te worden. De ASA wil echter degelijk bewijs zien dat eventuele milieuvriendelijke claims staaft. We blijven ervoor zorgen dat het publiek niet misleid wordt en dat adverteerders in een klimaat van waarheid handelen.” Christopher Graham Algemeen directeur van de Britse Advertising Standards Authority
24
25
Recht op de feiten
Greenwash-termen
Algemene milieuclaims
Niet giftig
Gerecycled materiaal
Milieu- of ecovriendelijk / Goed voor het milieu / In harmonie met de natuur, enz.. Algemene en vage beweringen die niets specifieks betekenen en zonder extra verklaring vrijwel allemaal misleidend zijn. Al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding.
Vergelijkbaar met het hierboven genoemde ‘bevat geen’. Alleen van betekenis als een giftige stof, bijvoorbeeld lood, uit het product verwijderd is.
Industrieel productieafval wordt in veel bedrijfstakken standaard verzameld en gerecycled. Vaak voeren drukkers bijvoorbeeld reststroken papier direct terug in het pulpproces. Veel belangrijker is het gebruik van post-consumer afval in producten omdat hierbij voorkomen wordt dat afval naar de stort wordt afgevoerd.
Bevat geen X, Y of Z Alleen van betekenis als het product in kwestie normaal gesproken wel materiaal X, Y of Z zou bevatten en als dat materiaal schadelijk is voor het milieu. In sommige gevallen wordt ‘X’ vervangen door een ander materiaal dat andere milieuproblemen veroorzaakt, zoals papiervrije tissues die gemaakt zijn van katoen (dat zijn eigen milieueffecten heeft). Termen als ‘vrij van ‘A’ worden vaak gedaan door de fabrikant van ‘B’ en andersom.
Lokaal geproduceerd / Made in [land X] Dit moet steun voor de lokale economie en een geringe milieubelasting ten gevolge van transport suggereren. Vaak betekent het ‘dichtbij herverpakt’.
Recycling-claims Recyclebaar Natuurlijk Zorgt voor een fijn, warm gevoel van binnen? Het feit dat iets natuurlijk is, hoeft niet per se te betekenen dat het duurzamer is. Het lijkt tegen de intuïtie in te druisen, maar sommige natuurlijke producten belasten het milieu in feite zwaarder dan hun synthetische varianten. Olie is natuurlijk, net zoals aardbevingen een natuurlijk fenomeen zijn. ‘Bekroond met’-claims Het wanhopige vlagvertoon van bedrijven. Je kunt erom lachen of huilen.
Een van de meest misbruikte woorden. Voor veel materialen geldt dat ze technisch gezien kunnen worden gerecycled, maar dat het economisch gezien niet altijd haalbaar is. Wordt het materiaal echt gerecycled? Andere grijze gebieden zijn: • ‘downcycling’ waarbij het tweede gebruik van minder waarde is – glas wordt bijvoorbeeld meestal ‘gerecycled’ tot aggregaat voor wegen, niet tot nieuw glas. • energie uit afval wordt soms beschreven als ‘recyclen’, maar betekent in feite het verbranden van afval waarbij een deel van de energie wordt gewonnen.
Post-consumer gerecycled materiaal Mag alleen verwijzen naar materiaal dat al door klanten is gebruikt en na gebruik is ingezameld.
26
27
Recht op de feiten
Geef me de feiten en stuur me een EPD! Verder kijken dan ingewikkelde vragenlijsten van leveranciers
Natuurlijk kunt u onmogelijk een LCA verrichten voor iedere aankoop die u overweegt. Maar het is heel redelijk om de fabrikant te vragen naar LCAinformatie over zijn product, zeker als het om een grote aankoop gaat. Is de fabrikant hiertoe niet bereid of in staat, dan suggereert dat een gebrek aan oog voor het milieu in hun ontwerpproces. Een LCA wordt bij voorkeur verricht door een onafhankelijke derde partij, omdat er voor producenten te veel ruimte is om hun eigen producten te bevoorrechten. Bij een LCA wordt gebruik gemaakt van een aantal veronderstellingen, zoals de nuttige levensduur van een product. Als deze veronderstellingen niet op een objectieve wijze worden vastgesteld, beïnvloeden ze de resultaten. Om vergeleken te kunnen worden, moeten
LCA’s worden verricht door een onafhankelijke organisatie op basis van een gestandaardiseerde methode. Objectiviteit en vergelijkbaarheid zijn de belangrijkste doelen van de milieuproductverklaring (Environmental Product Declaration [EPD]). Een EPD bevat een LCA die verricht is door een onafhankelijke derde partij op basis van een gestandaardiseerde methode. Een EPD bevat ook aanvullende informatie over het product en zijn bestanddelen. Het raadplegen van EPD’s is de betrouwbaarste manier om producten te vergelijken – vraag aan de fabrikanten van producten waarin u geïnteresseerd bent, of ze een EPD hebben.
“Als architecten kunnen we uiterst energie-efficiënte gebouwen ontwerpen. Het probleem is echter dat we materialen willen kiezen die op basis van hun hele levensduur het geschiktst zijn. Het is daarom nu van essentieel belang om over duidelijke en consistente LCA’s te beschikken voor een hele reeks materialen zoals betonstructuren, plafonds, vloerafwerkingen, meubilair en armaturen.”
Colin Campbell Directeur Capita Architecture
28
29
Recht op de feiten
EPD’s: voorbeeld van hoe het in de Europese bouwsector werkt
“Milieuproductverklaringen (EPD’s) worden uitgegeven door een ‘Programme Operator’, en volgen regels die als Product Category Rules (PCR) bekend staan. Deze PCR’s zorgen dat producten op een krachtige en consistente manier binnen een EPD programma worden getoetst, en onafhankelijk geverifieerd.
formats en procedures, maar voldoen wel aan de relevante ISO standaarden (ISO 14025 en ISO 21930) en hebben een gelijkwaardige structuur. Dit heeft tot een behoorlijke verwarring in de markt geleid. Een nieuwe Europese Standaard, ontwikkeld door CEN TC350, zorgt er nu voor dat EPD programma’s worden Vanuit historisch oogpunt ontwikkeld aan de hand zijn de EPD programma’s van schema’s zoals voor de productie industrie IBU in Duitsland of een in bijvoorbeeld Duitsland, Internationaal EPD® Frankrijk, het Verenigd schema, en gebruiken Koninkrijk, Nederland dezelfde consistente, en Noorwegen en transparante en door de programma’s van industrie geaccepteerde beroepsorganisaties methodiek. met hun eigen PCR’s ontwikkeld. Deze hebben verschillende regels,
Overeenkomstige EPD’s zullen een gelijke format en structuur hebben. De TC350 standaard zal ook te gebruiken zijn voor de bouw, waardoor het rekening houden met ‘embodied energy’ wordt gestimuleerd. Tezamen met programma’s als DGNB of BREEAM zorgen zij voor een krachtige en consistente vergelijking van producten op bouwniveau ongeacht welk EPD programma is gebruikt.”
Jane Anderson Principal Consultant PE International
Criteria
Textile
Laminate
TextResilient ile
PCR - Floor Coverings PCR Product Category Rules
Text
T eL a
x t im i n le ate Floor PC CoR Res e g o P r o ve ilien rin ry R du F gs t La u cl te s lo or C mi Ca te na ove go te ry ring Ru le s s Env Harmonised Rules for iron
Pro
duc
t Ca t
Environmental Product Declarations
R
es mental ili en Pro t Envir duct Declara Textile, Laminate and Resilient tions on Floor Coverings Harmo men nisedtal Prod Rul Textile, esuc for Laminat t De e andHa cla Res rmilien ratio Text Flo on t ileor ns , LaCoverin ise d gs Rules min Product Category Rules accepted by the Advisory Board Prod ate Produc uct for t Catego Cate an ry Rules gory Floo d Re Rule Institut Bauen und Umwelt e.V Inst accepted by the s acce Institu r Co silie www itut Bau www.bau-umwelt.com Adviso .bau www.b t Bauen und en rypted Board verin nt -um und au-umw by Umwe the elt.com lt e.V welt.comUmw Adv elt gs isor e.V
contains pre-consumer recycled material (pile and backing)
Textile,
LCA -calculation and support: Gemeinschaft umweltfreundlicher Teppichboden e.V.
Declaration number EPD-IFF-2010111-E Institut Bauen und Umwelt e.V. www.bau-umwelt.com
rd
PCR Productcriteriaregels
Standaard ISO 14040
Wie Producent + GUT
tal Pro
Scandinavian Collection - Straightforward
y Boa
LCA Levenscyclusanalyse
ile
Te La PCR Environmental Product Declaration xti mina te FloorP le Pro according to ISO 14025 duc CRve Co t Ca Res tegP ilien rin o rr oy d Ru u l- Flogs t La ctes or C mi Ca te na ove go te ry Microtuft modular carpet ring Ru le Environ s s men
Produc t Catego Prod ry Rules uct accept Cateed by the gory Institut RuleAdvisory www.ba Bauen und Institut s acce Board u-umwe www Umwel t e.Ven lt.com .bauBau pted -um und by welt the Umw .com Adv elt isor e.V
y Boa
s
rd
EPD Milieuproductverklaring
ISO 14025 ISO 21930
IBU + GUT
Re
ili duct Dec en t laration Envir s Harmon onm ised entaRul l Pres for oduc e and Resilien t Decla Floor Ha rmon t ratio Text Coverin ile, ns ise gs d Ru Lam inat les e an for Floo d Re r Co silie verin nt gs
Laminat
IBU
30
31
Recht op de feiten
Kan ik niet gewoon een groen label kiezen?
Het is niet verrassend dat mensen naar middelen zoeken die hen helpen bij het nemen van een beslissing. Slechts enkelen onder ons hebben de tijd om iedere aankoop eerst uitgebreid te bestuderen. Dat is waarom er zo veel labels zijn die kopers snel geruststellen over de duurzaamheid van een product.
32
33
Recht op de feiten
Kan ik niet gewoon een groen label kiezen?
U zou net zo goed kunnen vragen: “Waarom moet het zo ingewikkeld zijn om het duurzaamste product te kiezen? Kan ik niet gewoon kijken of een product een groen label heeft?” Het is niet verrassend dat mensen naar middelen zoeken die hen helpen bij het nemen van een beslissing. Slechts enkelen onder ons hebben immers de tijd om iedere aankoop eerst uitgebreid te bestuderen. Dat is waarom er zo veel labels zijn die kopers snel geruststellen over de duurzaamheid van een product.
“In een wereld waarin klanten steeds vaker op zoek zijn naar bewijs voor de duurzaamheid van producten en steeds vaker het spoor bijster raken in het woud aan claims en labels waarin ze belanden, is er behoefte aan zoveel mogelijk duidelijkheid en overzichtelijkheid. We willen de feiten zien, gepresenteerd op een geloofwaardige, onafhankelijke en gestandaardiseerde manier, waaruit de totale milieubelasting gedurende de hele levenscyclus van het product blijkt. En dat is wat we bereiken met EPD’s.”
Paul King Chief Executive, Britse Green Building Council
Als u goed kijkt naar de manier waarop sommige labels worden toegekend, beseft u dat u niet alleen op labels kunt vertrouwen. Sommige labels zijn veel te gemakkelijk te krijgen of richten zich op slechts enkele punten. Bij andere ontbreekt het aan een onafhankelijke certificering of ze kunnen zelfs door de producenten zelf worden toegekend. Veel labels imiteren elkaar. Ze brengen klanten in verwarring en verplichten de producenten om hetzelfde product meerdere malen te certificeren. Helaas zijn enkele van de labels met de beste marketing de minst betrouwbare. Om de waarde van een label te kunnen inschatten, is het van belang te weten wie erachter zit, hoe er gecertificeerd wordt, welke factoren worden meegerekend en of het voldoet aan erkende internationale normen. U moet achter het label kijken.
“Het is fantastisch om te zien dat steeds meer leveranciers eraan werken de maatschappelijke en milieuprestaties van hun producten inzichtelijk te maken, maar doordat er allerlei verschillende methodes worden gebruikt, kan dat tot gevaarlijke misleidende of dubbelzinnige claims leiden. Er moeten duidelijke en gestandaardiseerde meetmethoden komen zodat beslissingen op ontwerpgebied en prestatiecontroles kunnen worden gebaseerd op gedegen bewijs en transparante benchmarking. En de toevoerketen moet daarop reageren met consistente en
betrouwbare informatie. Een woud aan verschillende benaderingen zal bestekschrijvers alleen maar in de war brengen en uiteindelijk duurzame designs in de weg staan.”
Lorna Pelly Principal Sustainability Advisor, Forum for the Future
34
35
Recht op de feiten
Wie zit er achter een label?
Wie certificeert het label?
Type
Van wie en wat is het belangrijkste motief
Hoofdzaken
Type
Wie certificeert er
Hoofdzaken
Voorbeelden
Particulier
Een commerciële instelling die geld probeert te verdienen
Sneller te ontwikkelen
Particulier
Het bedrijf zelf
Claims zijn niet onafhankelijk getest of geverifieerd
Meeste marketingclaims, productspecificaties
Gemotiveerd door de noodzaak om betalende deelnemers te werven Staat wellicht geen open concurrentie voor certificering toe
Semiparticulier
Industriële groep met gemeenschappelijke belangen
Heeft gevestigde belangen om een bedrijfstak of materiaal te prefereren boven een ander(e)
Semiparticulier
Werkt samen met een beroepsvereniging of adviesbedrijf voor het opstellen van normen of het verifiëren van claims
Biedt weinig garantie tegen belangenverstrengeling omdat het bedrijf de beoordelaar betaalt
CO2-neutraal-claims, geverifieerd door auditors, privélabels
Derde partij
Onafhankelijke instelling die reageert op een publieke kwestie
Focus op technische aspecten
Derde partij
Onafhankelijke derde partij verzorgt de test of verificatie
Certificeerders kunnen goedgekeurd zijn door ANSI (Amerikaans Nationaal Standaardisatieinstituut) om objectiviteit aan te tonen
Green Seal, Sustainable Carpet Assessment Standard ANSI/NSF 140-2007
Is misschien bureaucratisch
36
37
Recht op de feiten
Wat valt er onder het label?
Internationale normen voor milieulabels en –verklaringen ISO14020 series
Type
Wat is het bereik?
Hoofdzaken
Voorbeelden
Type
Eén kenmerk
Gerecycled materiaal, VOC-uitstoot (vluchtige organische componenten), CO2-neutraal, toxiciteit
Beperkt bereik waarbij andere belangrijke kwesties kunnen ontbreken
Controle op VOC door GUT
Meerdere kenmerken
Volledige of gedeeltelijke LCA
Hoe breder het bereik, des te betrouwbaarder het is
LCA vereist
Derde partij vereist
Wat betekent het label
Geschikt voor B2B
Nee Type I – gecertificeerde ecolabels
Ja
Product voldoet aan de voorwaarden die het label stelt – meestal één voordeel
Gemiddeld
Type II – eigen verklaringen
Nee
Nee
Verbetering van één milieuaspect
Gemiddeld
Type III – EPD’s
Ja
Ja
Levenscyclusinformatie
Goed
EPD’s
38
39
Recht op de feiten
Onze mening over labels: we hebben liever jonge honden dan oude rotten
Interface is van mening dat de meeste labelsystemen die op dit moment beschikbaar zijn er niet in slagen een volledig beeld te schetsen van de duurzaamheid van een product. De systemen zijn er over het algemeen op gericht veel producenten aan zich te binden. Zij leggen de lat voor kwalificatie daarom op een niveau dat te gemakkelijk kan worden bereikt. Het resultaat is dat de meeste labels geen onderscheid tussen producten maken, maar de producten allemaal in één categorie onderbrengen. We maken ons ook zorgen dat labels van particulieren vaak duur en technisch niet onderbouwd zijn, vooral als ze ‘tegen betaling’ te verkrijgen zijn.
“Jammer genoeg kan de duurzaamheidsprestatie van een product niet worden teruggebracht tot een label. Om de implicaties van een aankoopkeuze te begrijpen, moet u bereid zijn u wat meer te verdiepen in de mate waarin een product gedurende zijn hele leven de maatschappij en het milieu belast. Ik zie op het gebied van productmarketing geen toekomst voor milieulabels.”
Simon Propper Managing Director, Context
Mooi product, jammer van het bedrijf
In onze optiek zijn dit de principes van een eerlijk en betrouwbaar label: • Het label moet in handen zijn van een onafhankelijke nonprofitorganisatie • Certificeerders moeten onafhankelijk zijn • De criteria voor het label moeten gebaseerd zijn op een volledige LCA • Consultants die advies verstrekken bij labelaanvragen mogen niet gelieerd zijn aan de certificeerders • Labels moeten onafhankelijk worden gecertificeerd als ‘Type III’ conform ISO14025 Een label kan het startpunt van uw zoektocht zijn, maar het zal zelden een betrouwbaar en goed onderbouwd antwoord geven op de vraag: ‘Wat is het duurzaamste product?’
“Wij doen wereldwijd veel imagoresearch voor bedrijven die over de hele wereld actief zijn. Wij hebben gezien dat een commitment voor verantwoordelijkheid die niet stopt bij de fabriekspoort is wat telt als het om het opbouwen van vertrouwen gaat. De inzet van bedrijven om in hun bedrijfstak, hun land of wereldwijd een positief verschil te maken, is een belangrijke indicator van gedifferentieerd leiderschap.”
Chris Coulter Senior Vice President, GlobeScan Incorporated
1
Speelt duurzaamheid een belangrijke rol in de bedrijfsstrategie? Kijk of het jaarrapport melding maakt van duurzaamheidsrisico’s en -kansen.
2
Bespreekt de CEO het onderwerp duurzaamheid ook zelf? Zoek op internet naar toespraken.
3
Zijn er milieugegevens beschikbaar – van ten minste de afgelopen vijf jaar?
4
Bekijk het duurzaamheidsrapport. Zijn de CO2-doelstellingen absoluut of genormaliseerd, d.w.z. opgesplitst naar inkomen of verkochte eenheden?
5
Hoe wordt de CO2-uitstoot teruggedrongen? Efficiency en intern hernieuwbare energie zijn meestal duurzamer dan het kiezen voor groene stroom of compensatieregelingen.
6
Worden andere milieueffecten zoals afval, water en toxiciteit ook geanalyseerd en aangepakt?
7
Heeft het bedrijf oog voor maatschappelijke kwesties, zoals mensenrechten, werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden in de toevoerketen en maakt het daar werk van?
8
Helpt het bedrijf klanten bij het bereiken van hun duurzaamheidsdoelstellingen door middel van diensten of advies? Zorgt het bedrijf er bijvoorbeeld voor dat producten aan het einde van hun leven worden ingezameld en gerecycled?
9
Is het duurzaamheidsmateriaal van het bedrijf objectief? Worden uitdagingen en problemen besproken?
10
Hoe oordelen NGO’s en de media over het bedrijf? Ga op zoek naar artikelen en campagnes. Die zijn wellicht niet accuraat of objectief, maar bieden u wel de kans een oordeel te vellen over de kwaliteit van het antwoord dat het bedrijf geeft.
40
41
Recht op de feiten
Referenties en meer informatie
Interface www.interface.eu/epd European Commission – Joint Research Centre. Life Cycle Thinking and Assessment. http://lct.jrc.ec.europa.eu/ Buildings Common Carbon Metric by UNEP SBCI http://www.unep.org/sbci/pdfs/UNEPSBCICarbonMetric.pdf EPDs information about building materials http://bau-umwelt.de/hp481/Environmental-Product-Declarations-EPD.htm ISO14040 www.iso.org/iso/catalogue_detail?csnumber=37456 ISO14020 www.iso.org/iso/catalogue_detail.htm?csnumber=34425 Reference for Embodied Carbon in concrete www.sustainableconcrete.org.uk Reference for International EPD® System www.environdec.com
42
Als u meer wilt weten, bezoek dan www.interfaceflor.eu/letsbeclear
en bezoek onze blog www.interfaceflorcutthefluff.com
Neem contact op Contact: Geanne van Arkel Communication & Sustainability Interface EMEAI
[email protected]
