Recepten voor duurzame groei Beschouwingen naar aanleiding van het Jaarverslag 2014 van de Nationale Bank van België
Financieel Forum Gent - 26 februari 2015
Jan Smets
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 2
De (lange) nasleep van de crisis (1) Schulden van gezinnen, bedrijven en overheid in het eurogebied 300
60
250
50
200
40
150
30
100
20
50
10
0
0 2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
Overheid Niet-financiële ondernemingen
(linkerschaal)
Huishoudens Schuld/activa-ratio van de niet-financiële private sector (rechterschaal)¹ Bronnen: EC, ECB, NBB. 1 Niet-geconsolideerde schuld, in %.
3
2014
De (lange) nasleep van de crisis (2) Potentiële economische groei in België en het eurogebied 3,0
(in %)
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
België
Bron: EC.
4
Eurogebied
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
0,0
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 5
Europerikelen (1) Economische groei in de eurozone (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld)
5 4 3 2 1 0 -1 -2 Verloop tussen 2006 en 2014 -3 +2,4
+8,0
-1,5
-4,0
+6,9
+4,2
+8,2
-22,8
+4,6
-7,3
-0,5
IE
DE
ES
PT
BE
NL
AT
EL
FR
IT
FI
-4
2013
Bron: EC.
6
2014
Europerikelen (2) Investeringsquote in het eurogebied 24
(volumegegevens, in % bbp)
23
22
21
20
19
18
17 2000
Bron: EC.
7
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Europerikelen (3) Inflatie in de voornaamste economieën 6,0
(maandgegevens, veranderingen in de consumptieprijsindex t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar)
5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 -1,0 -2,0 2015
Verenigde Staten
Bron: EC.
8
Japan
Verenigd Koninkrijk
Eurogebied
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 9
Olie en wisselkoers: goed nieuws? (1) Grondstoffenprijzen 160
(in $)
140
120
100
80
60
40 2015 Levensmiddelengrondstoffen (indexcijfers 2010 = 100) Industriële grondstoffen (indexcijfers 2010 = 100) Brent (per vat)
Bron: Thomson Reuters Datastream.
10
Olie en wisselkoers: goed nieuws? (2) Wisselkoers van de euro (daggegevens)
1,6
160
1,5
150
1,4
140
1,3
130
1,2
120
1,1
110
1,0
100
0,9
90
0,8
80
0,7
70
0,6
60 2015 Bilaterale wisselkoers t.o.v. Amerikaanse dollar (linkerschaal) Brits pond (linkerschaal) Japanse yen (rechterschaal)
Bron: Thomson Reuters Datastream.
11
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 12
Een multi-speedwereld Groeiverwachtingen (bbp in volume, veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)
0,5 1,9 0,8 1,3
2,4 3,5 3,2
0,2
-3,5 Rusland
Eurogebied
7,4 7,1 6,9 0,4 1,3 1,3
Verenigde Staten
Japan China 6,0 6,6 7,1
India 1,8 0,2 0,7 Brazilië 3,3 3,6 4,0 Wereld 2014
2015
2016
Prognoses Eurosysteem voor eurogebied 0,8
Bronnen: EC, ECB.
13
1,0 1,5
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 14
De Belgische economie in moeizaam herstel (1) Economische groei
Bbp-groei naar volume in België en het eurogebied (in %)
2009
2010
2011
2012
2013
2014 r
2015 r
2016 r
België
-2,6
2,5
1,6
0,1
0,3
1,0
0,9
1,4
p.m. eurogebied
-4,5
2,0
1,8
-0,6
-0,4
0,8
1,0
1,5
Bronnen: ECB, NBB.
15
De Belgische economie in moeizaam herstel (2) Ondernemersvertrouwen 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 Afgevlakte reeks
Bron: NBB.
16
Bruto-reeks
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 17
Het monetaire beleid (1) Beleidsrentes van de centrale banken (procenten)
6
6
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
0
0 2015
Federal Reserve
Bank of England
Bank of Japan
Europese Centrale Bank
Bronnen: Thomson Reuters Datastream, ECB, Federal Reserve, Bank of England, Bank of Japan.
18
Het monetaire beleid (3) Rentetarieven voor bankleningen aan ondernemingen1 in het eurogebied 9
(maandgegevens, leningen tot € 1 miljoen)
8 7 6 5 4 3 2 1 0
België
Duitsland
Frankrijk
Ierland
Italië
Portugal
Spanje
Eurogebied
Bronnen: ECB, NBB. 1 Rentetarieven voor de nieuwe leningen met een initiële looptijd van minder dan een jaar..
19
Het monetaire beleid (2) Activa op de centralebankbalansen van de voornaamste economieën 70
(maandgemiddelden, in % van het gemiddelde bbp gedurende de periode 2007-2013)
60
50
40
30
20
10
0 2015 Verenigde Staten
Japan
Verenigd Koninkrijk
Bronnen: Bank of England, Bank of Japan, Federal Reserve, Thomson Reuters Datastream, ECB, eigen berekeningen.
20
Eurogebied
Het monetaire beleid (4) Rente op spaardeposito’s in België: nominale en ex post reële rente 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -5%
Nominale rente¹ Bron: NBB. 1 Rentetarieven op deposito's in EUR van huishoudens. 2 Gemiddelde rente over het afgelopen jaar, gecorrigeerd voor inflatie op basis van de HICP.
21
Reële rente²
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 22
Budgettaire marges Overheidssaldo in 2014 (in % bbp)
Luxemburg Duitsland Estland Letland Malta Griekenland Finland Nederland Oostenrijk Cyprus Slowakije Italië België Ierland Frankrijk Portugal Slovenië Spanje 1
0
-1
-2
Gemiddelde van het eurogebied Bronnen: EC, NBB.
23
-3
-4
-5
-6
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 24
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060
Structurele hervormingen (1) Vergrijzingsfactuur in België 34
25 (sociale uitgaven, in % bbp)
32
+5,8
30
+4,2
28
26
24
Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing.
Structurele hervormingen (2) Overheidsschuld (in % bbp)
110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 2000
2002
2004
2006 Eurogebied
Bronnen: EC, INR, NBB.
26
2008 België
2010
2012
2014 r
Structurele hervormingen (3) Werkgelegenheidsgraad Werkgelegenheidsgraad in aantal personen1 (gemiddelden van de eerste drie kwartalen van 2014)
90
80
70
60
50
40
30 SE
DE
UK
NL
AT
DK
FI
LU
FR
Gemiddelde van de EU15
Bron: EC. 1 In % van de bevolking van 20 tot 64 jaar.
27
PT
BE
IE
IT
ES
EL
Structurele hervormingen (4) Lasten op arbeid Impliciete heffing op arbeid1 44
(in % van de loonkosten)
42
40
7,7 38
36
34
België
Eurogebied²
2014 r
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
32
Bronnen: EC, OESO, NBB. 1 Gedefinieerd als het geheel van de aan de overheid betaalde heffingen op arbeidsinkomens, gedeeld door de loonsom. Berekend aan de hand van de nationale rekeningen. 2 Niet-gewogen gemiddelde.
28
Structurele hervormingen (5) Werkgelegenheidsgraad (Werkgelegenheidsgraad van de overeenstemmende bevolking op arbeidsleeftijd (20-64 jaar), gemiddelde van de eerste drie kwartalen van 2014)
Vlaanderen
België
EU1
Totaal
71,8
67,2
69,2
20-29-jarigen
64,2
57,5
60,4
55-64-jarigen
43,7
42,3
51,8
Laaggeschoolden
51,9
46,5
52,0
Niet-EU-staatsburgers
46,2
41,3
57,0
Bronnen: EC, ADS (EAK) 1 Met uitzondering van Kroatië dat op 1 juli 2013 tot de EU is toegetreden.
29
Structurele hervormingen (6) Bijdrage van de totale factorproductiviteit aan de potentiële groei in België en de EU 1,6
(in procentpunt)
1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2
België Bron: EC.
30
EU
2019 r
2018 r
2017 r
2016 r
2015 r
2014 r
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
0
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 31
Een stevige(r) financiële sector (1) Balanstotaal van de Belgische banken 500
(gegevens op geconsolideerde basis, in % van bbp)
450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Sept. 2014
Bron: NBB.
32
Een stevige(r) financiële sector (2) Beoordeling van de grote banken door de ECB 16
(CET 1-ratio, in %)
14,6
14
14,0
11,8
12
12,5
12,1
11,6
10
8,4
Drempelwaarde
7,4
8
8,2
Drempelwaarde
6 4 2 0 Eurozone
BE 2013
Bron: NBB.
33
BE (excl. Dexia)
Eurozone
BE
BE (excl. Dexia)
2016 Basisscenario stresstest
Eurozone
BE
BE (excl. Dexia)
2016 Ongunstig scenario stresstest
Een stevige(r) financiële sector (3) Nettorenteresultaat van de Belgische banken en rente-ecart 0,44
(kwartaalgegevens, op geconsolideerde basis)
5,0
0,42
4,5
0,4
4,0
0,38
3,5
0,36
3,0
0,34
2,5
0,32
2,0
0,3
1,5
0,28
1,0
0,26
0,5
0,24
0,0
0,22
-0,5 -1,0
0,2 2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Nettorenteresultaat driemaandelijks (gemiddelde percentages van de rentedragende activa (linkerschaal) Ecarts tussen de tienjaars OLO-rente en de eenmaands interbancaire rente (in %) (rechterschaal)
Bronnen: Thomson Reuters Datastream, NBB.
34
Een stevige(r) financiële sector (4) Kosten/inkomstenratio van de banken 80
Kosten/inkomstenverhouding, gemiddelde 2011-2014 H1
70 60 50 40 30 20 10
Gewogen gemiddelde voor de EU Bronnen: ECB, NBB.
35
MT
EE
CZ
ES
LU
CY
BG
PL
FI
LV
SK
LT
SE
RO
SI
IE
DK
IT
NL
PT
BE
HU
UK
EL
FR
DE
AT
0
A. De stand van zaken 1. De (lange) nasleep van de crisis 2. Europerikelen 3. Olie en wisselkoers: goed nieuws? 4. Een multi-speedwereld 5. De Belgische economie in moeizaam herstel B. Beleidsantwoorden 1. Het monetaire beleid 2. Budgettaire marges 3. Structurele hervormingen 4. Een stevige(r) financiële sector C. Besluit 36
