Realisatie Plan van Aanpak Zwerfjongeren 1. Inleiding In het kader van het Stedelijk Kompas is er een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar een aantal woonvoorzieningen. Het betrof hier woonvoorzieningen voor ex-gedetineerden, een timeoutvoorziening, Skaeve Huze en woonvoorzieningen voor jongeren. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar het aanbod van woonbegeleiding. Uit het onderzoek is gebleken dat er vraag is naar Skaeve Huze en dat de zorgketen rondom zwerfjongeren geoptimaliseerd dient te worden. In de startnotitie “sluitende keten voor zwerfjongeren” is er een analyse van de problemen en de hiaten gemaakt en is er een Plan van Aanpak voor de zwerfjongeren opgesteld. In deze notitie wordt de realisatie van dit Plan van Aanpak weergegeven. 2. Doelstelling zwerfjongeren De doelgroep van het Stedelijk Kompas zijn (dreigende) dak- en thuislozen en residentiële daken thuislozen. Er is geen afbakening gemaakt ten aanzien van leeftijdscategorieën. Dat betekent dat kinderen en jongeren eveneens tot de doelgroep behoren. Sterker nog in het Stedelijk Kompas wordt speciale aandacht gegeven aan een aantal groepen waaronder gezinnen met kinderen en risicojongeren. De aanpak ten aanzien van zwerfjongeren is dus opgenomen in de uitvoering van het Stedelijk Kompas. Dat wil zeggen dat de individuele aanpak en de sluitende samenwerking zoals die is weergegeven in de Herstelplanaanpak ook voor hen geldt. In deze Herstelplanaanpak zijn de criteria beschreven om te bepalen wie er tot de doelgroep behoren en wie niet. Men dient huisvestingsproblemen te hebben met daaraan gekoppeld minstens nog één probleem. Omvang doelgroep De gemeente telt sinds 2004 de dak- en thuislozen in de regio Breda. De regio Breda bestaat uit de 12 gemeenten waarvoor centrumgemeente Breda verantwoordelijk is als het om de maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg gaat. De gemeente maakt in haar tellingen een onderscheid naar leeftijd. Als het om zwerfjongeren gaat werkt de gemeente Breda ook samen met Bergen op Zoom. Zwerfjongeren vanuit de regio Bergen op Zoom worden ook in Breda opgevangen en zijn als het om de opvang gaat meegenomen in de telling. In onderstaande tabel wordt aangegeven hoeveel jongeren van 18 tot 23 jaar geregistreerd zijn geweest als dakloos. Dit wil niet zeggen dat zij het gehele jaar dakloos zijn geweest maar wel een periode in dat jaar. Het betreft hier registraties bij GGz Breburg, , GGD, Surplus Welzijn, SMO Breda, Novadic-Kentron, IMW, De Omloop, Sociale Zaken van de gemeente en de politie. Vanuit de regio komen nog niet veel cijfers omdat daar dakloosheid niet geregistreerd wordt. Met de aansluiting van alle regiogemeenten op het registratiesysteem van het Stedelijk Kompas in 2012 zal daar verbetering in komen. De onderstaande cijfers worden ook gebruikt door de Algemene Rekenkamer. Daklozen jongeren in de regio Breda jaar 2004 2006 2008 2010
aantal 106 87 88 70
1
In de startnotitie opvang en begeleiding zwerfjongeren april 2009 van de stuurgroep Ketenregie worden cijfers van Movisie gebruikt. Deze cijfers betreffen jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Zij hebben het volgende opgenomen. Voor het berekenen van het aantal zwerfjongeren heeft de werkgroep gebruik gemaakt van de gegevens uit de notitie van Movisie. Hieruit blijkt dat in de provincie Noord Brabant naar schatting 1000 zwerfjongeren leven. Hiermee is de verdeelsleutel 4 zwerfjongeren per 10.000 inwoners. In het werkgebied van de centrumgemeenten Bergen op Zoom en Breda wonen ruim 600.000 inwoners. Het aantal geschatte zwerfjongeren in deze regio komt daarmee op 240. In de voorgaande jaren is er voornamelijk geteld en geschat. Met de invoering van het Stedelijk Kompas willen de gemeenten van de regio Breda een beter beeld krijgen van de doelgroep waaronder de jongeren. Zo registreert centrumgemeente Breda inmiddels alle tot de doelgroep behorende personen. Het verkrijgen van een volledig beeld neemt een aantal jaren in beslag. Op basis van de éénmeting Stedelijk Kompas kunnen we het volgende aangeven. De cijfers zijn per 25 maart 2013. Aantal van BSN WAAR adres onbekend gemeente Breda niet gemeente Breda Eindtotaal
organisatie SKIMW 4
4
SKMEW 1 1
SKSMO 2 24
2
3 29
geen Eindtotaal 16 19 51 80 21 88
24 123
SKIMW, SKMEW en SKSMO geven de organisaties aan die cliëntmanager zijn van jongeren. Dit zijn tevens de jongeren die een herstelplan hebben. In totaal zijn er dat dus 35. De overige 88 zijn wel bij loket Centraal Onthaal geregistreerd maar hebben geen cliëntmanager of herstelplan. Met de aanpassingen aan het registratiesysteem is het wel de bedoeling het reilen en zeilen van deze jongeren beter te monitoren. Opdracht stuurgroep Ketenregie In 2008 heeft de gemeente 6 samenwerkende organisaties van de stuurgroep Ketenregie verzocht om een verbeterde aanpak voor zwerfjongeren te ontwikkelen. In 2009 heeft deze stuurgroep een startnotitie gemaakt waarin zij aangeven hoe zij de sluitende zorg voor zwerfjongeren willen realiseren. De doelstelling die zij in hun startnotitie hebben opgenomen sluit aan bij de visie van de gemeente en vastgelegd in het Stedelijk Kompas. Zij hebben dat als volgt omschreven: Het beoogde resultaat van de opvang van zwerfjongeren zoals hier beschreven is dat de jongere: - (psycho)sociaal en maatschappelijk zelfredzaam is (zover mogelijk) - beschikt over bij zijn mogelijkheden passende huisvesting, dagbesteding, inkomen, sociale contacten en vrije tijdsbesteding en weet hoe hij deze kan onderhouden De uitvoering van deze aanpak heeft op zich laten wachten omdat deze aanpak een crisisopvang vereiste die nog gerealiseerd diende te worden. Gezamenlijk heeft men besloten het huidige zwerfjongerenpension te sluiten en hiervoor in de plaats crisisopvang en een sluitende keten van zorg en hulp te realiseren. Daarvoor is het zwerfjongerenpension van de Zuidwester overgeheveld naar SMO Breda e.o. In juli 2012 is de crisisopvang voor jongeren van start gaan. 2
In eerste instantie is de gemeente er vanuit gegaan dat met de Herstelplanaanpak de keten voor zwerfjongeren is ingevuld. Uit de praktijk blijkt echter dat voor jongeren nog een verfijning en een intensivering van de Herstelplanaanpak nodig is. Op korte termijn zal hiermee in samenspraak met de gemeente gestart worden.
3. Analyse keten zwerfjongeren In het haalbaarheidsplan overige woonvoorzieningen is reeds geconstateerd dat er hiaten zijn in de sluitende aanpak rondom zwerfjongeren. Vervolgens is er een inventarisatie gemaakt van de problemen en hiaten waar alle betrokken organisaties tegen aan lopen en opgenomen in de notitie “sluitende keten voor zwerfjongeren”. De betrokken organisaties zijn de zorgaanbieders, de corporaties, het CJG en de leerplichtambtenaren. De problemen die geconstateerd worden zijn de volgende: Moeilijk bereikbare en plaatsbare groepen jongeren Motivatie jongeren AWBZ indicering Ontoereikende woonvormen Aansluiting jeugdzorg/CJG Op basis van deze analyse is er een Plan van Aanpak Zwerfjongeren gemaakt om de bestaande problemen op te lossen. De problemen zijn samen te vatten in 3 onderwerpen: Motivatie jongeren Woonvoorzieningen Sluitende hulpverlening zwerfjongeren. Voor de motivatie van de jongeren is de Tour Zwerfjongeren van het ministerie van VWS ingezet. In het kader van deze tour is er een zogenaamde “Zet 1 stapdag” georganiseerd op 11 april 2012 met een vervolg op 29 Augustus 2012. De “Zet 1 stapdag” was bedoeld om de participatie van de jongeren te bevorderen en de vraag vanuit de jongeren te inventariseren. De vraag die bij de jongeren naar boven kwam, kwam overeen met de analyse die reeds gemaakt was voor het Plan van Aanpak Zwerfjongeren. Er zijn 4 actiepunten benoemd die zo snel mogelijk aangepakt zijn. Deze punten waren: woonvoorzieningen voor jongeren participatie jongeren betere sluitende dienstverlening van de gemeente personal coach voor iedere jongere die daar behoefte aan heeft. 4. Realisatie Plan van Aanpak Hieronder wordt de voortgang van het Plan van Aanpak zwerfjongeren weer gegeven aan de hand van de 3 onderwerpen. a. Motivatie jongeren. In het kader van de verbetering van de motivatie voor jongeren heeft de gemeente Breda deelgenomen aan de “Zet 1 stapdag”, een initiatief van het ministerie van VWS. Zoals hierboven aangegeven zijn hier 4 actiepunten uitgekomen. Twee actiepunten komen terug onder de overige onderwerpen. Het gaat hier om de woonvoorzieningen voor jongeren en een betere dienstverlening door de gemeente. -Ten aanzien van de participatie door jongeren hebben we op 29 augustus afgesproken dat zij dit op zouden pakken. Het idee was om een facebookpagina in te stellen waarop de jongeren hun ervaringen konden posten. Hulpverleners en de gemeente konden dan regelmatig zien wat de jongeren bezig houd en zonodig actie ondernemen. 3
Stand van Zaken Gezien de doorloop bij De Omloop is het waarschijnlijk niet makkelijk om dit geheel bij de jongeren weg te leggen. Er is nog geen facebookpagina gemaakt. Het voorstel is nu in het kader van de monitoring om 2 maal per jaar gedurende een sociale activiteit met de zwerfjongeren te monitoren of alle hulpverlenende instanties nog op de juiste koers zitten en/of nieuwe problemen te inventariseren. -De jongeren hebben ook gevraagd om een personal coach voor iedere jongere die daar behoefte aan heeft. Stand van Zaken Momenteel heeft SMO Breda het volgende geregeld. Momenteel zijn er 2 vrijwilligers op de Omloop. Dat wordt als voldoende ervaren, de meeste jongeren zijn overdag naar school of aan het werk. Deze vrijwilligers zijn niet de gevraagde coaches zoals dat op de “Zet 1 stapdag” is omschreven en gevraagd. In de Omloop gaat het om een tijdelijke opvang terwijl de jongeren vragen om een coach die langere tijd aan hen verbonden blijft. Deze rol wordt wel vervuld door de cliëntmanager. Dat zal niet voor iedere jongere voldoende zijn. Voor de opbouw van een sociaal netwerk wordt bij 18+ jongeren ook uitgeweken naar de buurthuizen. Dit kan ook bevredigend zijn voor jongeren. Ook zal in de zeer nabije toekomst worden gewerkt met ervaringsdeskundigen bij thema avonden. Zoals ook in de vraag van de jongeren tot uiting komt gaat het hier om maatwerk. Niet iedere jongere heeft behoefte aan een coach. Wel zal er op verschillende manieren gewerkt worden aan ondersteuning van het sociale netwerk van de jongeren. b. Woonvoorzieningen Onder dakloze jongeren kunnen we 3 groepen onderscheiden. Groep 1 zijn de jongeren met lichte problematiek. Dat wil zeggen, het zijn jongeren die door omstandigheden even geen dak boven hun hoofd hebben maar met de juiste hulp weer vrij snel op hun eigen benen kunnen staan. Groep 2 zijn jongeren met een zwaardere problematiek. Zij hebben problemen op alle leefgebieden maar net niet zwaar genoeg om voor indicaties in aanmerking te komen voor zorgverlening. Deze jongeren hebben meer hulp nodig op verschillende gebieden. Groep 3 zijn de zogeheten zorgjongeren. Zij hebben een zwaardere problematiek veelal op psychiatrisch gebied en/of een verstandelijke beperking. Deze jongeren kunnen wel een indicatie verkrijgen voor zorgverlening. Uit een analyse van de crisisopvang De Omloop voor zwerfjongeren blijkt dat in 2012 32 jongeren zijn opgenomen in de crisisopvang. In het kader van de onderscheiden groepen kunnen we deze jongeren als volgt indelen. 2012 Aantal gehuisveste jongeren
Groep 1 7
Groep 1/2 1
Groep 2 6
Groep 2/3 4
Groep 3 14
Uit bovenstaande tabel blijkt dat de helft van de jongeren tot groep 3 gerekend kan worden. Stand van Zaken Wanneer jongeren dakloos worden en zij melden zich bij een hulpverlenende instantie dan wordt er eerst gekeken naar welke alternatieven er voor handen zijn. Dit gebeurt binnen de jeugdhulpverlening, binnen het CJG en ook bij het loket Centraal Onthaal van het Stedelijk Kompas. Alternatieven zijn: 4
Het eigen netwerk Jeugdhulpverlening met inschakeling van zonodig verlengde jeugdhulpverlening Gastgezin of andere alternatieven Wanneer dit allemaal niet mogelijk is komen zij in aanmerking voor crisisopvang voor jongeren in De Omloop. Hier kunnen alle groepen terecht. In 3 maanden wordt bepaald welke problematiek de jongere heeft en voor welke vervolghuisvesting hij of zij het beste in aanmerking komt. Voor jongeren die dit aankunnen zoals de jongeren uit groep 1 en 2 zijn er de zogenaamde galerijwoningen waar deze jongeren nog 9 maanden terecht kunnen. In een periode van 1 jaar kan er dan toegewerkt worden naar weer zelfstandig wonen al dan niet met een stukje woonbegeleiding. In de praktijk blijkt echter dat de woningen vaak te duur zijn voor jongeren. Momenteel wordt onderzocht of 2 jongeren kunnen gaan wonen in een galerijwoning. Voor de jongeren uit groep 3 zijn er nog te weinig mogelijkheden. Zij hebben de voorkeur voor een gedeelde woning met ambulante begeleiding en de benodigde behandeling voor hun problematiek. De jeugdafdeling van GGz Breburg en Juzt hebben afspraken gemaakt en vastgelegd in een convenant over het leveren van ACT en FACT (Functie Assertive Community Treatment) hulpverlening aan jongeren. Ze hebben aangegeven in hun samenwerking de ambulante woonbegeleiding aan jongeren mee te nemen. Als vervolg hierop zullen zij eveneens onderzoeken of en hoe jongeren uit groep 3 gehuisvest kunnen worden. Dit kan op verschillende manieren en zal altijd maatwerk inhouden. De huisvesting wordt onder andere gezocht binnen bestaande woonvoorzieningen van Juzt en GGz Breburg. Het Stedelijk Kompas geldt voor de gehele regio Breda. De preventie in de regiogemeenten zal op vergelijkbare manier vorm gegeven worden omdat alle gemeenten in het kader van jeugd de opdracht uitgevoerd hebben om een CJG te realiseren. Wanneer jongeren niet door de CJG’s of andere hulpverlening in de regiogemeenten geholpen kunnen worden kunnen zij terecht in de crisisopvang voor jongeren in de gemeente Breda. Breda is namelijk als centrumgemeente via het loket Centraal Onthaal verantwoordelijk voor de opvang van zwerfjongeren in de regio Breda. Zij vangt daarnaast de jongeren van de regio Bergen op Zoom op. De gemeente Bergen op Zoom subsidieert daarvoor ook gedeeltelijk de crisisopvang voor jongeren in Breda. De vervolghulpverlening op de crisisopvang in de regiogemeenten van de regio Breda en de gemeenten van de regio Bergen op Zoom dient aan te sluiten. In de Regio Breda zal dit via het Plan van Aanpak regiogemeenten verder uitgevoerd worden. In de regio Bergen op Zoom heeft Novadic-Kentron hierin het voortouw genomen. Zij exploiteren de maatschappelijke opvang in deze regio en hebben zicht op het aantal jongeren die daar dakloos raken of zijn. Gezien de samenwerking die bestaat tussen Novadic-Kentron en SMO Breda kan er voor deze jongeren snel geschakeld worden Tevens is Novadic-Kentron in gesprek met de gemeente Bergen op Zoom om de vervolghuisvesting cq vervolghulpverlening op orde te brengen in deze regio. Voor diegenen die niet om zorg vragen maar dit wel nodig hebben wordt bemoeizorg of jeugd ACT ingeschakeld. Dit is opgenomen onder sluitende hulpverlening zwerfjongeren. c. Sluitende hulpverlening zwerfjongeren. In het voorkomen van dakloosheid van jongeren worden in het schema een drietal punten genoemd. Het betreft hier de rol van het CJG, wat binnen jeugdzorg gedaan kan worden om de jongeren onder dak te houden, verbetering van de risicosignalering en de gemeentelijke dienstverlening. 5
Rol van het CJG Het CJG in Breda is geen nieuwe organisatie maar een samenwerkingsverband van professionele organisaties waarvan een aantal professionals zijn geselecteerd die werkzaam zijn bij het CJG. Bureau Jeugdzorg is één van deze professionele organisaties. Jeugdzorg wordt geboden aan jongeren tot 18 jaar. -Jongeren van 18 jaar en ouder die nog zorg nodig hebben en daarvoor ook gemotiveerd zijn kunnen gebruik maken van verlengde jeugdzorg in de jeugdhulpverlening. Jongeren die voldoende zelfstandig kunnen functioneren maar wel wat ondersteuning nodig hebben, kunnen met deze vraag terecht bij de school CJG-er. -Voor jongeren die geen zorg willen is er ACT hulpverlening en kan bemoeizorg voor jongeren ingezet worden. Bemoeizorg kan een brug slaan om jongeren te vinden en te binden. Wanneer ze weer een lijntje gekregen hebben met bemoeizorg kan deze ze toeleiden naar ACT voor jongeren. Vanuit Bemoeizorg, SMO Breda en Juzt is overleg gestart rondom de doelgroep zwerfjongeren. Dit zogenaamde cut off overleg onderzoekt de grenzen en mogelijkheden van bemoeizorg en ACT voor jongeren en de specifieke plek van bemoeizorg in dit geheel. Verbetering risicosignalering De verbetering van de risicosignalering wil de gemeente Breda organiseren vanuit de CJG’s in de wijk. Daartoe zal zij een pilot starten in het najaar van 2012. Centraal in deze pilot staat een CJGer die de jongere op al zijn leefgebieden begeleid. Verbeterde dienstverlening gemeente Daarnaast wordt de gemeentelijke dienstverlening verbetert. Intern bij de gemeente wordt gewerkt aan een koppeling tussen leerplicht, Atea (voormalig Sociale Zaken) en het CJG. Dit gebeurt met name op uitvoeringsniveau. Tevens wordt er samenwerking opgezet tussen Leerplicht, Atea en SMO Breda, de hulpverlenende instantie die de crisisopvang voor zwerfjongeren uitvoert.
Stand van Zaken Hierboven is aangegeven welke hulpverlening er reeds is voor jongeren in het algemeen. Belangrijk is dat er een aansluiting is tussen reguliere hulpverlening en de meer specifieke hulpverlening voor jongeren die onder de doelgroep van het Stedelijk Kompas vallen. Aanvullend hierop zijn de volgende afspraken gemaakt. Tussen het CJG en loket Centraal Onthaal. Tussen GGZ Breburg en Juzt voor jeugd ACT voor zorgmijdende jongeren, het stedelijk team bemoeizorg voor het inzetten van bemoeizorg Intern bij de gemeente voor de sluitende gemeentelijke dienstverlening Hiervoor zijn afspraken gemaakt met Atea. Er zijn vaste aanspreekpunten benoemd bij Atea die de gemeentelijke dienstverlening vanuit Atea coördineren voor de zwerfjongeren. Zij zullen hiervoor met vaste aanspreekpunten in de crisisopvang gaan werken. Het betreft hier naast de zwerfjongeren in de Omloop, de volwassenen in het Koetshuis. Op deze manier kan er tussen SMO Breda en de gemeente snel geschakeld worden en passende gezamenlijke oplossingen voor de jongeren gevonden worden. 5. Monitoring In deze notitie is aangegeven hoe we de hulpverlening aan zwerfjongeren verder sluitend hebben gemaakt. Hiervoor zijn een aantal zaken gerealiseerd en vooral veel afspraken gemaakt tussen gemeente en partners en partners onderling. Omdat het spreekwoord zegt; Papier is geduldig, dienen we ook te controleren of de gemaakte afspraken ook daadwerkelijk uitgevoerd worden. Daarvoor hebben we enerzijds de methodiek van het loket Centraal Onthaal en de
6
registratie die hierin is opgenomen. Anderzijds willen we ook de jongeren zelf blijven betrekken bij het beleid en de uitvoering daarvan. Om die redenen zal de monitoring van de sluitende aanpak voor zwerfjongeren zoals beschreven in deze notitie als volgt gerealiseerd worden. Ieder half jaar zal de sluitende aanpak voor de zwerfjongeren geëvalueerd worden. De evaluatie zal bestaan uit een bezoek aan de zwerfjongeren waarbij in beeld gebracht wordt wat hun ervaringen zijn met de hulpverlening. een analyse van de geregistreerde gegevens in het registratiesysteem van het loket Centraal Onthaal. De rapportage van de evaluatie van de sluitende aanpak voor zwerfjongeren zal aan de toetsingscommissie aangeboden worden. Afwijkingen van de gemaakte afspraken zullen hier besproken worden evenals eventuele aanpassingen aan de afspraken. Breda, mei 2013.
7
