(RE-) CONNECTING THE DOTS

(RE-) CONNECTING THE DOTS Een onderzoek naar vraag en aanbod van media- en ICT vaardigheden in de context van de Hilversum Media Campus Auteur: Matthijs Leendertse ELM Concepts Erasmus Universiteit Rotterdam

Dit onderzoek is verricht in opdracht van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, in nauwe samenwerking met iMMovator en de Gemeente Hilversum in het kader van het CLICKNL netwerk Media&ICT. Meer informatie over de Hilversum Media Campus kunt u vinden op www.beeldengeluid.nl/hilversummediacampus en www.mediastad.nl/ publicaties en www.hilversum.nl/ondernemen/creatieve_sector. 1

Hilversum mag wel wat trotser zijn op de media in de stad en dat ook uitdragen. Waarom staat er niet een enorme Voice of Holland stoel of een Big Brother huis voor het station?

Media firms have become technology firms, and technological skills and innovative capabilities are fast becoming as strategically significant as content capabilities. —Küng, 2013, p. 11

Inhoudsopgave

1

Inleiding

5

2

Opzet onderzoek

7

3

Toenemende complexiteit media

8

4

Aan welke vaardigheden hebben mediaorganisaties behoefte?

10

5

In hoeverre voorzien mediaopleidingen in behoefte mediaorganisaties?

21

6

Hoe zien mediaorganisaties samenwerking met opleidingen?

30

7

Wat vinden mediaopleidingen van samenwerking met mediaorganisaties?

33

8

Conclusies

36

9

Advies voor actielijnen van een Hilversum Media Campus

38 4

1

Voor het bedrijfsleven is voldoende beschikbaar personeel met de juiste vaardigheden en kennis enorm belangrijk. De overheid is zich hier steeds meer van bewust en stuurt hier op. Een mooi voorbeeld hiervan is de betere aansluiting tussen het MBO onderwijs en de arbeidsmarkt die het huidige kabinet nastreeft. In de woorden van Minister Jet Bussemaker in NRC Handelsblad van 4 april 2013: “ROC’s moeten verplicht stageplekken aanbieden. We gaan daar strenger naar kijken. Je kunt

INTRODUCTIE

niet meer onderwijsplaatsen aanbieden dan je stageplekken hebt. Als scholen in overleg met het bedrijfsleven en afgestemd op de regionale arbeids-

“Bedrijven uit de Nederlandse topsectoren be-

markt opleidingen en stages aanbieden, worden

horen internationaal tot de top. Het vasthouden

er altijd precies genoeg leerlingen afgeleverd”. De

van die positie vraagt om een goedopgeleide

perceptie bestaat dat er een kloof bestaat tussen

beroepsbevolking, met voldoende vakbekwame

het aanbod van opleidingen en de vraag vanuit de

technici. Een goede aansluiting tussen onderwijs

arbeidsmarkt. Het feit dat in de eurozone bijna 20

en arbeidsmarkt en een structurele samenwerking

miljoen mensen, waaronder veel jongeren, geen

tussen bedrijven en onderwijsinstellingen zijn daar-

baan hebben en tegelijkertijd honderdduizenden

bij cruciaal” (Top Sectoren, 2013).

vacatures in de ICT niet vervuld kunnen worden, spreekt boekdelen.

De Nederlandse mediasector is een dynamische en snel ontwikkelende markt waar continue inno-

In hoeverre bestaat deze kloof tussen aanbod en

vatie een voorwaarde is om te overleven. Neder-

vraag ook binnen de mediasector? Juist in de snel

land kent een groot aantal mediabedrijven dat

veranderende media sector is de beschikbaarheid

internationaal aan de weg timmert als Talpa, Spil

van gekwalificeerd personeel dat op de hoogte is

Games en MediaMonks. Om deze positie te be-

van de laatste ontwikkelingen van groot belang.

houden en verder uit bouwen is het van cruciaal

Het voorliggende onderzoek - dat is verricht in

belang dat de aansluiting tussen onderwijs en be-

opdracht van het Nederlands Instituut voor Beeld

drijfsleven waaraan in bovenstaande quote wordt

en Geluid, in nauwe samenwerking met iMMovator

gerefereerd ook daadwerkelijk tot stand komt.

en de Gemeente Hilversum - richt zich op de aan-

Een aantrekkelijke arbeidsmarkt met voldoende

sluiting tussen media praktijk en mediaopleiding.

geschoold personeel is immers één van de be-

De hoofdvraag waarop in dit onderzoek antwoord

langrijkste redenen van bedrijven om zich in een

wordt gegeven is: “Wat is de behoefte van me-

bepaalde regio te vestigen.

diaorganisaties in Hilversum en omgeving aan gekwalificeerd personeel en in welke mate voorzien 5

de huidige (media)opleidingen in deze behoefte?”. In dit onderzoek wordt een brede definitie gehanteerd van media. We richten ons niet alleen op partijen die media inhoud maken, maar ook op de partijen die deze inhoud verpakken en distribueren. Hoewel de hele samenleving langzaam van media doordrongen wordt en zelfs Albert Heijn op grote schaal magazines en websites exploiteert, richt dit onderzoek zich met name op mediaorganisaties die zich primair bezighouden met het maken, verpakken en / of distribueren van media inhoud.

6

1 Behoefte mediaorganisaties in kaart brengen

2 Behoefte AFZETTEN TEGEN HUIDIGE OPLEIDINGEN

3 VERBINDEN MEDIAORGANISATIES & ONDERWIJSINSTELLINGEN

4 DUURZAME SAMENWERKING VORMGEVEN

methodiek In de eerste stap is de behoefte van de mediaor-

In een tweede stap is de behoefte afgezet tegen

ganisaties in kaart gebracht aan de hand van een

het aanbod van de mediaopleidingen. Om dit te

serie interviews met 30 media professionals van 23

kunnen doen, is secundaire data geanalyseerd van

mediaorganisaties (zie annex 1 voor een overzicht

de MBO-Raad, HBO-Raad en VSNU over het aantal

van de respondenten). De interviews richtten zich

inschrijvingen van opleidingen, rendementscijfers

op de vaardigheden die de betreffende organisa-

en andere relevante data. In het onderzoek zijn

ties zoeken in personeel, de mate waarin huidig

cijfers over de individuele opleidingen heen ge-

en nieuw personeel deze vaardigheden bezit en

analyseerd om de aansluiting tussen behoefte en

de mate waarin bedrijven mensen kunnen vinden

aanbod binnen de sector als geheel inzichtelijk te

met benodigde vaardigheden. Daarnaast is ook

maken. Daarnaast zijn ook de bevindingen van de

uitvoerig ingegaan op de mate waarin volgens

interviews met de media professionals besproken

de mediaorganisaties nieuwe instroom vanuit de

met 10 vertegenwoordigers van mediaopleidin-

mediaopleidingen de benodigde vaardigheden

gen (zie annex 1).

bezit. Ook is gevraagd naar de perceptie van de samenwerking met de opleidingsinstellingen.

Op basis van de uitkomsten van de eerste twee

Om het gesprek zo open mogelijk te houden zijn

stappen uit het onderzoeksproces, hebben we in

de interviews en de uitkomsten geanonimiseerd

een derde stap een aantal actielijnen uitgewerkt

weergegeven. Op basis van de interviews is vervol-

die de kloof tussen praktijk en opleiding kunnen

gens een analyse gemaakt van de behoefte van de

verkleinen. Deze actielijnen zijn vervolgens be-

mediaorganisaties aan gekwalificeerd personeel.

sproken en verder uitgewerkt in een co-creatie ses-

Hierbij zijn niet voor iedere deeldiscipline specifie-

sie met deelnemers vanuit de mediaorganisaties

ke vaardigheden en competentieprofielen opge-

en mediaopleidingen. Daarna zijn de actielijnen in

steld. Het doel van het onderzoek is om in grote

een vierde stap ook gedeeld met een grote groep

lijnen te beschrijven welke behoeftes de mediaor-

stakeholders tijdens een bijeenkomst op 31 ok-

ganisaties hebben en waar de knelpunten liggen.

tober 2013. Tijdens deze bijeenkomst is aan deze stakeholders ook gevraagd om commitment om een bijdrage te leveren aan de concrete invulling. 7

3

De mediaorganisaties in Hilversum en omgeving die voor dit onderzoek zijn geïnterviewd geven aan dat hun activiteiten onder druk van snelle – voornamelijk technologische – veranderingen steeds complexer worden. Waar vroeger verschillende onderdelen van de waardeketen netjes waren afgebakend en sectoren duidelijk

Toenemende complexiteit in media sector

van elkaar waren gescheiden, zien we dat met de komst van nieuwe media technologieën, activiteiten en sectoren steeds meer convergeren. Zoals een geïnterviewde het verwoordde: “Media zijn steeds meer allemaal laagjes over elkaar, waar-

Bij aanvang van het onderzoek werd duidelijk dat

door je over verschillende disciplines heen moet

Netflix de Nederlandse markt zou gaan betreden.

kunnen schakelen”. Dit betekent dan ook voor

De komst van deze Amerikaanse online videogi-

mediabedrijven dat er kennis nodig is van verschil-

gant was dan ook een veel besproken onderwerp

lende disciplines met bijbehorende technologie.

tijdens de interviews. Er werd verbazing maar ook

Een journalist heeft bijvoorbeeld kennis nodig van

bewondering uitgesproken voor het feit dat Netflix

mobiele en online mogelijkheden om te kunnen

voor alles een technologiebedrijf is. Zo is het aan-

snappen hoe het verhaal naast televisie ook kan

tal programmeurs dat bij Netflix werkt vele malen

worden verteld op dergelijke platforms. Omdat de

groter dan het aantal mensen dat zich bezig houdt

ontwikkelingen zo snel gaan, is het belangrijk om

met het aankopen van videomateriaal. Zelfs het

continu te blijven innoveren. Zoals een respondent

programmeren van video is gebaseerd op slimme

aangaf: ”Innovatie wordt steeds belangrijker voor

algoritmes die persoonlijke aanbevelingen doen.

ons. Content is de killer app en die content wordt

Deze strategie legt het bedrijf geen windeieren.

gemaakt door creativiteit en innovatie en niet

Het bedrijf heeft momenteel meer dan 29 miljoen

door 100 jaar hetzelfde te doen. Wij moeten mee

abonnees in de Verenigde Staten. Tijdens piekuren

vooraan kunnen staan en onze innovatieve kracht

neemt Netflix maar liefst een derde van het Ameri-

versterken”. Technologie speelt een belangrijke rol

kaanse internet verkeer voor zijn rekening1. Netflix

in deze innovatieslag. Het traditionele onderscheid

is een goed voorbeeld van hoe snel de veranderin-

tussen het maken van inhoud en techniek als on-

gen in de mediasector gaan. Wie had bijvoorbeeld

dersteunende activiteit is dan ook sterk aan erosie

kunnen denken dat binnen een paar maanden na

onderhevig. Techniek en inhoud zijn inmiddels

de introductie van Netflix, concurrenten SBS, RTL

onlosmakelijk met elkaar verweven en technici zijn

Nederland en de NPO gezamenlijk een streaming

een fundamenteel onderdeel geworden van het

portal onder de naam NL Ziet zouden opzetten?

creatieve proces. In de woorden van Lucy Küng:

1 http://variety.com/2013/digital/news/netflix-putseven-more-strain-on-the-internet-1200480561/

“Media firms have become technology firms, and 8

technological skills and innovative capabilities are fast becoming as strategically significant as content capabilities” (2013, p. 11). De media industrie bevindt zich in een overgangssituatie, waarbij mediaproductie steeds complexer wordt en technologie een steeds prominentere rol inneemt. Veel mediabedrijven geven aan behoefte te hebben aan innovatieve denkkracht. In de woorden van een respondent: “Kun je hier in Hilversum niet een proeftuin creëren voor nieuwe content en ideeën? Van welke content gaat de consument in 2020 warm lopen? En op welke platformen consumeren ze die content?”.

Veel mediaorganisaties geven aan in de toekomst meer personeel aan te nemen met een HBO+ profiel. Door toenemende complexiteit is steeds meer behoefte aan mensen met vaardigheden die worden aangeleerd in het hoger onderwijs. Met name analytisch denken, verbindingen kunnen leggen en interdisciplinair kunnen werken werden veel genoemd. Deze vraag naar hoger opgeleid personeel is bijvoorbeeld te zien bij redacties. Zoals een respondent het verwoordde: “Bij redacteuren zoeken we voor ingewikkelde dossiers steeds meer academici omdat zij de analyse vaardigheden hebben om dingen te kunnen doorgronden”. Dit geluid is ook terug te horen bij de opleidingen

Toenemende complexiteit brengt ook onzekerheid

zelf, zoals onderstaande quote van een medewer-

met zich mee. Hoe zorg je dat je bijblijft? Welke

ker van een mediaopleiding aangeeft. ”NRC gaat

veranderingen zijn blijvend en welke slechts een

niet meer aan de slag met HBO studenten jour-

hype? Hoe ga je om met al die verschillende stan-

nalistiek. Dat gaat gewoon niet meer gebeuren”.

daarden en platformen binnen het mobiele do-

Cijfers van Mediastages ondersteunen deze ge-

mein? Veel mediabedrijven zien zich gesteld voor

luiden. De afgelopen jaren heeft een opvallende

strategische vragen over richting en aard van hun

stijging plaatsgevonden van het aantal stages voor

activiteiten. Ook voor het personeelsbeleid heeft

WO studenten, terwijl het HBO juist een daling laat

dit grote consequenties. Welke vaardigheden zijn

zien.

nodig? Wie moet wat kunnen? De mediaorganisaties is gevraagd om een inschatting te maken over de verdeling van het huidige personeel naar opleidingsniveau. Zoals uit onderstaande figuur blijkt, is het HBO met 53% de grootste categorie, gevolgd door het MBO met 26% en WO met 21%. 9

4 Aan welke vaardigheden hebben mediaorganisaties behoefte?

de gesprekken bleek al snel dat het probleem niet lag bij de meer traditionele vaardigheden die komen kijken bij de productie van media producten en diensten. Zo werden er geen problemen gemeld bij het vinden van traditioneel geschoolde redacteuren, designers, concept ontwikkelaars of producenten. Veel respondenten gaven aan dat het probleem hier vaak juist is om te kunnen gaan met de enorme respons op vacatures. In sommige gevallen werd gemeld dat honderden mensen solliciteren op een enkele redactiefunctie. De problemen die wel veel werden gemeld zijn grotendeels gelinkt aan de transformatie die de mediasector

In het licht van de onderzoeksopdracht, hebben

als geheel doormaakt naar een sterk technolo-

de interviews met de mediabedrijven voor een be-

gisch gedreven industrie. Dit hoofdstuk geeft een

langrijk deel in het teken gestaan van vaardighe-

overzicht van de behoefte aan vaardigheden van

den die zij zoeken in bestaand en nieuw personeel.

mediaorganisaties.

Hierbij is ook nadrukkelijk aan de orde gekomen in welke mate bedrijven aan deze vaardigheden kunnen komen, en in welke mate zij ervaren of nieuwe aanwas (in het bijzonder studenten) deze vaardigheden vanuit de opleiding meekrijgen. Tijdens

10

Technische vaardigheden

Markt-monitor – die breder kijkt dan de mediasec-

Vrijwel alle mediaorganisaties hebben grote

tor – zal in 2017 een tekort zijn ontstaan van 6800

behoefte aan personeel met technische vaardig-

ICT-ers in Nederland3. Dit kan verklaren waarom

heden. Het tekort aan mensen met de juiste techni-

veel mediabedrijven aangeven dat ze sterk moe-

sche vaardigheden wordt als zeer urgent ervaren.

ten concurreren met andere sectoren voor tech-

In algemene zin kan een onderscheid worden

nisch geschoolde mensen. Vooral de hoogte van

gemaakt tussen technisch specialisten en kennis

de salarissen in andere bedrijfstakken worden

van techniek bij personeel in niet primair techni-

als problematisch gezien. Een app developer of

sche functies.

database specialist kan bijvoorbeeld bij een bank of automatiseerder vaak een hoger salaris met

Bij de technisch specialisten werden grote tekorten

bedrijfsauto krijgen. Veel mediaorganisaties geven

gemeld voor specialistische functies zoals (app)

aan hier niet in mee te kunnen gaan. “Ik zoek wel

developers, PHP programmeurs, IT-beheerders,

iemand die echt gespecialiseerd is in het bouwen

.NET ontwikkelaars, media managers en realtime

van apps. Dat zijn er nog niet zoveel omdat het

3D designers. Het tekort aan deze specialistische

nog niet lang wordt gedaan. Ik wil echt een goede

mensen wordt nu al als zeer groot ervaren, en veel

hebben, maar dan moet ik opeens concurreren

respondenten gaven aan dat ze verwachten dat

met veel andere partijen die veel hogere salarissen

de tekorten in de toekomst alleen nog maar groter

bieden. Ik probeer ze wat anders te bieden omdat

gaan worden. Er worden veel redenen aangedra-

ik daar niet in mee kan gaan. Dus ik heb goede

gen waarom deze tekorten er zijn. Allereerst is het

secundaire arbeidsvoorwaarden maar vooral ook

aanbod schaars. Er worden simpelweg te weinig

een werksfeer die toch anders is dan bij een bank.

technisch geschoolde mensen opgeleid. Zoals een

Wij maken vette dingen”. De salariseisen werden

respondent het verwoordde: “Er komt een zwaar

soms ook als echt onrealistisch gezien voor deze

tekort aan IT-ers en developers. Het is echt alle

sector “Wij hebben echt schaarste aan mensen

hens aan dek. […] Er worden nu teveel mensen op-

die front end kunnen programmeren. Daar is veel

geleid voor knuffelstudies waar zij en wij niets mee

inflatie. Dan krijgen we jongens van 23 binnen die

kunnen”. Dit signaal van de geïnterviewde media-

4k per maand vragen”.

bedrijven komt ook overeen met verschillende studies naar het tekort in deze sector. Zo stelt het CBS

Daarnaast gaven veel respondenten aan dat veel

dat in Nederland ondanks de economische crisis

jongeren een eigen bedrijf willen beginnen en dat

grote tekorten zijn aan ICT personeel1. Zelfs met de

de getalenteerde developers en andere technici al

groeiende aantallen studenten op opleidingen als

snel freelance werken omdat ze dan meer kunnen

Communication and Media Design en Informatica

verdienen. Dit komt overeen met de bevindingen

blijft de onvervulde vraag stijgen2. Volgens de ICT

van de ICT Markt Monitor 2012, waar een flinke

1 http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bedrijven/ publicaties/artikelen/archief/2013/2013-ict-vacatures-2011art.htm 2 http://www.ictmarktmonitor.nl/ict-marktmonitor-2013/hoofdstuk-4-arbeidsmarkt/

groei in het aandeel zelfstandige ICT-ers in Neder-

3 http://www.ictmarktmonitor.nl/ict-marktmonitor-2013/hoofdstuk-4-arbeidsmarkt/

11

land over de laatste 12 jaar is geconstateerd4. Het

ze het internet ademen, en dus ook buiten werktijd

werken met freelancers is soms een keuze omdat

met het werk bezig zijn.

het meer flexibiliteit biedt, maar in veel gevallen ook een noodzaak omdat de benodigde vaar-

Hoewel er sterke vraag is naar technische specia-

digheden anders niet te krijgen zijn. Zo zei een

listen is ook vaak ter sprake gekomen dat specia-

respondent: “We werken zeker met freelancers,

listen een bredere kennisbasis moeten hebben om

maar we houden dat liever beperkt omdat we alle

te kunnen samenwerken met andere onderdelen

kennis in house willen houden. Maar soms moet je

binnen het media productieproces. Een developer

wel ook al heeft het niet je voorkeur”.

moet bijvoorbeeld kunnen samenwerken met een designer, maar ook met een conceptontwikkelaar.

Over de technisch opgeleide studenten is veel

Zoals een respondent het verwoordde: “Wij zoe-

positief commentaar, zoals de volgende respon-

ken mensen die iets kunnen maken en ook kan uit-

dent van een technisch georiënteerd mediabedrijf

leggen waarom het zo gemaakt wordt. Ze moeten

aangaf. “Ik ben niet zo negatief over de jongeren

de hele briefing kunnen pakken en in multidiscipli-

die wij van de opleidingen krijgen. Ik geloof in hun

naire teams kunnen werken”. Aan de vraag om spe-

kwaliteit en denk zelfs dat ze in potentie beter zijn

cialisten die ook bredere kennis hebben is lastig

dan mensen met 8-10 jaar ervaring. Dat komt om-

te voldoen. Zo wordt er een aantal keren in de

dat je op ons vakgebied als digital native sneller

interviews gerefereerd aan de perceptie dat veel

kan schakelen”. Tegelijkertijd wordt ook bij vooral

studenten te breed worden opgeleid waardoor ze

programmeurs en designers aangegeven dat de

geen specialistische kennis meer hebben. Tegelij-

vooropleiding niet doorslaggevend is, of in som-

kertijd is de behoefte naar interdisciplinariteit – en

mige gevallen niet eens belangrijk. Het gaat erom

dus juist een brede basis – ook aanwezig.

dat je kunt bewijzen dat je een bepaald niveau hebt. Er zijn zelfs bedrijven die met talentvolle

Ook bij de niet technische functies binnen me-

16-jarigen in gesprek zijn. ”Mij maakt het diplo-

dia wordt techniek steeds meer als een cruciale

ma zelf niets uit. Ik heb nog nooit gevraagd naar

component gezien. Van journalist, tot redacteur of

iemands opleiding. Wij verzamelen ook geen CV’s

producent, techniek is een vereiste geworden om

en diploma’s. Die hebben we ook zelfs niet. Alles is

mee te kunnen draaien. Veel respondenten ge-

gericht op het portfolio en op het werk dat je hebt

ven aan daar expliciet personeel op te selecteren.

gedaan en wat je in je vrije tijd nog verder doet

Zoals een respondent beschreef: “Zo hebben we

op je vakgebied. Bij het sollicitatieproces krijgen

schrijvers die met data om moeten kunnen gaan.

ze allemaal een test om het basisniveau te kunnen

Als je in de studio werkt, heb je mensen nodig die

vaststellen”. Vaak wordt gevraagd in sollicitatiege-

al veel verschillende programma’s als Photoshop

sprekken waar de sollicitant online naartoe gaan

kennen. Dat is heel fijn anders moet je daar weer

om oplossingen te zoeken voor ontwikkelproble-

andere mensen voor inzetten. Dat scheelt geld

men. Van goede ontwikkelaars wordt gezegd dat

en ruis omdat er geen briefing tussen hoeft te

4 http://www.ictmarktmonitor.nl/ict-marktmonitor-2013/hoofdstuk-4-arbeidsmarkt/

zitten”. Veel respondenten hebben behoefte aan 12

personeel met inzicht in de toepassingsmoge-

legd is, proberen we ook alles om die te houden

lijkheden van technologie. Hoe kan bijvoorbeeld

na de stage”.

een kanaal als Twitter worden ingezet voor een TV programma? Op welke manier kunnen mobiele platforms bijdragen aan nieuwsvoorziening? Zoals tijdens een gesprek werd aangegeven: “Wij zoeken mensen die naast inhoud snappen wat je kunt doen met techniek om je verhaal sterker te maken. Hiervoor moet je over verschillende media heen kunnen denken”. Naast traditionelere redactionele vaardigheden zijn dus ook technische vaardigheden en inzichten nodig om media te kunnen produceren, zoals de volgende respondent aangaf. ”We zoeken een combinatie tussen technisch, ontwerpen en journalistiek in nieuwe mensen. Dat waren eigenlijk 3 functies. Maar we willen steeds meer toe naar een situatie dat een journalist een verhaal ook visueel kan brengen, of over grafische tools na kan denken”. In de gesprekken werd vaak benadrukt dat studen-

Concluderend kunnen we stellen dat: • er een sterke behoefte bestaat aan technisch personeel binnen de mediasector; • er grote tekorten zijn aan technische specialisten; • de media moeite hebben om technisch talent aan zich te binden door concurrentie met andere sectoren die vaak hogere salarissen bieden; • er frictie bestaat tussen behoefte aan technisch specialisme en brede kennis; • technische kennis een basisvoorwaarde voor niet technische vakken binnen het media domein is geworden; • de perceptie bestaat dat de niet technische mediaopleidingen te weinig aandacht besteden aan techniek.

21st Century Skills

ten die meer conceptuele en / of productionele

Veel respondenten geven dat je in de ‘media’

mediaopleidingen als journalistiek, media & enter-

moet willen werken en dat je daar bepaalde

tainment of communicatie volgen, te weinig kennis

persoonlijke competenties voor nodig hebt. Het

hebben van techniek. “Er is een groot aanbod van

paraplu begrip 21st century skills beschrijft wellicht

studenten die iets willen met concepting. Veel stu-

het best het soort persoonlijke vaardigheden waar

denten willen graag creatief zijn, maar missen de

veel respondenten van aangeven behoefte aan

technische bagage om dit echt te kunnen”. Er werd

te hebben. Een aantal belangrijke vaardigheden

aangegeven dat studenten handig zijn met nieuwe

die hier onder vallen zijn: kunnen samenwerken,

mediatechnologie als gebruikers, maar het pro-

proactief zijn, interdisciplinair kunnen denken en

ductioneel inzetten van deze kennis blijkt lastig in

werken, internationaal en intercultureel bewustzijn

de praktijk. De enkeling die dit wel onder de knie

hebben, creativiteit en communicatieve vaardighe-

is, heeft een beter arbeidsperspectief. ”Wij zijn niet

den5.

onder de indruk van de technische vaardigheden van de meeste stagiaires die we binnenkrijgen. Zodra we er één hebben die wel technisch onder-

5 Zie ook: http://www.kennisnet.nl/themas/21st-century-skills/

13

Samenwerking

den kunnen zien. Dat vind ik niet terug in opleidin-

Veel respondenten geven aan dat mediaproduc-

gen, zelfs niet op middelbare scholen. Ze krijgen

ties voor een belangrijk deel bestaan uit samen-

bijna hetzelfde als wat ik 30 jaar geleden kreeg.

werkingsverbanden, en dat door de komst van

Dan komen ze van school en zien ze pas voor het

nieuwe technologie samenwerking tussen verschil-

eerst dat hun expertise met meerdere schakels is

lende partijen die bij media productie betrokken

verbonden. Dan hebben ze nog niet het vermogen

zijn alleen maar belangrijker wordt. “Wel 50% van

om te zien wat voor en na hen gebeurt. In deze

je functie bestaat uit samenwerken. Dat betekent

hectische wereld is dat wel nodig”.

dat je initiatief kan nemen en klantgericht, communicatief en sociaal bent”. Doordat de activiteiten

Proactieve houding

van mediabedrijven steeds complexer worden is

Iets wat ook veelvuldig werd genoemd, is dat het

samenwerking tussen bloedgroepen een cruciale

belangrijk is dat werknemers zelfstandig zijn en

succesfactor geworden, waardoor kunnen samen-

zelf initiatief nemen. Deels is dat ook ingegeven

werken en communicatievaardigheden enorm be-

door het hoge werktempo binnen veel mediasec-

langrijk zijn. Zoals een respondent het verwoord-

toren: er zijn altijd deadlines en problemen die

de: “Je moet stevig in je schoenen staan. Je werkt

op korte termijn om een oplossing vragen. “We

in roosters. Snelheid is van belang. Je moet niet

willen mensen die verantwoordelijkheid pakken en

bang zijn of onzeker. Er wordt niet geschreeuwd,

proactief zijn. Ik wil niet de hele tijd de boel moe-

wel heftig gediscussieerd. Je moet je staande

ten aansturen”. Hierbij werd veelvuldig opgemerkt

kunnen houden, anders verdwijn je hier”. Er wordt

dat het belangrijk is om zelf eerst over oplossingen

wel door verscheidene respondenten aangege-

na te denken voor problemen. Werknemers in de

ven dat veel studenten beter zijn geworden in het

media moeten zich blijven ontwikkelen en open-

zichzelf presenteren. “Wat ik wel zie is dat er meer

staan om te blijven leren. Zoals een respondent

aandacht is voor hoe je overkomt. Studenten zijn

het verwoordde: “Ik zoek mensen die zelf komen

bijvoorbeeld heel goed geworden in het houden

met voorstellen om iets beter te maken. Je moet

van pitches”.

zelf willen tweaken en blijven leren. Dat is een persoonlijkheidsding”. Een ander stelde dat: “Er

Interdisciplinair kunnen werken

zijn drie vragen waar ik mensen op beoordeel. Wat

In het verlengde van samenwerking, moet men

dan doen? Jonge professionals slaan de tweede

ook interdisciplinair kunnen en willen werken. Dit

fase vaak over. Ze moeten leren om eerst in oplos-

betekent op een andere manier naar het vakge-

singen te denken voordat ze wat gaan doen”.

is er aan de hand? Wat vind ik daarvan? Wat ga ik

bied kijken en het geheel te overzien. Sommige respondenten gaven aan dat dit meer aandacht

Creativiteit

moet krijgen op opleidingen. ”Life skills zijn zo cru-

Creativiteit is voor de media industrie uiteraard

ciaal geworden. Het belangrijkste daarin is volgens

altijd al een belangrijke vaardigheid geweest. Er

mij een helikopter view kunnen hebben, verban-

is een grote behoefte aan mensen die creativiteit 14

kunnen koppelen aan techniek, die vanuit tech-

dacht voor komen. Samenwerken met mensen uit

nologische ontwikkelingen nieuwe toepassingen

een andere cultuur heeft echt interculturele skills

en concepten kunnen verzinnen. Deze personen

nodig. Je moet mensen stimuleren om naar bui-

zijn nog moeilijk te vinden, zoals de volgende

tenland te gaan zodat de opgedane kennis uitein-

quote illustreert. “Mensen vanuit de techniek die

delijk weer naar Nederland komt”.

ook creatief zijn, die zijn waanzinnig lastig. Is een unieke combinatie. Je had vroeger Flash, dat waren mensen die met weinig code mooie dingen konden maken. Daar zitten veel creatieven in. Maar bijvoorbeeld creatieven met verstand van real time 3D, niet te vinden”. De combinatie van ambacht met creativiteit wordt sterk gewaardeerd. Veel mediabedrijven spreken in dat verband vaak positief over opleidingen van de HKU en de Willem de Kooning Academie. Voor de technische opleidingen is de combinatie met creativiteit nog niet altijd evident in de ogen van veel respondenten.

Concluderend kunnen we stellen dat op het terrein van 21st century skills behoefte is aan: • vaardigheden om goed samen te kunnen werken; • mensen die interdisciplinair kunnen denken en werken; • een proactieve oplossingsgerichte houding; • creativiteit in combinatie met een ambacht, vooral in de techniek; • internationaal en intercultureel bewustzijn.

Internationaal & intercultureel

Adviesvaardigheden De toenemende complexiteit in mediaproductie

Veel mediabedrijven in Hilversum en omstreken

zorgt er ook voor dat het belangrijker wordt om

werken internationaal, waardoor een internationaal

anderen te kunnen adviseren wat je met je exper-

en vooral ook intercultureel bewustzijn erg belang-

tise kunt toevoegen. Het wordt steeds belangrijker

rijk is. De faux-pas van Gordon in Holland’s Got

om mee te denken met de klant over de moge-

Talent in november 2013 waar hij discriminerende

lijkheden die er zijn om bijvoorbeeld een verhaal

opmerkingen tegen een Chinese kandidaat maak-

te vertellen of een interactieve campagne op te

te, is een goed voorbeeld van hoe een gebrek aan

zetten. Veel partijen zien zich daardoor gedwon-

intercultureel bewustzijn tot schade kan leiden.

gen om hoger in de waardeketen te gaan zitten,

In de Nederlandse maar ook de Amerikaanse en

en al vanaf de conceptualisering van een media-

Chinese pers werd dit incident breed uitgemeten.

product of dienst mee te denken. De volgende

Naast de morele dimensie, is het ook vanuit za-

quote is hier een goede illustratie van: “Vroeger

kelijk oogpunt erg belangrijk om intercultureel te

bedacht iemand een programma, die belde ons

kunnen denken en werken. Niet in de laatste plaats

op en wij voerden het uit. Tegenwoordig bellen wij

omdat zoveel media formats, games, televisiepro-

de klanten om op basis van innovatieve techno-

gramma’s en campagnes worden geëxporteerd.

logie samen een nieuw mediaproduct te maken”.

“Het is belangrijk dat mensen kennis hebben van

Vooral bij de meer faciliterende partijen zie je een

andere culturen en talen. Daar mag meer aan-

transitie ontstaan van uitvoerder naar dienstverle15

ner. In de woorden van een respondent: “De vraag

zijn, maar meer naar het hebben van commercieel

die we nu continu stellen is: wat kunnen we nog

inzicht. Veel respondenten gaven aan dat studen-

meer met content doen? We zijn echt een dienst-

ten bijvoorbeeld geen idee hebben waar inkom-

verlener voor onze klanten aan het worden”. Met

sten vandaan komen. Zo werd aangegeven dat

digitale media kan ook worden gemeten wat het

veel studenten geïnteresseerd zijn in de esthetiek

bereik, gebruik en de respons is van het publiek

van het design of het ontwikkelen van een goed

op mediaproducten. Dit betekent dat je als media-

idee, maar dat dit niet altijd doorslaggevend is

bedrijf ook in staat moet zijn om te kunnen acte-

in de keuze voor de ontwikkeling van mediapro-

ren op deze data. Hiervoor is het weer nodig dat

ducten. Vooral voor commerciële mediabedrijven

je de data kunt analyseren, en op basis van deze

geldt uiteindelijk toch welke waarde kan worden

analyse moet kunnen adviseren wat te doen. “Wij

geleverd waar de gebruiker of adverteerder voor

willen geld verdienen aan adverteerders, en die

wil betalen. De volgende quote illustreert goed

willen data en ons advies over die data om digitale

het gebruik aan commercieel inzicht bij veel jonge

advertentie uitingen te blijven optimaliseren”. Een

instromers. “Veel jongens zitten op een eiland.

omslag van uitvoerder naar dienstverlener vraagt

Technisch zijn de dingen die ze maken soms te

om andere vaardigheden van medewerkers. Open

gek, maar uiteindelijk is het doel van de klant om

staan voor de klant, in co-creatie en co-design

geld te verdienen. Business rules uiteindelijk”.

producten kunnen ontwikkelen met derden, niet

Studenten moeten dan ook begrip hebben van

alleen denken in huidige producten maar ook in

business modellen, de financiële haalbaarheid van

aanvullende dienstverlening.

concepten en ideeën kunnen toetsen en vaar-

Concluderend kunnen we stellen dat de behoefte aan adviesvaardigheden bestaat uit: • kunnen adviseren over de inzet en toegevoegde waarde van de eigen expertise; • met klanten en gebruikers in co-creatie media producten en diensten kunnen ontwikkelen; • vragen van klanten kunnen articuleren en uitbouwen; • gebruikersdata kunnen analyseren en op basis hiervan advies kunnen uitbrengen.

digheden hebben om nieuwe business binnen te kunnen halen. “Studenten moeten meer leren te denken in euro’s. In geld verdienen. Daardoor leren ze ook sneller dingen af te schrijven. Investeringen moeten terugverdiend worden. Je moet experimenteren, maar altijd met euro’s erbij. De gedachtegang moet zijn dat je vanaf het begin het business model erbij betrekt”. Business development richting adverteerders wordt voor traditionele mediabedrijven steeds belangrijker omdat ze in toenemende mate geconfronteerd worden met nieuwe spelers als

Ondernemende Houding

Google en Facebook die deze markt veel agressie-

De laatste categorie vaardigheden waar veel aan-

ver benaderen. Zoals een geïnterviewde aangaf:

dacht voor werd gevraagd is een ondernemende

“De digital sales markt wordt steeds agressiever.

houding. Dit verwijst niet zozeer naar proactief

Er worden nu veel agressievere deals gesloten, 16

terwijl wij vanuit het traditionele TV spot team veel

ten langskomen. Ze zijn allemaal afgevallen omdat

terughoudender zijn. We zoeken meer hunters

geen enkele student een Tweet van 140 tekens in

dan farmers. Die hunters hebben we nog te wei-

foutloos Nederlands kon schrijven. Foute spelling

nig. Mensen die creativiteit tonen, conceptueel

is tot daar aan toe, maar het vermogen om mooie

denken, onze toegevoegde waarde aantonen en

zinnen kunnen maken is bijna niet aanwezig”. Het

klanten een totaalconcept bieden”. Adverteerders

probleem van taalvaardigheid wordt overigens

en gebruikers hebben meer keuze dan ooit te vo-

inmiddels op verschillende niveaus onderkend,

ren, waardoor het cruciaal is voor mediabedrijven

waaronder bij de opleidingen die hier veelal ook

om mensen met sterke commerciële vaardigheden

actie op ondernemen. Voor een deel wordt ook

aan te trekken.

aangegeven dat slechte taalbeheersing de posi-

Concluderend kunnen we stellen dat er behoefte is aan: • personeel met inzicht over hoe geld wordt verdiend; • kennis en vaardigheden om de waarde van een product of dienst voor de klant te kunnen achterhalen; • vaardigheden om kansen en mediaproducten en diensten langs een financiële meetlat te kunnen leggen; • zogeheten ‘hunters’ die nieuwe business najagen.

tie van de HBO student op de arbeidsmarkt ook lastiger maakt. Zoals een opleidingsdirecteur het verwoordde: “Taalbeheersing is erg slecht geworden. WO alpha studenten zijn veel taalvaardiger en verdringen daardoor HBO studenten. Dat komt vooral door problemen met taalonderwijs op de HAVO. Studenten moeten nu taaltoetsen halen, maar besturen zijn huiverig voor hoge uitval van studenten”. Eigenlijk is dit dus een probleem wat al op de middelbare school geadresseerd moet worden en waar inmiddels ook verschillende actieprogramma’s voor in het leven zijn. De effecten hiervan zullen echter pas op lange termijn zichtbaar worden.

Taal Een vaardigheid die van een andere orde is, maar wel als zeer belangrijk wordt gezien is taal. Er is

Mediaorganisaties nemen zelf actie

erg veel kritiek van verschillende respondenten

Om de tekorten aan vooral technisch personeel

op de taalvaardigheid van de studenten. Vooral

op te lossen wordt al veel gedaan. Zo leiden veel

bij de redactioneel gedreven mediabedrijven was

mediaorganisaties zelf ook mensen op. Soms ge-

de roep om betere taalvaardigheid veelvuldig te

beurt dat in formele zin door een eigen academie

horen, vooral over HBO studenten. “De gemid-

of opleidingscentrum in het leven te roepen. Vaak

delde HBO stagiair heeft het taalniveau van een

gebeurt het ook in ‘leren op de werkvloer’ trajec-

MAVO 2 klant. En hier draait alles om taal”. Een

ten waar bijvoorbeeld starters een mediaproductie

andere respondent gaf aan dat: “Taal is voor ons

simuleren of naast het bestaande productieteam

een heel belangrijk punt. Wij hebben onlangs 10

met een alternatieve productie voor dezelfde

potentiële stagiaires voor onze Twitter berichten la-

briefing komen. De meeste organisaties doen dit 17

op eigen houtje en werken weinig samen met branchegenoten. In een enkel geval wordt wel de samenwerking met een opleider of opleidingsinstelling gezocht. Ook worden bedrijven steeds bedrevener in het spotten van potentieel talent, bijvoorbeeld via stagetrajecten of in challenges met opleidingen. In sommige gevallen worden zelfs al talentvolle programmeurs van 16 benaderd. Verder worden ook traditionele instrumenten ingezet om tekorten op te lossen zoals additionele rekrutering, het uitbesteden van werk aan bijvoorbeeld ZZP-ers en in toenemende mate ook mensen uit het buitenland halen. “Soms besluiten we om freelancers in te zetten omdat time to market zo cruciaal is. We kijken regelmatig buiten de landsgrenzen voor nieuw personeel. Als we alleen met Nederlanders zouden werken, dan hebben we qua development capaciteit problemen. Nu zijn we bijvoorbeeld in Estland aan het recruiten. In Estland krijgen mensen al tijdens de basisschool programmeer les. Het is daar zo normaal om dit soort vaardigheden te hebben. Dit gekoppeld aan het feit dat Estland EU is en we daardoor geen werk visa nodig hebben is voor ons genoeg reden om daar mensen vandaan te halen”. Daarnaast zijn bedrijven erg bezig met het imago van de sector als aantrekkelijk punt voor nieuwe mensen. Juist ook omdat ze niet kunnen concurreren op salaris met andere sectoren voor technisch geschoolde mensen. Zo worden termen als ‘familie’, ‘voor elkaar zorgen’ (tot het helpen bij schuldsaneringen en het vinden van woningen aan toe), ‘geen pakkencultuur’ en ‘vette dingen maken’ vaak genoemd.

18

Case Studie: Nederlandse digital design agencies beginnen een eigen Dutch Digital Design opleiding voor toptalent.

Om de kansen te pakken en de bedreigingen het hoofd te bieden, is een topopleiding in Nederland noodzakelijk. Op initiatief van MediaMonks en TamTam en in samenwerking met Stichting Spinawards hebben een aantal van de toonaangevende agencies in Nederland dan ook de handen ineen

“Er zijn steeds meer ontwerpers die digitaal vette

geslagen om een Dutch Digital Design opleidings-

tools maken, Moop bijvoorbeeld. Of Momkai. Over

programma te beginnen voor jong (internationaal)

een paar jaar zullen de mensen van Dutch Design

toptalent. Dit moet een zeer toegepast opleidings-

Week snappen dat dát de nieuwe Dutch design is”

programma worden, voor een specifieke groep

(Nalden in De Volkskrant, 21-10-2013).

toptalenten die in multidisciplinaire teams werken aan concrete cases en vanuit verschillende hoeken

De laatste jaren is Dutch design wereldwijd een

state of the art kennis en vaardigheden krijgen

begrip geworden. De Dutch Design Week in

aangereikt.

Eindhoven is inmiddels het grootste design evenement in Noord Europa geworden en Nederlandse

Welke doelen streeft een Dutch Digital De-

designers en architecten van Marcel Wanders en

sign programma na?

Rem Koolhaas tot Daan Roosegaarde maken furore

De achterliggende doelen van een DDD

van New York tot Shanghai. De succesvolle Neder-

opleiding zijn:

landse internet ondernemer Nalden (bekend van

• Digital design toptalent in Nederland en

onder andere WeTransfer), gaf in een interview in

daarbuiten een excellent opleidingsprogram-

De Volkskrant aan dat over een aantal jaar Dutch

ma bieden om daarmee uniek, internationaal

Digital Design dezelfde wereldfaam zou kunnen

concurrerend talent voor de Nederlandse

krijgen. En inderdaad, Nederland kent een paar

digital agencies te kweken en te behouden.

internationaal zeer succesvolle digital design

• Het stimuleren van een Nederlandse signa-

agencies die voor grote internationale merken

tuur voor digital design, om Nederland inter-

als Adidas en Axe werken. Er is echter een groot

nationaal op de kaart te zetten als voorloper

gevaar. Om op internationaal niveau mee te kun-

op digital design gebied.

nen draaien heeft de Nederlandse digital design sector behoefte aan nationaal en internationaal digitaal top talent. De sterke globalisering in deze

Voor wie is dit programma bedoeld? • Het Dutch Digital Design opleidingsprogram-

sector – niet in de laatste plaats aan de kant van

ma is bedoeld voor een selecte groep jong

de opdrachtgevers – zorgt er namelijk voor dat er

toptalent binnen de digital design wereld die

een internationale concurrentieslag om talent en

intensief begeleid zal worden. Deze groep is

opdrachten plaatsvindt. Internationalisering vormt

internationaal, ademt het internet over alle

hier dus zowel een kans voor groei als een bedrei-

platformen heen, combineert moeiteloos de-

ging voor de positie van de Nederlandse agencies.

sign met interactie en development en heeft 19

een multidisciplinaire mindset. Dit program-

Wie zijn de internationale super heroes op

ma zal een zware selectieprocedure kennen.

het gebied van digital design?

De deelnemende digital agencies kunnen

1. Yugo Nakamura

eigen toptalent aandragen, maar dat wil niet

2. Masayuki Kido

zeggen dat deze ook worden toegelaten.

3. Joshua Hirsch

Daarnaast zal ook via de jong talent prijs van

4. Erik Natzke

de Spin Awards toptalent wordt geïdentifi-

5. Joshua Davis

ceerd. Mogelijke verbindingen met de Hilversum Media Wat zijn de leerdoelen van het Dutch Digital

Campus:

Design programma?

Uiteraard hebben de Nederlandse digital design

• Deelnemers hebben het vermogen om con-

agencies opleiden niet als core business. Het op-

cepting en visueel design te combineren met

zetten van een langdurig en duurzaam opleidings-

(technische) kennis van verschillende plat-

programma met didactische werkvormen ligt niet

formen met bijbehorende user interfaces en

binnen de expertise en interesse van deze bedrij-

interactie.

ven. Wel zijn er veel interessante mogelijke leer-

• Deelnemers hebben het vermogen om te

modules aanwezig binnen de digital agencies die

werken in multidisciplinaire, internationale

kunnen worden gebruikt in een programma: van

teams waar creatie en development hand in

cases voor internationale merken tot interne trai-

hand gaan.

ningen en kennis bij de professionals. Ook binnen

• Deelnemers hebben het vermogen om op de

onderwijsinstellingen als Willem de Kooning, HKU

dimensies esthetiek, interactie, commercie

en de HU zijn er relevante modules aanwezig die

en doelgroep te beargumenteren waarom

binnen een dergelijk programma kunnen worden

bepaalde design keuzes worden gemaakt.

ingezet. De Hilversum Media Campus kan helpen

• Deelnemers hebben het vermogen om als

bij het leggen van relaties met educatieve instel-

avant garde binnen de internationale digi-

lingen en experts, het identificeren van relevante

tal design wereld creatief te innoveren en

leermodules, het samenstellen van een coherent

te experimenteren in een snel veranderend

leerprogramma, faciliteren van onderwijs, het naar

umfeld (business, technologie, veranderende

Nederland halen van internationale kopstukken

publieksvoorkeuren etc.).

(zie ook kader met internationale digital design

• Deelnemers hebben het vermogen om een

super heroes), zoeken naar financiering etc. De

eigen ‘Dutch’ signatuur (of smoel) mee te

randvoorwaarden voor een Dutch Digital Design

geven aan digital design, dat internationaal

opleiding worden momenteel opgesteld door de

wordt herkend en gewaardeerd.

digital agencies zelf. Op basis hiervan zal in januari 2014 een bijeenkomst plaatsvinden om te kijken hoe de Hilversum Media Campus dit ambitieuze initiatief kan ondersteunen. 20

5

In hoeverre voorzien mediaopleidingen in behoefte mediaorganisaties?

in Nederland op zowel MBO, HBO als WO niveau. Als we kijken naar het HBO onderwijs, dan zien we op basis van data over inschrijvingen van de HBORaad dat er veel studenten zijn die een niet-technische media- of communicatieopleiding volgen. Dit aantal is de laatste 10 jaar fors gegroeid, met Media, Informatie en Communicatie, Media en Entertainment Management en Communicatie als veruit de grootste opleidingen in termen van inschrijvingen (HBO-Raad, 2013). De groei in studentaantallen tussen 2003 en 2012 is voornamelijk op het conto te schrijven van de media-opleidingen. Het aantal inschrijvingen voor communicatie oplei-

In dit hoofdstuk zullen we op basis van kwantita-

dingen is in die periode minder gegroeid.

tieve gegevens en de uitkomsten van interviews met een aantal vertegenwoordigers van relevante

Journalistiek is de enige niet technische media-

opleidingsinstellingen nagaan of aan de behoefte

opleiding die landelijk gezien in 2012 een sig-

aan vaardigheden van mediaorganisaties wordt

nificante terugval laat zien, wat deels verklaard

voldaan door de opleidingen.

wordt door teruglopende cijfers bij de journalistiek opleiding van Windesheim die rond die tijd slecht

Technische vaardigheden Media- en communicatieopleidingen zijn populair

in het nieuws kwam. De opleiding Media, Informatie en Communicatie daarentegen laat al jaren een

21

stijgende lijn zien van minder dan 1000 studenten

ca – waar vaardigheden worden onderwezen die

in 2003 naar bijna 4000 in 2012. Ook de verwante

breder inzetbaar zijn dan de mediasector – al jaren

opleiding Media en Entertainment Management

tussen de zes en zeven duizend studenten.

(MEM) heeft over de laatste 10 jaar sterke groei laten zien. Het aantal inschrijvingen voor deze studie

De opleiding Communication and Media Design

loopt na 2010 terug bij INHolland, waar het gros

(CMD) daarentegen is de laatste 10 jaar juist hard

van de studenten van deze opleiding in Nederland

gegroeid is zoals uit onderstaande tabel blijkt.

zich bevinden. Bij de MEM opleidingen bij NHTV

HBO hebben al jaren een stabiel hoog aantal stu-

Studentenaantallen voor de media relevante technische opleidingen relatief laag

denten. Zoals onderstaande cijfers laten zien, zijn

Wanneer we de studenteninschrijvingen van de

er in Nederland de laatste 10 jaar zo tussen de 10

technische en niet-technische HBO studies die re-

en 13 duizend studenten HBO communicatie. Al

levant zijn voor het media domein vergelijken, zien

met al zijn er meer dan 25.000 HBO studenten die

we dat de gesignaleerde tekorten aan technische

staan ingeschreven bij een niet-technische media-

specialisten in het media domein door de cijfers

en communicatieopleiding.

ondersteund worden. Zo is het aantal studenten

en Stenden Hogeschool zet de groei juist door tot en met 2012. Communicatieopleidingen in het

voor een niet technische media opleiding hoger Wanneer je kijkt naar de generieke ICT gerela-

dan het aantal studenten aan een technische voor

teerde technische HBO opleidingen dan zie je

de media relevante opleiding. Dit verschil wordt

een lichte afname van het aantal studenten in de

nog groter wanneer we beseffen dat veel van deze

laatste 10 jaar. Zo heeft de studie HBO informati-

opleidingen zich wel richten op informatie- en 22

communicatietechnologie, maar niet specifiek

op sommige redactionele functies honderden

opleiden voor een carrière in de mediasector. Voor

aanmeldingen komen. Alleen de opleiding HBO

studenten informatica bijvoorbeeld is de

communicatie telt al ongeveer 5500 studenten

potentiële arbeidsmarkt veel breder dan de me-

meer dan de studie HBO Informatica.

diasector. Het relatief stabiele aantal studenten informatica (HBO-Raad, 2013) in een markt met

In het MBO onderwijs zien we een nog groter

een groeiende behoefte aan ICT gerelateerd per-

verschil in aantallen studenten. Volgens het CBS

soneel (CBS, 2012) verklaart waarom mediaorga-

(2013) is het totaal aantal studenten vormgeving

nisaties aangeven grote moeite te hebben om ICT

en audiovisuele productie (hieronder vallen de

specialisten te kunnen binden aan de mediasector.

opleidingsrichtingen kunst, ruimtelijke presentatie

Het hoge aantal studenten die een niet techni-

en communicatie, grafische vormgeving en audio-

sche mediaopleidingen volgt, verklaart waarom 23

Bron: CBS, 20131

1 http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=71798NED&D1=0&D2=0-1,4&D3=0,6-14&D4=0-2 &D5=0&D6=0&D7=18-l&HD=110812-1211&HDR=G5,T,G4,G1,G6&STB=G3,G2

24

visuele productie) de laatste jaren een stuk groter

het HBO nu gewerkt aan een ‘bachelor of creative

geworden dan het aantal ICT studenten1.

technologies’ waar onder andere interactive media & gaming en communication & multimedia design

In het WO zien we soortgelijke bewegingen. Vol-

deel van uitmaken.

gens cijfers van de VSNU zijn er bijna twee keer zoveel ingeschreven media- en communicatiestu-

Dat er meer aandacht voor techniek moet komen

denten, dan ingeschreven studenten informatica,

in de niet technische opleidingen, werd in de

die breder inzetbaar zijn dan alleen de mediasec-

interviews met de onderwijsinstellingen erkend.

tor.

Zoals een respondent aangaf: “Techniek verdient meer aandacht. Het komt nu versnipperd in het

Dat mediaorganisaties een urgent tekort aan tech-

onderwijs aan bod, terwijl er veel samenhangen-

nisch specialisten ervaren, wordt door kwantita-

der aandacht zou moeten worden besteed aan

tieve data over inschrijvingen bij relevante oplei-

verschillende relevante mediatechnologie zoals

dingen op alle opleidingsniveaus ondersteund.

sociale media of coderen”. Vaak is de inpassing

Vooral het feit dat er meer studenten zijn voor het

van techniek in het curriculum lastig. Zoals een

specifieke domein Communicatie en Media dan

andere respondent vertelde: “Wij zien ook wel

voor het generieke domein ICT verklaart waarom

het probleem dat studenten niet genoeg techni-

technisch specialisten moeilijk aan de mediasector

sche kennis hebben. We merken bijvoorbeeld bij

te binden zijn.

stagiairs dat ze de basic skills missen zoals Google Analytics, en dat ze het lastig vinden om met

In de interviews met de onderwijs professionals

technici te communiceren. Alleen passen dat soort

worden deze tekorten herkend. Vanuit de techni-

vakken vaak niet in academisch verantwoorde

sche opleidingen zelf zijn er geluiden om binnen

vakken. Misschien dat we de keuzeruimte van stu-

de technische opleidingen nog meer de nadruk

denten hiervoor kunnen inzetten”. Ook wordt het

op de harde technologie te leggen. “Wij profileren

lastig gevonden om consensus te bereiken over

ons heel erg op de techniek, waarbij wij ten op-

waar dan specifiek aandacht voor moet komen. In

zichte van andere opleidingen heel veel eisen van

de woorden van een respondent: “De dag dat alle

de studenten. Maar ik realiseer me wel dat ik met

opleidingen het eens wordt, sneeuwt het in de hel.

oog op de toekomst nog meer moet doen. Wij wil-

Als je 20 studenten vraagt aan welke technische

len de komende jaren nog meer op technische ICT

kennis ze behoefte hebben, krijg je 20 antwoor-

inzetten. Vooral de mix tussen ICT en media komt

den”.

bij ons nog centraler te staan”. We zien ook binnen de technische opleidingen die zich specifiek

De aanname dat jongeren zo goed zijn met nieu-

op de creatieve industrie richten meer initiatieven

we media werd ook in de gesprekken met de

ontstaan om samen te werken. Zo wordt er binnen

onderwijsinstellingen tegengesproken. Zoals een

1 http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=71798NED&D1=0&D2=0-1,4&D3=0,6-14&D4= 0-2&D5=0&D6=0&D7=18-l&HD=110812-1211&HDR=G5,T,G 4,G1,G6&STB=G3,G2

respondent het verwoordde: “De jeugd is alleen handig met mediatechnologie als consument. Als 25

media professional heb je andere skills nodig om

studenten met een niet technische opleiding door

die technologie in te zetten. Daar moeten wij de

samenwerking met techneuten de achterkant van

komende jaren meer aan doen”. Vrijwel iedere

het productieproces van media moeten begrij-

respondent erkent dat er meer aandacht moet

pen”. Weer een ander gaf aan dat: “Wij proberen

komen voor techniek. De motivatie van de studen-

onze studenten met techniek te laten groeien door

ten werd wel als een belemmerende factor gezien,

veel labs in huis te halen met de laatste techniek”.

juist omdat veel studenten bij de niet technische media opleidingen een afkeer van harde techno-

Concluderend kunnen we stellen dat:

logische kennis hebben. “Vooral studenten die

• de door de mediaorganisaties geuite urgen-

vanuit cultuur en maatschappij en de reclamehoek

te behoefte aan technische specialisten ook

komen hebben vaak met geen technische affiniteit.

wordt ondersteund door kwantitatieve data

Daar werden ze bij ons ook niet op getriggerd. Nu

over inschrijvingen bij de relevante opleidin-

zijn we erachter gekomen dat ook al zijn we geen

gen;

technische opleiding, we daar toch veel meer in

• het beperkte aantal ICT en informatica spe-

mee moeten gaan. Sinds 3 jaar zitten we in een

cialisten in opleiding gecombineerd met

cluster van opleidingen waar design, informatica

toenemende vraag naar deze expertise de

heel nauw samenwerken zodat studenten in pro-

urgentie vergroot om de mediasector als

jecten veel vaker interdisciplinair moeten opere-

aantrekkelijke werkgever voor deze groep te

ren”. Deze oplossing om in een projectsetting de

positioneren;

samenwerking zoeken met technische studenten

• mediaopleidingen de noodzaak erkennen

en professionals werd veelvuldig geopperd. Zo zijn

van meer aandacht voor techniek bij niet

veel instellingen eigen ‘labs’ gaan opzetten waarin

technische media opleidingen. Tegelijkertijd

verschillende disciplines samen onderzoek doen,

vinden opleidingen het nog niet altijd even

waarbij ook studenten worden betrokken. De Ho-

gemakkelijk om te achterhalen waar precies

geschool van Amsterdam heeft bijvoorbeeld het

aandacht voor moet komen en hoe dit in het

MEDIALAB Amsterdam opgezet waar studenten

curriculum in te passen is;

samen met experts werken aan innovatieve en in-

• door in challenges en lab omgevingen stu-

teractieve media onderzoeksprojecten. In de woor-

denten samen te laten werken met technici,

den van het (Engelstalige) MEDIALAB: “Students

opleidingen proberen technische kennis mee

work in multidisciplinary teams guided by experts

te geven aan media en communicatiestuden-

from the industry and the Amsterdam University

ten.

of Applied Sciences. These experts are a mix of designers, programmers, social/digital media

 

experts, researchers, copywriters and storytellers”. Dergelijke samenwerking met anderen werd veel aangehaald om de technische kennis te vergroten. Zoals een respondent zei: “Wij vinden dat media 26

21st Century Skills

king met andere disciplines is bij ons altijd onder-

Het begrip 21st century skills wordt binnen de op-

deel van de opleiding”. Een ander voorbeeld van is

leidingen herkend. Zo wordt samenwerking door

een opleidingsdirecteur die aangaf: “Multidiscipli-

de opleidingen gezien als iets dat ingebakken zit

nariteit komt niet steeds terug in het programma,

in de opleidingen. Vanaf het eerste tot aan het laat-

maar we proberen wel steeds meer een aantal

ste jaar moeten studenten bij vrijwel alle opleidin-

speerpunten in te bouwen waarin de studenten in

gen samenwerken met anderen. Niettemin zijn er

een multidisciplinair team moeten werken aan een

ook geluiden te bespeuren dat de samenwerkings-

opdracht van een bedrijf”. Sommige respondenten

vaardigheden als zodanig niet formeel worden

vanuit de opleidingen gaven aan dat ze niet alleen

bijgebracht. Er wordt eerder vanuit gegaan dat

een interdisciplinaire grondhouding willen bijbren-

door samenwerken in groepen op informele wijze

gen maar ook interdisciplinaire kennis en vaardig-

samenwerkingsvaardigheden worden aangeleerd.

heden. “Vroeger hadden we hele specialistische

“Studenten moeten bij ons veel in groepen wer-

opleidingen waar studenten al vroeg een keuze

ken, samen schrijven aan opdrachten en vaak als

voor een specialisme maakten. Nu vinden we dat

groep presenteren. De vraag is wel in hoeverre ze

je all round opgeleid moet zijn en van verschillen-

daar nou echt op worden getraind. Wij kijken toch

de technieken die relevant zijn voor het vakgebied

vaak naar de inhoud van het product en misschien

kennis moet hebben”. Sommige respondenten

wat minder naar het proces”.

waakten ook voor de gedachte dat studenten echt alles moeten kunnen. “We zijn specifiek bezig met

Zoals al eerder werd aangegeven wordt het wer-

interdisciplinair werken. Het is wel een omslag die

ken in interdisciplinaire teams gezien als een mid-

een paar jaar geleden is ingezet en van ver moest

del om niet technische media studenten techni-

komen. We willen een flexibele professional oplei-

sche kennis bij te brengen. Ook wordt erkend dat

den, maar iemand hoeft niet alles te kunnen. Het

interdisciplinair werken steeds meer de realiteit is

duizenddingen doekje bestaat niet. Het gaat juist

in de mediasector. Zoals binnen het nieuwe HBO

om het team”.

domein creative technologies wordt gesteld: “De complexiteit van de vraagstukken op dit terrein

Wat opvalt in de gesprekken is dat multidisciplina-

zijn niet meer vanuit een enkele discipline te

riteit wel wordt omarmd, maar vaak vooral binnen

benaderen. Vandaar dat multi- en interdisciplinair

de eigen instelling wordt opgelost. Verschillende

denken en handelen belangrijke kenmerken zijn

opleidingen uit dezelfde instelling werken bij-

van een creatief technoloog”. Het kunnen denken

voorbeeld in dergelijke gevallen samen aan een

en werken over de eigen grenzen heen is iets waar

project voor een klant die de instelling zelf heeft

alle opleidingen veel aandacht aan besteden of

geworven. Hiervoor zijn vaak labs of instituten op-

meer aan willen besteden. In de woorden van een

gericht rond media. Er wordt relatief weinig over

respondent: “Hier zijn we heel erg mee bezig. Het

de grenzen van de eigen instelling heengekeken.

is al weer bijna een oud woord voor ons. […] Wij staan voor een interdisciplinair profiel. Samenwer-

Een aantal respondenten geeft ook aan dat het 27

experiment en creativiteit meer aandacht krijgen,

tijd moeten we ook realistisch blijven over wat die

en dat daarbij het kunnen maken van mediapro-

bedrijven daarvan mogen verwachten”. Een ande-

ducten belangrijker wordt. “Laat studenten maar

re respondent gaf aan dat: “Adviesvaardigheden

een veldprobleem beschrijven, als een ontwerper

daar kunnen we wel scherper op zijn. Vraagarti-

een oplossing verzinnen, een prototype bouwen,

culatie bij de klant staat bij sommige opleidingen

dat testen en uiteindelijk vertellen of het wel of

wel heel erg voorop, maar kan bij anderen zeker

niet goed is”. Vooral de beroepsopleidingen geven

sterker”. Opleidingen zijn er dus wel mee bezig

aan ook te werken aan een zogeheten beroeps-

maar geven tegelijkertijd de grenzen aan van wat

houding. “Wij zijn wel heel streng voor studenten.

ze zelf kunnen leveren. In de woorden van een

Ze leren de beroepshouding, zelf aanpakken. Wij

andere respondent: “Wij proberen studenten wel

horen dat van de bedrijven ook terug”. Tegelij-

in het diepe te gooien met echte opdrachtgevers.

kertijd wordt ook aangegeven dat motivatie en

Daarmee dwingen we ze uit hun comfort zone te

een proactieve houding van studenten nog wel

komen. Hoe zorg ik ervoor dat mijn idee goed

meer werk behoeft. In een enkel gesprek kwam

wordt overgebracht? Welke effecten kan je op-

ook naar voren dat creativiteit in combinatie met

drachtgever verwachten met jouw oplossing? Wat

een ambacht belangrijk is. “Wij geloven sterk in

zijn je doelstellingen? Dat is lastig, het blijven toch

ambachtelijke vaardigheden. Studenten moeten

jonge mensen. Daar heb je senioriteit en training

niet alleen conceptueel zijn. Wij vinden het heel

voor nodig”. Ook werd adviesvaardig zijn iets ge-

belangrijk dat je het vak of discipline beheerst. De

zien wat sterker in het HBO+ onderwijs thuishoort.

basisvaardigheden moet je goed beheersen. Daar

“Adviesvaardigheden zijn eigenlijk al HBO vaar-

besteden we veel tijd aan. Wat het HBO+ maakt is

digheden. Voor onze toppers is het misschien wel

de combinatie met het conceptuele”.

interessant om aan te werken”. Of weer een ander: “WO studenten hebben toch sterkere analytische

Adviesvaardigheden

en reflectieve vermogens waardoor ze sterker zijn

Adviesvaardigheden zijn voor veel opleidingen

in adviseren. Juist veel redacties zoeken dat mo-

een belangrijk onderdeel, maar respondenten

menteel omdat ze zich sterker aan het profileren

stellen wel de vraag in hoeverre deze vaardig-

zijn”.

heden niet vooral in de praktijk moeten worden geleerd. Zoals een respondent aangaf: “We zijn

Ondernemersvaardigheden

bezig met opdrachtgevers om adviesvaardighe-

Het belang van ondernemersvaardigheden wor-

den bij te brengen. Dat is wel dubbel. Je kunt niet

den ook breed gedragen door de respondenten

verwachten dat iemand met een HBO communi-

van de onderwijsinstellingen. “Wij zoeken een

catie diploma die net komt kijken senior commu-

balans tussen creatie en commercie. Uiteindelijk

nicatie advies kan geven. Op strategisch niveau

moeten ook journalisten betaald worden. Het heeft

kunnen ze nog niet meekomen, daar is ervaring

dus wel onze aandacht, bijvoorbeeld met enter-

voor nodig. Dus de aandacht voor conceptueel en

preneurial journalism”. Wel wordt soms aangege-

analytisch bezig zijn is heel goed, maar tegelijker-

ven dat studenten er niet altijd op zitten te wach28

ten, vooral niet bij de meer creatieve opleidingen. “Wij hebben zelf ondernemerschap hoog in het vaandel, maar het is wel de ervaring dat sommige studenten dat van zichzelf hebben maar er zijn ook dat ze in de fase waarin ze studeren er nog niet gevoelig voor zijn”. Een andere respondent gaf aan dat: “Sinds dit jaar hebben we bedrijfskunde als een van de hoofdvakken. De nu tweedejaars gaan daar volgend jaar mee aan de slag, en daar zetten we fors op in. Studenten zijn wel pissig dat bedrijfskunde nu een voorwaarde wordt”. Het belang van ondernemerschap is dan ook niet altijd via lessen over te brengen, maar juist door net als bij adviesvaardigheden ervaring in de praktijk op te doen. Voor de opleidingen zelf zijn ondernemersvaardigheden wel erg belangrijk, zoals het volgende citaat illustreert. “Ik heb altijd gezegd dat studenten daar meer belangstelling voor zouden moeten hebben. Dat is de basisvraag om nog te overleven. We zijn nu nieuwe eindcompetenties aan het formuleren en de commerciële component wordt beter meegenomen in ons programma”. Opleidingen geven ook aan meer te (willen) doen aan de begeleiding van start-ups van studenten maar ook dat ze graag met bedrijven samenwerken om ondernemersvaardigheden beter over het voetlicht te krijgen tijdens de studie. “Wij willen bestaande bedrijven jonge mensen laten begeleiden en input geven zodat ze de eigen ondernemers ervaring kunnen delen met studenten”.

29

6

ligt, is het niet verwonderlijk dat veel instellingen in de buurt liggen, van het ROC van Amsterdam en de HKU met vestigingen in Hilversum tot de grote instellingen in Utrecht en Amsterdam. Het type opleidingen is net als de mediasector

Hoe zien mediaorganisaties samenwerking met opleidingen? Veel mediabedrijven geven aan gebruik te maken

erg divers. In onderstaande figuur staan de meest

van stagiairs en kunnen ook vaak aangeven welke

voorkomende opleidingen van studenten die via

opleidingen hun personeel heeft genoten. In het

MediaStages een stageplek hebben gevonden.

plaatje hieronder zijn de instellingen die veel worden genoemd op een rijtje gezet. De grootte van

Wat opvalt is dat er veel enthousiasme over de

het logo komt in grote lijnen overeen met de mate

opleidingen is op persoonlijk niveau. Bijna iedere

waarin er van de opleiding melding is gemaakt.

respondent had wel een verhaal over een docent

Aangezien het zwaartepunt van de mediabedrijven

waar een goede band mee was, een gastcollege

die bij dit onderzoek zijn betrokken bij Hilversum

of over een stagiair die zo’n goede bijdrage heeft

30

geleverd. Wanneer het gesprek meer over de

aan waar wij al niet meer mee werken”. Deze kloof

instelling zelf ging, werd de toon duidelijk minder

heeft in de ogen van de mediaorganisaties con-

positief.

sequenties voor de welwillendheid om samen te werken met onderwijsinstellingen en voor het ar-

Top 10 Opleidingen Mediastages

beidsperspectief van de studenten. Zo gaf tijdens een manager van een mediabedrijf aan dat ze al bijna niet meer met stagiairs werken. “Onze markt

1

JournaListiek (HBO EN WO)

2

Media & Entertainment Management (HBO)

3

Media, Informatie & Communicatie (HBO)

het ook interessant om te ontdekken dat veel me-

Communicatie (HBO)

hun studie nog eens voor de geest haalden en

4

verandert zo snel dat het gebrek aan vaardigheden van een stagiair ervoor zorgt dat hij amper meer kan meedraaien in productie”. Overigens was dewerkers van mediabedrijven tijdens het gesprek een behoefte ventileerden om zelf bijgespijkerd te

5

Media & Cultuur (W)

worden in meer fundamentele theorie of business

6

Theater- Film- en TV wetenschappen (WO)

en communicatiemodellen.

7

Communication & Multimedia Design (HBO)

Er worden veel problemen ervaren rond de com-

8

Communicatie en Informatiewetenschappen (WO)

stellingen. De media professionals waren hierin

9

AV (MBO)

10

Webdesign/ICT (MBO/HBO)

municatie met de medewerkers van onderwijsinbehoorlijk uitgesproken. “Waar kan ik met mijn vraag terecht? Stagebegeleiders reageren niet. Help ik mee, hoor ik niets meer. Ik kan 4 x mailen en krijg geen enkel antwoord. Zijn afspraken mo-

Allereerst wordt een grote kloof ervaren tussen de

gelijk met onderwijsinstellingen?”. De onderwijs-

opleidingen en de praktijk. Zoals een respondent

instellingen worden veelal gezien als naar binnen

het verwoordde: “Ik vind dat er een hele grote

gerichte organisaties die niet geïnteresseerd

afstand is tussen wat onderwijsinstellingen en

zijn in de mediabedrijven. Zoals een respondent

curricula eisen en wat bedrijven nodig hebben”.

vertelde: “Ik werd benaderd voor een CMD event

Een groot aantal respondenten gaf verder aan dat

en voelde me uiteindelijk de projectmanager. Ik

er niet alleen een kloof tussen vraag en aanbod

mocht alles voor ze regelen en zij gaven steeds

is, maar ook dat veel opleidingen achterlopen bij

geen thuis. Ik heb het idee dat we geen prioriteit

de praktijk. Vooral bij de technische vaardighe-

zijn voor die opleidingen”. Een andere respondent

den kwam deze opmerking vaak terug , zoals de

gaf aan dat: “De communicatie met ons is be-

volgende quote illustreert. “Ik merk dat docenten

droevend. Ga eens met je klanten praten en maak

bij hogere onderwijsinstellingen achterlopen […]

een wensenlijst en inventariseer wat partijen voor

dus leren ze studenten standaard oude vormen

elkaar kunnen betekenen”. 31

Samenvattend kan worden gesteld dat de De grootste bron van irritatie die vrijwel in ieder

samenwerking tussen mediabedrijven en

gesprek over tafel kwam, was de begeleiding van

mediaopleidingen voor verbetering vatbaar

stagiairs vanuit de onderwijsinstellingen. In het

is. Concreet komt het neer op de volgende

bijzonder was er veel commentaar op de HBO

punten:

instellingen. “Wij begeleiden studenten heel pro-

• Er wordt een grote kloof gepercipieerd

fessioneel. Maar die mensen die vanuit scholen de

tussen behoefte van de arbeidsmarkt en het

stagiaires begeleiden zijn klungelig en niet pro-

aanbod van de opleidingen. Ook is het aan-

fessioneel. Ze reageren veel te langzaam en vrij-

bod van de opleidingen vaak niet up to date.

blijvend”. Een andere respondent zei: “Wij werken

• De samenwerking verloopt niet altijd even

samen met een HBO voor stagiaires. Dat is een

goed. Veel mediabedrijven hebben het ge-

slechte samenwerking. Stages lijken een belas-

voel geen prioriteit te zijn voor de opleidin-

ting voor de opleiding en kunnen ze er eigenlijk

gen en dat opleidingen vaak erg naar binnen

niet bij hebben. Stiekem verdenk ik het onderwijs

gekeerd zijn.

ervan dat ze liever thuis zitten dan dat ze zich daar

• De stagebegeleiding is het grootste punt van

voor interesseren. Je moet je er zo in verdiepen en

zorg omdat hier langdurige samenwerking

met al die mensen dingen regelen”. De irritaties

waar beide partijen wat aan hebben in som-

die dit oproepen staan volgens de respondenten

mige gevallen echt wordt verstoord.

een goede samenwerking in de weg. Door betere verbindingen te leggen en de communicatie te stroomlijnen kan deze irritatie redelijk eenvoudig worden opgelost.

We hebben de mediabedrijven ook gevraagd of ze een rol willen spelen bij de mediaopleidingen. Het overgrote deel antwoordde hier positief op. Een logische rol is het begeleiden van stages, maar in veel gevallen was er ook bereidheid om mee te denken over curricula, om gastcolleges te geven of andere vormen van samenwerking te zoeken. Wel werd dan vaak de wens geuit dat de samenwerking professioneel verloopt, zodat het gevoel bestaat dat de inbreng van de mediabedrijven ook gewaardeerd wordt en impact heeft. Gezien de eerdere ervaringen zijn veel bedrijven daardoor wat huiverig om de rol die ze wel zouden willen pakken ook daadwerkelijk te vervullen.

32

7 Wat vinden mediaopleidingen van samenwerking met mediaorganisaties?

waan van de dag. De een zegt ga voor 4K TV en second screen en de ander zegt weer het wordt allemaal social media of big data. […] Het is heel lastig voor ons op lange termijn keuzes te kunnen maken”. Ook het personeelsbeleid binnen de opleidingen maakt het lastig om up to date blijven. Onderwijsinstellingen moeten immers jaar na jaar grote groepen studenten opleiden waardoor personeelsbeleid logischerwijs is gericht op continuïteit. Dit komt echter het up to date houden van personeel met de ontwikkelingen in de markt niet ten goede. Zoals een respondent aangaf: “Wij vinden het heel lastig om technisch up to date te

De kloof die veel mediaorganisaties ervaren tussen

blijven. We hebben een relatief oud personeels-

de opleiding en de praktijk werd deels herkend

bestand. Dan mis je toch een beetje de digitale

door de onderwijs professionals. Veel responden-

revolutie”. Er werd ook gesproken over individuele

ten benadrukken dat het heel lastig en soms ook

docenten die het juist heel goed doen, maar om

onwenselijk is om als opleiding totaal up to date

echt de allerlaatste trends bij te benen is voor ve-

te zijn met ontwikkelingen in de markt. Vooral de

len lastig. Dit komt ook deels door hoe een oplei-

snelle veranderingen in de mediasector maken het

ding is vormgegeven over meerdere jaren met een

lastig voor mediaopleidingen om te bepalen waar

curriculum en eindtermen die niet snel aangepast

op in te zetten. ”In de media industrie regeert de

kunnen worden. In de woorden van een geïnter-

33

viewde: “Het is een uitdaging om technisch bij te

internationaal bedrijf om een opleidingstraject

blijven. De duur van curricula is vaak te lang voor

voor hen te ontwerpen. Ik dacht, tuurlijk, geen

de media. Bij fysiotherapie kan een curriculum 5

probleem. Ging meteen aan de slag, wilde de

jaar mee, maar bij ons eigenlijk niet. En hoe zorg je

beste docenten eraan koppelen en toen raakte

ervoor dat je mensen bijblijven?”. Ook kosten zijn

ik verstrikt in de bureaucratie en kreeg ik vragen

een probleem volgens sommige respondenten,

als: Hoe zit dat met publiek en privaat geld? Wij

omdat nieuwe ontwikkelingen in de media vaak

zijn toch geen commerciële instelling?”. Beleid en

gepaard gaan met nieuwe hard- en software met

bureaucratie worden als zeer sturend ervaren door

bijbehorende training voor docenten. “Ik merk

de mediaopleidingen. Dit weerhoudt opleidingen

dat het moeilijk is voor het onderwijs om kennis

ervan om snel te schakelen, terwijl de snel veran-

bij te houden. Ik kan docenten naar een goede

derende mediasector dat juist wel nodig heeft.

cursus sturen, maar als ik de apparatuur of de

“We vinden het lastig om te voldoen aan vragen

software die ze moeten gebruiken niet kan betalen

van de markt en vragen van de overheid. De inter-

als school, dan houdt het gewoon op”, aldus een

net revolutie is begonnen, maar de overheid geeft

respondent.

eerst allerlei andere eisen. Als opleiding moet ik hard kunnen maken dat studenten iets kunnen aan

Een probleem dat de opleidingen ook veelvul-

het einde van de rit en daarbij staan eindtermen

dig aanhaalden is overmatige regelgeving vanuit

die lang geleden zijn geformuleerd centraal”. Ook

de overheid. De recente schandalen in het MBO

de afrekendwang die wordt ervaren in accredita-

en het hoger onderwijs rond onderwijskwaliteit

ties en visitaties speelt hierin een grote rol. “Wij

hebben voor veel regeldruk en verantwoordings-

gaan niet goed om met het bedrijfsleven. Ik wil wel

mechanismen gezorgd. Deze regeldruk maakt het

even de rol van de overheid noemen. Wij worden

soms lastig om samen te werken met bedrijven.

als instelling afgerekend op interne processen, en

Zo zijn er een aantal concrete voorbeelden van

het tevreden stellen van werkgevers wordt niet

kansen die moeilijk of niet gepakt kunnen worden

meegenomen in de accreditatie. Maar dat praat

door de respondenten gedeeld. Een respondent

het niet goed”.

gaf aan dat: “Ik heb nu een hele leuke klus liggen van een mediapartij waar 4 studenten gedurende

Alle respondenten vanuit de onderwijsinstellingen

6 weken aan kunnen werken en ik krijg het niet

geven toe dat de instellingen inderdaad erg naar

gepland. Het ministerie verbiedt dat, want ze moe-

binnen zijn gekeerd, wat voor een deel verklaard

ten verplicht college volgen. De accountant kijkt

wordt door regelgeving, accreditaties / visitaties

letterlijk naar Pietje en hoeveel lesuren Pietje heeft

en procedures. Tegelijkertijd steken veel respon-

gemaakt. Er is nu sprake van dat minister Busse-

denten ook de hand in eigen boezem, vooral wat

maker dit wil afschaffen. Laat ik het hopen, dat zou

betreft de contacten naar bedrijven toe en de

ons veel lucht geven”. Weer een ander kreeg een

stagebegeleiding. “Met de stagebegeleiding zijn

aanvraag voor het aanbieden van professioneel

we echt bezig. Daar moeten we meer onderwijstijd

onderwijs binnen. “Ik kreeg een verzoek van een

in stoppen. Ik kan me voorstellen dat bedrijven 34

het als te mager ervaren. En het is ook moeilijk om

Een aantal opleidingen hebben aangegeven geïn-

met ons in contact te komen. Wij hebben zoveel

teresseerd te zijn in langdurige samenwerkingsver-

verschillende ingangen, als je binnenkomt en drie

banden met grotere organisaties waarmee vaste

weken moet wachten dan is dat niet goed. Dat

afspraken over aantallen stagiaires en andere vor-

heeft te maken met spanning tussen dynamiek en

men van samenwerking kunnen worden gemaakt.

onderwijsorganisatie en goed zijn met buitenwe-

Deze partners hoeven overigens niet specifiek uit

reld”, aldus een respondent. Weer een ander gaf

de mediasector te komen. Ook bijvoorbeeld grote

aan dat: “Je ziet dat onderwijsinstellingen door de

ziekenhuizen of adverteerders als Unilever die zelf

complexiteit en regelgeving heel erg met interne

steeds meer media produceren zijn in beeld als in-

processen, didactiek en examennormen bezig zijn.

teressante partners. Deze vormen van samenwer-

Er zijn ook mensen die daardoor te weinig ogen

king met niet media partijen is logisch gezien het

hebben voor wat er in de buitenwereld komt. Dus

feit dat volgens veel onderwijs professionals veel

die mentaliteit van een stage bezoek een keer in

studenten na de opleiding uitstromen in sectoren

de vier weken herken ik wel ja bij veel Hogescho-

buiten de traditionele media industrie.

len”. Naast de regelgeving werd ook het verschil in ritme tussen onderwijsinstellingen en mediaorganisaties veelvuldig aangehaald als reden waarom de communicatie niet altijd vlekkeloos verloopt. “Onze ritme is anders, je bent 6-7 weken knijterdruk, dan heb je examens en daarna vakantie. Veel docenten reageren dan niet op zaken in de mailbox. En in de zomer zijn we ook nog eens 6-7 weken helemaal dicht. Bedrijven vinden dat dit anders moet en terecht. Het zou misschien helpen om per team of richting een vast contactpersoon te hebben”. Wel werd een aantal keer geopperd dat bedrijven ook niet altijd reageren op e-mails. In de woorden van een opleidingsdirecteur: “De communicatieproblemen herken ik niet. Het is over en weer. Als wij bedrijven benaderen, krijgen we ook geen antwoord op mail. Als wij mensen nodig hebben is het lastig om de juiste persoon te vinden. Het gaat juist om de relatie. Het gaat erom dat

Concluderend kunnen we stellen dat: • de problemen in de samenwerking met de mediaorganisaties door de opleidingen herkend worden; • het up to date blijven van de opleidingen een moeilijk vraagstuk is waar inhoudelijke keuzes, personeelsbeleid en geld een belangrijke rol spelen; • opleidingen door regeldruk en interne processen en dynamiek de blik moeilijk naar buiten kunnen richten. Hierdoor worden of mogen kansen soms niet worden gepakt; • opleidingen aangeven dat de communicatie met mediaorganisaties en de stagebegeleiding verbeterd moeten worden; • het lastig is om structurele samenwerkingsverbanden aan te gaan, in het bijzonder met kleinere organisaties.

we elkaar leren kennen, verstaan, humor en ergernissen begrijpen en het belang zien om samen op te trekken. Ik wil er niet stil bij blijven staan. Iets is de moeite waard of niet”. 35

8

ding volgen. Vanuit de mediaorganisaties wordt aangegeven dat deze studenten meer kennis van techniek nodig hebben om te kunnen meedraaien in de hedendaagse mediapraktijk. Opleidingen signaleren dezelfde noodzaak maar ervaren soms moeilijkheden om te bepalen welke technische kennis nodig is en hoe het in te passen is in het curriculum. Ook hier zou het helpen als de belangrijkste stakeholders inhoudelijk afstemmen welke technische kennis van belang is voor niet techni-

Conclusies

sche mediaopleidingen, en afspraken maken om deze kennis daadwerkelijk over te brengen. Het bedrijfsleven zou hier een belangrijke rol in moe-

Hoewel de samenwerking tussen mediaorganisa-

ten spelen.

ties en opleidingsinstellingen niet altijd vlekkeloos verloopt, zijn er inhoudelijk weinig verschillen

Mediaorganisaties geven verder aan dat de op-

over de vraag welke vaardigheden nodig zijn voor

leidingen niet up to date zijn, waardoor er een

de arbeidsmarkt. De mediaorganisaties ervaren

groeiende kloof ontstaat tussen opleidingen en

voor alles een tekort aan mensen met voor media

de arbeidsmarkt. De opleidingen erkennen dat ze

relevante technische kennis. Aan deze specialis-

vaak niet up to date zijn, maar geven ook aan dat

ten is een tekort doordat relatief weinig mensen

dit lastig is. Allereerst gaan de ontwikkelingen zo

relevante studies volgen. Wel is er de laatste jaar

snel dat het lastig is om onderwijsbeleid op lange-

een groei geweest in het aantal studenten voor

re termijn te maken. Hoe onderscheid je hype van

media technologische opleidingen als Gaming en

structurele verandering? Daarnaast hebben oplei-

Communication & Media Design. Studenten met

dingen vaak geen toegang tot de laatste appara-

relevante ICT kennis zijn erg gewild op de arbeids-

tuur en software, niet in de laatste plaats vanwege

markt, waardoor het noodzakelijk is voor de me-

de kosten. Verder is het personeelsbeleid gericht

diasector om zich te profileren als aantrekkelijke

op continuïteit met laag verloop, waardoor conti-

werkgever voor techneuten. Dit begint uiteraard

nue bijscholing van docenten cruciaal is. Ook ge-

al op de opleidingen zelf. Daarnaast is het belang-

ven de onderwijsinstellingen aan gebonden te zijn

rijk dat de sector als geheel – mediaorganisaties,

aan regelgeving en strakke procedures, waardoor

overheden en opleidingen – afspraken maken om

het lastig is om snel met de markt mee te kunnen

meer technici voor de media op te leiden.

bewegen. Mediaorganisaties kunnen helpen met het identificeren van relevante trends, toegang

In tegenstelling tot het aantal studenten die een

bieden tot hard- en software en professionalise-

technische opleidingen volgt zijn er juist veel

ring van docenten. Daarnaast zou een samenwer-

studenten die een niet technische mediaoplei-

kingsverband tussen mediaorganisaties, de media36

opleidingen en overheden ruimte kunnen bieden

competities voor jong talent lanceren, eigen aca-

aan opleidingen om flexibel te kunnen inspringen

demies en universities opzetten om deficiënties op

op vragen en behoeftes vanuit de markt.

te lossen en proberen om (buitenlands) talent aan zich te binden. Of mediaopleidingen, die centers

Ook over het belang van de meer persoonlijke

of excellence en medialabs opzetten, challenges

vaardigheden als 21st century skills, advies- en

en hackathons organiseren en steeds meer buiten-

ondernemersvaardigheden bestaat er veel over-

landse studenten aantrekken. Ook is er veel kennis

eenstemming tussen de mediaorganisaties en

en kunde in huis bij verschillende partijen, die de

de opleidingen. Op bijna alle opleidingen wordt

eigen organisatie nooit verlaat. Hogescholen die in

aandacht geschonken aan 21st century skills, in

labs aan media innovaties werken, onderwijsinstel-

het bijzonder aan teamwork en interdisciplinari-

lingen die modules over media innovatie aanbie-

teit. Initiatieven zijn vaak wel beperkt tot de eigen

den of hoogstaand wetenschappelijk onderzoek

organisatie. Dit is jammer, omdat een deel van

aan universiteiten. Maar ook mediaorganisaties

deze vaardigheden juist gaan over kunnen samen-

die weten hoe internationaal markten te verove-

werken met andere instellingen, met een andere

ren, zelf nieuwe mediatechnologie ontwikkelen

invalshoek, ritme en bedrijfscultuur. Mediaorga-

omdat niemand het voor hen heeft gedaan of

nisaties en mediaopleidingen zouden studenten

technologieleveranciers die cursussen aanbieden.

moeten leren interdisciplinair te denken en wer-

Het is geen hogere wiskunde om te snappen dat

ken, en over de grenzen van de eigen organisatie

het verbinden van al deze initiatieven van grote

heen te kijken.

waarde voor de mediasector kan zijn. We weten dat innovatie gebaat is bij het delen van kennis en

Opleidingen erkennen ook het toenemende be-

kunde. Hiervoor is het bouwen van netwerken cru-

lang van advies- en ondernemersvaardigheden,

ciaal. In alle succesvolle innovatieregio’s, van Ber-

maar geven aan daar zelf nog te weinig aandacht

lijn tot Londen en Silicon Valley, zien we netwerken

aan te besteden. Deels komt dit ook doordat deze

van mensen die vanuit dezelfde interesse en drive

vaardigheden voor een belangrijk deel in de prak-

kennis delen om verder te komen. Vaak verbin-

tijk moeten worden geleerd. Mediaorganisaties

den deze netwerken de gouden driehoek van

moeten een grotere rol spelen in het aanleren van

bedrijfsleven, overheid & onderwijs / onderzoek.

advies- en ondernemersvaardigheden.

Het bundelen van krachten van media professionals, studenten, opleiders, onderzoekers en over-

De samenwerking tussen opleidingen en mediaor-

heidsmedewerkers kan de mediasector helpen om

ganisaties verloopt niet optimaal. De opleidingen

innovatie in een hogere versnelling te brengen.

steken de hand in eigen boezem, maar ook de

Hiervoor is een verbindende schakel nodig tussen

mediaorganisaties geven niet altijd thuis wanneer

de mediasector, de opleidingen en de overheid.

opleidingen contact zoeken. Wat opvalt in de interviews, is dat er overal in Nederland mooie initiatieven plaatsvinden. Mediaorganisaties die interne 37

9 Advies voor actielijnen van een hilversum media campus Op basis van de onderzoeksuitkomsten zijn voorstellen voor actielijnen opgesteld die op korte termijn zouden kunnen worden opgestart om de gesignaleerde knelpunten weg te nemen. In een co-creatie sessie met vertegenwoordigers van mediaorganisaties en mediaopleidingen hebben we deze actielijnen doorontwikkeld. De uitgebreide infographics van de actielijnen vindt u in annex 2.

38

1

Delen van kennis en kunde

Binnen de mediaorganisaties en –opleidingen is

stellingen kunnen modules die nu aan studenten

veel kennis en kunde aanwezig. Wat opvalt is dat

worden aangeboden – eventueel met aanpassin-

deze kennis en kunde vaak binnen de eigen orga-

gen – beschikbaar maken voor het bedrijfsleven

nisatie blijft. Zo zijn veel modules in het onderwijs

en wellicht ook derde geldstromen aanboren.

vaak alleen voor de eigen studenten beschikbaar

Daarnaast kunnen onderwijsinstellingen studenten

terwijl ze ook relevant zijn voor professionals. Ook

modules aanbieden buiten het reguliere program-

binnen de bedrijven is er veel kennis aanwezig. Zo

ma bijvoorbeeld bij een technologisch voorop-

is er bijvoorbeeld op technologisch gebied veel

lopend bedrijf. Mediaorganisaties wordt dan wel

innovatie binnen de mediabedrijven en klagen zij

gevraagd om kennis en praktijkervaring te ont-

dat studenten die van de opleiding komen te ver

sluiten voor derden vanuit hun verantwoordelijk

achter lopen. Het zou goed zijn om een actielijn op

voor de beschikbaarheid van relevant (technisch)

te zetten waarbinnen mogelijke ‘leermodules’ die

opgeleid personeel voor de mediasector in Ne-

aanwezig zijn binnen bedrijven en opleidingsin-

derland. Daarnaast kunnen zij zelf ook hun eigen

stellingen de sector en in de opleidingen worden

personeel bij laten scholen door gebruik te maken

geïdentificeerd. Daarnaast kunnen op basis van

van leermodules van andere mediaorganisaties en

deze leermodules een aantal samenhangende

/ of onderwijsinstellingen.

leerprogramma’s worden opgesteld. Onderwijsin39

2

Wederzijdse professionalisering

Veel media professionals die deel hebben geno-

de vorm van masterclasses. Deze masterclasses

men aan de interviews geven aan dat het onder-

zijn een korte serie bijeenkomsten waar de beste

wijs en de docenten niet op de hoogte zijn van de

onderzoekers, docenten en media professionals

laatste ontwikkelingen binnen de mediasector. De

kennis delen in informele kleine bijeenkomsten, al

opleidingen gaven zelf ook aan dat het lastig is om

dan niet op de werkvloer. Hiermee worden twee

bij te blijven in een sector die zo snel verandert en

vliegen in een klap geslagen: het verder professio-

waar het niet zeker is welke ontwikkeling hype is

naliseren van docenten en media professionals, en

en welke blijft. Tegelijkertijd geven een aantal me-

het bouwen van netwerken tussen beide groepen.

dia professionals aan dat ze zelf behoefte hadden

Een voorbeeld kan zijn een masterclass over data

aan een opfriscursus over zaken die in de eigen

journalistiek, waar een bedrijf als Google laat zien

opleiding aan bod waren gekomen, zoals het ma-

wat je met hun zoektechnologie kunt doen, de

ken van een business plan of strategisch communi-

NOS de deelnemers aan de masterclass de prak-

catieplan. Een logische actielijn voor de Hilversum

tijk op de nieuwsvloer laat zien en waar een hoog-

Media Campus is dan ook om professionals uit het

leraar de laatste stand van zaken rond het analyse-

onderwijs en de media elkaar te laten opleiden in

ren van grote hoeveelheden data toelicht.

40

3

Talent opleiden en behouden voor sector

Veel mediaorganisaties gaven aan vooral op het

Design opleiding (zie pagina 19), maar ook in

snijvlak van creatie en techniek lastig aan goed

een moderne variant op het meester-gezel model

personeel te kunnen komen, en ook dat het lastig

wat in grote delen van Europa nog zeer gebrui-

is om goed personeel te behouden. Niet in de

kelijk is. Hierbij wordt uitzonderlijk talent dat net

laatste plaats doordat de technische kennis en

uit de opleiding komt gekoppeld aan mediapro-

vaardigheden van deze mensen ook in andere

fessionals die hun sporen hebben verdiend. Met

sectoren kunnen worden toegepast waardoor de

toptalent trajecten kun je een hoogwaardige vorm

concurrentie om vooral technisch talent groot is.

van education permanence aanbieden aan jong

Om talent op te leiden en te behouden voor de

toptalent en hen binden aan de media sector.

sector, is het van belang om toptalent trajecten

Door deze trajecten op internationaal hoog niveau

aan te bieden waarin de ‘best and brightest’ in

in te steken, wordt er ook talent gekweekt dat de

hun vakgebied op internationaal niveau worden

Nederlandse mediasector op internationaal niveau

opgeleid. Dit kan zijn in de vorm van een bedrijfs-

concurrerend maakt.

overstijgend programma zoals een Dutch Digital

41

4

Innovatie op hoog niveau

Er werd door de respondenten vanuit de media-

zoeksinstellingen kunnen hier een belangrijke rol

sector tijdens de interviews meerdere malen ge-

in spelen. Momenteel zijn bijvoorbeeld onderzoe-

zegd dat het belangrijk is dat de Hilversum Media

kers van Windesheim met het Hilversumse bedrijf

Campus inhoudelijk op zeer hoog niveau opereert.

Elastique in gesprek om rond de door hen ontwik-

Hiervoor is de relatie tussen bedrijven en hoog-

kelde Altijd Wat Monitor verder onderzoek te doen

waardig onderzoek van groot belang. Op verschil-

om het product door te kunnen ontwikkelen. Voor

lende kennisinstellingen, hogescholen en univer-

onderzoekers biedt samenwerking met mediaor-

siteiten wordt hoogwaardig onderzoek gedaan

ganisaties dan ook toegang tot empirisch materi-

naar media. Dit onderzoek bereikt de sector zelf

aal of een ‘living lab’ onderzoeksomgeving. Het

helaas niet genoeg en is in veel gevallen gericht

verdient de aanbeveling om bij deze actielijn niet

op evaluatie van content en processen en minder

te gaan repliceren wat al gebeurd in bijvoorbeeld

op product ontwikkeling en innovatie. Tegelijker-

de centers of excellence die nu worden opgezet in

tijd zijn veel mediabedrijven bezig met het ont-

Utrecht en Amsterdam, maar om juist bestaande

wikkelen van nieuwe producten en diensten waar

initiatieven, onderzoekers en mediaorganisaties

onderzoek een belangrijke bijdrage kan leveren

aan elkaar te koppelen. Ook zou het goed zijn om

in alle stappen van het proces. Zo kunnen gebrui-

te onderzoeken in welke mate een fysieke ‘lab’

kersdata, marktinzichten, gebruikersonderzoek

omgeving voor media innovatie in Hilversum hierin

en technisch inzicht een grote rol spelen bij het

een rol zou kunnen spelen.

(door) ontwikkelen van mediaproducten. Onder-

42

5

Kloof dichten tussen opleiding en praktijk

Veel respondenten gaven aan dat er een grote

binnen de media om samen te werken met andere

kloof bestaat tussen opleiding en praktijk. Om

disciplines en opleidingsniveaus. Dat studenten

deze kloof te verkleinen is het belangrijk dat

hier behoefte aan hebben blijkt al uit een initiatief

studenten en docenten veel in contact komen

van studenten van de International Bachelor of

met mediaorganisaties. Een goed middel om dit

Communication & Media aan de Erasmus Univer-

te bereiken is het uitzetten van challenges onder

siteit om onder de noemer HMC (Hilversum Media

getalenteerde studenten. Deze challenges wor-

Campus) Erasmus een studenten denktank voor

den opgesteld door bedrijven en richten zich op

mediabedrijven in Hilversum en omgeving op te

actuele vraagstukken of kansen waar het bedrijf in

zetten. Voor mediaorganisaties is dit een mooie

kwestie zich voor gesteld ziet. Studenten worden

kans om de denkkracht van jongeren laagdrem-

gevraagd om in multidisciplinaire teams samen

pelig in te zetten voor innovatie en vernieuwing.

te werken aan de uitdaging. Er zijn momenteel al

Omdat de challenges alleen toegankelijk zijn voor

veel challenges voor studenten, maar die zijn vaak

studenten die zich hebben bewezen tijdens de

relatief kort van duur. Het is hier echt de bedoeling

studie, krijgen mediaorganisaties toegang tot de

dat de studenten gedurende een langere periode

beste studenten. Hierdoor kunnen mediaorgani-

met studenten van andere disciplines en bij voor-

saties zich als een aantrekkelijke werkgever voor

keur ook van andere instellingen en / of oplei-

jong (technisch) talent positioneren. Het verdient

dingsniveaus samen werken. Voor studenten is dit

aanbeveling om de onderwerpen voor de challen-

goed omdat ze hiermee echt kunnen werken aan

ges te koppelen aan de vaardigheden waar de me-

concrete cases van bedrijven over een wat langere

diaorganisaties van hebben aangegeven behoefte

periode. Daarnaast leren ze hoe belangrijk het is

te hebben.

43

6

Afspraken maken: een media pact

Door het verschil in dynamiek, maar ook de regel-

gemaakt. Analoog aan het Techniekpact, zou het

geving waar opleidingen mee te maken hebben,

goed zijn om een Mediapact op te stellen waar-

blijkt het lastig om een structurele samenwerking

in partijen meerjarige afspraken maken over het

vorm te geven tussen mediaorganisaties en media-

beter voldoen aan de behoefte van de mediaor-

opleidingen. De beste remedie is om een aantal

ganisaties aan vaardig personeel en aan de mid-

concrete acties te ondernemen waar beide partijen

delen die de mediaopleidingen daar voor nodig

bij betrokken zijn. De hierboven genoemde ac-

hebben. Hoogwaardig gekwalificeerd personeel

tielijnen zijn hier een concrete uitwerking van. Op

is vestigingsfactor nummer één voor bedrijven, is

deze manier wordt er invulling gegeven aan een

essentieel voor innovatie en draagt zo bij aan eco-

topsectoren-achtige aanpak waarin het bedrijfsle-

nomische versterking. Een goed functionerende

ven en mediaorganisaties worden verbonden met

driehoek bedrijfsleven – onderwijs- & kennisinstel-

onderwijs, onderzoek en de kennisinfrastructuur.

lingen en overheid heeft zodoende voortdurend

Om deze verbindingen duurzaam te maken is het

zicht op de benodigde vaardigheden in een dyna-

belangrijk dat er gezamenlijke afspraken worden

mische, voortdurend veranderende wereld.

44

ANNEX1: RESPONDENTEN

Mediaorganisatie

Naam

Opleidingsinstelling

Naam

Angry Bytes

Ralf Verhoef

Susanne Janssen

Beeld en Geluid

Sabine van Glabbeek

Erasmus Universiteit Rotterdam

Beeld en Geluid

Christel Schatorjé

Emma Hamilton

BNN

Joost Clement

Erasmus Universiteit Rotterdam

CMI Dutchview

Afke Ogterop Marlies Puijk

Erasmus Universiteit Rotterdam

Renee Mast

CMI Dutchview EDG Media

Erik Trimpe

HKU

Desiree Majoor

Elastique

Bart Robben

Hogeschool Utrecht

Erik Mooij

Fontaine Uitgevers

Martin Fontijn

Harry Zengerink

Google

Joop Hazenberg

Hogeschool van Amsterdam

Google

Marc Jansen

Jos Vrolijk

IceMobile

Niels Jansen

Hogeschool van Amsterdam

Media Academie

Vicky Kuyk Peter van Os

ROC van Amsterdam (Hilversum)

Liza Fahner

Media Junkies Media Park

Coen Laugeman Jacco Zwerver

Rotterdam Media Commission

Jan Hoogesteijn

Media Park Media Stages

Jannerieke Hommenga

Windesheim

Hans de Clerq

MediaMonks

Victor Knaap

MediaMonks

Quinten Beek

MediaMonks

Gwen van Asperen

Microsoft

Eduard Beck

NOS

Esther van Genugten

NOS

Sandy Abrahams

RTL Nederland

Marcel Berghuis

RTL Nederland

Hetty Birkhoff

RTL Ventures

Vincent Pieterson

Spil Games

Enrico Heidelberg

TamTam

Paul Manuel

United

Marc Ruesen

Vice Media

Joost Peper

45

ANNEX2: actielijnen

46

ANNEX2: actielijnen

47

ANNEX2: actielijnen

48

ANNEX2: actielijnen

49

ANNEX2: actielijnen

50

2013, ELM Concepts www.elmconcepts.com Contact: Matthijs Leendertse [email protected] 06-81935076

Designed by presentationlab Contact: Jonas Barre [email protected] 51