Rathenau Instituut Onderzoek & dialoog wetenschap, technologie en innovatie. Volledig Jaarverslag 2014

Rathenau Instituut

Onderzoek & dialoog | wetenschap, technologie en innovatie

Volledig Jaarverslag 2014

2 Inhoudsopgave

Rathenau Instituut

Inhoudsopgave 1 Projectenoverzicht Technology Assessment

3

2 Projectenoverzicht Science System Assessment

12

3 Communicatie

17

4 Bestuur

19

5 Programmaraad

19

6 Werkzaam voor het Rathenau Instituut op 31 december 2014

20

7 Financiën

22

8 Sociaal jaarverslag 2014

24

9 Kwaliteitsbeleid

26

10 Duurzaamheid

26

11 Open Access

26

12 Publicaties

27

13 Rathenau in de media 2014 (selectie)

30

14 2014 in cijfers: Overzicht Indicatoren

33


Projectenoverzicht Technology Assessment 3

1 Projectenoverzicht Technology Assessment Wat zijn de dilemma’s van de digitale democratie? Hoe kunnen we inspelen op de opkomst van de robotsamenleving? Technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen roepen soms meer vragen op dan ze beantwoorden. Het Rathenau Instituut maakt zichtbaar welke betekenis de ontwikkelingen hebben voor mens en maatschappij. Een overzicht van de projecten op het gebied van Technology Assessment (TA) in 2014.

TA1 Verkenning convergerende techno logieën voor de Raad van Europa

TA2 Dilemma’s van de digitale democratie

Projectleden: Dirk Stemerding, Rinie van Est, Virgil Rerimassie, Jelte Timmer, Frans Brom Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Het project werd uitgevoerd in opdracht van het Bio-ethiek Comité van de Raad van Europa.

Projectleden: Ira van Keulen, Iris Korthagen, Geert Munnichs Begeleidingscommissie: Frank Ossewaarde (Tweede Kamer), Erik Gerritsen (Bureau Jeugdzorg), Bert Mulder (Haagse Hogeschool), Matt Poelmans (PLBQ) en Wiebe Bijker (bestuurslid Rathenau Instituut) Samenwerking met: -

Het project

Dit project bestond uit een verkenning van opkomende technologieën op het grensvlak van bio-, neuro-, nano- en informatietechnologie. De uitkomsten van deze verkenning bieden de Raad van Europa een agenda voor verdere bespreking in zijn Bio-ethiek Comité en voor het ontwikkelen van passend beleid op het gebied van mensrechten voor zijn 47 leden.

Belangrijk in 2014

De uitkomsten van de verkenning zijn gepubliceerd in het rapport ‘From Bio to NBIC convergence From medical practice to daily life’.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/studieconvergerende-technologieen-voor-de-raad-vaneuropa.html

Het project

Politiek en overheid in binnen- en buitenland maken op diverse manieren gebruik van internet en sociale media om burgers te raadplegen of te betrekken. Welke kansen en dilemma’s levert deze digitale participatiesamenleving op voor de representatieve democratie in Den Haag?

Belangrijk in 2014

Arthur Edwards en Dennis de Kool van de Erasmus Universiteit hebben een verkenning naar diverse digitale instrumenten voor burgerparticipatie uitgevoerd, en deze langs de meetlat van belang rijke waarden als legitimiteit, representativiteit, effectiviteit en kwaliteit van het werk van parlementariërs gelegd.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/dilemmasvan-de-digitale-democratie.html

4 Projectenoverzicht Technology Assessment

TA3 Inspelen op nieuwe innovatiedynamiek Projectleden: Maurits Kreijveld, Jasper Deuten, Rinie van Est Begeleidingscommissie: Emile Aarts, decaan van de faculteit Wiskunde en Informatica, TU Eindhoven; Marleen Stikker, directeur Waag Society; Jarig van Sinderen, chief economist Autoriteit Consument en Markt; Annemieke Roobeek, hoogleraar Strategie en Verander management Nyenrode Universiteit; Sander Duivestein, trendwatcher bij het VINT Instituut van Sogeti; Albert Boswijk, directeur van het European Centre for the Experience Economy Samenwerking met: Mark de Reuver (TU Delft), Harry Bouwman (TU Delft) Fatemeh Nikayin (TU Delft en UL Transaction Security), Sam Solaimani (Nyenrode Business Universiteit), Nanning de Jong (3Dwergen), Irma Borst (Vrije Universiteit), Huib de Vriend (LIS Consult) en Edith Lammerts van Bueren (Wageningen Universiteit en Louis Bolk Instituut)

Het project

Mede aangejaagd door digitalisering, zullen de komende jaren vrijwel alle sectoren van de economie en maatschappij te maken krijgen met de invloed van op platformen gebaseerde innovatiestrategieën. Welke platformstrategieën volgen bedrijven en onderzoekers? Wat zijn de economische en maatschappelijke gevolgen van de verschillende soorten platformstrategieën? Op welke manier zou het overheidsbeleid kunnen inspelen op de platformisering van innovatie?

Belangrijk in 2014

Het project is afgerond met de publicatie van het boek ‘De kracht van platformen: Nieuwe strategieën voor innoveren in een digitaliserende wereld’. Op 11 december 2014 is het symposium ‘Platformen: Kracht benutten, macht beteugelen’ georganiseerd in Den Haag. Daar is het boek gelanceerd.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/inspelenop-nieuwe-innovatiedynamiek.html

Rathenau Instituut

TA4 Big data en slimme algoritmen Projectleden: Linda Kool, Jelte Timmer, Isabel Elias, Rinie van Est Begeleidingscommissie: Samenwerking met: -

Het project

In de data-gedreven samenleving spelen (big) data en data-analyses een steeds belangrijkere rol in het nemen van allerlei beslissingen. Het Rathenau Instituut onderzoekt op welke manier we verantwoord om kunnen gaan met data-gedreven beslissen.

Belangrijk in 2014

In 2014 heeft het Rathenau Instituut gekeken naar de impact van data op de verzekeringspraktijk. Aan de hand van een serie gesprekken bij verschillende verzekeraars wordt onderzocht hoe verzekeraars kijken naar big data, hoe ze een data-gedreven werkwijze toepassen in het analyseren van risico’s en signaleren van fraudeurs, en op welke manier dit principes van solidariteit en de omgang met risico’s verandert.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/big-dataen-slimme-algoritmen.html

TA5 De elektronische levensstijlcoach Projectleden: Linda Kool, Jelte Timmer, Rinie van Est Begeleidingscommissie: Leon Kenemans, hoogleraar Humane biopsychologie en psychofarmacologie aan de Universiteit Utrecht en wetenschappelijk directeur van het Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie; Reinder Haakma, onderzoeker bij Philips Research; Wouter Segeth, program officer bij Technologiestichting STW; Emile Aarts, rector van de Tilburg University en bestuurslid van het Rathenau Instituut; Elly Plooijvan Gorsel, onder andere voorzitter van het bestuur van het Nederlands Instituut van Psychologen Samenwerking met: Philips, Technologiestichting STW, het Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie


Het project

De groeiende populariteit van smartphones met allerlei sensoren zorgt ervoor dat we steeds meer gegevens verzamelen over ons gedrag. Slimme software analyseert die gegevens en gaat ons van adviezen voorzien op het gebied van gezonde leefstijl, energiezuinig gedrag, stress op het werk of onze financiën. Daarmee ontstaat er een nieuw soort coach: de elektronische levensstijlcoach of e-coach.

Belangrijk in 2014

In november 2014 werd het rapport: ‘Eerlijk advies. De opkomst van de e-coach’ gepresenteerd op het technologiefestival Border Sessions. Het rapport laat zien dat er grote verschillen zijn in de kwaliteit van het huidige aanbod van e-coaches, en pleit voor de invoering van kwaliteitscriteria zodat e-coaches betrouwbaar, deskundig en integer zijn en auto nomie en privacy van gebruikers respecteren.

Website

www.rathenau.nl/publicaties/publicatie/eerlijkadvies.html

TA6 De meetbare mens


Belangrijk in 2014

We droegen bij aan het debat over de opkomst van ‘big data’ in de levenswetenschappen en lieten zien hoe dat bestaande relaties en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen in de zorg kan veranderen.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/de-meetbaremens.html

TA7 Op advies van de auto Projectleden: Jelte Timmer, Linda Kool, Rinie van Est Begeleidingscommissie: Samenwerking met: -

Het project

Het toekomstbeeld van de zelfsturende auto lijkt steeds dichterbij te komen. De zelfrijdende auto’s van Google trekken veel aandacht, maar ook in Europa wordt hard gewerkt aan de toekomst van mobiliteit. Het Rathenau Instituut heeft deze verschillende ontwikkelingen in kaart gebracht en laat zien welke belangen en vraagstukken ermee samenhangen.

Projectleden: Stans van Egmond, Rinie van Est, Marjolijn Heerings en Ingrid Geesink Begeleidingscommissie: Edwin van Huis (vz, en Algemeen directeur Naturalis), Godelieve van Heteren (Directeur Global Health Initiative BMG), Alain van Gool (Hoofd Biomarkers en P4 Medicine TNO), Maarten den Braber (Co-founder of QS Nederland en Europa) en Monique Nolte (Co-founder MeMachine en documentairemaker). Samenwerking met: -

Belangrijk in 2014

Het project

Website

Het hoofddoel is inzicht te krijgen in hoe het kwantificeren van lichaamsfuncties en het doormeten en monitoren van het menselijk lichaam, ons denken over ziekte en gezondheid en de relaties tussen de actoren in de zorg verandert.

Met de studie ‘Tem de Robotauto’ heeft het Rathenau Instituut een bijdrage geleverd aan het debat over de zelfsturende auto, door duidelijk te laten zien dat er een verschil is tussen de zelfrijdende auto’s van Google, en de coöperatieve voertuigen die in Europese onderzoeksprogramma’s worden ontwikkeld. De boodschap werd onder andere opgepikt door het Financieele Dagblad, en het instituut is op een groot aantal bijeenkomsten uitgenodigd om over dit onderwerp te spreken.

www.rathenau.nl/themas/thema/project/op-adviesvan-de-auto.html


TA8 Grondstoffenhonger Projectleden: Arnoud van Waes, André Krom Begeleidingscommissie: Samenwerking met: -

Het project

Het project brengt in kaart welke technische en maatschappelijke strategieën openstaan om economisch belangrijke grondstoffen op duurzame wijze te verkrijgen.

Belangrijk in 2014

Het Bericht ‘Stel minimumeisen aan grondstoffen’ en een voorpublicatie van het rapport ‘Grondstoffenhonger duurzaam stillen’ waren in oktober 2014 input voor enkele Kamerdebatten over grondstoffen en duurzaamheid.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ grondstoffenhonger.html

TA9 Patiënten weten beter Projectleden: Stans van Egmond, Marjolijn Heerings Ambassadeurs: Jan Klein, tot voor kort bijzonder hoogleraar Veiligheid in de zorg Erasmus Universiteit, adviseur bij Achmea en anesthesio loog; Antoinette Vietsch, oud-Tweede Kamerlid CDA, lid raad van toezicht Medisch Centrum Haaglanden; Coleta Platenkamp, coördinator van de stichting CCC over patiëntenervaringen in de zorg; Rob Oudkerk, oud-Tweede Kamerlid PvdA en oud-huisarts; Arre Zuurmond, oud-bestuurslid Rathenau Instituut en Ombudsman Gemeente Amsterdam Samenwerking met: het Levensverhalenlab van de Universiteit Twente

Het project

Hoe kijken patiënten aan tegen ziekenhuiszorg en hun eigen inbreng in het zorgproces? Hoe kan de organisatie van ziekenhuiszorg verbeterd worden vanuit het perspectief van patiënten?

Rathenau Instituut

Belangrijk in 2014

We presenteerden in 2014 het rapport ‘Sterke Verhalen in het Ziekenhuis’. Het rapport zorgde voor een discussie over de positie van de patiënt in het complexe zorgstelsel, werd besproken in de Tweede Kamer, en diende als basis voor een groot debat waarbij ruim honderd vertegenwoordigers van ziekenhuizen, kwaliteitsteams, patiënten organisaties, zorgverzekeraars, zorgprofessionals en het parlement aanwezig waren.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/patientenweten-beter.html

TA10 Seminar: Scientific evidence never comes alone Projectleden: Annick de Vries, Jan Staman, Frans Brom, Anna van de Haar Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Karlsruhe Institute of Technology, University of Tokyo

Het project

Samen met het Duitse Karlsruhe Institute of Technology en de Universiteit van Tokio heeft het Rathenau Instituut het Fellowship voor Evidence Based Policy opgezet. Vanuit dit initiatief is in 2014 gewerkt aan het seminar Scientific evidence never comes alone, dat begin 2015 plaats heeft gevonden. Dit is het tweede seminar over dit onderwerp; het eerste werd gehouden in Tokio, in oktober 2013. Beide keren was het Rathenau Instituut de trekker.

Belangrijk in 2014

Voorbereiding van het seminar, samenwerking met onze buitenlandse partners.

Website

www.rathenau.nl/agenda/bijeenkomsten/scientificevidence-never-comes-alone.html


TA11 Intieme technologie Projectleden: Rinie van Est, Virgil Rerimassie, Ira van Keulen, Janneke Visser Begeleidingscommissie: Samenwerking met: -

Het project

Technologie zit ons steeds dichter op de huid. Hersenscanners achterhalen wat er in ons omgaat. Databases herbergen vertrouwelijke informatie over ons leven, onze kinderen en ons koop- en reisgedrag. Robots voeren menselijke taken uit en computergames worden realistischer. Brengt technologie ons dichter bij elkaar of juist niet? Wie willen we eigenlijk zijn?

Belangrijk in 2014

In januari is het essay ‘Intieme technologie: De slag om ons lichaam en gedrag’ verschenen en dit heeft veel aandacht in de media gekregen. Het bijbehorende Bericht ‘Strijd om onze intimiteit’ constateert dat mens en technologie zo snel versmelten, dat we kunnen spreken van een intiem-technologische revolutie. Omdat deze ontwikkeling kansen biedt, maar ook tot problemen kan leiden, roept het Rathenau Instituut politiek en bestuur op om tijdig kaders te ontwikkelen om deze revolutie maatschappelijk in te bedden. Mede naar aanleiding van deze publicaties zijn in de Eerste Kamer twee moties ingediend en heeft de Kamer de regering verzocht ‘het Rathenau Instituut te vragen een onderzoek te doen naar de wenselijkheid van een commissie die kan adviseren over de ethische kant van de digitalisering van de samenleving’.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/intiemetechnologie.html

TA12 Smart Farming Projectleden: Geert Munnichs Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Jacqueline Bos (Wageningen UR)


Het project

Voorverkenning over ‘smart farming’, het gebruik van sensoren, computermodellen en robotica binnen de landbouw. De voorverkenning geeft een overzicht van de wetenschappelijke stand van zaken en beschrijft de ontwikkelingen in de praktijk en mogelijke maatschappelijke issues. De aandacht gaat vooral uit naar toepassingen binnen de veehouderij (‘precision livestock farming’). Afronding in 2015.

Belangrijk in 2014

Start voorverkenning

TA13 PACITA (Parliaments and Civil Society in Technology Assessment) (2011-2015) Projectleden: Frans Brom (hoofd TA), Antoinette Thijssen (hoofd communicatie), Geert Munnichs (coördinator), Rinie van Est (coördinator) André Krom (senior onderzoeker, projectleider), Pascal Messer (redacteur), Janneke Visser (communicatie adviseur), Marlies Hanifer (communicatieadviseur), Mirjam Schuijff (onderzoeker), Dirk Stemerding (senior onderzoeker), Anna van de Haar (onderzoeker) Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Danish Board of Technology (DBT), Applied Research and Communications Fund (ARC Fund) (Bulgarije), Scientific and Public Involvement in Risk Allocations Laboratory (SPIRAL) / Université de Liège (België), University College Cork (UCC) (Ierland), the Catalan Foundation for Research and Innovation (FCRI) (Barcelona), Association Knowledge Economy Forum (KEF) (Litouwen), Instituto de Tecnologia Química e Biológica- Institute of Technology of biology and chemistry (ITQB) (Portugal), Technology Centre ASCR (Tjsechië), Österreichische Akademie der Wissenschaften (ÖAW) / Institute of Technology Assessment (ITA).


Het project

In dit Europese project werkten gevestigde Technology Assesment (TA) instituten samen met nieuwkomers. In Bulgarije, Litouwen, Ierland, de Tsjechische Republiek, Portugal en Hongarije bestaat interesse om een vorm van parlementaire TA te institutionaliseren. Doel van het project: kennis overdragen, verschillen verhelderen, en kritische reflecteren op bestaande TA-praktijken.

Belangrijk in 2014

In oktober 2014 werd in elf Europese landen tegelijkertijd een burgerpanel georganiseerd over duurzame consumptie, met als voornaamste doel om Europese beleidsmakers inzicht te geven in hoe Europese burgers denken over verschillende beleidsopties om duurzame consumptie te bevorderen. Het Rathenau Instituut organiseerde het Nederlandse burgerpanel.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/pacita. html en www.pacitaproject.eu/

TA14 Global Ethics in Science and Technology (GEST) Projectleden: Dirk Stemerding, Virgil Rerimassie, Rinie van Est, Frans Brom Begeleidingscommissie: Samenwerking met: UCLAN-Engeland, KITDuitsland, CASTED-China, RIS-India

Het project

Het doel van GEST was om de rol van ethiek in de ontwikkeling van en besluitvorming over wetenschap en technologie in Europa, China en India in kaart te brengen, en daarbij de samenwerking tussen deze regio’s te versterken. Drie casestudies van opkomende technologieën die tot de publieke verbeelding spreken, vormden de ruggengraat van dit vergelijkend onderzoek: nanotechnologie, voedseltechnologie en synthetische biologie.

Rathenau Instituut

Belangrijk in 2014

Het project werd afgesloten met de internationale conferentie Ethics, Equity and Inclusion in Science and Technology: Global and Regional Perspectives, op 6 en7 maart 2014 in New Delhi, India.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/gest.html

TA15 Betrouwbare wetenschap Projectleden: Geert Munnichs, Marlous Blankesteijn, Leonie van Drooge Begeleidingscommissie: Wiebe Bijker, hoogleraar Techniek en samenleving aan de Universiteit Maastricht; Cees Midden, hoogleraar Human Technology Interaction aan de Technische Universiteit Eindhoven; Benno Bruggink, woord voerder van de Nederlandse Voedsel- en Waren autoriteit; Erik Lebret, chief scientist integrated risk assessment bij het RIVM en hoogleraar in Environmental Health Impact Assessment aan de Universiteit Utrecht; André Knottnerus, voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regerings beleid en onder andere hoogleraar huisarts geneeskunde aan de Universiteit Maastricht; Dorette Corbey, algemeen directeur van de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid Samenwerking met: -

Belangrijk in 2014

Publicatie van ‘Wetenschap als strijdtoneel’ en ‘Contested science’ (Engelstalige versie). Aan de hand van zes cases zijn publieke controversen rond ‘evidence based policy’ onderzocht, en worden aanbevelingen gedaan over een betere omgang door beleidsmakers en betrokken deskundigen met maatschappelijke tegengeluiden. De publi catie heeft de nodige aandacht gekregen in de media.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ betrouwbare-wetenschap.html


TA16 Economische landschaps verkenning voor weefsels en cellen in de EU Projectleden: Ingrid Geesink, Marjolijn Heerings Begeleidingscommissie: Internationale adviesgroep van experts uit kliniek, lab, weefselbanken en beleid Samenwerking met: Foundation of European Tissuebanks (SEGB) en TRIP hemo- en biovigilantie. Onderzoek in opdracht van de Europese Commissie (DG SANTE/CHAFEA)

Het project

Van sperma tot beenmerg, van hartkleppen tot navelstrengbloed, en van huid tot geavanceerde biotechproducten. Donatie van lichaamsmateriaal verloopt volgens het principe van vrijwillige onbetaalde donatie. Althans op papier. In de praktijk ontvangen donoren van eicellen of sperma een financiële vergoeding, wordt er BTW geheven over lichaamsmateriaal en worden erproducten ontwikkeld op basis van menselijk materiaal. Dit onderzoeksproject helpt de Europese Commissie om beter zicht te krijgen op economische dynamieken in onze omgang met weefsels en cellen ter voor bereiding op nieuwe regelgeving voor veiligheid en kwaliteit.

Belangrijk in 2014

Op basis van literatuurstudie en beleidsanalyse, hebben we in 2014 een survey verstuurd naar alle EU-lidstaten om de distributie van verschillende lichaamsmaterialen in kaart te brengen. De voorlopige resultaten zijn gepresenteerd aan de EU-landen.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/eu-widemarkets-for-human-tissues-and-cells.html


TA17 Overal robots Projectleden: Rinie van Est, Frans Brom Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Lambèr Royakkers (TU/e) Het project

Robots worden steeds vaker ook buiten de fabriek ingezet. Het Rathenau Instituut bestudeert de inzet van robotica binnen vijf sociale praktijken: thuis situatie, zorg, automobiliteit, gebruik van bewapende drones in de militaire praktijk en de inzet van drones door politie, bedrijven en burgers in de stedelijke omgeving.

Belangrijk in 2014

In samenwerking met TU/e hebben we in 2014 een grondige Engelstalige bewerking van ons boek ‘Overal robots’ gemaakt. Het nieuwe boek heet ‘Just ordinary robots: Automation from love to war’ en wordt in 2015 gepubliceerd. Via het opiniestuk ‘Denk aan de caissière als je robots bejubelt’ in NRC Handelsblad heeft het Rathenau Instituut het debat over de relatie robotisering en arbeid mede aangejaagd. Deze discussie is met name door de zogenaamde robotiseringsspeech van minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) op de politieke agenda gezet.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/overalrobots.html

TA18 Synthetische Biologie Projectleden: Dirk Stemerding, Virgil Rerimassie, Rinie van Est, Frans Brom Begeleidingscommissie: Wiebe Bijker (bestuur Rathenau Instituut), July Tham (Ministerie van I&M), Pernette Verschure (UvA), Nadine Bongaerts (Biotecture), Sijas Akkerman (Natuur & Milieu) Samenwerking met: VU, TUDelft, LISConsult, en internationale partners in kader van project SYNENERGENE


Het project

Wij volgen de ontwikkelingen van synthetische biologie als nieuw opkomend wetenschapsgebied en dragen nationaal en internationaal actief bij aan het debat daarover. Momenteel vormt het EUproject Synenergene het hart van onze activiteiten. Synenergene is gericht op maatschappelijk verantwoord onderzoek en innovatie in synthe tische biologie, en beoogt daarbij met name om de publieke dialoog erover te stimuleren.

Belangrijk in 2014

Wij droegen bij aan de publieke meningsvorming over synthetische biologie met het rapport ‘SynBio Politics: bringing synthetic biology into debate’, en met hoofdstukbijdragen aan een Cahier over synthetische biologie van de Stichting Bioweten schappen en Maatschappij. Ook werkten we nauw samen met vier teams uit Nederland, Duitsland en de VS die deelnamen aan de internationale competitie voor studententeams op het gebied van synthetische biologie iGEM.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ synthetische-biologie.html

TA19 Publieksparticipatie bij de besluitvorming over het beheer van radioactief afval Projectleden: Annick de Vries, Arnoud van Waes, Rinie van Est, Frans Brom, Barend van der Meulen Begeleidingscommissie: Jan van den Heuvel / Barto Piersma (ANVS / Ministerie van EZ), Hans Dröge (bestuur Rathenau Instituut), Hans Codée (COVRA), Huub Rakhorst (Urenco), Peer de Rijk, Pieter Leroy (Radboud Universiteit), Anne Bergmans (Universiteit Antwerpen) Samenwerking met: -

Het project

Het Ministerie van Economische Zaken heeft het Rathenau Instituut de opdracht verleend om een visie te ontwikkelen op de publieksparticipatie bij het Nationaal Programma voor de berging van radioactief afval.

Rathenau Instituut

Aanleiding hiervoor is de afspraak van Europese lidstaten dat elk land een plan maakt voor besluitvorming over de langetermijnberging van radioactief afval. Dat plan moet laten zien hoe alle relevante partijen en burgers betrokken worden in deze besluitvorming. Het Rathenau Instituut heeft met behulp van interviews, literatuurstudie en focusgroepen een visie ontwikkeld op publieks participatie.

Belangrijk in 2014

De focusgroepen die zijn uitgevoerd hebben het project een andere wending gegeven. Het is een zeer belangrijke methode gebleken om te onderzoeken hoe burgers tegen publieks participatie aankijken, en hoe zij de rol van de overheid, wetenschappers, stakeholders en zichzelf hierin zien.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/burgersover-berging.html

TA20 Eendagshaantjes Projectleden: Geert Munnichs, Arnoud van Waes, Frans Brom Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Ministerie van Economische Zaken

Het project

Jaarlijks worden er in Nederland in de legkippen houderij circa dertig miljoen mannelijke eendags kuikens (de broertjes van de leghennen) gedood door middel van vergassing.

Belangrijk in 2014

Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken heeft het Rathenau Instituut een stake holdersdialoog georganiseerd over veelbelovende alternatieven voor het doden van eendagshaantjes. Het rapport ‘Op eieren lopen’ doet verslag van de uitkomsten.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ eendagshaantjes.html


TA21 Cyberintelligence en publiek belang Projectleden: Geert Munnichs, Linda Kool Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Eerste Kamercommissies voor I&A/JBZ, V&J, BZK/AZ, EZ en BDO

Het project

Centraal in dit project staan technologische ontwikkelingen, toezicht op de inlichtingen diensten, bedrijfsspionage en de rechtspositie van de burger.

Belangrijk in 2014

In samenwerking met de Eerste Kamer heeft het Rathenau Instituut de expertmeeting Cyber intelligence en publiek belang georganiseerd.



Rathenau Instituut

2 Projectenoverzicht Science System Assessment Het Rathenau Instituut onderzoekt de dynamiek van wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Hoe is het wetenschapssysteem georganiseerd? Hoe reageert het op wetenschappelijke, maatschappelijke en economische ontwikkelingen? En tot welke inhoudelijke wetenschappelijke ontwikkelingen leidt dit? Een overzicht van de projecten op het gebied van Science System Assessment in 2014.

SciSA1 Valorisatie als kennisproces Projectleden: Leonie van Drooge, Stefan de Jong, Jorrit Smit (stagiair) Begeleidingscommissie: Edwin van Huis, directeur Naturalis en bestuurslid van het Rathenau Instituut; Birgit Donker, directeur Mondriaanfonds; Hans Harbers, Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen; Anita Hardon, Antropologie, Universiteit van Amsterdam; Ineke Sluiter, Klassieke talen en culturen, Universiteit Leiden Samenwerking met: -

Het project

Het Rathenau Instituut heeft de laatste jaren veel expertise opgebouwd op het gebied van valorisatie. We werken samen met onderzoekers en beleidsmedewerkers van kennisinstellingen aan het zichtbaar maken van valorisatieprocessen en het ontwikkelen van nieuwe mogelijkheden. We deden dat onder andere met de UvA, EUR, UU, onder zoeksscholen in de psychologie en klimaat wetenschappen, de vereniging van technology transfer professionals, diverse wetenschapswinkels, het ministerie van OCW, ZonMw, de Nederlandse Hartstichting en Neth-ER.

Belangrijk in 2014

We hebben in 2014 de focus op valorisatie verbreed van de sociale wetenschappen en de geestesweten schappen naar valorisatie in de schei-, natuur- en sterrenkunde en in meer probleemgeoriënteerde wetenschapsgebieden als informatica en klimaat. Inzichten uit dit onderzoek leren ons onder andere, waar onderzoekers behoefte aan hebben.

Wij bereiden publicaties voor over het onderzoek, en in antwoord op de behoefte van onderzoekers. Deze publicaties verschijnen in 2015.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/valorisatieals-kennisproces.html

SciSA2 De toekomst van de Nederlandse universiteiten Projectleden: Patricia Faasse, Barend van der Meulen Begeleidingscommissie: Louise Gunning, voorzitter CvB UvA; Pauline van der Meer Mohr, voorzitter CvB EUR; Jorrit van der Togt, exec. vice-pres. HR Strategy & Internal Comm. Shell; Marijk van der Wende, bestuurslid Rathenau Instituut; Paul Schnabel, voormalig directeur SCP Samenwerking met: VSNU

Het project

De universiteiten hebben te maken met grote maatschappelijke verwachtingen, veranderingen in wetenschappelijk onderwijs en onderzoek (MOOCs, Open Science) en toenemende internationale concurrentie. Het Rathenau Instituut werkte samen met de VSNU, vereniging van universiteiten, aan scenario’s voor de toekomst. De scenario’s helpen de universiteiten met het vormen van een visie en een strategie.


Belangrijk in 2014

In 2014 organiseerden we regioconferenties met universiteiten, was er een tweede Duin & Kruidbergconferentie en publiceerden we ‘Vizier vooruit, vier toekomstscenario’s voor de Nederlandse universiteiten’.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/detoekomst-van-de-nederlandse-universiteiten.html

SciSA3 Ontregeling als regel. Uitgangspunten voor een constructieve regulering van NBIC-innovatie Projectleden: Pol Maclaine Pont, Jasper Deuten Begeleidingscommissie: Corien Prins, Tilburg Law School en bestuurslid van het Rathenau Instituut; Jos Uitzetter, Directie Innovatie en Kennis van het Ministerie van Economische Zaken; Ellen Moors, Copernicus Instituut, Universiteit Utrecht; Irma Vijn, HollandBio Samenwerking met: Gastauteurs: Bärbel DorbeckJung, emeritus hoogleraar Regulation and Technology UTwente; Henk van den Belt, Filosofie WUR; Bonno Pel, ULB (VU Brussel); Maurice Schellekens, TILT

Het project

Innovaties op basis van Nano-, Bio-, Informatieen Cognitieve technologie (NBIC innovaties) beloven oplossingen voor grote maatschappelijke problemen, maar brengen ook onbekende risico’s met zich mee. Aan de hand van vier casestudies onderzoekt het Rathenau Instituut hoe regulering een constructieve rol kan spelen bij de omgang met NBIC-innovaties en de onzekerheid die zij oproepen.

Belangrijk in 2014

In dit jaar stonden de casestudies centraal. De gastauteurs werden aangetrokken, hun bijdragen intensief gecoördineerd ten behoeve van onze analyse, en de teksten voor het eindrapport gereviseerd.

Projectenoverzicht Science System Assessment 13

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/innovatieen-regulering.html

SciSA4 Globalisering van research & development Projectleden: Jasper Deuten, Laurens Hessels, Thomas Gurney, Edwin Horlings Begeleidingscommissie: Hans Dröge, bestuurslid Rathenau Instituut; Thomas Grosfeld, VNO-NCW; Odilia Knap, Ministerie van Economische Zaken; Henk Volberda, Erasmus Universiteit Rotterdam Samenwerking met: -

Het project

Bedrijven organiseren hun activiteiten steeds meer op wereldwijde schaal. Ook kennisintensieve bedrijfsactiviteiten als research en development (R&D) zijn niet langer relatief immuun voor globalisering. Opkomende economieën als China en India worden steeds actiever op het gebied van R&D en innovatie. In dit project wil het Rathenau Instituut een beter zicht krijgen op de manier waarop bedrijven hun R&D-activiteiten op inter nationale schaal organiseren. Wat betekent dit voor de positie van Nederland als R&D-locatie? Hoe kan het beleid hierop inspelen?

Belangrijk in 2014

In 2014 presenteerden we de voorlopige resultaten tijdens verschillende bijeenkomsten.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ globalisering-van-research-development.html


SciSA5 Niet-academische kennisinstituten Projectleden: Marlous Blankesteijn, Catherine Chiong Meza, Patricia Faasse, Lionne Koens Begeleidingscommissie: Erik Drop, directeur strategy & planning bij TNO; John Grin, hoogleraar beleidswetenschappen (ihb systeeminnovaties) aan de Universiteit van Amsterdam; Harry Lintsen, bestuurslid van het Rathenau Instituut en emeritus hoogleraar techniekgeschiedenis, Technische Universiteit Eindhoven; Ariëlle de Ruijter, directeur Landelijk Kenniscentrum voor Kinder- en Jeugd psychiatrie; Hessel Speelman, onder andere vice-voorzitter van de Waddenacademie KNAW; Wim van Vierssen, directeur van KWR Watercycle Research Institute en hoogleraar Science system assessment van het watergerelateerde onderzoek aan de TU Delft Samenwerking met: -

Het project

Niet-academische, met publiek geld gefinancierde kennisinstellingen hebben een aanzienlijk aandeel in de productie van kennis en innovatie in Nederland. De publieke financiering van veel niet-academische kennisinstellingen staat echter onder druk. De vraag die centraal staat in dit project is: Hoe worden de publieke doelstellingen van deze instituten geborgd als het deel publieke financiering afneemt? Met kwalitatief en kwantitatief onderzoek wil het Rathenau Instituut inzicht genereren in de transitiefase waarin veel van deze instituten zich bevinden, en de wijze waarop zij de publieke doelstellingen van deze instituten in de nabije toekomst geborgd zien. Wij hopen op deze manier de beleidsdiscussie over de rol van niet-academische kennisinstellingen te initiëren en te informeren. In aansluiting daarop willen wij de informatievoorziening over deze instituten voor het wetenschapsbeleid vernieuwen en verbeteren.

Rathenau Instituut

Belangrijk in 2014

In 2014 publiceerden we ‘Verstand op veilig: De waarde van publieke kennisinstellingen voor de veiligheid van Nederland’. Het rapport gaat over kennisinstellingen met een taak op het gebied van publieke veiligheid (KNMI, RIKILT, NFI en het NVI).

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/nietacademische-kennisinstituten.html

SciSA6 Loopbanen van wetenschappers Projectleden: Marije de Goede, Rosalie Belder, Pleun van Arensbergen, Laurens Hessels, Jos de Jonge Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Het Promovendi Netwerk Nederland (PNN)

Het project

In dit project creëert het Rathenau Instituut inzicht in de dynamiek van academische loopbanen en de academische arbeidsmarkt. In het bijzonder is er aandacht voor de wetenschappelijke loopbanen van jonge onderzoekers.

Belangrijk in 2014

In 2014 brachten we de motivatie en loopbaan verwachtingen van promovendi in kaart, rappor teerden we over de drijfveren van onderzoekers en verscheen er een proefschrift over selectie processen in onderzoeksfinanciering en academische carrières.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ loopbanen-van-wetenschappers.html


SciSA7 Op zoek naar de technologische match Projectleden: Thomas Gurney, Edwin Horlings Begeleidingscommissie: Samenwerking met: Vrije Universiteit; L’Institut Francilien Recherche Innovation Société (IFRIS) in Frankrijk; Aix Marseille Université in Frankrijk; National Graduate Institute for Policy Studies (GRIPS) in Japan; NL Octrooicentrum

Het project

In het wetenschaps- en innovatiebeleid staat de aansluiting van wetenschap op innovatie centraal. Hoe goed is die aansluiting op dit moment? En hoe werkt de vertaling van wetenschappelijke kennis naar innovatie?

Belangrijk in 2014

In 2014 promoveerde Thomas Gurney aan de Vrije Universiteit op een proefschrift met de titel ‘The Intellectual Salmon Run: Knowledge Transfer and Dynamics between Academia and Industry’. Het project is inmiddels afgerond.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/op-zoeknaar-de-technologische-match.html

SciSA8 Grote programma’s in klimaatwetenschap Projectleden: Tjerk Wardenaar, Stefan de Jong, Elizabeth Koier, Edwin Horlings Begeleidingscommissie: Peter Keet (Ministerie van Economische Zaken), Philippe Larédo (Laboratoire Territoires, Techniques, Sociétés van École des Ponts, Frankrijk), Arthur Petersen (Planbureau voor de Leefomgeving), Stefan Kuhlmann (Universiteit Twente) Samenwerking met: Universiteit Utrecht, Vrije Universiteit

Het project

Het project ‘Comparative Monitoring of Knowledge for Climate’ bestudeert organisatie en functioneren van grootschalige onderzoeks programma’s waarin kenniscoproductie plaatsvindt.

Projectenoverzicht Science System Assessment 15

Het doel van het project is om inzicht te krijgen in de organisatie en dynamiek van dergelijke programma’s in het transdisciplinaire onder zoeksdomein van klimaatmitigatie en klimaat adaptatie, en om beleidsmakers en onderzoeks managers te informeren over de implementatie van grote, maatschappelijk georiënteerde onderzoeks programma’s waarvan het hogere doel is om maatschappelijke impact te verhogen.

Belangrijk in 2014

Tjerk Wardenaar voltooide zijn proefschrift ‘The dynamics and long-term effects of multi-actor research programs’, waarop hij op 15 januari 2015 aan de Vrije Universiteit is gepromoveerd. In september werd er een internationale workshop gehouden met directeuren van klimaatonderzoeksprogramma’s uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Zweden, Zwitserland, en de EU.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/groteprogrammas-in-klimaatwetenschap.html

SciSA9 Innovatienetwerken in de watersector Projectleden: Bei Wen, Pieter Heringa, Edwin Horlings Begeleidingscommissie: Samenwerking met: KWR Watercycle Research Institute, Vrije Universiteit

Het project

Water staat centraal in verschillende ‘grand challenges’ zoals klimaatverandering, duurzaam heid en verstedelijking. Grote maatschappelijke uitdagingen kunnen alleen worden aangepakt als er breed wordt samengewerkt. Doel van het project is om door empirisch onderzoek naar de watersector, beter inzicht te krijgen in het functioneren van innovatienetwerken rond complexe problemen.


Belangrijk in 2014

Pieter Heringa voltooide zijn proefschrift ‘Proximity and collaborative knowledge production in the water sector’, waarop hij op 20 januari 2015 aan de TU Delft is gepromoveerd.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/ innovatienetwerken-in-de-watersector.html

SciSA10 Feiten & Cijfers Projectleden: Jan van Steen, Catherine Chiong Meza, Jos de Jonge Begeleidingscommissie: Samenwerking met: -

Het project

Met de reeks ‘Feiten & Cijfers’ maakt het Rathenau Instituut de kennis over de stand van de weten schap toegankelijk voor politiek, beleid en wetenschapsorganisaties.

Belangrijk in 2014

In 2014 bracht het Rathenau Instituut drie publicaties uit. De jaarlijkse publicatie over de overheidsbudgetten voor R&D, vanaf 2014 uitgebreid met de overheidsbudgetten voor innovatie (‘TWIN 2012-2018’), een update van de Feiten & Cijfers over de Nederlandse universiteiten en de publicatie ‘Drijfveren van onderzoekers’, gebaseerd op een enquête onder enkele duizenden onderzoekers, die werd gehouden in het kader van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek wetenschap.

Website

www.rathenau.nl/themas/thema/project/feiten-encijfers.html

Rathenau Instituut

Communicatie 17


3 Communicatie De afdeling Communicatie ontwikkelt het communicatiebeleid van het Rathenau Instituut en voert het uit. En ondersteunt de onderzoeksafdelingen Technology Assessment en Science System Assessment bij de communicatie over projecten. Instituutsbrede communicatieproducten zijn onder meer de website www.rathenau.nl en het relatiemagazine Flux. Het Rathenau Instituut zocht in 2014 actief de aandacht van de media. Vaak lag daar het uitkomen van een boek of rapport aan ten grondslag. Maar het Rathenau Instituut springt ook in op actuele gebeurtenissen, en beantwoordt vragen van journalisten. Een overzicht van de activiteiten op het gebied van (corporate) communicatie.

Online communicatie

VolTA

De website van het Rathenau Instituut werd in 2014 105.801 keer bezocht, waarbij in totaal 302.876 pagina’s werden bezocht. Van de website werd meer dan 20.000 keer publicatie gedownload. De maandelijkse digitale nieuwsbrief van het instituut heeft 2.096 abonnees. Op Twitter telde het instituut eind 2014 3.915 volgers.

De afdeling communicatie van het Rathenau Instituut is verantwoordelijk voor de redactie van VolTA, het tijdschrift over technology assessment dat onderdeel is van het vierjarige EU-project Pacita.

In de media Het Rathenau Instituut was in 2014 zichtbaar in de gedrukte media (162 keer), op radio en tv (37 keer) en in digitale media (293 keer). Tot de onder werpen en publicaties die veel aandacht kregen, behoorden: Intieme technologie - de slag om ons lichaam en gedrag, het rapport over patiënten verhalen Sterke verhalen in het ziekenhuis - leren van patiëntervaringen voor goede zorg en het rapport Tem de robotauto - de zelfsturende auto voor publieke doelen.

Flux Flux is het relatiemagazine van het Rathenau Instituut. Het verschijnt twee keer per jaar in een oplage van ca. 3.000 exemplaren en wordt toegezonden aan relaties en verspreid bij evenementen en bijeenkomsten.

Jaarverslag De afdeling communicatie is verantwoordelijk voor het samenstellen van het jaarverslag. Dit jaarverslag bestaat uit twee delen: een journalistiek jaarbericht met highlights dat verspreid wordt onder relaties, en het complete jaarverslag dat op www.rathenau.nl verschijnt.

Evenementen Border Sessions

Het Rathenau Instituut werkt samen met partners om aandacht te generen voor (resultaten van) projecten, en om het debat te stimuleren over de onderwerpen waarmee het Rathenau Instituut zich bezighoudt. In 2014 was het Rathenau Instituut inhoudelijk partner van Border Sessions, een nieuw onderdeel van het succesvolle en bekende Crossing Border Festival in Den Haag. De Border Sessions zijn gericht op het verbinden van technologie en cultuur.

18 Communicatie

Debatreeks Vertrouwen in de wetenschap

Op verzoek van het ministerie van OCW organiseerden het Rathenau Instituut en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in 2014 een goedbezochte debatreeks over het thema ‘Vertrouwen in de wetenschap’. Tijdens drie publieke debatten die werden gehouden in NEMO in Amsterdam, kwamen onder meer de volgende vragen aan de orde: Wat verwacht het publiek eigenlijk van de wetenschap? Luisteren wetenschappers en burgers voldoende naar elkaar wanneer het gaat om maatschappelijke vraag stukken? Worden de vragen die in de samenleving leven afdoende door de wetenschap beantwoord? En hoe kan de wetenschap aan de verwachtingen blijven beantwoorden?

Nazomerborrel

In augustus 2014 hield het Rathenau Instituut voor de tweede keer een Nazomerborrel voor relaties. Gastspreker was de internationaal bekende hoger onderwijsspecialist Jamil Salmi. Onderwerp van zijn lezing en van de discussies daarna was de maatschappelijke rol van de universiteiten.

Rathenau Instituut

Bestuur - Programmaraad 19


4 Bestuur Mw. Gerdi A. Verbeet (voorzitter) / onder andere: voorzitter Patiëntenfederatie NPCF, voorzitter raad van toezicht Waarborgfonds Kinderopvang, voorzitter raad van commissarissen Novamedia, voorzitter raad van toezicht Paleis het Loo

Edwin van Huis / algemeen directeur van Naturalis, lid van het bestuur van Kunsten ‘92, lid van de Commissie Natuur van het Prins Bernhard Fonds, lid van de raad van advies van de Nationale Stichting De Nieuwe Kerk

Prof. dr. Emile Aarts / hoogleraar computer wetenschappen en decaan bij de Technische Universiteit Eindhoven, lid van de Dutch Creative Industries Council, lid van Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (NIHC), lid van de Koninklijke Hollandse Maatschappij der Wetenschappen

Prof. dr. ir. Harry Lintsen / emeritus hoogleraar techniekgeschiedenis, Technische Universiteit Eindhoven

Prof. dr. ir. Wiebe Bijker / hoogleraar techniek en samenleving aan de Universiteit Maastricht, lid van de Gezondheidsraad Prof. dr. Roshan Cools / hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie bij het Radboud universitair medisch centrum, hoofdonderzoeker bij het Donders Instituut voor Brein, Cognitie en Gedrag Dr. Hans Dröge / lid van raad van commissarissen van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, lid van de raad van toezicht van werkgevers vereniging AWVN, lid van de sociaalmaatschappe lijke adviesraad van de bètafaculteit van de Universiteit Utrecht

Prof. mr. Corien Prins / hoogleraar recht en informatisering en decaan van de juridische faculteit van Tilburg University, lid Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (ECOS), lid raad van toezicht van de Erasmus Universiteit Prof. dr. Marijk van der Wende / decaan van Amsterdam University College (Universiteit van Amsterdam en Vrije Universiteit Amsterdam), hoogleraar hoger onderwijs aan de Vrije Universiteit Amsterdam, honorair hoogleraar hogeronderwijsbeleid, CHEPS, Universiteit Twente Mr. drs. Jan Staman (secretaris) / directeur Rathenau Instituut

5 Programmaraad Gerdi Verbeet (voorzitter) / onder andere: voorzitter Patiëntenfederatie NPCF, voorzitter raad van toezicht Waarborgfonds Kinderopvang, voorzitter raad van commissarissen Novamedia, voorzitter raad van toezicht Paleis het Loo

Drs. Willem Deetman / lid van de Raad van State

Prof. mr. Marc Chavannes / politiek columnist van NRC Handelsblad, emeritus hoogleraar journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen

Mr. drs. Jan Staman (secretaris) / Directeur Rathenau Instituut

Ir. Marijke Vos / lid Eerste Kamer voor GroenLinks, voorzitter van MOgroep, de brancheorganisatie voor sociaal werk

20 Werkzaam voor het Rathenau Instituut

Rathenau Instituut

6 Werkzaam voor het Rathenau Instituut Op 31 december 2014 Directeur

Mr. drs. Jan Staman

Technology Assessment

Prof. dr. Frans Brom / afdelingshoofd Dr. ir. Rinie van Est / themacoördinator Dr. Ingrid Geesink / themacoördinator Dr. ir. Geert Munnichs / themacoördinator Dr. Stans van Egmond / senior onderzoeker Marjolijn Heerings MSc / junior onderzoeker Drs. Ira van Keulen / senior onderzoeker en parlementair liaison Drs. Linda Kool MSc. MA / senior onderzoeker Drs. André Krom / onderzoeker Ir. Maurits Kreijveld / senior onderzoeker Virgil Rerimassie LLM, MA / junior onderzoeker Dr. Dirk Stemerding / senior onderzoeker Jelte Timmer, MA / junior onderzoeker Dr. Annick de Vries / senior onderzoeker Ir. Arnoud van Waes / junior onderzoeker Anna van de Haar BSc / student-assistent (sinds mei 2014)

Science System Assessment

Dr. Barend van der Meulen / afdelingshoofd Dr. Edwin Horlings / themacoördinator Drs. Jos de Jonge / themacoördinator Dr. ir. Jasper Deuten / themacoördinator Rosalie Belder, MPhil / junior onderzoeker Dr. ir. Catherine Chiong Meza / onderzoeker Dr. Marlous Blankesteijn / onderzoeker Drs. Leonie van Drooge / senior onderzoeker Dr. Patricia Faasse / senior onderzoeker Dr. Laurens Hessels / onderzoeker Stefan de Jong, MSc / onderzoeker Dr. Elizabeth Koier / onderzoeker Dr. Pol Maclaine Pont / onderzoeker Drs. Jan van Steen / senior onderzoeker

Communicatie

Drs. Antoinette Thijssen / afdelingshoofd Claartje Doorenbos / informatiespecialist Drs. Marlies Hanifer / senior communicatieadviseur Drs. Clara Kemper / communicatiemedewerker Drs. Heleen van Kooij / contentmanager Drs. Pascal Messer / redacteur Nanda Verasdonck / communicatiemedewerker Drs. Janneke Visser, BA / senior communicatie adviseur

Bedrijfsvoering & Ondersteuning

Deze afdeling werkt tevens voor twee andere KNAW-instituten: DANS en Huygens ING. Els Versteegt / afdelingshoofd Aziza Bouhayoufi / administratief medewerker P&O Drs. Barbara Buis / controller Natasja Cabooter / directiesecretaresse en PA Sandra Flotman / secretaresse a.i. Marga de Geest-Borsboom / projectadministrateur Lies Haket / administrateur Christian Klein, MSc / medewerker P&O Hetty Labots / adviseur P&O Ashna Moennasing / secretaresse Sjerhiel Noslin / secretaresse June Pechler / MT-secretaresse Ruviëny Pieternella / projectadministrateur

Hoogleraren namens het Rathenau Instituut Prof. dr. Peter van den Besselaar Prof. dr. Frans Brom Prof. dr. Wim van Vierssen


Werkzaam voor het Rathenau Instituut 21

Gastmedewerkers en tijdelijke detacheringen in 2014

Isabel Elias, Onderzoeksraad voor Veiligheid / Technology Assessment Annelli Janssen, Universiteit van Utrecht / Technology Assessment Victor van Rij, Universiteit van Amsterdam / Technology Assessment

Stagiaires en trainees in 2014

Lorain Giesbers / stagiaire Science System Assessment Lilian van Hove / stagiaire Technology Assessment Johannes Renders, MA, MSc / stagiair Communicatie Jorrit Smit / stagiair Science System Assessment Judith Weeda BSc / stagiaire Communicatie en student-assistent Technology Assessment Lionne Koens / Science System Assessment (via een startersbeurs)

Vertrokken in 2014 Technology Assessment

Drs. ir. Monique Riphagen / onderzoeker (tot oktober 2014) Drs. Mirjam Schuijff / onderzoeker (tot juli 2014)

Science System Assessment

Drs. Pleun van Arensbergen / junior onderzoeker (tot januari 2014) Dr. Marije de Goede / onderzoeker (tot oktober 2014) Drs. Thomas Gurney / junior onderzoeker (tot maart 2014) Pieter Heringa, MSc / junior onderzoeker (tot januari 2014 Keelie Murdock, MSc / junior onderzoeker (tot maart 2014) Tjerk Wardenaar MA, MSc / junior onderzoeker (tot juli 2014) Bei Wen, MSc. / junior onderzoeker ( tot februari 2014) Dr. Jiansheng Xing / software developer (tot juli 2014)

Bedrijfsvoering en Ondersteuning

Dhandew Bhageloe / projectadministrateur (tot maart 2014) Lily Wieskamp / secretaresse (tot mei 2014)

22 Financiën

Rathenau Instituut

7 Financiën Het Rathenau Instituut kreeg in 2012 en 2014 te maken met bezuinigingsrondes. In 2012 zijn bezuinigingen op de lumpsumbijdrage opgelegd oplopend tot 6% in 2015. In 2014 kwam daar een ‘efficiencybezuiniging’ bij van 5% in 2014 en structureel 10% met ingang van 2015. Vanwege deze laatste bezuiniging wil het instituut de materiële kosten en de interne projectkosten verlagen en de externe opbrengsten verhogen.

Realisatie 2014 Begroting 2014 x € 1.000 x € 1.000

Baten Bijdrage OCW Projectopbrengsten Overige opbrengsten Totale baten

Verschil x € 1.000

4.356 776 34

4.351 699 43

5 77 -9

5.166

5.093

73

3.482 932 754

3.454 1.104 774

28 -172 -20

5.168

5.332

164

Lasten Personeelskosten Projectkosten Materiële kosten Totale lasten

Baten 2014 In 2014 realiseerde het Rathenau Instituut k€ 5.166 aan baten. Dat is k€ 73 minder dan begoot. Van het ministerie van OCW werd via de KNAW k€ 4.356 ontvangen. Dit is 84% van de totale baten (-5% ten opzicht van 2013) en k€ 5 meer dan begroot, omdat van de KNAW een internetvergoeding extra werd ontvangen. De overige opbrengsten betroffen royalty’s en overige personeelsopbrengsten, inclusief vacatiegelden en doorbelaste kosten.

Het aandeel van de baten uit contractprojecten was in 2014 bijna het dubbele van voorgaande jaren: 15%. Het geld kwam van Europese projecten als Pacita, EAHC, Synenergy en van nationale projecten voor het Ministerie van EZ, de Stichting Kennis voor Klimaat en de KNAW. Daarnaast voerde het instituut kleinere opdrachten uit voor onder andere het ministerie van OCW en de OECD. Het Rathenau Instituut streeft naar maximaal 25% financiering door externe opdrachtgevers om voldoende onafhanke lijkheid te waarborgen.

Jaar

2011

2012

2013

2014

Totale baten x € 1.000 Contractprojectbaten x € 1.000 % contractbaten t.o.v. het totaal

5.221 482 9%

5.118 373 7%

5.264 497 9%

5.166 776 15%


Lasten 2014 De totale lasten in 2014 bedroegen k€ 5.168. Dit is k€ 164 minder dan begroot. De onder besteding komt vooral doordat enkele projecten zijn vertraagd en in de eerste maanden van 2015 zullen worden afgerond.

Consolidatie De jaarrekening van het instituut wordt geconsolideerd in de jaarrekening van de KNAW en is als zodanig opgenomen als onderdeel van het jaarverslag van de KNAW. Ten tijde van het drukken van dit verslag zijn de financiële cijfers van het Rathenau Instituut nog niet definitief vastgesteld.

Financiën 23

24 Sociaal jaarverslag 2014

Rathenau Instituut

8 Sociaal jaarverslag 2014 Op 31 december 2014 waren vijftig personen (43,75 fte) in dienst. In 2013 waren dat nog zestig personen (53,60 fte). Twaalf medewerkers hebben in 2014 het instituut verlaten: twee medewerkers bij de afdeling Technology Assessment, acht bij de afdeling Science System Assessment en twee bij de afdeling Bedrijfsvoering & Ondersteuning. Twee nieuwe medewerkers traden in 2014 in dienst: een medewerker bij de Afdeling Technology Assessment en een medewerker bij de afdeling Bedrijfs voering & Ondersteuning. 65 procent van de personeelsleden is in vaste dienst. In totaal waren er in 2014 zes stagiaires en student-assistentes tegen vier in 2013.

Eind 2014 bestaat het personeel voor 64% uit vrouwen en voor 36% uit mannen. Deze verhouding is al enkele jaren nagenoeg gelijk. Er waren geen zwangerschapsverloven in 2014 tegen vier in 2013. In 2014 namen vijf medewerkers ouderschapsverlof. In 2013 waren dit acht medewerkers.

Aantal FTE

60 40 20 0 FTE

2009 44,68

2010 47,61

2011 48,61

2012 53,02

2013 53,60

2014 43,75

Aantal medewerkers terug op niveau van 2009

Percentage

% vast versus tijdelijk 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2009

2010

2011 2012 jaren

2013

% tijdelijk % vast Meer medewerkers met een vaste aanstelling

2014

In 2014 was een gastmedewerker aan het instituut verbonden en waren vanuit verschillende organi saties twee medewerkers gedetacheerd bij het Rathenau Instituut. In het kader van bevordering van de arbeidsmobiliteit zijn twee medewerkers gedetacheerd bij externe organisaties en is een medewerker tijdelijk intern op een andere afdeling geplaatst. Er is bovenformatief een functie gecreëerd met aangepaste werkplek voor een medewerker die gedeeltelijk is afgekeurd. Met een medewerker die gesubsidieerd werd in het kader van de Startersbeurs was een leerwerkovereenkomst afgesloten voor een half jaar. Er zijn drie BHV-ers en twee EHBO’ers. De derde, vacante plek voor een EBHO’er zal in 2015 worden opgevuld. Alle BHV’ers en EHBO’ers hebben de noodzakelijke (na)scholingstrainingen gevolgd. De organisatie van de BHV is afgestemd op die van de verhuurder van het pand. De arbocommissie bestaat uit vier leden, waarvan één toegetreden is in 2014. Het nieuwe lid is in 2014 opgeleid. Met elkaar werd een scholings workshop gevolgd over (voorkoming van) KANSklachten. De arbocommissie heeft in 2014 meerdere werkplekonderzoeken laten uitvoeren.


Waar nodig is een ergonoom ingezet. Het Rathenau Instituut werkt met twee verschillende ergonomen. Halverwege het jaar zijn er met het hele instituut oefeningen aangeleerd ter voorkoming van KANS. Het plan van aanpak arbo heeft een geldigheid van twee jaar en loopt tot en met 2014. De preventiemedewerker heeft een kennismakings- en actualiseringsbijeenkomst bijgewoond met de nieuwe arbocoördinator van de KNAW. De preventiemedewerker is tevens voorzitter van de arbocommissie. In 2014 hebben 35 medewerkers in totaal dertien trainingen, cursussen of andere opleidingstrajecten gevolgd. Drie maal betrof het groepstrainingen. Hiermee heeft 67% van de medewerkers in 2014 enige vorm van scholing genoten. In totaal is € 28.000 geïnvesteerd in opleidingen. Daarnaast is voor coachingstrajecten en voor begeleiding van werk naar werk een bedrag van € 18.000 besteed.

Sociaal jaarverslag 2014 25

26 Kwaliteitsbeleid - Duurzaamheid - Open Access

Rathenau Instituut

9 Kwaliteitsbeleid Het Rathenau Instituut heeft beleid ontwikkeld om de kwaliteit van haar werk te borgen. Kwaliteitscontrole vindt plaats op meerdere niveaus. Collega’s in de afdeling (‘peers’) geven commentaar op tussentijdse resultaten. Ieder product wordt inhoudelijk becommentarieerd door de coördinator en het afdelingshoofd. Na afloop van elk project vindt een interne evaluatie plaats, waarvoor een handreiking is ontwikkeld.

10 Duurzaamheid Het Rathenau Instituut voert beleid om de milieubelasting van zijn activiteiten te beperken. Gebruik van papier (printen, drukwerk) wordt zoveel mogelijk beperkt. Medewerkers reizen, zowel bij woonwerkverkeer als bij dienstreizen, zoveel mogelijk met het openbaar vervoer. In 2014 is kantoormeubilair overgenomen van verhuurder NWO. Afgeschreven, werkende computers worden eerst aangeboden aan het eigen personeel. De resterende computers gingen in 2014 naar Zending over Grenzen, een organisatie die computers en onderdelen hergebruikt.

11 Open Access De missie van het Rathenau Instituut is om het publiek debat en de politieke oordeelsvorming over wetenschap en technologie te stimuleren. Daarbij past het om de resultaten van de studies en de gebruikte gegevens zoveel mogelijk openbaar te maken. In 2014 zijn al onze rapporten, achtergrond studies, wetenschappelijke artikelen en software vrij beschikbaar gepubliceerd. De onderzoeksgegevens komen beschikbaar met inachtneming van wettelijke bepalingen en ethische normen voor onderzoek over rechten van derden, privacy en auteursrecht.


Publicaties 27

12 Publicaties 12.1 Periodieken Flux nr. 10 (januari): Onwetendheid nr. 11 (juni): Frictie VolTA (n.a.v. het Europese PACITA-project) nr. 6 (April): Genetic privacy

12.2 Het Bericht / Research Brief Blankesteijn, M., P. Faasse, L. Koens & B. van der Meulen. Maak veiligheid kerntaak publieke kennisinstellingen. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. - (Het Bericht; nr. 3) Egmond, S. van, M. Heerings en G. Munnichs. Gebruik patiëntenverhalen voor betere ziekenhuiszorg. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. - (Het Bericht; nr. 2) Est, R. van, & V. Rerimassie. Struggle for our intimacy. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. 2 p. - (Research brief; nr. 8) Est, R. van, & V. Rerimassie. Strijd om onze intimiteit. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. 2 p. - (Het Bericht; nr. 8) Kool, L. & J. Timmer. Tem de robotauto. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Het Bericht; nr. 4) Kool. L., J. Timmer en R. van Est. Waarborg de kwaliteit van digitale coaches. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Het Bericht; nr. 7) Kreijveld, M.; met medew. van J. Deuten en R. van Est. The emergence of platforms: new policy required. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Research brief; nr. 5)

Kreijveld, M.; met medew. van J. Deuten en R. van Est. Opkomst platformen: pas beleid aan. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Het Bericht; nr. 5) Krom, A. & A. van Waes. Mindestanforderungen für Ressourcen. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Der Bericht; nr. 6) Krom, A. & A. van Waes. Stel minimumeisen aan grondstoffen. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. 2 p. (Het Bericht; nr. 6) Krom, A. & A. van Waes. Subject resources to minimum standards. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Research brief; nr. 6) Munnichs, G., M. Blankesteijn & A. Thijssen. Wetenschap als strijdtoneel: publieke controversen rond wetenschap en beleid. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 2 p. (Het Bericht; nr. 1)

12.3 Feiten en Cijfers / Facts & Figures Chiong Meza, C., J. van Steen & J. de Jonge. De Nederlandse universitair medische centra. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 32 p. (Feiten en Cijfers; nr. 12) Goede, M. de & L. Hessels. Drijfveren van onderzoekers. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 22 p. - (Feiten en Cijfers; nr. 13) Steen, J. van. Total Investment in Research and Innovation (TWIN) 2012-2018. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 17 p. - (Facts & Figures; nr. 11) Steen, J. van. Totale Investeringen in Wetenschap en Innovatie (TWIN) 2012-2018. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 17 p. - (Feiten en Cijfers; nr. 11)

28 Publicaties

12.4 Rapporten, boeken en wetenschappelijke artikelen Arensbergen, P. van. Talent proof: selection processes in research funding and careers: dissertation. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. 139 p. - ISBN 978-90-773-6457-4 Blankesteijn, M., P. Faasse, L. Koens & B. van der Meulen. Verstand op veilig: de waarde van publieke kennisinstellingen voor de veiligheid van Nederland. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 55 p. Blankesteijn, M., G. Munnichs & L. van Drooge. Contested science: public controversies about science and policy. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 39 p. Blankesteijn, M., G. Munnichs & L. van Drooge. Wetenschap als strijdtoneel: publieke controversen rond wetenschap en beleid. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 44 p. ISBN 978-90-773-6455-0 Chiong Meza, C. Verslag van de workshop ‘facultaire financiering van onderzoek’. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 3 p. Deuten, J., A. Reitsma, T. Wardenaar & L. Hessels. Case study TKI Maritime: a strategic public-private partnership for the Dutch maritime sector. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. 42 p. Douglas, C. & D. Stemerding. Challenges for the European governance of synthetic biology for human health. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 18 p. IN: Life sciences, society and policy 2014, 10:6 Egmond, S. van, M. Heerings en G. Munnichs. Sterke verhalen in het ziekenhuis: leren van patiëntervaringen voor goede zorg. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 118 p. - ISBN 978-90773-6454-3

Rathenau Instituut

Est, R. van, V. Rerimassie, I. van Keulen & G. Dorren. Intieme technologie: de slag om ons lichaam en gedrag. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 86 p. - ISBN 978-90-773-6452-9 Est, R. van, V. Rerimassie, I. van Keulen & G. Dorren. Intimate technology: the battle for our body and behaviour. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 86 p. - ISBN 978-90-773-6453-6 Est, R. van, D. Stemerding, V. Rerimassie, M. Schuijff, J. Timmer en F. Brom. De BIO à la convergence NBIC : de la pratique médicale à la vie quotidienne : rapport écrit pour le Conseil de l’Europe, Comité de Bioéthique. - La Haye: Rathenau Instituut, 2014. - 54 p. Est, R. van, D. Stemerding, V. Rerimassie, M. Schuijff, J. Timmer en F. Brom. From bio to NBIC convergence: from medical practice to daily life: report written for the Council of Europe, Committee on Bioethics. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 49 p. Faasse, P., B. van der Meulen & P. Heerekop. Vizier vooruit: 4 toekomstscenario’s voor Nederlandse universiteiten. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 45 p. - I.s.m. VSNU Faasse, P., B. van der Meulen & P. Heerekop. Future knowledge; 4 scenarios for the future of Dutch universities. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 45 p. - In collaboration with VSNU Goede, M. de, R. Belder & J. de Jonge. Promoveren in Nederland: motivatie en loopbaanverwachtingen van promovendi. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 56 p. Gurney, T. Intellectual salmon run: knowledge transfer and dynamics between academia and industry: dissertation. - The Hague: Rathenau Instituut, 2013. - 143 p. Heringa, P., L. Hessels & M. van der Zouwen. Institutional and geographical diversification of water research networks. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 36 p.


Hove, L. van. Investeren in het klimaat: het investeringsklimaat binnen banken voor ‘carbon dioxide removal’- technologieën en de ervaren morele verantwoordelijkheid voor het klimaat probleem. - Universiteit Utrecht, 2014. - 35 p. (stageverslag) Jonge, J. de. Verslag debatreeks ‘vertrouwen in de wetenschap’. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. 11 p. Kool. L., J. Timmer & R. van Est. Eerlijk advies: de elektronische levensstijlcoach. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 236 p. ISBN 978-90-773-6459-8 Kreijveld, M.; met medew. van J. Deuten & R. van Est. De kracht van platformen: nieuwe strategieën voor innoveren in een digitaliserende wereld. - Vakmedianet, 2014. - 316 p. - ISBN 978-94-627-6009-7

Publicaties 29

Munnichs, G., A. van Waes & F. Brom. Op eieren lopen: verslag van een stakeholdersdialoog over eendagshaantjes. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 37 p. Rerimassie, V. & D. Stemerding. SynBio politics: bringing synthetic biology into debate. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 83 p. Smit, J. Het voetenwerk van valorisatie: op gespannen voet met beleid: stageverslag juni 2014. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 45 p. Sools, A., S. Drossaert & L. van Duijvenbooden; i.s.m. M. Heerings en S. van Egmond. Gesterkt door het ziekenhuis? Een narratieve benadering van patiëntenperspectieven op kwaliteit van ziekenhuiszorg. - Enschede: Levensverhalenlab Universiteit Twente, 2014. - 101 p. - Bijlage bij: ‘Sterke verhalen uit het ziekenhuis’

Krom, A. & D. Stemerding. PACITA: expert paper for the future panel on public health genomics. The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 28 p.

Timmer, J. en L. Kool (red.). Tem de robotauto: de zelfsturende auto voor publieke doelen. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 93 p. ISBN 978-90-773-6458-1

Krom, A. & D. Stemerding. PACITA: future panel on public health genomics: expert working group reports. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. 134 p.

Waes, A. van, A. de Vries, R. van Est & F. Brom. Broadening the debate on shale gas: guidelines for decision-making based on the Dutch experience. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 25 p.

Krom, A. & D. Stemerding. PACITA: policy brief on health genomics. - The Hague: Rathenau Instituut, 2014. - 25 p.

Wardenaar, T. Organizing collaborative research: the dynamics and long-term effects of multi-actor research programs: dissertation. - Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 189 p. ISBN 978-90-773-6460-4

Krom, A. & A. van Waes. Grondstoffenhonger duurzaam stillen: managementsamenvatting. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 21 p. Krom, A. & A. van Waes. Den Rohstoffhunger nachhaltig stillen: Managementzusammenfassung. Den Haag: Rathenau Instituut, 2014. - 24 p. Krom, A. & A, van Waes. Sustainable alleviation of resource hunger: management summary. The Hague: Rathenau Instituut. - 22 p.


Rathenau Instituut

13 Rathenau in de media 2014 (selectie) 13.1 Radio- en tv-optredens 1 Gerdi Verbeet (bestuursvoorzitter) zat op 18-1 bij het radioprogramma Spijkers met Koppen, waar zij sprak over de relatie wetenschap politiek 2 Monique Riphagen zat op 20-1 bij BNR Nieuwsradio, om te praten over klimaat engineering 3 Virgil Rerimassie was 20-1 te horen over intieme technologie op radio 3 FM journaal 4 Virgil Rerimassie was op 20-1 te zien op Nederland 3 bij de NOS over intieme technologie 5 Rinie van Est zat 20-1 bij Dit is de Dag (EO), radio 1, om te praten over intieme technologie 6 Rinie van Est zat op 24-1 bij Het Oog op Morgen(NOS), om te praten over wifi tracking en intieme technologie 7 Frans Brom was op 4-2 te gast bij BNR De nieuwe wereld, over intieme technologie: wat als privacy niet bestaat 8 Rinie van Est zat op 7-2 op radio 5 in het programma EO Door de week, over intieme technologie 9 Monique Riphagen praatte op 25-2 op BNR over klimaatengineering in het programma De Nieuwe Wereld 10 Maurits Kreijveld was op 12-3 op radio 1 in verband met het gebruik van crowdsourcing en -searching bij het zoeken naar het neergestorte vliegtuig van Malaysian Airlines 11 Jan Staman was op 17-3 om 8.47 bij BNR i.v.m. Totale Investeringen in Wetenschap en Innovatie 12 Frans Brom zat 25-3 op radio 1 om te praten over genetisch gemodificeerde soja 13 Stans van Egmond was 26-3 te horen op BNR n.a.v. Sterke verhalen uit het ziekenhuis 14 Frans Brom was 4-4 te horen op radio 5. In het programma ‘De kennis van nu’ (NTR) praatte hij over Patiënten Weten Beter

15 Op 12-4 was het de Dag van de Filosofie, met een festival in Tilburg. Gerdi Verbeet opende het festival, als bestuursvoorzitter van RI, en er was een interview met Rinie van Est over intieme technologie. Dit interview werd door NTR-radio op 22-4 uitgezonden op radio 5 16 Frans Brom was op 22-4 te horen op radio 1, bij EenVandaag. Het gesprek ging over ons lichaam als wachtwoord 17 Monique Riphagen was 19-5 te horen op radio 5, in De kennis van nu van NTR n.a.v. het Kenniscafé Het maakbare klimaat 18 Frans Brom zat 20-5 in EditieNL van RTL4 n.a.v. nieuwsbericht over micro-implantaten 19 Rinie van Est zat 6-6 bij het tv-programma EZ van de VARA. Hij is geïnterviewd over robots 20 Barend van der Meulen is op 16-6 geïnterviewd op radio 1 n.a.v. Verstand op veilig 21 Rinie van Est zat op 22-6 bij het Filosofisch Kwintet (van HUMAN), dat ging over ‘Technologie, moraal en internet’ 22 BNR zond op 30-7 een interview met Jelte Timmer uit. Onderwerp: moeten we medische apps verbieden? 23 Jelte Timmer praatte op 5-8 over e-coaching in het KRO-NCRV-programma Altijd Wat 24 Rinie van Est was op 1-9 bij het Science Cafe van SG Utrecht, dat georganiseerd werd met het NPO-radioprogramma De Kennis van Nu. Het ging over de maakbare mens. Het is 1-9 op radio 5 uitgezonden 25 Monique Riphagen gaf 2-9 bij BNR Nieuws radio een reactie op een bericht in de Belgische krant de Morgen over geld verdienen aan broeikas 26 Frans Brom zat 9-9 in het RTL nieuws n.a.v. de nieuwe iPhone 6 met healthkit. Hij kwam aan het woord over de voor- en nadelen van e-coaches 27 Linda Kool was op 3-10 op Radio TV NoordHolland n.a.v. Tem de robotauto


Rathenau in de media 2014 (selectie) 31

28 Linda Kool zat op 3-10 bij BNR radio n.a.v. Tem de robotauto 29 Op 3-10 besteedde radio 5, bij NPO, De kennis van nu aandacht aan Tem de robotauto 30 Ingrid Geesink zat 21-20 bij EenVandaag n.a.v. Nier te koop, baarmoeder te huur 31 Barend van der Meulen zat 3-11 bij Spitsuur van BNR Nieuwsradio, waar hij het rapport Promoveren in Nederland nader toelichtte 32 Linda Kool zat op 13-11 uur bij BNR n.a.v. Eerlijk advies 33 Jelte Timmer was op 13-11 te horen op radio 5, bij De kennis van nu n.a.v. Eerlijk advies 34 Frans Brom zat 6-12 bij het radioprogramma Spijkers met Koppen (VARA), om te praten over gezondheidsapps

12 ‘Beurzen leiden te veel eigen leven’ - de Volkskrant 22-9 (interview met Pleun van Arensbergen n.a.v. Talent proof) 13 Apple en Google pikken je baan en maken je tot slaaf - NRC 13-10 (Rinie van Est en Maurits Kreijveld) 14 Digitale platformen versnellen innovatieproces - Eindhovens Dagblad 24-12 (interview met Maurits Kreijveld) 15 Pas op voor de robots - Dagblad de Limburger 31-12 (ook in Limburgs Dagblad en 15 Stentorkranten) (interview met Virgil Rerimassie en Jelte Timmer) 16 Over meeste toponderzoek hoort vrijwel niemand iets - Volkskrant 31-12 (interview met Edwin Horlings)

13.2 Opinieartikelen, interviews en artikelen waarin medewerkers geciteerd worden

13.3 Overige artikelen in de gedrukte media

1 Bijwerking onbekend. - Trouw 20-1 (intieme technologie, interviews met Jan Staman en Rinie van Est) 2 De blije blauwe wereld van Facebook. - BN De Stem 3-2 (en in andere regionale kranten) (interview met Jelte Timmer) 3 Verkoop geen data patiënten - NRC 6-2 (André Krom, Dirk Stemerding en Pascal Messer) 4 ‘Ons lichaam, ons gedrag en ons sociale leven worden gedigitaliseerd’ - FD 10-2 (interview met Rinie van Est over intieme technologie) 5 Wetenschap hangt in een strop - NRC 21-3 (interview met Jan Staman) 6 Ministers en wethouders misbruiken de wetenschap als maatschappelijk breekijzer FD 24-3 (interview met Geert Munnichs n.a.v. Wetenschap als strijdtoneel) 7 Goudkoorts rondom big data. - BN/De Stem 19-4 (en 18 regionale kranten) (interview met o.a. Jelte Timmer) 8 Debat nodig over automatisering dood - Trouw 23-4 (Lambèr Royakkers en Rinie van Est) 9 Google Glass toont de strijd om onze intimiteit - New Scientist NL juni-nummer (Rinie van Est) 10 Denk aan de caissière als je robots bejubelt - NRC 14-7 (Rinie van Est) 11 Universiteiten blijven hangen in de subtop de Volkskrant 25-8 (Barend van der Meulen)

1 25-1, De Ingenieur nr. 2: Stalkende technologie (n.a.v. Intieme technologie) 2 17-3, ANP (en veel andere media, o.a. NRC, FD, Reformatorisch Dagblad): Overheid trekt minder geld uit voor onderzoek (n.a.v. Totale Investeringen in Wetenschap en Innovatie) 3 26-3, ANP (en andere o.a. Metro): Ziekenhuis moet leren van verhaal patiënt (n.a.v. Sterke verhalen uit het ziekenhuis) 4 14-4, Trouw (en andere media): Universiteit straks alleen voor de knapste koppen? (n.a.v. Vizier vooruit) 5 27-5, ANP (en alle versies van het AD): Alternatief in zicht voor doden van haantjes (n.a.v. Op eieren lopen) 6 7-6, Volkskrant: Wedloop om wetenschapsgeld (n.a.v. Talent centraal, 2013) 7 16-6, ANP (en andere, o.a. FD, Dagblad van het Noorden): Gevaar veiligheid door zakelijk onderzoek (n.a.v. Verstand op veilig) 8 19-8, AD/Rotterdams Dagblad: Meeste onderzoek bij Erasmus MC (n.a.v. Feiten en cijfers UMC’s) 9 4-10, De Morgen (en andere artikelen in de Volkskrant en FD): Europa wil robotauto Google niet op de weg (n.a.v. Tem de robotauto) 10 3-11, NRC (en artikelen in de Volkskrant en AD): Een baan? De promotor laat je vallen. (n.a.v. Promoveren in Nederland)


13.4 Internetpublicaties Een selectie van blogs, columns, opiniestukken, interviews en artikelen waarin medewerkers van het Rathenau Instituut geciteerd worden. 1 Onderwijs de burger over de technologie die hem omringt / Rinie van Est. - De Correspondent 21-2 https://decorrespondent. nl/713/onderwijs-de-burger-over-detechnologie-die-hem-omringt/34720961b6e5bb10 2 www.scienceguide.nl/201403/schijnzekerheidhelpt-niet.aspx (Interview met Geert Munnichs n.a.v. ‘Wetenschap als strijdtoneel’) 3 www.rtlnieuws.nl/editienl/telefoon-hoe-gezondben-ik (interview met Jelte Timmer over e-coaching) 4 www.rtlnieuws.nl/economie/toekomstmakers/ met-hersengolven-de-tv-aanzetten (Frans Brom wordt geïnterviewd over vinding Philips voor ALS-patiënten) 5 https://decorrespondent.nl/2124/Deze-drielessen-maken-je-smartphone-nogslimmer/103432428-0b383903 (artikel van Jelte Timmer)

13.5 Kamerstukken Het Rathenau Instituut wordt regelmatig genoemd in stukken en vergaderingen van de Eerste en Tweede Kamer. Hieronder volgt een selectie. 1 18-3 de Eerste Kamer debatteerde met minister Kamp (EZ) en staatssecretaris Dekkers (OCW) over innovatie 2 11-4, Tweede Kamer, Kamerstuk 27428, nr. 269: Beleidsnota Biotechnologie; Brief staats secretaris over de maatschappelijke discussie betreffende het huidige dominante productie systeem in de pluimveehouderij (‘Ter uitvoering van de motie heb ik het Rathenau Instituut gevraagd, gezien de langjarige ervaring met dit onderwerp, de belangrijkste stakeholders te interviewen en een debat te organiseren met deze stakeholders.’) 3 11-4, Tweede Kamer, Kamerstuk 28753, nr. 33: Publiek-private samenwerking; Brief minister over het kabinetsbeleid ten aanzien van de transitie van de Technologische Top Instituten (TTI’s)

Rathenau Instituut

4 25-6, Tweede Kamer, Kamerstuk 32 620, nr. 124: Beleidsdoelstellingen op het gebied van VWS: brief van de minister van VWS ter aanbieding van het rapport van het Rathenau Instituut ‘Sterke verhalen uit het ziekenhuis’ 5 12-9, Tweede Kamer, Handelingen nr. 90: schaliegas (het debat vond plaats op 5-6) 6 23-10 Eerste Kamer, Handelingen 2014-2015, nr. 1: Beleidsdebat over de rol van de overheid bij digitale dataverwerking en -uitwisseling II; privacy en toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (het Rathenau Instituut werkte mee aan de voorbereiding van dit debat)

13.6 Medewerking aan rapporten Het Rathenau Instituut werkt regelmatig mee aan publicaties van anderen. Hieronder volgt een selectie. 1 Naar een duurzame weefselketen. Gezondheidsraad, 2014 (Ingrid Geesink zat in de commissie) 2 Uitkomsten feitenonderzoek matchingbehoefte op (Europese) onderzoeksubsidies. - EY, 2014 (het Rathenau Instituut zat in de begeleidingscommissie) 3 Encyclopedia of Food and Agricultural Ethics / ed. P.B. Thompson & D. M. Kaplan. - Springer, 2014 (3 delen; Frans Brom was section editor) 4 Dirk Stemerding en Virgil Rerimassie schreven mee aan het Cahier Synthetische biologie van de Stichting Biowetenschappen en Maatschappij 5 Geert Munnichs zat in de programma commissie van het EZ/NWO-ALW programme ‘The Value of animal welfare’

2014 in cijfers: Overzicht Indicatoren 33


14 2014 in cijfers: Overzicht Indicatoren 1 Maatschappelijk debat Prestatie

Aspecten

Indicatoren

2013

2014

Activiteiten

Afstemmen van werkprogramma op maatschappelijke ontwikkelingen: samenwerking met maatschappelijke stakeholders Het organiseren van publieke bijeenkomsten Publicaties gericht op een brede doelgroep

Aantal begeleidingscommissies

13

14

Aantal externe partners in projecten

45

32

Aantal publieke bijeenkomsten

13

3

Aantal gepubliceerde boeken en rapporten Downloads van boeken en rapporten

30 16.081 *

26 20.155

Bijdragen in media: interview, blog, 39 gedrukte media 61 gedrukte media column en opinie 34 digitaal 37 digitaal 27 RTV 37 RTV 5 opinie Aantal persberichten Aantal uitgaven Het Bericht Aantal blogs Het presenteren van Aantal presentaties op publieke resultaten op bijeenkomsten bijeenkomsten met (beoogde) deelnemers Aantal presentaties voor aan het debat professioneel publiek Waardering Aandacht in publieke media Aantal besprekingen van RI voor activiteiten en activiteiten in publieke media: publicaties Druk, radio en tv, digitaal, opinie Erkenning van expertise Impact

Optredens in debatten, expertbijeenkomsten Gebruik van publicaties en Verwijzingen naar RI publicaties in bijeenkomsten door derden Parlement Kamervragen naar aanleiding van RI publicaties

14 7 46

13 11 66

17

31

56

-

Gedrukt: 130 RTV: 27 Digitaal: 229 Opinie: 5

Gedrukt: 162 RTV: 37 Digitaal: 293

33

-

25

54

2

2

* Als gevolg van de cookiewetgeving zijn de cijfers over 2013 m.b.t. de website niet betrouwbaar. Alleen bezoekers die de cookies accepteren worden geteld.

34 2014 in cijfers: Overzicht Indicatoren

Rathenau Instituut

2 Ondersteuning beleid en politiek Prestatie Activiteiten

Aspecten Afstemmen werkprogramma/projecten op stakeholders Advisering van ambtelijke organisatie en adviesorganen

Indicatoren Aantal begeleidingscommissies bij projecten

2013 13

2014 14

31

19

18 7

20 5

-

4

5

-

15

16

4

4

2

2

25

54

2013 9

2014 15

Aantal projecten Deelname aan wetenschappelijke projecten Totaal aantal samenwerkingspartners 36 (alleen TA) Presentaties voor Aantal presentaties 21 wetenschappelijke Invited en key notes conferenties Wetenschappelijke Aantal publicaties Tijdschriftpublicaties, 23 publicaties Bijdrage aan boeken, Wetenschappelijk (peer reviewed) boek, Conference proceedings Waardering Verwijzingen in Aantal citaties naar de publicaties van en impact wetenschappelijke literatuur de afgelopen zes jaar

20 36 21

Aantal georganiseerde bijeenkomsten voor beleid / politiek

Publicaties gericht op beleid Aantal publicaties voor beleid / politiek en politiek Aantal adviesrapporten Ondersteuning parlementair Deelname parlementariërs aan debat bijeenkomsten RI Deelname aan parlementaire bijeenkomsten Uitnodiging voor adviescommissies en expertbijeenkomsten

Deelname expertbijeenkomsten en lidmaatschappen van adviescies

Achtergrondstudies, essays, Aantal adviesrapporten en studies op analyses op verzoek verzoek (betaald / onbetaald) Waardering Gebruik in Nederlands en impact parlement

Aantal Kamervragen n.a.v. RI publicaties Aantal citaties in parlement

3 Wetenschappelijk onderzoek Prestatie Activiteiten

Aspecten Het (mee) organiseren van wetenschappelijke bijeenkomsten, workshops.

Indicatoren Aantal bijeenkomsten en workshops

16 335

2014 in cijfers: Overzicht Indicatoren 35


4 Corporate communicatie Prestatie Activiteiten

Aspecten Website Relatiemagazine Flux

Indicatoren Aantal nieuwsberichten Aantal nummers Oplage

Sociale media

Aantal blogposts Aantal RI-medewerkers actief op Twitter Digitale nieuwsbrief Aantal nieuwsbrieven Waardering Waardering voor het “merk” Resultaat Imago onderzoek en impact Rathenau Instituut

2013 2014 143 149 2 2 (Zomer 13) 2600 (Zomer 14) 3000 (Winter 13/14) 3700 (Winter 14/15) 2700 46 66 32 31 12 -

11 -

95.766* 303.157*

105.801 302.876

Bezoek aan en gebruik van de website

Aantal bezoekers Aantal pageviews Aantal bezoekers weblogs

20.722

16.876

Gebruik van Flux

Aantal malen geciteerd en hergebruik artikelen Aantal volgers Twitter Aantal abonnees

-

1

3050 1750

3915 2096

Sociale media Nieuwsbrieven

* Als gevolg van de cookiewetgeving zijn de cijfers over 2013 m.b.t. de website niet betrouwbaar. Alleen bezoekers die de cookies accepteren worden geteld.

Het Rathenau Instituut stimuleert de publieke en politieke meningsvorming over wetenschap en technologie. Daartoe doet het instituut onderzoek naar de organisatie en ontwikkeling van het wetenschapssysteem, publiceert het over maatschappelijke effecten van nieuwe technologieën, en organiseert het debatten over vraagstukken en dilemma’s op het gebied van wetenschap en technologie. www.rathenau.nl

Rathenau Instituut Onderzoek & dialoog wetenschap, technologie en innovatie. Volledig Jaarverslag 2014

Recommend Documents