Rapportage onderzoek toekomst van de bibliotheek. voor bibliotheken

Rapportage onderzoek toekomst van de bibliotheek

voor bibliotheken

Rapportage onderzoek toekomst van de bibliotheek Een onderzoek onder klanten over de toekomst van de bibliotheek

Regiobibliotheek Z-O-U-T BiebPanel meting 3 2013 – Regiobibliotheek Z-O-U-T

2

Inhoud Beschrijving onderzoeksresultaten

4

Aanbevelingen en overwegingen

8

Verantwoording

12

Inleiding

16

1. Bestaansrecht van de bibliotheek 1.1 Bestaan van de bibliotheek in 2023 1.2 Spontane ideeën voor het toekomstige bestaan 1.3 Redenen om lid te blijven

17 18

2. Toekomstbeeld voor bibliotheken 2.1 Mogelijke ontwikkelingen in functie over 10 jaar 2.2 Mogelijke ontwikkelingen over 10 jaar 2.3 Alternatieve bibliotheekvoorzieningen

22

3.

Samenwerkingspartners voor bibliotheken 3.1 Potentiële samenwerkingspartners

30 31

4. VakantieBieb app 4.1 Bekendheid VakantieBieb app 4.2 Aansprekendheid VakantieBieb app

32 33 34

5. Lokaal initiatief 5.1 Aantrekkelijkheid lokaal idee

35 36

19 20

23 25 27

BiebPanel meting 3 2013 – Regiobibliotheek Z-O-U-T

3

Beschrijving onderzoeksresultaten (1) Steekproefopbouw (pagina 14 en 15) De respons voor de Regiobibliotheek Z-O-U-T voor onderzoek 2013 – 3 Toekomst van de bibliotheek is 56%. De respons is hiermee iets lager dan de respons van het totale BiebPanel (59%) maar wel hoger dan bij het vorige onderzoek (44%). Die hogere respons wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat er tussen het vorige en het huidige onderzoek een update van het gehele Biebpanel heeft plaatsgevonden, waarbij de inactieve panelleden zijn verwijderd. Daarnaast spreekt het onderwerp van dit onderzoek (de toekomst) de panelleden aan. De panelleden bezoeken voornamelijk de vestigingen Driebergen (26%), Rhenen (18%) en Wijk bij Duurstede (18%). Met een gemiddelde leeftijd van 55 jaar zijn de deelnemers van Regiobibliotheek Z-O-U-T ongeveer even oud als de deelnemers van het totale Panel (54 jaar). Het aandeel mannen ligt met 19% lager dan de 24% in het totale Panel. Bestaansrecht bibliotheek (pagina 18 t/m 21) Sommige mensen voorspellen dat de bibliotheek over een aantal jaren niet meer bestaat. De panelleden van de Regiobibliotheek Z-O-U-T geloven daar echter niet in. Zeven op de tien panelleden (73%) denken dat de openbare bibliotheek er in 2023 nog is. Dit percentage ligt lager dan in het totale Panel (80%). 19% weet het niet en 8% verwacht dat de bibliotheek dan niet meer bestaat. Wat moeten de bibliotheken in Nederland doen om te kunnen voortbestaan? 76% van de panelleden heeft een suggestie gegeven. Veel panelleden benadrukken dat het uitlenen van boeken en leesbevordering voor hen de kerntaken van de bibliotheek zijn en dat de bibliotheek daarop moet blijven focussen. Tegelijkertijd vinden de panelleden het van belang dat de bibliotheek met de tijd meegaat en op nieuwe ontwikkelingen inspeelt middels de inzet van digitalisering en nieuwe media in het algemeen, en een aanbod van eBooks in het bijzonder. Maar ook het profileren van de bibliotheek als verblijfplaats, om te werken, te studeren of elkaar te ontmoeten komt vaker naar voren. De letterlijke ideeën die panelleden van de Regiobibliotheek Z-O-U-T hebben met betrekking tot het voortbestaan van de bibliotheek kunt u nalezen in de bijlage. Net als nu verwachten de panelleden dat over 10 jaar de belangrijkste reden om nog lid te zijn van de bibliotheek is het (goedkoop) papieren boeken kunnen lenen (86%). Circa zes op de tien panelleden verwachten dat ook rondsnuffelen / inspiratie opdoen, het (goedkoop) kunnen lenen van overige materialen (cd’s, dvd’s, luisterboeken, games, tijdschriften) en het steunen van de bibliotheek (“Omdat het belangrijk is dat de bibliotheek blijft bestaan”) belangrijke redenen zullen zijn. Het goedkoop kunnen lenen van eBooks wordt door ruim de helft genoemd als lidmaatschapsredenen over 10 jaar. In vergelijking met het totale Panel, denken de panelleden van de Regiobibliotheek Z-O-U-T vaker over 10 jaar lid te zijn van de bibliotheek om (goedkoop) andere materialen te kunnen lenen, maar minder vaak om te studeren of te lezen in de bibliotheek. De panelleden gaan er vooralsnog dus niet vanuit dat over 10 jaar het lenen van eBooks belangrijker zal zijn dan het lenen van papieren boeken. Dit geldt in het totale Panel voor alle leeftijdsgroepen, maar eBooks worden door groep tussen de 36 en 55 jaar het meest van belang geacht. Ook zien we dat ouderen vaker denken in 2023 nog lid te zijn om tijdschriften en kranten te kunnen lezen in de bibliotheek en omdat ze het belangrijk vinden dat de bibliotheek blijft bestaan. Studeren of lezen in de bibliotheek is een reden die met name de jongste groep (1635 jaar) belangrijk vindt. Van de redenen die te maken hebben met de verblijfs- en ontmoetingsfunctie zijn rondsnuffelen / inspiratie opdoen en tijdschriften en kranten lezen de belangrijkste. Dit sluit aan bij wat er in het BiebPanelonderzoek 2011 - 1 Ontmoetings- en verblijfsfunctie naar voren kwam. Ook in BiebPanel onderzoek 2012 – 4 Collectie Fictie bleek de bibliotheek zelf een belangrijke rol te spelen bij het opdoen van inspiratie voor te lenen titels.


4

Beschrijving onderzoeksresultaten (2) Functies en focus bibliotheek (pagina 23 en 24) De panelleden hebben 4 scenario’s voorgelegd gekregen, waarbij de bibliotheek zich achtereenvolgens vooral zou richten op: ‘ontmoeting en samenwerking’, ‘informatie en kennis’, ‘leren en educatie’ of ‘verblijf en comfort’. We zien de meeste belangstelling voor ‘leren en educatie’ en ‘informatie en kennis’. Een ruime meerderheid van de panelleden vindt het wenselijk dat de bibliotheek zich richt op de eerste twee klassieke functies. Zeven op de tien panelleden vinden het wenselijk dat de bibliotheek zicht richt op ‘leren en educatie’; zes op de tien vinden dat de bibliotheek zich zou moeten richten op ‘informatie en kennis’. Daarna volgt ‘verblijf en comfort’, dat door circa de helft een wenselijk scenario wordt gevonden en als laatste ‘ontmoeting en samenwerking’, waarvan een derde vindt dat dat een goede focus van de bibliotheek zou zijn. Deze volgorde geldt voor alle drie de leeftijdsgroepen. De jongeren uit het totale BiebPanel zijn over het algemeen het meest enthousiast over de vier genoemde bibliotheekfuncties. Plaats en samenwerkingspartners (pagina 25 en 26) Naast de inhoudelijke focus, konden de leden ook aangeven welke vorm ze hopen dat bibliotheken hebben in de toekomst: zijn alle bibliotheekgebouwen verdwenen en is er alleen nog één grote digitale bibliotheek? Of zijn er nog wel bibliotheekgebouwen, maar vind je daar alleen nog beeldschermen en eReaders? Zie je alleen nog fysieke bibliotheken in scholen, of juist op verschillende plekken in de maatschappij, samen met andere organisaties? Of verandert er weinig? Een kwart hoopt dat er niet veel zal veranderen, een derde is hierover neutraal en vier op de tien panelleden hopen juist dat er wel zaken zullen zijn veranderd over 10 jaar. De meeste panelleden (73%) hopen dat de bibliotheek intensieve samenwerkingen aangaat en het pand zal delen met andere organisaties. Over de andere ideeën zijn de panelleden minder enthousiast. Slechts een enkeling hoopt dat er alleen nog bibliotheken in scholen zijn of dat er alleen nog een digitale bibliotheek is. Ook het concept van BiblioTech (een bibliotheek zonder kasten en boeken, maar met beeldschermen en eReaders) wordt maar door een kleine minderheid (6%) wenselijk geacht. In vergelijking met het totale Panel, hopen de panelleden van de Regiobibliotheek Z-O-U-T vaker dat de bibliotheek samenwerking zal aangaan met andere organisaties, en minder vaak dat er over 10 jaar weinig veranderd zal zijn. Opvallend is dat in het totale Panel de jongere groep iets vaker dan de oudere groepen hoopt dat er weinig zal veranderen. Bij de andere mogelijke ontwikkelingen zijn er geen verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen. Bibliotheekconcepten (pagina 27 t/m 29) Van welke alternatieven voor een reguliere bibliotheekvestiging zouden de panelleden het liefste gebruik maken? Om dat in kaart te brengen, zijn verschillende oude en nieuwe concepten voorgelegd. We zien bij de panelleden van de Regiobibliotheek Z-O-U-T een voorkeur voor: • bemande servicepunten met een kleine collectie en beperkte openingstijden, • onbemande servicepunten met een kleine collectie en ruime openingstijden, • afhaalpunten, waar je van tevoren gereserveerde boeken kunt afhalen. Circa de helft van de panelleden zou zeker of waarschijnlijk gebruik willen maken van bemande servicepunten. Iets minder dan de helft zou gebruik maken van onbemande servicepunten of de afhaalpunten.


5

Beschrijving onderzoeksresultaten (3) Voor de overige voorgelegde concepten zijn er meer panelleden die hier géén gebruik van zouden willen maken dan panelleden die dat wel willen. Drie tiende van de panelleden zou gebruik willen maken van een bibliobus en een kwart van een bibliotheek op een basisschool met een jeugdcollectie en een kleine afdeling voor volwassenen. Ten slotte zou circa 15% gebruik maken van een boekenautomaat met een beperkt aantal (populaire) boeken die bibliotheekleden op elk gewenst moment kunnen “trekken” of van een bibliotheek op een station. In de Regiobibliotheek Z-O-U-T zien we wat minder enthousiasme dan in het totale Panel voor bibliobussen, boekenautomaten en een bibliotheek op het station. Als we kijken naar de leeftijdsgroepen in het totale Panel, dan zien we een aantal verschillen. Zoals ook al naar voren kwam in het Biebpanelonderzoek 2013 – 2 Personeel, hechten ouderen meer belang aan de aanwezigheid van medewerkers dan jongeren. Onder panelleden van 55+ zien we een duidelijke voorkeur voor een bemand servicepunt met een kleine collectie en beperkte openingstijden en op de tweede plaats een bibliobus. Voor jongeren (16-35 jaar) staan juist een afhaalpunt en een onbemand servicepunt op de eerste en tweede plaats. Daarnaast zien we dat een bibliotheek op een station onder jongeren op iets meer animo kan rekenen dan onder de andere leeftijdsgroepen. Samenwerkingspartners (pagina 31) Welke samenwerkingspartners vinden de leden het beste passen bij hun bibliotheek? Panelleden zien vooral kansen voor samenwerking met (top5): • Kunstuitleen • Buurthuis / wijkcentrum • Kunst- en cultuurcentrum • Boekwinkel • VVV In vergelijking met het totale Panel, vinden de panelleden van Regiobibliotheek Z-O-U-T de kunstuitleen, een buurthuis / wijkcentrum, de VVV en de gemeente vaker bij de bibliotheek passen, terwijl ze juist minder vaak kiezen voor samenwerking met de een volksuniversiteit, museum, een filmhuis, horeca en een theater. VakantieBieb app (pagina 33 en 34) Bnl heeft een app ontwikkeld, die deze zomer via de Nederlandse bibliotheken is gelanceerd: VakantieBieb. Via die app kan iedereen tijdens de periodes rond de zomervakantie, herfstvakantie en kerstvakantie gratis een aantal (populaire) eBooks downloaden. Deze app is maar bij een deel van de panelleden bekend. Van de Z-O-U-Tse panelleden heeft circa een derde van de VakantieBieb app gehoord. 10% heeft de app daadwerkelijk gedownload. De panelleden van de Regiobibliotheek Z-O-U-T hebben vaker dan panelleden van het totale Panel van de VakantieBieb app gehoord. Na het lezen van wat de app inhoudt en het zien van de afbeelding, vinden ruim vier op de tien panelleden de app aansprekend, net als in het totale Panel. Veel panelleden oordelen neutraal.


6

Beschrijving onderzoeksresultaten (4) Lokaal idee (pagina 36) In dit onderzoek konden de bibliotheken een lokaal idee aan hun panelleden voorleggen. Regiobibliotheek Z-O-U-T heeft van deze optie gebruik gemaakt, met het volgende initiatief: De bibliotheek wil computercursussen gaan aanbieden over bijvoorbeeld DigiD aanmaken, gemeentelijke formulieren digitaal invullen, social media en dergelijke.

We zien dat de helft van de panelleden (50%) dit een aantrekkelijk idee vindt. Panelleden konden ook aangeven waarom ze wel of niet te spreken zijn over dit initiatief van hun bibliotheek. Panelleden zijn vooral positief over dit initiatief omdat ze het belangrijk vinden om met de tijd in het algemeen, en de digitale ontwikkelingen in het bijzonder, mee te gaan. Panelleden die het initiatief minder of niet aantrekkelijk vinden geven veelal aan zelf geen behoefte te hebben aan een dergelijk aanbod. De letterlijke antwoorden van de panelleden van Regiobibliotheek Z-O-U-T vindt u in de bijlage.


7

Aanbevelingen en overwegingen


8

Aanbevelingen en overwegingen (1) • Binnen BiebPanel komen diverse onderwerpen aan de orde. We bieden afwisseling in concrete onderzoeken over de beoordeling van aspecten van de dienstverlening en abstractere onderzoeken over de lange termijn visie voor de bibliotheek. Dit onderzoek gaat over een wat abstracter onderwerp dat de panelleden wel erg aanspreekt: de toekomst van de bibliotheek (panelleden beoordeelden deze vragenlijst als het “leukste om in te vullen” van de drie onderzoeken in 2013 tot nu toe). Het onderzoek biedt door het onderwerp minder concrete handvatten dan eerdere onderzoeken over specifieke aspecten van dienstverlening, maar geeft wel een doorkijkje naar de verwachtingen van de panelleden over de bibliotheek van de toekomst. De volgende aanbevelingen en overwegingen kunnen meegenomen worden in het bepalen van het beleid op langere termijn. • De overgrote meerderheid van de panelleden heeft er vertrouwen in dat de bibliotheek zal blijven bestaan. Gevraagd naar wat de bibliotheek moet doen om te blijven bestaan, geven de panelleden aan de ene kant aan dat de bibliotheek moet blijven focussen op de basisfuncties boeken uitlenen en leesbevordering. Aan de andere kant vinden ze dat de bibliotheek aandacht moet hebben voor de verblijfs- en ontmoetingsfunctie, voor eBooks en voor nieuwe media. Benadruk in de communicatie over nieuwe ontwikkelingen dat de basisfunctie van de bibliotheek ook belangrijk blijft en neem uw klanten geleidelijk mee in de veranderingen. Zoals we weten uit eerder marktonderzoek, is het voor veel mensen lastig om zich een voorstelling te maken van innovatieve ontwikkelingen. Maar dat betekent niet dat ze daar in de praktijk niet voor open staan of er geen gebruik van zullen maken als er vernieuwende diensten of producten beschikbaar komen. Blijf daarom vernieuwen en probeer zowel uw huidige leden als niet-leden aan te spreken. • Een aantal panelleden denkt dat één van de zaken die de bibliotheek kan doen om te blijven bestaan, het uitbouwen van de verblijfs- en ontmoetingsfunctie is, al hoeft dit voor hen niet de belangrijkste focus van de bibliotheek te worden. Uit eerder Biebpanelonderzoek weten we dat leden vooral langer in de bibliotheek zouden willen blijven als er een gezelligere horecagelegenheid was en als het meubilair comfortabeler was. Blijf daar dan ook aandacht aan besteden.

• Een groot deel van de panelleden uit de verschillende leeftijdsgroepen denkt (ook) over tien jaar naar de bibliotheek te gaan om rond te snuffelen en inspiratie op te doen. Dit benadrukt het belang van aantrekkelijk presenteren en het inspireren en verleiden van de bezoekers van zowel de fysieke als digitale bibliotheek. • Meer dan de helft van de panelleden denkt over 10 jaar (onder andere) lid te zijn van de bibliotheek omdat ze het belangrijk vinden dat de bibliotheek blijft bestaan. De panelleden dragen de bibliotheek dus een warm hart toe, zoals ook al duidelijk werd uit eerdere BiebPanelonderzoeken. U kunt uw leden dus inzetten als ambassadeurs, met bijvoorbeeld donateurschap of een vrijwillige bijdrage voor bepaalde projecten. In de InformatieProfessional 2013 – 7 is een artikel verschenen over crowdfunding (“Geld ophalen met crowdfunding”). Hierin worden ook twee voorbeelden van bibliotheken (De Lage Beemden en Heusden) beschreven die al ervaringen met crowdfunding hebben opgedaan. Zij liepen tijdens dit traject tegen een aantal problemen aan. Hun tips voor andere bibliotheken die crowdfunding overwegen, zijn onder meer: voldoende tijd ervoor vrijmaken, van tevoren een promotieplan opstellen gericht op specifieke doelgroepen en het onderwerp waarvoor mensen geld kunnen doneren zo concreet mogelijk maken. In het artikel staan ook een stappenplan en verwijzingen naar nuttige websites. Voor ondersteuning op dit gebied kunt u ook contact opnemen met de marketingafdeling van uw PSO.


9

Aanbevelingen en overwegingen (2) • Zoals gezegd, zijn mensen vaak terughoudend, als het gaat om het beoordelen van innovaties of grote veranderingen. De panelleden geven op dit moment dan ook aan dat ze graag willen dat de fysieke bibliotheekgebouwen blijven bestaan en dat er papieren boeken worden uitgeleend. Iets waar wel veel animo voor is, is de bibliotheek die een pand deelt met een andere organisatie. De organisatie die de panelleden het beste bij de bibliotheek vinden passen, is de kunstuitleen. Dat heeft wellicht te maken met de associatie van “uitlenen”. Daarna volgen buurthuis / wijkcentrum, kunst- en cultuurcentrum, een boekwinkel en de VVV. Eén en ander is natuurlijk sterk afhankelijk van de lokale situatie, maar u kunt dit wel meenemen in uw beleid op dit gebied. • Bij het eventueel sluiten van een vestiging, komen alternatieve bibliotheekconcepten aan de orde. Daarbij is het als eerste belangrijk de doelgroep van het verzorgingsgebied goed in kaart te brengen. In dit BiebPanelonderzoek zien we dat er met betrekking tot de mogelijke bibliotheekconcepten aanzienlijke verschillen bestaan tussen de leeftijdsgroepen. De oudere panelleden geven de voorkeur aan een bemand servicepunt, terwijl de jongeren eerder kiezen voor een afhaalpunt.

• Bij servicepunten kan het grote voordelen bieden om samen te werken en / of een pand te delen met een andere organisatie. Op die manier kunt u ervoor zorgen dat u ruime openingstijden kunt aanbieden, waarbij medewerkers van de andere organisatie aanwezig zijn voor urgente zaken. Communiceer in zo’n geval altijd goed aan uw leden of en op welke momenten er bibliotheekmedewerkers aanwezig zijn om inhoudelijke vragen te beantwoorden. • Verschillende alternatieve bibliotheekconcepten staan beschreven in het stuk “De low-cost-bibliotheek” (te downloaden via http://www.probiblio.nl/producten-en-diensten/organisatie/bibliotheekformules/bibliotheekadvies-en-projectmanagement.html ). Daarin komen onder andere bemande en onbemande servicepunten, de boekenautomaat, de bibliotheek in een school en de Bibliotheek op het station aan bod. Dit stuk is met name interessant omdat van verschillende voorzieningen concrete voorbeelden van bibliotheken worden gegeven, inclusief de context, de investerings- en exploitatiekosten en de ervaringen van de betreffende bibliotheek. • 15% van de panelleden zou wel gebruik willen maken van een boekenautomaat, als er geen andere bibliotheekvoorzieningen in de buurt waren. In het stuk “De low-cost-bibliotheek” staat beschreven dat Theek 5 in 2007 de eerste “Mediamaat” van Nederland in de kleine kern ’s Gravenmoer, gemeente Dongen, heeft geplaatst. In de praktijk had de Mediamaat te kampen met veel technische problemen. Leverancier en bibliotheek konden hierover niet tot overeenstemming komen. Intussen verdween vanwege de problemen de belangstelling van het publiek. Theek 5 besloot daarop te stoppen met de Mediamaat. De Bieb van de Zaanstreek is op dit moment bezig met een proef met een boekenautomaat als aanvullende dienstverlening.


10

Aanbevelingen en overwegingen (3) • Circa eenderde van de panelleden heeft van de VakantieBieb app gehoord en 10% heeft de app gedownload. Panelleden van van de Regiobibliotheek Z-O-U-T hebben vaker dan het totale Panel van de VakantieBieb app gehoord. De app was beschikbaar tijdens de periodes rond de zomervakantie en herfstvakantie en zal ook rond de kerstvakantie weer beschikbaar zijn (9 december tot 5 januari). In hun evaluatie geeft Bnl aan dat tijdens de zomerperiode 100.400 personen de app hebben gedownload, waarvan er 31.000 geen lid zijn van de bibliotheek. Hier liggen dus kansen om niet-leden kennis te laten maken met de dienstverlening van de bibliotheek. De VakantieBieb app is vooral gepromoot via de bibliotheken zelf, door middel van de website, nieuwsbrief, persberichten, posters, flyers, stickers, een digitale banner en social media. Bnl heeft ook het algemene Facebook- en Twitteraccount van de Bibliotheek gebruikt. Voor de lancering van het e-booksplatform in 2014 zal Bnl met een nieuw promotieplan komen. • De Regiobibliotheek Z-O-U-T heeft haar idee over het aanbieden van computercursussen voorgelegd aan de panelleden. We zien dat een aanzienlijk deel van de panelleden enthousiast is over dit idee, vooral omdat deze groep het belangrijk vindt om met de tijd in het algemeen, en de digitale ontwikkelingen in het bijzonder, mee te gaan.Deze argumenten kunt u inzetten bij de communicatie rond dit initiatief. • Gebruik ook de terugkoppeling van de resultaten van dit BiebPanelonderzoek als promotiemoment voor de dienstverlening rond de computercursussen en neem in uw promotieplan op dat er gecommuniceerd kan worden dat het idee is getoetst onder een deel van de leden. Daarmee laat u zien dat Regiobibliotheek Z-O-U-T de mening van haar klanten belangrijk vindt. • De resultaten van dit onderzoek moeten in week 5 worden teruggekoppeld naar de panelleden. U kunt dit moment gebruiken om de klanten op de hoogte te stellen van het beleid van de bibliotheek.


11

Verantwoording


12

Over het onderzoek

Achtergrond ProBiblio heeft in 2009 BiebPanel opgericht, een onderzoeksplatform speciaal ontwikkeld voor de bibliotheekbranche. Bibliotheekleden kunnen lid worden van BiebPanel en ontvangen als deelnemer 4 maal per jaar een vragenlijst over verschillende onderwerpen.

Vergelijking met totale Panel In onderhavig rapport staan, naast de individuele cijfers van de bibliotheek, ook de cijfers van het totale Panel vermeld.

Rapportage Het 3e onderzoek in 2013 heeft plaatsgevonden van 19 september t/m 9 oktober 2013.

Uitsplitsing leeftijdsgroepen Enkele vragen zijn voor het totale BiebPanel uitgesplitst naar de leeftijdsgroepen: • 16 - 35 jaar; • 36 - 55 jaar; • 56 jaar en ouder.

Dit onderzoek gaat over de toekomst van de bibliotheek met als onderwerpen: • Bestaansrecht van de bibliotheek • Toekomstbeeld voor bibliotheken • Samenwerkingspartners van bibliotheken • VakantieBieb app • Lokaal initiatief

Leeswijzer grafieken Percentages kunnen soms optellen tot iets meer of minder dan 100%. Dit wordt veroorzaakt door afrondingsverschillen.

Doelstelling Het onderzoek geeft inzicht in de ideeën en wensen die klanten hebben met betrekking tot de toekomst van de bibliotheek.

Leeswijzer open vragen De letterlijke antwoorden op de open vragen staan in een aparte bijlage.


13

Samenstelling Steekproef (1) Verdeling over vestigingen Vestiging

Aantal 69

Percentage

Rhenen

49

18%

Wijk bij Duurstede

47

18%

Doorn

28

10%

Leersum

24

9%

Maarn

20

7%

Amerongen

11

4%

Renswoude

11

4%

Elst

6

2%

Cothen

2

1%

Langbroek

0

0%

267

100%

Driebergen

Totaal


26%

14

Samenstelling Steekproef (2) Verdeling leeftijd en geslacht Z-O-U-T

BiebPanel

n=267

n=10625

16-25 jaar

3%

3%

26-30 jaar

1%

3%

31-35 jaar

2%

4%

36-40 jaar

5%

7%

41-45 jaar

13%

11%

46-50 jaar

15%

13%

51-55 jaar

17%

14%

56-60 jaar

11%

13%

61-65 jaar

10%

14%

66 jaar en ouder

22%

20%

Onbekend

0%

0%

Gemiddelde leeftijd

54,7

53,5

Man

19%

24%

Vrouw

81%

76%

Leeftijd

Geslacht


15

Inleiding Hoe ziet de toekomst van de bibliotheek eruit? Bibliotheken hebben te maken met verschillende ontwikkelingen in de maatschappij. Belangrijke trends zijn bijvoorbeeld de digitalisering, de overvloed aan beschikbare informatie, de individualisering en de nadruk op “een leven lang leren”1. Daarnaast hebben vrijwel alle bibliotheken te maken met forse bezuinigingen vanuit de overheid. Hoe kunnen bibliotheken nu het beste op deze ontwikkelingen inspelen? En wat verwachten burgers nog van de bibliotheek? Uit eerder BiebPanelonderzoek weten we al dat als je mensen vraagt naar hun eerste associaties bij de bibliotheek, dat dat met stip “Boeken!” is, gevolgd door “Lezen”, “Lenen” en “Informatie”. De belangrijkste reden om lid te zijn, is “om goedkoop boeken te kunnen lenen”, gevolgd door “om te zorgen dat de bibliotheek blijft bestaan.” De kracht van BiebPanel is dat we dit onderwerp nu verder hebben kunnen uitdiepen onder de panelleden. In dit onderzoek zijn we dan ook ingegaan op vragen over wat de bibliotheek moet doen om in de toekomst nog steeds meerwaarde te hebben. Van oudsher wil de bibliotheek bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen. In de loop der tijd zijn steeds andere middelen (passend bij die tijd) ingezet om het doel van “ontwikkeling” na te streven.2 Maar hoe kun je bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen op een “Little free library” / “Minibibliotheekje” manier die past in de 21e eeuw? En op welke functies van de bibliotheek moet de focus liggen? Mede gevoed door de bezuinigingen, worden bibliotheken gedwongen om drastische keuzes te maken. Verschillende bibliotheken doen dat op uiteenlopende manieren. Allerlei nieuwe concepten schieten als paddenstoelen uit de grond. Op sommige plaatsen (zoals in Wijnjewoude in Friesland) verschijnen kleine particulieren initiatieven: “little free libraries”, zoals minibibliotheekjes in een vogelhuisje3 (zie afbeelding) of boekenruilkasten in een café. In Amerika (Texas) opent dit najaar een bibliotheek, waar geen kasten en papieren boeken meer te vinden zijn, maar alleen wanden vol beeldschermen en tafels met e-Readers: de “BiblioTech”4 (zie afbeelding). Maar welke alternatieven zien de panelleden het meest zitten als ze geen gebruik meer zouden kunnen maken van een “gewone” vestiging? En welke samenwerkingspartners vinden de leden “BiblioTech” het beste passen bij hun bibliotheek? Uiteraard kan niemand in de toekomst kijken. Dit onderzoek geeft dan ook geen kant-en-klaar draaiboek voor de toekomst. Wel komen we weer iets meer te weten over hoe de klanten de toekomst van hun bibliotheek zien. De keuzes die een bibliotheek maakt zijn sterk afhankelijk van de visie van de bibliotheek, de lokale situatie en het beleid van de gemeente. Om ook binnen de grenzen van een kwantitatief onderzoek onder een klantenpanel, daarop in te spelen, heeft elke bibliotheek de gelegenheid gekregen om de panelleden van de eigen bibliotheek een lokaal idee of initiatief voor te leggen. Wij hopen dat het commentaar op dit lokale idee en de antwoorden op de andere vragen over de toekomst van de bibliotheek informatie en inspiratie bieden om met enthousiasme verder te bouwen aan de openbare bibliotheek van de toekomst.

1

Zie bijvoorbeeld SCP (2008) De openbare bibliotheek tien jaar van nu en IFLA (2013), IFLA Trend Report: riding the waves or caught in the tide, http://trends.ifla.org/ Zie Frank Huysmans (2013) De maatschappelijke opdracht van de openbare bibliotheek in de 21e eeuw: een voorstel ter discussie, http://bibliotheek20.ning.com/profiles/blogs/de-maatschappelijke-opdracht-van-de-openbare-bibliotheek-in-de-21 3 Zie oa http://www.littlefreelibrary.org en http://www.dewoudklank.nl/nieuws/18717/eerste-little-free-library-van-friesland-langs-opsterlandse-wegkant/ 4 Zie http://www.emerce.nl/nieuws/texas-krijgt-eerste-volledige-ebook-bibliotheek 2


16

1. Bestaansrecht van de bibliotheek


17

1.1 Bestaan van de bibliotheek in 2023 "Denkt u dat de openbare bibliotheek in Nederland in 2023 nog bestaat?"

Z-O-U-T (n=267)

BiebPanel (n=10.625) 13%

19%

7% Ja Nee

Weet ik niet

8%

73% 80%


18

1.2 Spontane ideeën voor het toekomstige bestaan "Wat kunnen bibliotheken in Nederland volgens u doen om in de toekomst te blijven bestaan?" Hieronder zijn enkele voorbeelden te zien van ideën die bibliotheekleden geven. In de bijlage vindt u de antwoorden die de panelleden van uw bibliotheek hebben gegeven.

Bibliotheken fungeren steeds meer als home away from home ( woonkamer in de stad)

Goede boeken blijven leveren, goed en vriendelijk personeel in dienst houden.

Zij moeten opletten wat de maatschappij vraagt. De bibliotheken kunnen zich dan onmisbaar maken. Ook meer samenwerken met de scholen.

Zorgen dat het een aantrekkelijke plek is om te zijn. Op zoek gaan naar andere middelen als subsidies ingetrokken worden.

Ik denk dat een grote groep mensen toch gewoon een papieren boeken willen blijven lezen, waaronder ikzelf. Mijn advies is digitaal en papieren boeken.

Inspelen op de behoefte: Cursussen geven aan ouderen om te leren omgaan met e-readers en tablets. Een actueel bestand aan e-boeken. Door nieuwe vormen van communicatie te integreren in de huidige opzet van openbare bibliotheken.

Openstellen van rustige plaatsen waar kinderen en ouderen kunnen werken en elkaar kunnen ontmoeten

Kinderen liefde voor boeken bijbrengen BiebPanel meting 3 2013 – Regiobibliotheek Z-O-U-T

19

1.3 Redenen om lid te blijven (1) "Wat denkt u dat voor uzelf over 10 jaar de belangrijkste redenen zullen zijn om lid te zijn van uw bibliotheek? Meer antwoorden mogelijk" 86% 85%

Om (goedkoop) papieren boeken te kunnen lenen 58% 61%

Om te kunnen rondsnuffelen / inspiratie opdoen

56% 56%

Omdat het belangrijk is dat de bibliotheek blijft bestaan Om (goedkoop) andere materialen te kunnen lenen (zoals DVD’s / CD’s / luisterboeken / games / tijdschriften/kranten)

51%

54% 50%

Om (goedkoop) eBooks te kunnen lenen

Om tijdschriften en kranten te lezen in de bibliotheek

36% 40%

Om materialen voor studie / opleiding te kunnen lenen

39% 39%

Om (goedkoop) deel te nemen aan activiteiten, cursussen, leesclubs of tentoonstellingen

26% 28% 16%

Om te studeren of lezen in de bibliotheek

23%

Om te ontspannen door te lezen of muziek te luisteren

19% 21%

Om (goedkoop) digitale muziek, films en games tijdelijk te kunnen downloaden

22% 20% 16% 18%

Om anderen te ontmoeten / koffie of thee te drinken Om te werken voor een (eigen) bedrijf (bijvoorbeeld als zzp-er)

7% 7%

Om (goedkoop) te kunnen internetten in de bibliotheek

6% 6% Z-O-U-T (n=267)

1% 3%

Anders, namelijk… Weet niet / geen mening

58%

BiebPanel (n=10. 625)

1% 0% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%


80%

90%

100%

20

1.3 Redenen om lid te blijven (2) "Wat denkt u dat voor uzelf over 10 jaar de belangrijkste redenen zullen zijn om lid te zijn van uw bibliotheek? Meer antwoorden mogelijk" * Uitgesplitst naar leeftijd van het totale BiebPanel (n=10.625) 89% 86% 84%

Om (goedkoop) papieren boeken te kunnen lenen 61% 63% 58%

Om te kunnen rondsnuffelen / inspiratie opdoen 49% 51%

Omdat het belangrijk is dat de bibliotheek blijft bestaan

Om (goedkoop) andere materialen te kunnen lenen (zoals DVD’s / CD’s / luisterboeken / games / tijdschriften/kranten)

48% 55% 48% 44% 54% 47%

Om (goedkoop) eBooks te kunnen lenen 25%

Om tijdschriften en kranten te lezen in de bibliotheek

Om materialen voor studie / opleiding te kunnen lenen

Om te studeren of lezen in de bibliotheek

Om te ontspannen door te lezen of muziek te luisteren Om (goedkoop) digitale muziek, films en games tijdelijk te kunnen downloaden Om anderen te ontmoeten / koffie of thee te drinken

Om (goedkoop) te kunnen internetten in de bibliotheek Anders, namelijk…

Weet niet / geen mening

36%

31% 24% 28% 30% 31% 23% 22% 23% 21% 21% 20% 22% 17% 15% 18% 18% 12% 9%

Om (goedkoop) deel te nemen aan activiteiten, cursussen, leesclubs of tentoonstellingen

Om te werken voor een (eigen) bedrijf (bijvoorbeeld als zzp-er)

62%

46% 49% 45%

4% 7% 7% 6% 3% 3% 3% 0% 0% 1% 0%

10%

16-3 5 j aar (n=1 .02 6)

36 - 55 jaar (n=4.6 93) 56 jaar of ouder (n=4.903)

20%

30%

40%

50%

60%

70%


80%

90%

100%

21

2. Toekomstbeeld voor bibliotheken


22

2.1 Mogelijke ontwikkelingen in functie over 10 jaar (1) "Geef per mogelijke ontwikkeling aan in hoeverre u dit wel of niet wenselijk vindt."

…ontmoeting en samenwerking

...verblijf en comfort

…informatie en kennis

…leren en educatie

De bibliotheek richt zich vooral op: • leren en educatie: samenwerking onderwijsinstellingen, stimuleert lezen en taalontwikkeling, hulp nieuwe media en cursussen • informatie en kennis: je kunt er betrouwbare informatie over allerlei onderwerpen vinden • verblijf en comfort: sfeervolle plek, kranten en tijdschriften, werken en studeren, inspiratie opdoen en/of iets drinken • ontmoeting en samenwerking: culturele activiteiten, iets drinken, ervaringen met elkaar delen en samen aan projecten werken Z-O-U-T (n = 267)

23%

BiebPanel (n = 10.625)

24%

Z-O-U-T (n = 267)

47%

18%


43%

23%

Z-O-U-T (n = 267)

Z-O-U-T (n = 267)

BiebPanel (n = 10.625) 0%

Wenselijk

20%

16%

Neutraal

40%

50%

Onwenselijk

60%

3%1%

10%

9%

42% 30%

2%2%

13%

43%

29% 10%

6% 1% 1%

36%

25%

8%

22%

39%

39%

9%

4% 1% 1%

19%

36%

14%

23%

19%

40%

12%


Heel w enselijk

47%

70%

80%

Heel onwenselijk


1%2%

2% 1%

17%

4% 1%

16%

4% 1% 90%

100%

Weet niet

23

2.1 Mogelijke ontwikkelingen in functie over 10 jaar (2) "Geef per mogelijke ontwikkeling aan in hoeverre u dit wel of niet wenselijk vindt." De bibliotheek richt zich vooral op: • leren en educatie: samenwerking onderwijsinstellingen, stimuleert lezen en taalontwikkeling, hulp nieuwe media en cursussen • informatie en kennis: je kunt er betrouwbare informatie over allerlei onderwerpen vinden • verblijf en comfort: sfeervolle plek, kranten en tijdschriften, werken en studeren, inspiratie opdoen en/of iets drinken • ontmoeting en samenwerking: culturele activiteiten, iets drinken, ervaringen met elkaar delen en samen aan projecten werken * Uitgesplitst naar leeftijd van het totale BiebPanel (n=10.625) 80% …leren en educatie

73% 65%

71% …informatie en kennis

66% 60%

59% ...verblijf en comfort

53% 51% 16-35 jaar (n=1.026)

36 - 55 jaar (n=4.693)

39% …ontmoeting en samenwerking

36%

56 jaar of ouder (n=4.903)

36%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%


90%

100%

24

2.2 Mogelijke ontwikkelingen over 10 jaar (1) "Geef per mogelijke ontwikkeling aan in hoeverre u dit wel of niet wenselijk vindt"

Alleen nog in scholen

Alleen nog digitale Net als in Texas bibilotheken

Ruimte delen met andere Weinig veranderd organisaties

• • • • •

De bibliotheek deelt een pand met andere organisaties (bijvoorbeeld een muziekschool, bank, museum of kunstuitleen) De bibliotheek ziet er hetzelfde uit als nu, er is weinig veranderd Net als in Texas zijn er geen kasten en papieren boeken meer te vinden, maar alleen beeldschermen en eReaders De bibliotheekgebouwen bestaan niet meer, er is alleen nog een digitale bibliotheek (met eBooks, muziek, films) De bibliotheek zoals die er nu is bestaat niet meer; er zijn alleen nog bibliotheken in scholen Z-O-U-T (n = 267)

30%


20%

Z-O-U-T (n = 267)

6%


8%

BiebPanel (n = 10.625) 1% 4%

Z-O-U-T (n = 267) 1%4% BiebPanel (n = 10.625) 1%3%

BiebPanel (n = 10.625) 1%3% 0%

11% 8%

Wenselijk

28%

5% 2%

39%

1%

43%

1%

42%

42%

1%

49%

18%

1%

43%

12%

32%

41% 20%

30%

Neutraal

3%

40%

38%

10%

6%

40%

11%

4% 2% 1%

33% 32%

14%

2% 0% 1%

30%

33% 25%

Z-O-U-T (n = 267) 1%3%

23%

43%

19%

Z-O-U-T (n = 267) 1% 5%

Heel w enselijk

43%

2%

42% 40%

50%

Onwenselijk

60%

70%

80%

Heel onwenselijk


1% 90%

100%

Weet niet

25

2.2 Mogelijke ontwikkelingen over 10 jaar (2) "Geef per mogelijke ontwikkeling aan in hoeverre u dit wel of niet wenselijk vindt" • De bibliotheek deelt een pand met andere organisaties (bijvoorbeeld een muziekschool, bank, museum of kunstuitleen) • De bibliotheek ziet er hetzelfde uit als nu, er is weinig veranderd • Net als in Texas zijn er geen kasten en papieren boeken meer te vinden, maar alleen beeldschermen en eReaders • De bibliotheekgebouwen bestaan niet meer, er is alleen nog een digitale bibliotheek (met eBooks, muziek, films) • De bibliotheek zoals die er nu is bestaat niet meer; er zijn alleen nog bibliotheken in scholen * Uitgesplitst naar leeftijd van het totale BiebPanel (n=10.625) 63% Ruimte delen met andere organisaties

66% 60%

37% Weinig veranderd

32% 33%

4% Net als in Texas

5%

5%

3% Alleen nog digitale bibilotheken

4%

4% 16-3 5 j aar (n=1 .02 6)

36 - 55 jaar (n=4.6 93)

3% Alleen nog in scholen

4%


4% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%


80%

90%

100%

26

2.3 Alternatieve bibliotheekvoorzieningen (1)

"In hoeverre zou u van de onderstaande voorzieningen gebruik willen maken, wanneer u ergens zou wonen zonder bibliotheek in de buurt?"

Bibliobus

Servicepunt zonder medewerkers

Afhaalpunt

Servicepunt met medewerkers

• • • •

Een servicepunt met medewerkers, met een kleine collectie en beperkte openingstijden Een afhaalpunt in bijvoorbeeld een supermarkt, waar je van tevoren gereserveerde boeken kunt afhalen Een servicepunt zonder medewerkers, met een kleine collectie en ruime openingstijden Een bibliobus die één keer per week twee uur bij u in de buurt staat

Z-O-U-T (n = 267)

15%


18%

Z-O-U-T (n = 267)

15%

Z-O-U-T (n = 267)

15%


15%

Z-O-U-T (n = 267)

12%


12% 0%

30%

32%

17%


Zeker wel

36%

26%

29%

29%

Waarschijnlijk wel

25%

Misschien

40%

50%

Waarschijnlijk niet

60%

0%

10%

1%

6% 1%

20%

32%

30%

9%

20%

26%

23% 20%

18%

26%

29%

5% 1%

16%

27%

32%

3%0%

17%

29%

17%

10%

15%

9%

1%

25%

13%

1%

26%

12%

1%

70%

80%

Zeker niet


90%

100%

Weet niet

27


"In hoeverre zou u van de onderstaande voorzieningen gebruik willen maken, wanneer u ergens zou wonen zonder bibliotheek in de buurt?"

Op het station

Boekenautomaat

In een basisschool

• • •

Een bibliotheek in een basisschool met een jeugdcollectie en een kleine afdeling voor volwassenen Een boekenautomaat met een beperkt aantal (populaire) boeken die u als bibliotheeklid op elk gewenst moment kunt “trekken” Een bibliotheek op het station die elke dag tijdens de spits geopend is

Z-O-U-T (n = 267)

4%


6%

Z-O-U-T (n = 267)

6%


6%

Z-O-U-T (n = 267)

4%


5%

0%

Zeker wel

22%

27%

19%

32%

29%

9%

30%

30%

16%

31%

21%

15%

10%

35%

23%

20%

Waarschijnlijk wel

15%

38%

28%

10%

13%

30%

Misschien

40%

50%

Waarschijnlijk niet

60%

1%

18%

1%

1%

24%

70%

80%

Zeker niet


1%

18%

30%

31%

1%

2%

90%

100%

Weet niet

28


"In hoeverre zou u van de onderstaande voorzieningen gebruik willen maken, wanneer u ergens zou wonen zonder bibliotheek in de buurt?" • Een bibliotheek in een basisschool met een jeugdcollectie en een kleine afdeling voor volwassenen • Een boekenautomaat met een beperkt aantal (populaire) boeken die u als bibliotheeklid op elk gewenst moment kunt “trekken” • Een bibliotheek op het station die elke dag tijdens de spits geopend is * Uitgesplitst naar leeftijd van het totale BiebPanel (n=10.625) 38%

Servicepunt met medewerkers

51% 52% 53%

Afhaalpunt

47%

39% 51% 47%

Servicepunt zonder medewerkers 39% 26%

Bibliobus

32% 41% 27% 27%

In een basisschool 21%

16-3 5 j aar (n=1 .02 6)

27% 24%

Boekenautomaat

36 - 55 jaar (n=4.6 93)

19% 30% Op het station


21% 17% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%


90%

100%

29

3. Samenwerkingspartners van bibliotheken


30

3.1 Potentiële samenwerkingspartners "Welke mogelijke samenwerkingspartners vindt u het beste bij uw bibliotheek passen? Kies er maximaal 5." 56% 62%

Kunstuitleen 48% 49% 42% 49%

Kunst- en cultuurcentrum Buurthuis / wijkcentrum 24% 31% 25%30%

Volksuniversiteit Regionaal archief

33% 29%

Boekwinkel

18% 26% 26% 23%

Museum School

22% 19%

Muziekschool VVV

17%

Filmhuis

12%17% 11%16%

Horeca

28%

14%19% 16% 13%

Gemeente Zorginstelling

6%10% 10% 10%

Theater Ouderenbond

6% 7% 7% 7%

Spotify of een andere dienst om digitaal muziek te beluisteren BSO (buitenschoolse opvang)

6% 5% 4% 4%

Bol.com Peuterspeelzaal / crèche

Anders, namelijk…

2% 2% 2% 1%


1% 2%

Bank

0%

10%

Z-O-U-T (n=267)

BiebPanel (n=10. 625)

20%

30%

40%

50%

60%

70%


80%

90%

100%

31

4. VakantieBieb app


32

4.1 Bekendheid VakantieBieb app "Had u voor dit onderzoek al over de VakantieBieb app gehoord? " "Heeft u de VakantieBieb app ook gedownload?" Z-O-U-T (n=267) 10%

25%

Van gehoord en ook gedownload Van gehoord maar niet gedownload Niet van gehoord

65%

BiebPanel (n=10.625) 10%

17%

73%


33

4.2 Aansprekendheid VakantieBieb app "In hoeverre vindt u de VakantieBieb app wel of niet aansprekend?"

Z-O-U-T (n=267)

15%

BiebPanel (n=10.625)

28%

13%

0%

22%

30%

10%

Heel erg aansprekend

20%

Aansprekend

13%

21%

30%

Neutraal

40%

50%

Niet aansprekend

10%

60%

70%

Helemaal niet aansprekend

4%

19%

19%

5%

80%

90%

100%



34

5. Lokaal initiatief


35

5.1 Aantrekkelijkheid lokaal idee "Hoe aantrekkelijk of onaantrekkelijk vindt u dit idee van uw bibliotheek?" De bibliotheek wil computercursussen gaan aanbieden over bijvoorbeeld DigiD aanmaken, gemeentelijke formulieren digitaal invullen, social media en dergelijk. De panelleden konden hierna aangeven waarom ze het idee aantrekkelijk of onaantrekkelijk vinden. Deze antwoorden vindt u terug in de bijlage.

Z-O-U-T (n=267)

12%

0%

heel aantrekkelijk

38%

10%

aantrekkelijk

20%

30%

34%

40%

noch aantrekkelijk, noch onaantrekkelijk

50%

60%

onaantrekkelijk

70%

heel onaantrekkelijk

7%

80%

3%

6%

90%

100%

Weet niet/ geen mening


36

Rapportage onderzoek toekomst van de bibliotheek. voor bibliotheken

Recommend Documents