VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE
PEUTERSPEELZAAL DE IEMEKÖRF BASISSCHOOL OBS W.A. SCHOLTENSCHOOL
Locatie(s) Brinnr. Plaats Onderzoeksnummer Documentnummer Datum onderzoek Datum vaststelling rapport
Odin: 127930
:De Iemekörf :W.A. Scholtenschool :14GQ :9607 PD Foxhol :16057 + 16054 :3260682 :7 december 2011 :3 april 2012
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In • • •
• • • •
dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie − Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden − Het pedagogisch klimaat − Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE
Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 13, waarvan 2 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 23, waarvan 4 doelgroepkleuters
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
Pagina 2 van 8
2. HET TOTAALBEELD De W.A. Scholtenschool en peuterspeelzaal De Iemekörf in Foxhol zijn van oudsher nauw met elkaar verbonden. Foxhol is een dorp in de gemeente Hoogezand-Sappemeer met ongeveer duizend inwoners. Sociaal economisch is Foxhol te kenmerken als een achterstandsgebied: er heerst een hoge werkloosheid, het gemiddelde opleidingsniveau van de beroepsbevolking is laag en het inkomen per hoofd van de bevolking ligt meer dan 30% onder het landelijk gemiddelde. Hoewel Foxhol al lang deel uitmaakt van de gemeente Hoogezand-Sappemeer, vormt het dorp een duidelijke eigen gemeenschap met een rijk verenigingsleven. Deze eigenheid wordt geografisch versterkt door de afgescheiden ligging van het dorp. Gezien de gemiddelde sociaal-economische status en de grote werkloosheid kan verwacht worden dat het aantal doelgroepkinderen hoog is. Dit is echter niet het geval: op de peuterspeelzaal zijn momenteel twee doelgroepkinderen geïdentificeerd en in de onderbouw van de basisschool vier. Leidsters, leerkrachten en IB-ers geven echter aan dat er meer kinderen zijn waarover zij zich zorgen maken. Tot anderhalf jaar geleden waren beide instellingen ondergebracht in hetzelfde gebouw. In het kader van de nieuwbouw van het multifunctioneel centrum moest de peuterspeelzaal tijdelijk uitwijken naar twee ruimtes in het dorpshuis. Dit wordt ervaren als onwenselijk en alle betrokkenen kijken uit naar het moment dat de school en de peuterspeelzaal kunnen overgaan naar het nieuwe multi-functionele centrum (mfc) (naar verwachting februari 2012). De Iemekörf beschikt nu over twee grote, aangrenzende zolderruimtes in het dorpshuis die binnen de mogelijkheden - adequaat zijn ingericht, met verschillende speel- en werkhoeken en ruim voldoende (ontwikkelings)materiaal en ruimschoots aandacht voor taal (ook geschreven taal). Eén van de ruimtes is groot genoeg voor groot bewegingsspel, maar doordat de zaal ook door anderen wordt gebruikt is echt vrijuit spelen niet mogelijk vanwege het opgeslagen meubilair en ander materiaal. De peuterspeelzaal mist ook een adequate buitenspeelplaats. Het schoolgebouw van de W.A. Scholtenschool is circa zestig jaar oud en duidelijk aan vervanging toe. Desondanks zijn de groepslokalen adequaat ingericht - ook weer binnen de bestaande beperkingen - met speel- werk- en leerhoeken en ruim voldoende (ontwikkelings)materiaal. De school werkt momenteel met twee gemengde groepen 1/2 en 2/3. In de tweede groep zijn de oudste kleuters opgenomen. De verwachting is dat in de loop van het jaar door de toestroom van nieuwe leerlingen alle kinderen uit groep 2 in de tweede combinatiegroep zullen worden opgenomen. Dan zal er sprake zijn van een groep 1 en een combinatiegroep 2/3. De gemeente Hoogezand-Sappemeer voert een stevige regie in het kader van VVE. Dat heeft onder meer geresulteerd in een gemeentelijk convenant VVE, een gemeentelijk overdrachtsprotocol, een gemeenschappelijke werklijn VVE en een duidelijke focus van alle betrokken instellingen op de realisatie en uitbouw van VVE. Desondanks moet de inspectie vaststellen dat de W.A. Scholtenschool nog niet werkt met een specifiek programma VVE en dat VVE als zodanig ook nog onvoldoende programmatisch is opgezet. Hier ligt een duidelijk ontwikkelpunt, waar de school zich overigens al op bezint. Zowel de school als de peuterspeelzaal hebben zich in het kader van VVE duidelijk gericht op taalontwikkeling. Naast en in aanvulling op het reguliere aanbod - Startblokken in het geval van de peuterspeelzaal - worden programma's als Boekenpret, Digipret, Overstap en Rugzak ingezet. Hier worden ook de ouders actief bij betrokken, hetgeen door de ouders waarmee gesproken is, bijzonder wordt gewaardeerd. In grote lijnen beoordeelt de inspectie de kwaliteit van VVE op de school en de peuterspeelzaal als voldoende. Op verschillende punten constateert de inspectie echter nog tekortkomingen. Dit betreft het ouderbeleid en de informatievoorziening aan ouders, enkele onderdelen van het educatieve handelen, de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. Wat dit laatste betreft stelt de inspectie echter vast dat de school en de peuterspeelzaal al behoorlijke stappen hebben gezet. De verschillende ontwikkelpunten worden hierna verder toegelicht.
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente
De Iemekörf: Hoogezand-Sappemeer W.A. Scholtenschool: Hoogezand-Sappemeer
A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) De Iemekörf: Startblokken W.A. Scholtenschool: Geen A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd De Iemekörf: 2 jaar voor VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vveprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan
De Iemekörf 3 3
W.A. Scholtenschool -
specifiek VVE Programma 3 2 3 3 3
-
3 3 4
3 3 -
3
-
De Iemekörf: (A5.4) De leidsters zijn gecertificeerd voor het gebruikte VVE programma (Startblokken). W.A. Scholtenschool: (A1.2) De school werkt niet met een specifiek VVE programma. De verschillende domeinen van de brede ontwikkeling (taal, rekenen, motoriek en sociaal-emotionele ontwikkeling) worden wel via specifieke methoden aangeboden, maar de samenhang of integratie in het aanbod wordt niet duidelijk. De school bezint zich momenteel op manieren om in deze leemte te voorzien. Verschillende VVE programma's worden onderzocht, alsmede een integraal systeem voor registratie en rapportage, waarmee het integrale VVE aanbod - ook in aansluiting op het aanbod van de nabijgelegen peuterspeelzaal - zou kunnen worden gerealiseerd. (A5.4) Aangezien de school nog niet werkt met een integraal VVE programma, kan de inspectie op dit punt geen oordeel vormen. B OUDERS B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7
Gericht ouderbeleid Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd Intake Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool Informeren over de ontwikkeling van hun kind Rekening houden met de thuistaal
De Iemekörf 2 2 3 3 3 2 3
W.A. Scholtenschool 2 2 3 3 3 3 3
De Iemekörf:
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
Pagina 4 van 8
(B6) De peuterspeelzaal gebruikt een observatie instrument voor het volgen van de brede ontwikkeling van de kinderen. Dit instrument wordt ingevuld als de kinderen drie jaar en drie jaar en elf maanden oud zijn. Bij de overgang naar de basisschool worden deze observaties met de ouders doorgesproken. In het kader van VVE is dit onvoldoende: de ontwikkeling van de kinderen moet minimaal tweemaal per jaar met de ouders besproken worden, zodat de ouders zich een compleet beeld kunnen vormen van de ontwikkeling van hun kind. De Iemekörf en W.A. Scholtenschool: (B1) De school en de peuterspeelzaal beschikken nog niet over een specifiek voor VVE uitgewerkt ouderbeleid. Gegevens over de populatie zijn wel beschikbaar, maar nog niet geanalyseerd. De school heeft kortgeleden wel een tevredenheidsonderzoek onder ouders laten verrichten, maar hieruit zijn de wensen van ouders ten aanzien van betrokkenheid en participatie niet af te leiden. Ondanks het ontbreken van gericht beleid, doen de school en de peuterspeelzaal wel veel moeite om ouders te betrekken bij de school en het onderwijs. Via de Nieuwsbrief en de website worden ouders actief op de hoogte gehouden en met programma's als Boekenpret, Overstap en Rugzak worden ouders succesvol betrokken bij de (taal)educatie aan hun kinderen. De deelname aan schoolreisjes, ouderavonden en andere bijeenkomsten is goed. Ook is er een grote ouderraad annex activiteitencommissie actief in de school (elf personen). In de peuterspeelzaal is een oudercommissie van drie personen actief. (B2) De ouders hebben wel informatie gekregen over VVE, maar uit het gesprek bleek dat deze informatie slechts zeer ten dele bij de ouders is overgekomen. De school en de peuterspeelzaal dienen zich derhalve te bezinnen op meer effectieve manieren van informatievoorziening op dit punt. Daarbij is de informatie nog onduidelijk over de doelen en de verwachtingen die de school heeft ten aanzien van de ouders in het kader van VVE. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spelen taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
De Iemekörf
W.A. Scholtenschool
3 2 3 3
2 3 3 3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
2
Nvt
3
3
3
3
3
3
3
3
2
3
Pagina 5 van 8
responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen
3
3
De Iemekörf: (C1.2) De planning van het aanbod is thematisch en richt zich voornamelijk op de activiteiten. Eventuele doelen blijven daarbij nog te impliciet, zijn daardoor niet controleerbaar en kunnen ook niet zorgen voor een beredeneerde bijsturing van het aanbod. Ook is geen sprake van een expliciete jaarplanning: het aanbod volgt in principe de seizoenen en de normale vieringen (Pasen, moederdag, Kerstmis en dergelijke) en wordt zo nodig aangepast, als de omstandigheden daar om vragen. (C2.5) De peuterspeelzaal is ondergebracht in twee aangrenzende zolderruimtes in het dorpshuis. Het is niet mogelijk om beide ruimtes in één keer te overzien. Dit bemoeilijkt het toezicht. De inrichting van de ruimtes is - binnen de gegeven beperkingen - adequaat. Een duidelijk gemis is in deze situatie het gebrek aan mogelijkheden voor groot motorisch spel. Eén van de ruimtes is daar op zich groot genoeg voor, maar door de aanwezige opslag is vrijuit spelen niet goed mogelijk. Ook kan de peuterspeelzaal niet beschikken over een adequate buitenspeelruimte. Als de leidsters met de kinderen naar buiten willen, moeten ze bovendien verschillende trappen af. De verwachting is dat dit probleem opgelost wordt, als de peuterspeelzaal haar nieuwe onderkomen in het mfc betrekt. (C3.1) De beide leidsters vormen een goed op elkaar ingespeeld team. Het is echter onduidelijk of en hoe ze de educatieve taken op elkaar afstemmen. Er is op dit punt meer gerichte aandacht nodig. (C3.6) Tijdens de groepsactiviteiten gaan de leidsters nog te weinig in op de eigen initiatieven van de kinderen: men houdt teveel vast aan de eigen opzet en heeft er moeite mee zich daarvan te laten 'afleiden'. Dit beperkt de actieve inbreng van de kinderen onnodig. W.A. Scholtenschool: (C1.1) De school werkt niet met een specifiek VVE programma, maar is wel actief met VVE, onder meer door intensieve samenwerking met peuterspeelzaal De Iemekörf en door deelname aan het gemeentelijk convenant VVE, waarin scholen, peuterspeelzalen, gemeente en GGD zich gezamenlijk verantwoordelijk stellen voor een dekkend en kwalitatief volwaardig VVE aanbod. Ook in haar thematische werkwijze sluit de school aan bij de methodiek van VVE. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
De Iemekörf
W.A. Scholtenschool
3 2
3 3
2 3
3 3
3
3
3
3
3
3
Pagina 6 van 8
De Iemekörf: (D1.2) Begeleiding en zorg worden alleen vormgegeven op individueel niveau. Er worden individuele handelingsplannen opgesteld, die echter nog te weinig specifiek en controleerbaar doelgericht zijn. Opschaling van begeleiding en zorg naar het niveau van (sub)groepen vindt niet plaats. Er wordt soms wel gewerkt in kleine groepjes (preteaching), maar dit gebeurt ad hoc, zonder duidelijke planning. (D1.3) Door het ontbreken van een duidelijke doelgerichtheid in de planning zijn evaluatie en het bepalen van vervolgstappen niet goed mogelijk. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken
De Iemekörf 3 2
W.A. Scholtenschool 3 2
2
3
3
3
2 -
2 2
De Iemekörf en W.A. Scholtenschool: (E2) In het kwaliteitsbeleid van de school en de peuterspeelzaal is nog niet voorzien in een evaluatiecyclus voor de kwaliteit van VVE. Overigens is de aandacht voor die kwaliteit wel gezekerd door de instelling van een coördinatiegroep VVE, waarin leidsters van De Iemekörf en leerkrachten van de W.A. Scholtenschool participeren. Deze groep overlegt ten minste vier maal per jaar. Onderwerpen die raken aan de kwaliteit van VVE komen daarbij aan de orde en leiden in een aantal gevallen tot verbetermaatregelen. (E3) De school heeft een goed beeld van de resultaten van de kleuters. Bij de peuterspeelzaal is echter nog geen sprake van een systematische evaluatie van de opbrengsten van VVE. (E5) De school en de peuterspeelzaal hebben door het instellen van een coördinatiegroep VVE al een begin gemaakt met de borging van de kwaliteit. Doordat VVE echter nog ontbreekt in het kwaliteitsbeleid van de school en de peuterspeelzaal en daarin ook nog niet is aangegeven hoe de verschillende onderdelen van het aanbod geïntegreerd bijdragen aan de doelstellingen van VVE, beoordeelt de inspectie de kwalitatieve borging nog als onvoldoende. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de vooren vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
De Iemekörf 3 3 3 3 2
W.A. Scholtenschool 3 3 3 3 2
2
2
3
3
Pagina 7 van 8
De Iemekörf en W.A. Scholtenschool: (F5) De W.A. Scholtenschool en peuterspeelzaal De Iemekörf zijn in de onderlinge afstemming op het gebied van VVE al behoorlijk gevorderd. Van oudsher is er al een nauwe samenwerking tussen beide instellingen. Deze samenwerking vertaalt zich op dit moment al in een actieve afstemming van het thematische aanbod en in de organisatie van de interne zorg. Wat dit laatste betreft: beide instellingen werken met intern begeleiders, die in voorkomende gevallen - bij de overdracht van zorgkinderen - ook met elkaar overleggen en op de hoogte zijn van elkaars aanpak. De verbindingen met het externe steunnetwerk stemmen grotendeels overeen. Door middel van het gemeentebreed vastgestelde overdrachtsprotocol wordt ook de continuïteit van de zorg gewaarborgd. De afstemming van VVE op het gebied van pedagogisch klimaat, educatief handelen en ouderbeleid kan echter nog een impuls gebruiken. Overigens hebben de instellingen de gewoonte elkaar uit te nodigen bij de respectievelijke ouderavonden. De inspectie acht dit een goed begin van verdere afstemming. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken G2 De resultaten zijn van voldoende niveau G3 Verlengde kleuterperiode
De Iemekörf nvt
W.A. Scholtenschool 3
W.A. Scholtenschool: (G1) In de gemeente Hoogezand-Sappemeer is een begin gemaakt met het formuleren van afspraken over de opbrengsten van VVE. Dit heeft echter nog niet geresulteerd in een duidelijke afspraak hieromtrent. De inspectie onthoudt zich op dit punt dus nog van een oordeel. 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken.
Odin: 127930
Onderzoeksdatum: 7-12-2011
Pagina 8 van 8
