VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE WÂLDPYKJES BASISSCHOOL CBS DE WYNROAS BASISSCHOOL OBS IT HOLDERSNÊST
Locaties Brinnrs. Plaats Onderzoeksnummers Documentnummer Datum onderzoek Datum vaststelling rapport
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
:De Wâldpykjes :De Wynroas :It Holdersnêst :10BP,11ZI :9281 RB, 9281 LN, 9281 MA Harkema :11389 + 11390 + 11391 :3489489 :8 november 2012 :30 januari 2013
Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Achtkarspelen. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Achtkarspelen. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek De Wâldpykjes, obs It Holdersnêst en cbs De Wynroas behoren tot (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken een gesprek met leidsters en/of leerkrachten een gesprek met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie).
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
Pagina 2 van 8
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie kleutergroepen De Wynroas: Aantal kleuters in groep a: 12, waarvan 1 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 14, waarvan 0 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep c: 22, waarvan 2 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep d: 21, waarvan 2 doelgroepkleuters Groepsinformatie kleutergroepen It Holdersnêst: Aantal kleuters in groep a: 18, waarvan 2 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 26, waarvan 5 doelgroepkleuters Groepsinformatie peutergroepen De Wâldpykjes: Er zijn op de peuterspeelzaal zeven doelgroeppeuters, die twee dagdelen per week in een 'VVEgroep' zitten en twee dagdelen per week in een reguliere groep. Er draaien op de peuterspeelzaal in totaal vier groepen van maximaal zestien kinderen.
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
Pagina 3 van 8
2. HET TOTAALBEELD Context Cbs De Wynroas, obs It Holdersnêst en peuterspeelzaal De Wâldpykjes in Harkema (gemeente Achtkarspelen) hebben regelmatig contact met elkaar. De drie locaties gebruikten voorheen allemaal Piramide en hadden een begin gemaakt met de afstemming van de voor- en vroegschoolse educatie. Daar is door het verdwijnen van het dorpsnetwerk enigszins de klad in gekomen. Ook het feit dat de scholen zijn overgegaan op Kleuterplein terwijl peuterspeelzaal De Wâldpykjes nog Piramide gebruikt, bemoeilijkt een effectieve inhoudelijke afstemming in de doorgaande lijn, hoewel men nog steeds op de hoogte is van elkaars themaplanning. Harkema is een dorp met ruim 4000 inwoners in de Friese Wouden (Fryske Wâlden), een streek met een heel eigen karakter, gekenmerkt door een grote diversiteit in de bevolkingssamenstelling. Het dorp staat sociaaleconomisch op achterstand. Het gemiddelde inkomen per inwoner ligt ruim 5000 euro per jaar lager dan in de rest van Nederland. Het aantal werkzame personen is met 67% eveneens ruim onder het landelijk gemiddelde (74%) en het aantal uitkeringsontvangers is ruim boven het landelijk gemiddelde (19% versus 13%). Dit beeld dat uit de cijfers van het CBS naar voren komt, stemt overeen met de indruk die leidsters, leerkrachten en leiding hebben van de populatie die De Wâldpykjes, It Holdersnêst en De Wynroas binnen hebben: veelal laag opgeleid, vaak laagbetaald werk als men al werk heeft. Men heeft overigens de indruk dat het opleidingsniveau van de ouders de laatste jaren stijgt. Dit beeld komt ook naar voren uit de populatieanalyses van de beide scholen. Op het eerste gezicht betreft het hier een populatie waarbinnen men relatief veel doelgroepkinderen verwacht aan te treffen. Dit klopt met het percentage gewogen leerlingen op beide scholen: 16% op De Wynroas en 21% op It Holdersnêst. Voor de meeste kinderen is de thuistaal Fries, wat betekent dat zij vrijwel allemaal de overgang moeten maken van Fries naar Nederlands als dagelijkse voertaal op peuterspeelzaal en school. Zowel de peuterspeelzaal als de beide scholen houden hier in hun aanbod en in de omgang met de kinderen rekening mee. Oordeel De inspectie acht de kwaliteit van VVE op peuterspeelzaal De Wâldpykjes, cbs De Wynroas en obs It Holdersnêst van voldoende niveau. Er is sprake van een goed doordacht aanbod op alle terreinen van de ontwikkeling. Zowel op de peuterspeelzaal als op de scholen werken betrokken, enthousiaste en deskundige mensen om een prettig en veilig pedagogisch klimaat te creëren. De kwaliteit van het educatieve handelen is over vrijwel de hele linie van voldoende niveau, waarbij de inspectie bij sommige leraren een uitzonderlijk goede aanpak heeft gezien. Het gaat dan met name om de responsiviteit, de differentiatie en de bevordering van aanpakgedrag. Er zijn enkele ontwikkelpunten te noemen. Zo is het ouderbeleid op alle locaties nog onvoldoende specifiek uitgewerkt. Verder kan de peuterspeelzaal nog werken aan de doelgerichtheid en de differentiatie van de educatieve planning. Tevens is het voor de peuterspeelzaal zaak om schriftelijke taal te introduceren in de inrichting van de binnenruimte. Het belangrijkste punt van aandacht betreft echter de doorgaande lijn. Hoewel de scholen en de peuterspeelzaal zich met elkaar verbonden voelen en er zeker een groot draagvlak is voor samenwerking, blijft de feitelijke inhoudelijke afstemming daarbij achter. Uitzondering daarop is de overdracht die zorgvuldig wordt uitgevoerd. De wijze waarop de scholen de informatie die zij van de peuterspeelzaal krijgen verwerken, verdient daarbij bijzondere lof. De genoemde ontwikkelpunten worden hierna nader toegelicht. De inspectie ziet in het onderzoek geen aanleiding voor het maken van nadere afspraken en vertrouwt erop dat de scholen en de peuterspeelzaal de genoemde ontwikkelpunten voortvarend zullen aanpakken.
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
Pagina 4 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente
Achtkarspelen
A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van Piramide programma(s) Kleuterplein Kleuterplein A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de 3 jaar beginleeftijd voor VVE?
A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan
Ja De Wâldpykjes 3 3
Ja De Wynroas -
Ja It Holdersnêst -
3
-
-
3
3
3
3
-
-
3
-
-
3 4
4
4
3
-
-
Toelichting: De Wâldpykjes, De Wynroas en It Holdersnêst A5.4 De leidsters en leerkrachten zijn geschoold voor het gebruikte programma (Piramide respectievelijk Kleuterplein). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
De Wâldpykjes 2 2 2 3
De Wynroas 2 2 3 3
It Holdersnêst 2 2 3 3
3
3
3
2 3
3 3
3 3
Pagina 5 van 8
Toelichting: De Wâldpykjes, De Wynroas en It Holdersnêst B1 In het ouderbeleid zijn de specifieke doelen ten aanzien van de ouders in het kader van VVE nog onvoldoende uitgewerkt. B2 De ouders zijn vooraf redelijk geïnformeerd over de gang van zaken op de locaties. De verwachtingen en doelen ten aanzien van de ouders in het kader van VVE worden echter nog onvoldoende duidelijk gemaakt. De Wâldpykjes B3 Tijdens de intake wordt door de peuterspeelzaal nog onvoldoende doorgevraagd over de ontwikkeling van het kind en specifieke opvoedingsbehoeften. B6 Op de peuterspeelzaal worden de ouders slechts twee maal gedurende de hele periode geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. Dit moet tenminste twee maal per jaar zijn. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE
De Wâldpykjes C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is 3 voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er 3 wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de 3 leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke 3 pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de 3 autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, 2 uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide 2 leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte 3 activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de 3 interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve 3 betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de 3 ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de 3 kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
De Wynroas
It Holdersnêst
3 3 3
3 3 3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
-
-
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
Pagina 6 van 8
Toelichting: De Wâldpykjes C1.2 De peuterspeelzaal werkt met een uitgebreide planning op het niveau van de hele groep en het individuele kind. Op het niveau van de kleine groep is de planning echter nog onvoldoende, hoewel er wel activiteiten in de kleine groep worden ondernomen. Verder is in de planning de doelgerichtheid nog een punt van aandacht: de (tussen)doelen kunnen nog concreter en meer tijdgebonden worden geformuleerd. C2.5 De peuterspeelzaal beschikt over twee groepsruimten, waarvan er één gebruikt wordt voor tutoractiviteiten met kleine groepjes gedurende de tijd dat de VVE-groep draait. De ruimtes zijn mooi ingericht en stralen een aangename sfeer uit. Er zijn diverse hoeken ingericht en er is ruim voldoende ontwikkelings- en echt materiaal beschikbaar. Een ontwikkelpunt betreft de schriftelijke taal. Die is nu nog vrijwel afwezig. C3.1 De leidsters van de peuterspeelzaal zijn goed op elkaar ingespeeld en werken duidelijk als een team samen. Er zijn echter geen heldere afspraken op papier gezet over de educatieve taakverdeling. Evenmin wordt de wijze waarop het educatieve handelen op elkaar afgestemd wordt regelmatig geëvalueerd. Dit is nog een ontwikkelpunt. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG
De Wâldpykjes D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle 3 kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, 3 de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en 3 zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg 3 voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen 3 D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor 3 externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling 3 van kinderen met extra zorg bijhouden
De Wynroas
It Holdersnêst
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
De Wâldpykjes 3 3
CBS De Wynroas 3 3
OBS It Holdersnêst 3 3
3
3
3
3
3
3
2
3
3
-
3
3
E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de VVEresultaten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool werkt planmatig aan VVE-verbetermaatregelen E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar VVE-educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
Pagina 7 van 8
Toelichting: E5 Het is onduidelijk of en hoe de peuterspeelzaal de kwaliteit van haar educatie samenhangend borgt in protocollen, het kwaliteitshandboek en/of de kwaliteitsagenda. Voor de scholen gebeurt dit wel, hoewel de specifieke VVE-borging op de Wynroas meer geïntegreerd is in het totale basisschoolprogramma dan op it Hôldersnêst. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de vooren de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd
De Wâldpykjes 2
De Wynroas 2
It Holdersnêst 2
3
-
-
3
4
4
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
Toelichting: De Wâldpykjes, De Wynroas, It Holdersnêst F1 De coördinatie van VVE tussen de beide scholen en de peuterspeelzaal is niet functioneel belegd. Dat wil zeggen, er is op dit moment nog niemand door de verschillende partijen gemandateerd om de VVE-coördinatie en -afstemming op zich te nemen. In het verleden was dat wel het geval. De Wynroas, It Holdersnêst F3 Beide scholen hanteren een uitgebreide standaardprocedure voor de doorgaande lijn. Onderdeel daarvan is een checklist 'Doorgaande lijn voorschools/vroegschools', waarmee zeker wordt gesteld dat alle relevante informatie van het kind overgedragen en bekend is bij de leerkrachten van groep 1/2. Dit protocol en de zorgvuldige wijze waarop het wordt toegepast en geborgd in de warme overdracht van alle kinderen acht de inspectie een voorbeeld voor anderen. De Wâldpykjes, De Wynroas, It Holdersnêst F4 -F7. De voor- en vroegschoolse educatie is inhoudelijk nog onvoldoende op elkaar afgestemd. Weliswaar beschikken de scholen over de thematische jaarplanning van de peuterspeelzaal, maar dat betekent niet dat thema's en werkwijzen actief op elkaar afgestemd worden. Doordat de scholen zijn overgegaan van Piramide op Kleuterplein en de peuterspeelzaal nog steeds Piramide gebruikt, wordt een effectieve afstemming van het aanbod bemoeilijkt. Op de overige inhoudelijke terreinen (pedagogisch klimaat, educatief handelen, omgang met de ouders en organisatie van de interne zorg) kan de afstemming ook nog een stevige impuls gebruiken. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijke afspraken G2 De resultaten zijn van voldoende niveau G3 Verlengde kleuterperiode
De Wâldpykjes 3
De Wynroas 3
It Holdersnêst 3
3 -
3 3
3 3
4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken.
Onderzoeksdatum: 08-11-2012
Pagina 8 van 8
