!
!
IDC Creative Lab RAAK-MKB Ontwerpen voor zorgverleners
! ! ! ! !
Donderdag 20 juni 2013
Het Industrial Design Centre organiseerde in samenwerking met Saxion Kenniscentrum Design en Technologie, Hogeschool Utrecht, UDesign, Panton en Carinova een creatieve bijeenkomst in het kader van het project ‘RAAK-MKB Ontwerpen voor zorgverleners’. In dit document een overzicht van de bijeenkomst. Toelichting project RAAK-MKB Ontwerpen voor zorgverleners Door Karin van Beurden, lector Product Design (Saxion) Het eindresultaat van het project is bijna gereed: de toolbox Ontwerpen voor zorgverleners, een website die ontwerpers en mkb-ers ondersteunt in het innoveren voor de doelgroep professionele thuiszorg en mantelzorg. De toolbox wordt gelanceerd tijdens het eindcongres op 26-9-2013. Voor meer info over het project, zie www.saxion.nl/ovz Thuiszorgverlener in praktijk Door Siny Vink, Tactisch manager bij thuiszorgorganisatie Carinova Belangrijke aspecten voor thuiszorg zijn: Helpen van mensen met dingen die ze zelf niet meer kunnen: wassen, steunkousen aandoen, tegenwoordig ook chemotherapie en dialyse thuis geven. Vraaggericht maar niet vraag gezwicht. Medewerkers gaan ver, maar kunnen niet alles doen wat de cliënt wil. Werken in heel gevarieerde werkomgeving. Huizen van cliënten variëren van dorpshuisje tot villa. Werken in teams. Verpleegkundigen in een team zien elkaar niet, werken bij de cliënt thuis en hebben slechts af en toe overleg op kantoor. Efficiënt plannen. Plannen gebeurt steeds efficiënter waardoor er nog minder tijd is voor vergaderen.
-
Administratieve last. Geen overleg tussen collega’s betekent goed documenteren: handelingen op opschrijven op kantoor en bij de cliënt thuis. Administratieve last is voor medewerkers de grootste last. Werken bij de cliënt thuis. Je bent als medewerker in iemands huis, je bent daar op bezoek. Het is niet altijd schoon en in sommige gevallen ontbreken heel voor de hand liggende zaken. Als zorgverlener moet je dan creatief en pragmatisch kunnen handelen.
-
Hulpmiddelen zien te gebruiken. De meeste hulpmiddelen zijn ontworpen voor gebruik in instellingen, maar niet voor de thuissituatie.
!
Design voor de zorg Door Mario de Zeeuw, Industrial Design Engineer bij Panton, ontwerpstudio voor medische innovaties Panton hanteert een aantal issues waar rekening mee gehouden moet worden wanneer je ontwerpt voor de zorg, zie afbeelding 1. Ontwerpen voor de zorg is iets compleet anders dan klassiek productontwerp. Vier eigenschappen voor een s u c c e s v o l o n t w e r p e r i n d e z o r g : -
Optimistisch en creatief blijven. Dingen die niet altijd leuk zijn, zoals gehandicapt kind zijn, moet je positief weten te benaderen.
-
!
Goed kunnen luisteren en je verdiepen in de zorg. Loop mee in de zorg. Experimenteren en documenteren: je moet gewoon dingen uitproberen! Samenwerken met andere disciplines.
!
Ontwerpen_Zorg
saxion.nl/ovz
1!
!
!
Passie voor gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit Sterk zijn in verbeteren van complexe, delicate interactie. Je moet als ontwerper bereid en creatief zijn om in gesprek te raken met de doelgroep over bijzondere thema’s.
Een product in de zorg is onderdeel van een groter geheel. Het product levert maar een kleine bijdrage aan de totale oplossing. Panton Als ontwerper voor de zorg moet je flexibel en praktisch zijn. Je moet inspringen waar nodig.
Winnen van kwaliteit van het leven. Als ontwerper voor de zorg is je innovatie niet per se zichtbaar op straat.
Afbeelding 1. Issues om rekening mee te houden als je ontwerpt voor de thuiszorg. Bron: Panton. Gebruik ontwerp- en onderzoeksmethodieken voor de zorg
Door Gerard van Os, onderzoeker (Saxion) en Tonny Grimberg (Industrial Design Centre) Zie volgende pagina voor de sheets van de presentatie. Binnen het project Ontwerpen voor zorgverleners is allereerst een overzicht gecreëerd van beschikbare onderzoeks- en ontwerpmethodieken binnen Hogeschool Utrecht en Saxion (afb. 1). Vanuit dit overzicht is er op zoek gegaan naar ervaringen door de methoden te gebruiken in deelprojecten, het bevragen van ontwerpers over de methoden die zij gebruiken en hun ervaringen daarmee. Er bleven 10 methoden over die toegepast zijn of waar ervaringen over verzameld zijn. Kenmerkend voor deze methoden is het ‘horen, zien en vragen’ (afb. 2): bij kwalitatief onderzoek in het kader van productontwikkeling draait het daarom! Daarbij kunnen hulpmiddelen ingezet worden zoals een emogram of prototype, maar het draait om observeren en interviewen. D o ’ s & d o n t ’ s v o o r o n d e r z o e k e r s e n o n t w e r p e r s m e t p r o d u c t g e r i c h t o n d e r z o e k (afb. 3): -
Ga weg van je bureau en dompel je onder in het domein. Begin daar zo vroeg mogelijk mee.
Gebruik simpele hulpmiddelen: papier, pen, Lego-poppetjes, memoblaadjes, etc. Hiermee blijf je dicht
bij deelnemers en er ligt iets op tafel waarop de deelnemer en onderzoeker terug kunnen vallen. -
Bij het zoeken van deelnemers: dit is lastig en vaak langdurig. Dus begin op tijd en gebruik ook je eigen familienetwerk, kennissen, vrienden en familie daaromheen.
Toekomstscenario’s zorgverlener en innovatiekansen
Door Margot Stilma, onderzoeker (Saxion) In deze presentatie kwamen de resultaten vanuit het deelproject ‘Toekomstcenario’s voor zorgverleners’ aan bod. De belangrijkste ontwikkelingen voor de toekomst werden toegelicht aan de hand van het D E S T E P model (demografie, economie, sociaal, technologie, ecologie en politiek). Er werden twee scenario’s gegeven met de daarbij horende innovatiekansen voor ontwerpers. Zie de sheets op de volgende pagina’s. Aan de hand van deze toekomstscenario's hebben de deelnemers, ingedeeld in 4 teams, nagedacht over kansen m.b.t. nieuwe en verbeterde producten met een toegevoegde waarde voor de thuiszorgverlening door professionals en mantelzorgers.
!
!
Ontwerpen_Zorg
saxion.nl/ovz
2!
IDC creative lab: ontwerpen voor zorgverleners. 20 juni 2013
Afbeelding 4: overzicht van relevante onderzoeksmethodieken Afbeelding 2: belangrijke "do's and dont's"
Gerard van Os, Saxion.
Afbeelding 3: Overzicht van gebruikte onderzoeksmethodieken Afbeelding 1: "Toolbox" en vragen-opmerkingen-toevoegingen-etc.
28-6-2013
Project toekomstscenario’s
Toekomst scenario’s voor zorgverleners Scenario’s rond dementie en chronisch hartfalen, met toelichting innovatiekansen IDC Creative Lab: Ontwerpen voor Zorgverleners 20 Juni 2013 te Enschede Margot Stilma Saxion Hogeschool te Enschede
saxion.nl/ovz
Inhoud
– Context project
Studenten: Management in de zorg - Marloes Fransen: - Eline Konijnenberg - Carlijn van de Wetering Product Design Engineering - Mirjam Romp
– Breed beeld van de toekomst – Top 2 snelst stijgende chronische aandoeningen voor 2003 en 2025* Hartfalen
Dementie
– Fysieke beperking
– Cognitieve beperking
– Hoge school Utrecht
– Saxion, Enschede
* bron: Rijksoverheid, rapport 2009/11/27, “Zorg voor mensen voor de zorg”, advies van het Zorginnovatieplatform
saxion.nl/ovz
• Welke technologische innovaties zullen een rol gaan spelen in de zorg voor thuiswonende mensen met dementie of chronisch hartfalen in het jaar 2015 en 2020 vanuit het perspectief van experts?
• Belangrijkste drivers • Twee scenario’s • Project deelnemers:
• Toekomst zorgverlening
Hoofdvraag
• Project Toekomstscenario’s
Hoge School Utrecht: Co-design: - Fenne Verhoeven
- Ontwerpen voor zorgverleners
Saxion: Industrial Design: - Margot Stilma Techniek in Zorg & Welzijn: - Richard Evering Studenten: Verpleegkunde: - Milou Mulder - Marloes Hilderink Industrieel saxion.nl/ovz Ontwerpen - Gijs ten Voorde
• DESTEP analyse – Literatuur, interviews, focusgroep discussies
• Scenario matrix opbouwen saxion.nl/ovz
1
28-6-2013
Toekomst thuiszorg: DESTEP
Toekomst thuiszorg DESTEP • Demografie: • Economie: • Sociaal: • Technologie: • Ecologie: • Politiek:
Economie: - Vergoeding zorg↓ - Zorg in huis ↑ - Kosten Zorg ↑ - Specialistische mogelijkheden ↑ - Mensen blijven langer leven ↑
Ontwerp: Gijs ten Voorde
- Zorgverlening verandert - Professionele zorg ↓ - Meer kennisdeling nodig - Efficiëntie in thuiszorg door technologie ↑ - Zorg als abonnement - Preventieve zorg ↑
Toekomst thuiszorg: DESTEP Demografie: - Vergrijzing ↑ - Zorgverleners, mantelzorgers ↓ - Mensen werken langer en verder weg - Mantelzorg buiten familie/vriendenkring ↑
- Meerdere generaties in een woning ↑ - Onderscheid Rijk en Arm ↑ - Rijk: Domotica en persoonlijke verzorging - Arme : Afhankelijk van mantelzorg & goedkopere technieken
Demografie Economie Sociaal Technologie Ecologie Politiek
Demografie Economie Sociaal Technologie Ecologie Politiek
Toekomst thuiszorg: DESTEP Sociaal: - Vereenzaming ↑ - Beperkingen vanuit de ziekte - Familiecontact ↓ - Professionele zorgverlening ↓ - Verzorgingstehuizen ↓ - Nieuwe ontwikkelingen, o.a. Buurtzorg ↑
Demografie Economie Sociaal Technologie Ecologie Politiek
- Overbelasting mantelzorgers ↑ - Creatiever worden in samenwerking - “Medische kennis” zorgvrager ↑ - Zorgvrager mondiger, dmv technologie - “Overgave” aan specialisten blijft - Technologie kan sociaal contact versterken
2
28-6-2013
Toekomst thuiszorg: DESTEP Technologie: - Remmende factoren - Onduidelijkheid financiering ↑ - Patenten - Acceptatie zorgvrager ~ - Implementatie in organisaties
Demografie Economie Sociaal Technologie Ecologie Politiek
- Richtingen ontwikkelingen - Digitalisering ↑ - Medische gegevens ↑ - Zorgdossiers, agenda’s ↑ - Videocommunicatie ↑ - Sociale en medische doeleinden - Domotica ↑ - controlerend, attenderend, alarmerend - in huis en op afstand - Robotica (niet als realistisch, alleen huisdier robot)
Toekomst thuiszorg: DESTEP Ecologie: - Veiligheid & Privacy ↑/ ↓
Demografie Economie Sociaal Technologie Ecologie Politiek
Belangrijk per ziektebeeld Hartfalen •
Dementie
Het hart krijgt het bloed niet goed meer rond gepompt, waardoor er – te weinig zuurstof bij de weefsels komt – hierdoor ontstaan allerlei klachten
Belangrijk voor mensen met Hartfalen • Een gezonde levensstijl Vochtbeperking, Zoutbeperking, Gewicht, Niet Roken, Alcohol met mate, Inspanning en rust, Medicijnen
•
een verzameling van verschijnselen van – geestelijke achteruitgang en – verandering van gedrag.
Belangrijk voor mensen met Dementie • •
‘Omgevingszorg’ Actief houden van de hersenen (kan ziekteproces vertragen)
Beweging, Ophalen herinneringen, Zintuigen actief gebruiken, Trainen van de hersenen , • Een zeker gevoel voor humor saxion.nl/ovz houden
“Het goede doel” iedereen betaald gezamenlijk mee aan ‘het goede doel’: een gezond leven • Beperkt financieel budget versus veel technologie – Weinig geld, collectieve financiering, veel technologie.
- Digitalisering & Domotica ↑ - Sociaal contact vanuit directe omgeving ↓
- Wie staat er aan de deur? - Wie kan er naar binnen? - Toegang (medische) gegevens? - Bedrijven willen pre-scan - Mensen uit eigen omgeving die de
• We leven in het jaar 2020. De technologische ontwikkelingen in het laatste decennium zijn enorm. Helaas zijn we de crisis nog steeds niet helemaal te boven. Door de bezuinigingen in de gezondheidszorg is de digitale kloof echter nog groter geworden. Dankzij slimme, maar goedkope technologische innovaties en sociale systemen waarbij collectieve financiering een grote rol speelt, is het toch voor iedereen mogelijk redelijke zorg te verkrijgen.
zorg regelen
- Wie heeft de juiste medische kennis?
saxion.nl/ovz
3
28-6-2013
Kansen
“De pionier” de eerste generatie ouderen: zelfredzaam, sociale mogelijkheden d.m.v. technologie
• Goedkope innovaties die de ouderen zelfstandig maken • Vertrouwd maken van de samenwerking tussen technologie en ouderen • Herkenbaarheid creëren in de omgeving van ouderen • Producten maken die gezamenlijk gebruikt en betaald kunnen worden
saxion.nl/ovz
“De pionier”
• Veel sociale contacten en snelle integratie van technologie • Langzaam integrerende cliënten van allochtone afkomst hebben een hoger risico op hartaandoeningen door hun leefstijl (gebrek aan weinig gevarieerde en gezonde voeding en beweging). Dankzij de snelle integratie van technologieën zoals het Exoskeleton, de voedingsprinter en de Smart Shower zijn cliënten die moeten letten op hun leefstijl minder zorgafhankelijk in hun dagelijks leven. • Vanwege deze snufjes hoeven de sociale contacten van de cliënt weinig fysieke zorg te leveren en hebben ze daarom tijd om leuke dingen te ondernemen.
saxion.nl/ovz
Kansen voor ontwerpers
de eerste generatie ouderen: zelfredzaam, sociale mogelijkheden d.m.v. technologie • Veel sociale contacten vs veel technologische ontwikkeling • We leven in het jaar 2020. De technologische ontwikkelingen in het laatste decennium zijn enorm. Er is veel meer mogelijk op het gebied van spraak- en gezichtsherkenning. Computersystemen kunnen nu bijvoorbeeld op een natuurlijke manier vragen begrijpen en een passend antwoord voor een bepaalde situatie formuleren. Dankzij nieuwe mogelijkheden in de technologie wordt het voor ouderen de laatste jaren steeds makkelijker sociale contacten te onderhouden. De vereenzaming wordt tegengegaan. Dit houdt de ouderen actiever betrokken met hun omgeving en maakt ze zelfredzamer. saxion.nl/ovz
• Bevorderen/ gemakkelijk maken van gezonde leefstijl van cliënten met chronisch hartfalen (meer bewegen, gezonder eten) • Cliënten met chronisch hartfalen faciliteren om gemakkelijker te bewegen zodat minder groot beroep op eigen conditie wordt gedaan
saxion.nl/ovz
4
