R R R 31. SINT-ANDRIESKERK

R

R

R

31. SINT-ANDRIESKERK

32. SINT-BENEDIKTUSKERK

33. SINT-FREDEGANDUSKERK

SINT-ANDRIESSTRAAT 5, 2000 ANTWERPEN + 32 3 233 42 63 WWW.TOPA.BE

HAVENMARKT, 2040 ANTWERPEN - LILLO + 32 3 541 18 42

LAKBORSLEI 31, 2100 ANTWERPEN - DEURNE + 32 3 324 35 96 [email protected]

GEEN TRAMS OF BUSSEN TRAM 4 EN 8 (HALTE AALMOEZENIERSTRAAT EN STEENBERGSTRAAT). BUS 18, 25 EN 26 (HALTE PREKERSTRAAT OF AALMOEZENIERSTRAAT)

De bouw van de Sint-Andrieskerk begon begin 16de eeuw door de augustijnen. Deze kerk is eerder onbekend maar herbergt heel wat verborgen schatten. ★RONDLEIDING In een volkse parochie als SintAndries was de kerk eeuwenlang dé plek waar de grote levensmomenten van elk gezin spiritueel begeleid werden, van de wieg tot het graf… De parochieregisters van de doopsels, huwelijken en uitvaarten geven - zonder onderscheid van rang of stand - een uiterst nauwkeurig overzicht van het wel en wee van elke familie. Het is verbazingwekkend hoe de bevolkingsevolutie van de hele parochie hier afleesbaar is…: van meer dan 1000 doopsels in 1867 tot amper 25 in 1999. • THEMATISCHE RONDLEIDINGEN OM 13, 14, 15, 16 EN 17 UUR

★TENTOONSTELLING Expo van enkele doopsel-, huwelijks- en uitvaartregisters. Voorstelling van het digitaal project rond familiekunde: er wordt een alfabetische inventaris aangemaakt van alle familienamen en -insignes op verdwenen en resterende grafzerken, epitafen, opschriften, broederschapslijsten en buurtboeken. Die is nadien aan te vullen met historische gegevens over de betrokken personen. Deze info kan dan op cd-rom gepubliceerd worden. • OPEN TUSSEN 13 EN 18 UUR

BUS 41 (HALTE COGELSPLEIN). TRAM 10 (HALTE COGELSPLEIN)

De huidige neogotische SintBenediktuskerk in Lillo is gebouwd in 1883. Het gemeentehuis werd opgetrokken in 1877 en werd in 1993 door de vzw Fort Lillo gerestaureerd. Het Poldermuseum is sinds 1963 ondergebracht in de voormalige beschuitbakkerij. ★TENTOONSTELLING: VAN DE WIEG TOT HET GRAF. FAMILIE-EVENEMENTEN IN LILLO i.s.m. Documentatiecentrum Antwerpse Noorderpolders, vzw Fort Lillo, Poldermuseum, mevr. A. Pecher (Ruilbibliotheek) Op vier plaatsen in Lillo worden de archieven van de kerk getoond. Zo zijn er te zien: documenten over doop en huwelijk in de St.Benediktuskerk; in het Poldermuseum testamenten en documenten i.v.m. overlijdens; documenten over financiële verrichtingen in het Landshuis; boeken en briefwisseling in de Ruilbibliotheek. Foto’s van familie-evenementen uit vervlogen dagen vervolledigen het geheel. Tot september loopt in het Poldermuseum de tentoonstelling ‘Pietje de dood’.

De huidige laatgotische kerk dateert uit 1644 en werd in 1997-1998 grondig gerestaureerd. Het barokke interieur bevat vele kunstwerken, waarvan een aantal afkomstig zijn uit de voormalige Sint-Michielsabdij van Antwerpen.

Uit het archief van de Sint-Benedictuskerk: een huldegedicht ter gelegenheid van een priesterwijding. ©Archieven Lillo

★RONDLEIDING Het rijke interieur van de kerk biedt voldoende mogelijkheden om d.m.v. een aantal kunstwerken het thema van de Erfgoeddag aan bod te laten komen. We denken hierbij o.m. aan het schilderij van Van Diepenbeeck ‘De boodschap aan Maria’, het doek van Herreyns ‘De opdracht in de tempel’ en een epitaafschilderijtje van Van Bree ‘De Heilige familie’. Een ander element dat naar familiebanden verwijst, is het wapenschild. Daar wordt uitgebreid op ingegaan. • OM 14, 15 EN 16 UUR

y

• SINT-BENEDIKTUSKERK EN LANDSHUIS (HAVENMARKT) + POLDERMUSEUM EN RUILBIBLIOTHEEK (TOLHUISSTRAAT), 2040 ANTWERPEN - LILLO • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y☺

Gegevens op grafzerken in kerken kunnen zeer interessante genealogische informatie verschaffen Grafschriften van (links) Michael Van Hal, oud-deken van het colveniersgilde en van (rechts) Maria Theresia Brughmans. SintAndrieskerk. © Topa

Binnenzicht van de SintFredeganduskerk ©Sint-Fredegandus

35

— U I T D E FA M I L I E - E N C Y C L O P E D I E —

Antwerpse familiebedrijven met naam Antwerpen heeft een aantal befaamde grote en kleine familiebedrijven (gehad): ondernemingen die (enkele) generaties lang in handen van dezelfde familie zijn (geweest). We pikken er drie uit, van oud naar minder oud. De Officina Plantiniana

Bonbons Napoleon

Het wereldvermaarde drukkers- en uitgeversbedrijf dat Christoffel Plantijn in de jaren 1550 stichtte, bleef meer dan 300 jaar lang bestaan én was al die tijd in handen van de familie Moretus. Jan I Moretus, schoonzoon van Plantijn, had de onderneming in 1589 geërfd. Dat zo’n succesvol bedrijf zo lang in familiehanden kon blijven, had veel te maken met een testamentaire beschikking van de eerste Moretus en diens vrouw Martina Plantijn: daarin werd bepaald dat het bedrijf telkens in handen moest komen van de meest bekwame zoon. In 1866 verschijnt aan de Vrijdagmarkt het laatste boek en in 1876 verkoopt jonkheer Edward Moretus het complex met zijn inboedel aan de Belgische staat en de stad Antwerpen, om voor altijd museum te blijven.

Toen in 1912 een vriend aan Louis Janssens vertelde dat hij zijn ambachtelijk gemaakte chocoladereep ‘Cesar’ zou noemen, had Janssens zijn antwoord klaar: “Dan noem ik mijn nieuwe bonbon ‘Napoleon’.” En zo gebeurde. Janssens had een snoepwinkeltje in het hart van Oud-Antwerpen (Hoogstraat). Al snel kon hij zijn bonbon aan andere lokale winkels beginnen te verkopen, en later over heel België. Na zijn dood kwam Bonbons Napoleon, dat van Hoboken verhuisde naar de Boomsesteenweg in Schelle, in 1973 in handen van de familie Stappaerts. Die beheerde al diverse snoepbedrijven. De Napoleons - en de andere producten van het bedrijf - begonnen nu ook het buitenland te veroveren. In 2003 werd het bedrijf verkocht. Hoe het citroenzuur binnen in het harde omhulsel belandt, blijft vooralsnog hét grote familiegeheim…

De Elixir d’Anvers van F.X. de Beukelaer In 1863 ziet een van Antwerpens beroemdste producten het licht: de Elixir d’Anvers, een ‘uitvinding’ van François-Xavier de Beukelaer (1838-1917), telg van een oude Antwerpse familie. Het nieuwe distillaat kreeg zijn veelbelovende naam dankzij z’n digestieve werking. Elixir, een oorspronkelijk Arabisch woord, was de levensdrank met bovennatuurlijke krachten waar alchemisten naar op zoek waren. De maker van de Antwerpse drank zag er een uitstekend middel in voor allerlei vormen van maagpijn. De Elixir wordt sinds al die tijd bereid op basis van 32 planten en kruiden van overal ter wereld, wat hem zijn unieke smaak bezorgt. In hetzelfde jaar 1863 creëerde François-Xavier de Beukelaer ook de Balsam Aperitief, op basis van sinaasappels en diverse kruiden. Een kleine eeuw later kocht het bedrijf de Elixir de Spa over en intussen is het gamma uitgebreid met fruitvodka’s, jenever en advocaat. Met name in de beginperiode - toen de onderneming zich stelselmatig uitbreidde - verhuisde ze een aantal keer. Momenteel bevindt de distillerie zich aan de Haantjeslei 132. Ze is nog altijd in handen van de familie De Beukelaer. Etiket van Elixir d’Anvers, met de naam van de stichter François-Xavier de Beukelaer en met het wapenschild van de familie en van de stad Antwerpen. ©de Beukelaer, Antwerpen

(v.l.n.r.) Jan I Moretus, Martina Plantin, Balthasar I Moretus, Christoffel Plantin, Magdalena Plantin … een paar namen uit het befaamde drukkersgeslacht. © Museum Plantin-Moretus / Stedelijk Prentenkabinet

36

(Patrick De Rynck, publicist) 15 ●

Kring voor Heemkunde Wilrica (familiebedrijven in Wilrijk), 20 Museum Plantin-Moretus ●

R 34. SINT-JACOBSKERK

R 35. SINT-PAULUSKERK

A 36. STADSARCHIEF ANTWERPEN

LANGE NIEUWSTRAAT 73, 2000 ANTWERPEN + 32 3 225 04 14 [email protected] WWW.TOPA.BE

VEEMARKT 14, 2000 ANTWERPEN + 32 3 232 32 67 [email protected] WWW.SINTPAULUS.ORG

VENUSSTRAAT 11, 2000 ANTWERPEN + 32 3 206 94 11 [email protected] HTTP://STADSARCHIEF.ANTWERPEN.BE

TRAM 10 EN 11 (HALTE SINT-JACOBSMARKT)

TRAM 4 EN 7 (HALTE LANGE KOEPOORTSTRAAT OF KLAPDORP)

TRAM 10 EN 11 (HALTE KIPDORP) ALLE BUSSEN MET HALTE SINT-JANSPLEIN

De kerk is rijk aan kunstwerken uit de 17de en 18de eeuw. Sinds 1803 doet ze dienst als parochiekerk van het schipperskwartier. Grafstenen, wapenschilden, archieven: ze hebben stuk voor stuk een ‘familiaal’ verhaal.

Het stadsarchief Antwerpen bewaart alle stedelijke documenten, waarvan het oudste dateert uit de 12de eeuw. Iedereen kan gratis de leeszaal bezoeken om op zoek te gaan naar gegevens uit een ver of nabij verleden.

★RONDLEIDING: VERLOREN ZONEN, VERLOPEN DOCHTERS i.s.m. vzw Sint-Paulusvrienden Het centraal thema is ‘familieconflicten rond heiligheid en zonde’: in het beeldenbezit van de kerk ontmoeten we heiligen die in een tumultueuze relatie leefden met hun ouders. Als kind reeds onthutsten zij hun familie met de keuzes die ze maakten; eigentijdse familiedrama’s staan dan weer uitgebeeld in het houtsnijwerk uit… 1658: “Een man komt thuis en wil zijn vrouw neersteken omdat hij haar van ontrouw verdenkt”, “Gehuwde vrouw is onvruchtbaar en bidt om hulp”.

★OPENDEUR Je kan de leeszaal en de fichezaal bezoeken. Maak kennis met de Antwerpse parochieregisters uit het ancien régime. Dit is een belangrijke bronnenreeks voor het opstellen van een familiegeschiedenis. Je kan ook snuisteren in de inventarissen van het archief. Individuele opzoekingen in archiefdocumenten zijn helaas niet mogelijk, maar je kan er alvast alle voorbereidende informatie over krijgen. Je kan ook oude familiefilms bekijken.

• OM 14 UUR

★CADEAU: ‘WAT ZIT ER IN MIJN FAMILIE?’ Een handige wegwijzer voor familieonderzoek: voor de speurneuzen.

• VAN 13 TOT 18 UUR

y

y

★OPENDEUR • OPEN TUSSEN 13.30 EN 17.30 UUR

y

• OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

17de-eeuws parochiedoopregister in het stadsarchief Antwerpen. © Stadsarchief Antwerpen.

A 37. STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN HENDRIK CONSCIENCEPLEIN 4, 2000 ANTWERPEN + 32 3 206 87 10 [email protected] HTTP://STADSBIBLIOTHEEK.ANTWERPEN.BE TRAM 10 EN 11 (HALTE H. CONSCIENCEPLEIN), 4, 7 EN 9 (HALTE KEIZERSTRAAT OF WIJNGAARDBRUG)

y

• GRATIS, ZIE BINNENIN DEZE BROCHURE

De Stadsbibliotheek Antwerpen niet te verwarren met de Openbare Bibliotheek Antwerpen - profileert zich als wetenschappelijke bewaarbibliotheek voor de humane wetenschappen en het Vlaams cultureel erfgoed. ★OPENDEUR De leeszaal, de prestigieuze Nottebohmzaal en de microfilmafdeling worden opengesteld voor het publiek. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

★BOEKENBEURS Boekenverkoop van dubbels en publicaties die voor de bibliotheek niet relevant zijn. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

★TENTOONSTELLING: GRAVURES VAN DE FAMILIE GALLE In de prestigieuze Nottebohmzaal exposeert de stadsbibliotheek boeken uit de eigen collectie met gravures van de befaamde familie Galle. Philips Galle, afkomstig van Haarlem, vestigde zich ca. 1570 in Antwerpen. Hij was er actief als plaatsnijder en uitgever van prenten en boeken. Onder zijn vele leerlingen bevinden zich ook zijn zoons Theodoor en Cornelis, en zijn schoonzoons Adriaen Collaert en Karel Mallery. Ook Cornelis Junior en Joannes Galle waren actief als plaatsnijder. • HENDRIK CONSCIENCEPLEIN 4, 2000 ANTWERPEN • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

Poemata, door paus Urbanus VIII, gegraveerd door Cornelis Galle, telg uit de graveursfamilie Galle, naar ontwerp van P.P. Rubens. ©Stadsbibliotheek.

★OPENDEUR De belangrijkste families van het 17de-eeuwse Antwerpen hebben op een of andere manier iets met deze kerk gehad (zichtbaar door schenkingen, epitafen…). De familie van P.P. Rubens, die er een grafkapel liet bouwen, is hiervan een goed voorbeeld.

P.P. Rubens. ‘De geboorte van Christus’ of ‘De aanbidding der herders’, Foto VZW Sint-Paulusvrienden

De Sint-Jacobskerk is een Brabantslaatgotische kruisbasiliek. De kerk is tevens de vertrekplaats van de bedevaarders naar Santiago de Compostela vanuit het Antwerpse.

37


DNA-onderzoek: bewijs van afstamming? De explosieve groei van biotechnologische methoden heeft een reeks belangrijke toepassingen mogelijk gemaakt, ook in verband met historische afstammingsvragen over de eeuwen heen Van vader op zoon, van moeder op dochter In het DNA van mens en dier treffen we korte fragmenten aan die zich een wisselend aantal malen herhalen. Dat aantal is karakteristiek voor een bepaald persoon. Als we dus een reeks dergelijke DNA-fragmenten onderzoeken, kunnen we een DNA-profiel opstellen dat uniek is voor elke persoon. Het DNA van een man bevat onder meer het DNA van zijn Y-chromosoom. En dat bevat óók dergelijke korte fragmenten. Vermits het Ychromosoom van vader op zoon onveranderd wordt overgeërfd, biedt het de mogelijkheid om een ononderbroken mannelijke lijn over verschillende generaties te reconstrueren. Op die manier kunnen we de verwantschap tussen mannen met eenzelfde familienaam bewijzen. Zo konden we aantonen dat de mannen uit de families Cassiman en Cassimon eenzelfde stamvader hadden, die in 1612 in Lebbeke woonde. Uiteraard kunnen gevallen van niet-biologisch vaderschap hier roet in het eten gooien… Er zijn op deze manier al enkele families onderzocht in het kader van een genealogisch onderzoek. Dat biedt een formeel bewijs van een gemeenschappelijke afstamming. Kostprijs: 250 euro per persoon. Naast het kern-DNA, dat we voor 50% van vader en voor 50% van moeder erven, is er nog een kleine hoeveelheid DNA in de mitochondriën, de ‘energiecentrales’ van elke cel. In elke cel bevindt er zich zo een duizendtal identieke exemplaren van dit mtDNA. Merkwaardig genoeg erven we dat alleen van onze moeder. Vermits vrouwen altijd hetzelfde mtDNA doorgeven aan al hun kinderen én omdat alleen de meisjes dat kunnen, kan het onderzoek van dit mtDNA de afstamming in vrouwelijke lijn reconstrueren, op voorwaarde dat de lijn ononderbroken uit vrouwen bestaat. Een eventueel

genealogisch onderzoek naar de afstamming van P.P. Rubens zal in vrouwelijke lijn moeten gebeuren, te beginnen met de moeder of zus van Rubens. De mannelijke lijn werd immers niet voortgezet.

De praktijk Er bestaan vandaag al diverse toepassingen. Bekende voorbeelden zijn het gerechtelijk onderzoek in bepaalde zaken - het vergelijken van het DNA-profiel van een biologisch spoor met dat van verdachten of slachtoffers - en vaderschapsbepalingen. Maar je kan er ook historische kwesties mee oplossen: denk aan de identificatie van het hart van de jonge Lodewijk XVII, waardoor kon worden aangetoond dat deze zoon van Lodewijk XVI inderdaad in de Temple in Parijs is overleden en niet is ontsnapt, zoals sommigen beweerden. Archeologisch opgegraven menselijke resten van meer dan 5000 jaar oud zijn al met succes onderzocht. Bovendien kan het DNA-onderzoek ons ook heel wat leren over wie onze stamvaders en -moeders zijn (50.000 tot 200.000 jaar geleden), wanneer ze vermoedelijk hebben geleefd, en of we nu afstammen van de Neanderthalers of niet. De DNA-molecule zorgt als het ware voor de fysische continuïteit tussen de generaties. We kunnen haar daarom met succes aanwenden om bepaalde vormen van afstamming te achterhalen. Maar het gebruik van deze mogelijkheden blijft voorlopig nog redelijk beperkt. (Jean-Jacques Cassiman, Centrum Menselijke Erfelijkheid, K.U.Leuven) 37 Stedelijk informatiecentrum archeologie en monumentenzorg ●

(over andere partnerwetenschappen van de archeologie)

De grafkelder van P.P.Rubens en zijn familieleden in de SintJacobskerk, zoals hij in 1855 werd aangetroffen. ©nv Blondé sa Een eventueel genealogisch DNA-onderzoek naar de verwantschap van P.P. Rubens zal in vrouwelijke lijn moeten gebeuren, te beginnen met de moeder of zus van Rubens. De mannelijke lijn werd immers niet voortgezet.

38

O 38. STEDELIJK INFORMATIECENTRUM ARCHEOLOGIE EN MONUMENTENZORG MERCATOR-ORTELIUSHUIS KLOOSTERSTRAAT 15, 2000 ANTWERPEN + 32 3 232 92 08 [email protected] HTTP://ARCHEOLOGIE.ANTWERPEN.BE TRAM 4 EN 8 (HALTE PREKERSTRAAT). BUS 6/34, 290 (HALTE SINT-JANSVLIET), 18, 25 EN 26 (HALTE PREKERSTRAAT)

In het informatiecentrum, gevestigd in het historische MercatorOrteliushuis, kan iedereen terecht met vragen over archeologie en monumentenzorg in de stad Antwerpen. In de tentoonstellingsruimte wordt het archeologisch en monumentaal erfgoed belicht. ★TENTOONSTELLING: OVER NAAR FAMILIE… PARTNERWETENSCHAPPEN IN DE ARCHEOLOGIE De hedendaagse archeologie is een activiteit waarbij heel wat andere wetenschappelijke disciplines om het hoekje komen kijken. Dat is onder meer het geval bij dateringen aan de hand van de koolstof 14-methode of via dendrochronologie (jaarringenonderzoek). Voor de studie van menselijke resten worden antropologen ingeschakeld, voor de studie van dierlijk bot archeozoölogen en voor plantaardige resten paleobotanici. Een kleine tentoonstelling belicht een aantal van deze partnerwetenschappen. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR LOOPT NOG TOT 27 AUGUSTUS 2004

y☺

★TENTOONSTELLING: ZO VADER ZO ZOON… In een tijdelijke tentoonstelling wordt een overzicht geboden van de realisaties van het bouwmeestersgeslacht De Waghemakere in Antwerpen. Welke gebouwen worden aan vader en zoon De Waghemakere toegeschreven? In welke stijl bouwden zij? Hoe waren zij georganiseerd? De bezoekers krijgen een wandelbrochure met stadsplan aangeboden waarmee zij na afloop de sporen van dit bouwmeestersgeslacht in de stad kunnen ontdekken.

De archeoloog, heer en meester op het terrein, maar tegelijk afhankelijk van tal van partnerwetenschappen, © Stad Antwerpen, afdeling archeologie

★WANDELING: RUBENS, VADER EN ZOON Peter Paul Rubens was de vader van een groot gezin. Hij had drie kinderen uit zijn huwelijk met Isabella Brant en vier met Helena Fourment (een vijfde is pas na zijn dood geboren). Op deze gegidste wandeling gaan de deelnemers op zoek naar sporen van de familie en van de ouders van Rubens in het straatbeeld van Antwerpen. Het traject blijft een verrassing, maar uiteraard mag het graf van Rubens niet ontbreken. • RESERVATIE: 300 KAARTEN VANAF 22 MAART AF TE HALEN AAN DE INFOBALIE VAN TOERISME ANTWERPEN

y

Toerisme Antwerpen stelde een Rubensfamiliewandeling samen. Portret van Helena Fourment, Toegeschreven aan Jan Boeckhorst, Rubenshuis. Foto Collectiebeleid

De H.Familie, Sint-Paulusplaats. Eén van de beeldengroepen van de H.Familie waar Antwerpen rijk aan is. ©Voor Kruis en Beeld.

• OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR LOOPT NOG TOT 27 AUGUSTUS 2004

y

O 39. TOERISME ANTWERPEN GROTE MARKT 15, 2000 ANTWERPEN + 32 3 232 01 03 [email protected] WWW.VISITANTWERPEN.BE

R 40. VERENIGING VOOR KRUIS EN BEELD VZW

TRAM 2, 3, 4, 8 EN 15, BUS 18, 25 EN 26 (HALTE GROENPLAATS-POST)

+ 32 3 647 28 10 [email protected] WWW.VERBEELDING.BE

Toerisme Antwerpen biedt aan elke bezoeker in Antwerpen een avontuurlijke reis. Bij de Gidsenwerking kunnen verenigingen, scholen, reisbureaus en individuele bezoekers rondleidingen boeken met een gediplomeerde gids.

Deze vrijwilligersorganisatie heeft sinds 1934 als doel: het bewaren en de restauratie van de Madonnastraatbeelden.

39

★WANDELING: ANTWERPEN MARIASTAD • HOEK SINT-PAULUSPLAATS EN OUDEMANSSTRAAT , 2000 ANTWERPEN • TRAM 4, 7 (HALTE SINT-PIETERSVLIET) • OM 10 EN 15 UUR • RESERVATIE: [email protected] , 20 PLAATSEN PER RONDLEIDING

y


De Antwerpse moederdag 15 augustus, een Antwerps unicum dat sinds 1913 standhoudt

Van veel tradities die in de 19de en 20ste eeuw zijn ‘uitgevonden’, kennen we de geestelijke vaders en moeders. Dat is ook het geval voor de moeder van alle rollenpatroonfeesten: moederdag. Mother’s Day werd in 1907 met succes geïntroduceerd door de Amerikaanse Anna Jarvis (1864-1948). Jaarlijkse datum: de tweede zondag van mei. Jarvis slaagde erin om tegen 1914 een officiële erkenning van de Amerikaanse overheden te krijgen. En na de Eerste Wereldoorlog werd het format van moederdag (op aangepaste wijze) geïmporteerd in allerlei landen in Europa. De commercie speelde daar gretig op in. In de Europese en zelfs wereldgeschiedenis van moederdag neemt Antwerpen een uitzonderlijke positie in, dankzij schepen Frans van Kuyck (1852-1915). Hij vatte in 1913 het plan op een moederdag te lanceren… op 15 augustus. Dat is een feestdag van Maria, sinds 1124 de patrones van de stad. Het was ook de dag van de grote Mariaprocessie. Volgens de Antwerpse schepen in 1913 was de sociale orde in het begin van de eeuw grondig verstoord door de ingrijpende modernisering. Zijn remedie: het herstellen en cultiveren van de waardigheid van de familie. Hiervoor moest volgens Van Kuyck alles ingezet worden op het in beeld brengen van de rol van de moeder in het gezin en de maatschappij. Een speciale dag leek hem een ideale techniek. Van Kuyck mobiliseerde de plaatselijke pers en de scholen, publiceerde een scenario en zette een propagandacomité aan het werk. De kinderen en vader moesten moeder verrassen met versieringen, gelegenheidsversjes, bloemen, speciale broodjes en zelfs juwelen. De eerste vieringen in 1913 en 1914 waren een groot succes. Na de oorlog werd in 1919 het eigen Antwerpse erefeest voor moeder opnieuw gelanceerd. De moederdag op 15 augustus haalde in en rond de stad Antwerpen vlot de 21ste eeuw.

Affiche (hiernaast) en wenskaartje (boven) ter promotie van moederdag. ©Mores 4 (2003)

40

Coda: een van de weinige nauwelijks nagevolgde suggesties in het plan van Frans van Kuyck was dat vanaf 15 augustus 1913 elke Antwerpse familie zou beginnen met ‘moederarchieven’: “een bijzonder album waarin de moeder de gedenkenissen, haarlokken, portretten, brieven, enz. van elk harer kinderen zou bewaren.” Naar aanleiding de Erfgoeddag is de suggestie misschien het heroverwegen waard. Mensen met verzamelingen van haarlokken van hun voorouders kunnen vandaag met succes en voor weinig geld bij DNAonderzoekers terecht voor een wel heel moderne vorm van familiegeschiedenis. Zie hierover blz. 38. (Marc Jacobs, directeur van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur) 42 Volkskundemuseum (collectie over vooral Antwerpse volkscultuur) ●

Frans Van Kuyck (1852-1915), vatte in 1913 het plan op een moederdag te lanceren … op 15 augustus. Deze Antwerpse moederdag is tot vandaag zeer populair. Foto AMVC-Letterenhuis.

M 42. VOLKSKUNDEMUSEUM GILDEKAMERSSTRAAT 2-6, 2000 ANTWERPEN + 32 3 220 86 66 [email protected] HTTP://MUSEUM.ANTWERPEN.BE/VOLKSKUNDE/ TRAM 2, 3, 4, 7, 8, 10, 11 EN 15 (HALTE GROENPLAATS-POST). BUS 6/34 (HALTE SUIKERRUI-STEENPLEIN), 9, 18, 25 EN 26

In het museum maakt u kennis met het Vlaamse en het Antwerpse dagelijks leven in de 19de en de vroege 20ste eeuw. Er zijn drie thema’s: de levensloop, het dagelijks leven en ‘wereldberoemd in Antwerpen’. De diversiteit is zeer groot.

Bidprentje uit de 19de eeuw met foto’s, dikwijls de enige foto die van de overledene gemaakt werd. ©VVF

A 41. VLAAMSE VERENIGING VOOR FAMILIEKUNDE NATIONAAL VZW NATIONAAL CENTRUM VOOR FAMILIEGESCHIEDENIS VAN HEYBEECKSTRAAT 3, 2170 ANTWERPEN MERKSEM + 32 3 646 99 88 [email protected] HTTP///USERS.PANDORA.BE/VVFMERKSEM TRAM 3 (HALTE BREDABAAN) BUS 33 (HALTE BREDABAAN)

Zowel de beginnende als de gevorderde genealoog krijgt in het Centrum een ruime keuze aan consultatiemogelijkheden aangeboden. Een gespecialiseerde bibliotheek

bevat ca. 15.000 boeken, 800 tijdschriften, bidprentjes, kiezerslijsten en nog veel meer! ★OPENDEUR De bibliotheek, de permanente tentoonstelling met onze meest unieke stukken en de zaal met bidprentjes en overlijdensberichten zijn te bezoeken. In verschillende standen kunt u de betekenis van uw naam opzoeken, info over familieverenigingen en over emigratie krijgen, een visuele familiegeschiedenis op computer bekijken en kennismaken met een nieuwe uitgave ‘Familieboek voor kinderen’. In de leeszaal kunt u van gedachten wisselen met onze medewerkers.

★TENTOONSTELLING: TRAP OP. TRAP AF – DE LEVENSLOOP Mensen brengen structuur aan in de tijd. Dat doen we o.m. door momenten in ons leven te markeren. Vaste overgangsmomenten in een mensenleven zijn: geboorte en dood, de opname in de groep van volwassenen, het huwelijk, het einde van het actieve leven. De familie speelt hierbij een vooraanstaande rol. Het Volkskundemuseum laat u zien hoe de levensloop in de 19de en het begin van de 20ste eeuw werd beleefd en hoe hij vorm kreeg. Maak kennis met uw familie uit 1880! • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

★FAMILIESPEL OM MEE TE NEMEN Zie ‘Musea stad Antwerpen’.

Gelukwensen ter gelegenheid van een huwelijk. © Collectie Volkskundemuseum Antwerpen

M 43. VOLKSMUSEUM DEURNE VZW TURNINUM KORAALPLAATS 2, 2100 ANTWERPEN - DEURNE + 32 3 326 75 98 [email protected]

• OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR TRAM 10 (HALTE COGELSPLEIN)

☺

In een zevental oude arbeiderswoningen en een wagensmidse biedt het museum een getrouwe reconstructie van leven en werken van de gewone werkman begin 20ste eeuw.

Familie Vermeiren. ©Volksmuseum Deurne


y

★ZOEKTOCHT Speciaal voor de Erfgoeddag wordt een kleine zoektocht ingericht. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y☺

★CADEAU: ‘WAT ZIT ER IN MIJN FAMILIE?’ Een handige wegwijzer voor familieonderzoek: voor de speurneuzen. • GRATIS, ZIE BINNENIN DEZE BROCHURE

41

★OPENDEUR: KEN JE DE ROSSE VAN RIEL SOMS NOG? • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

★WANDELING: ONS DORP, ZIJN KERK EN ZIJN BEWONERS! i.s.m. St.Fredegandusgezellen, (bezoek St.Fredeganduskerk) • OM 13.30 UUR • RESERVATIE: BIJ LUDO PEETERS, + 32 3 326 75 98 OF [email protected] , 2 X 35 PLAATSEN

y


In puritate mentis - In zuiverheid van geest Zo luidt de wapenspreuk van Antwerpen. Maar wat is een wapenspreuk? Wie kan er een dragen? Wat moet erin staan? Moet zo’n spreuk in het Latijn? Een beknopt antwoord op al uw vragen over wapenspreuken. Een wapenspreuk is een kernachtige, bij voorkeur korte en snedige spreuk. Ze verwijst naar gedenkwaardige prestaties, een deugdzame eigenschap of een dito doel. Zoals het wapenschild is de wapenspreuk vaak erfelijk, maar een noodzaak is dat niet. Als er een wapenschild is, staat de spreuk onder het schild in een banderol. Niet alleen vorsten en edelen maar ook ‘gewone’ burgers voerden een wapenspreuk. Beroemde drukkers bijvoorbeeld plaatsten hun spreuk op de eerste bladzijden van hun boeken, dikwijls zonder wapenschild. Gilden, rederijkerskamers, stichtingen, landen, steden, bisschoppen, abdijen, pausen en andere personen of groepen: allemaal voerden en voeren ze (al dan niet erfelijke) wapenspreuken. Er bestonden en bestaan ook persoonlijke wapenspreuken, die maar door één persoon worden gevoerd. Hoe dan ook, iedereen kan een wapenspreuk voeren. Wapenspreuken kunnen diepzinnig zijn. Er kan meer dan één betekenis in schuilen of ze kunnen zinspelen op een wapenfiguur in het schild en ‘sprekend’ zijn. In dat laatste geval alluderen ze op de naam of de typerende activiteit van een familie of een groep die een bepaald schild voert. Dat kan net zo goed een loge van vrijmetselaars zijn als een vroom gezelschap, een ludiek gegeven zowel

als iets serieus. Uitzonderlijk kunnen wapenspreuken agressief en zelfs boosaardig overkomen, als men er een ideologisch onfris doel mee propageert. Er zijn dan ook ontaarde spreuken, zoals het horribele Gott mit uns, dat men gegraveerd of met edelmetaal ingelegd aantreft op nazimemorabilia. Zoals de hele heraldiek kent ook de wapenspreuk geen eenduidige morele wetten. Maar de meeste wapenspreuken zullen een deugdzame menselijke eigenschap of een ondubbelzinnig positieve prestatie evoceren… Let wel: een wapenkreet is geen wapenspreuk. Op het slagveld riep men de wapenkreet, meestal de naam van een familiestam — zoals Berthout! —, om elkaar te herkennen en moed in te spreken. Wapenkreten dateren uit de Middeleeuwen. Men vindt ze niet onder het schild maar erboven. Wapenspreuken zijn even oud als de wapenkunde zelf, maar ze werden later dan de kreten in brede kring gangbaar. (Jan Van Helmont, uitgever) 15 Kring voor Heemkunde Wilrica, ● 33 Sint● Fredeganduskerk, ● 46 Zilvermuseum Wapenspreuken van Christoffel Plantin: ‘Labore et constantia’ en van De Limburg Stirum: ‘Je marche droit’. ©Jan Van Helmont

T WI NTI G WAP E N S P R E U K E N Wie een wapenspreuk opstelt, doet dat in de taal van zijn keuze. Dat blijkt uit de voorbeelden die hieronder volgen. Daar blijkt ook uit dat het Latijn, de taal van de Kerk en van de humanisten, en het Frans, een tijd lang dé Europese taal, de meest gebruikte talen zijn.

Abdij van Tongerlo ..........................................Veritas vincit ...................................(Waarheid wint) Antwerpen.........................................................In puritate mentis ..........................(In zuiverheid van geest) België .................................................................L’union fait la force........................(Eendracht maakt macht) (Correcter: Door eendracht sterk) Charles, prince of Wales ................................Ich dien.............................................(Ik dien) Godfried Danneels ..........................................Apparuit humanitas Dei nostri ...(Onze Gods menslievendheid is verschenen) Leo Delwaide.....................................................Recht door zee Desiderius Erasmus........................................Cedo nulli .........................................(Ik wijk voor niemand) Dirk Frimout.....................................................Sol omnibus lucet...........................(De zon schijnt voor iedereen) Van Gruuthuse .................................................Plus est en vous ..............................(Er is meer in u) Orde van de Kousenband ...............................Honni soit qui mal y pense...........(Wie er slecht over denkt, deugt niet) De Limburg Stirum .........................................Je marche droit................................(Ik volg de rechte weg) Maarten Luther................................................Mori saepe cogita ...........................(Denk dikwijls aan sterven) Mechelen ...........................................................In fide constans ..............................(Standvastig in ‘t geloof) De Merode .........................................................Plus d’honneur que d’honneurs ..(Liever eer dan eerbetuigingen) Nicolaes de Moij ..............................................Rien sans peine...............................(Niets zonder moeite) Nederland..........................................................Je maintiendrai ...............................(Ik zal handhaven) (Correcter: Ik zal standhouden) Christoffel Plantin..........................................Labore et constantia......................(Vlijtig voortwerken) De Prêt de Calesberg.......................................Prêt à faire le bien..........................(Bereid om goed te doen) Diverse protestantse families (16de eeuw) ..Liever Turksch dan paapsch Ferdinand Suykens..........................................Fortiter in re, suaviter in modo ...(Hard in zaken, zacht in aanpak) (Jan Van Helmont, uitgever)

42

Jacobus Matthysen (1949-1935) en Joanna Sophia Simons (1846-1915) boerden vanaf 1874 in de aloude hoeve aan de Schriek. © Wijkwerking Mariaburg vzw

Feest van de Vrijzinnige Jeugd, 1952, Documentatiecentrum Karel Cuypers © Willy Govers

A

H

44. VRIJZINNIG STUDIE-, ARCHIEF- EN DOCUMENTATIECENTRUM KAREL CUYPERS

45. HEEMKUNDIG DOCUMENTATIECENTRUM WIJKWERKING MARIABURG

VSAD BREUGHELSTRAAT 60, 2018 ANTWERPEN + 32 3 281 59 95 [email protected] WWW.VSAD.BE TRAM 15 (HALTE BELGIËLEI)

Het VSAD Karel Cuypers legt zich toe op de valorisatie van het vrijzinnig cultureel erfgoed in Vlaanderen. Het ontsluit archieven van verenigingen en particulieren, en verzamelt documentatie over de geschiedenis van de vrijzinnigheid. ★TENTOONSTELLING: DE FEESTEN VAN DE VRIJZINNIGE JEUGD Foto’s, affiches en ander archiefmateriaal van de Feesten van de Vrijzinnige jeugd die sedert W.O. 2 in het Antwerpse worden ingericht. Scholieren van het Antwerpse stadsonderwijs en andere instellingen van het officieel neutraal onderwijs, in het bijzonder leerlingen van de cursus niet-confessionele zedenleer, vinden elkaar daar in een gezellig samenzijn dat opgevrolijkt wordt door muziek, variété en de viering van het ‘vrijzinnig zijn’. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

SCHRIEK 360, 2180 ANTWERPEN - EKEREN + 32 3 605 73 61 BUS 65 EN 73 (HALTE KAPELSESTEENWEG, DE CYCLE) EN STATION SINT-MARIABURG

★TENTOONSTELLING: DE OUDSTE MARIABURGSE FAMILIES Tentoonstelling over de bewoners van Katerheide, Schriek en Bist bij het ontstaan van het Nieuw Kwartier in 1996. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

M 46. ZILVERMUSEUM STERCKSHOF PROVINCIE ANTWERPEN KASTEEL STERCKSHOF CORNELISSENLAAN, 2100 ANTWERPEN DEURNE + 32 3 360 52 50 [email protected] WWW.ZILVERMUSEUM.BE TRAM 10 EN 24 BUS 18, 41 EN 42

Het Zilvermuseum Sterckshof is een museum in een park aan de rand van de stad Antwerpen: een ontdekkingstocht in een pittoresk kasteel naar de schatten van de Belgische edelsmeedkunst van de 16de tot en met de 21ste eeuw.

★OPENDEUR: ’T ZIT NIET ALLEEN IN DE FAMILIE! Wie was Gerard Sterck, die zijn naam gaf aan het kasteel Sterckshof? En Pierre Lunden, Gaspar Ducci of Henri Reniers? Maar ook de families van de Werve of Friling-Kums, Van Herck of Solvay zijn verbonden met het Zilvermuseum. ’t Zit niet alleen in de familie, maar ook op wapenschilden, gravures, grafmonumenten en plafondschilderingen. Vele families geven op diverse manieren hun geschiedenis prijs in het Zilvermuseum Sterckshof. Kom op de Erfgoeddag met uw familie naar dit pittoreske kasteel!

★LEZING: OVER ROUWBORDEN OF OBIITS Stefan Crick van het Jacques Baron Le Roy Genootschap vertelt over de omvangrijke collectie rouwborden of obiits van het Zilvermuseum Sterckshof.

★LEZING: ZET EENS EEN (STAM)BOOMPJE OP OVER JE FAMILIE! Dirk van Bogaert vertelt alles over genealogieën, kwartierstaten, parentelen en de vraag ‘waar kom ik vandaan?’. Hij legt je uit hoe je zelf aan je familiestamboom begint.

y

★LEZING: CORPUS ADAGIORUM Het Zilvermuseum bezit de grootste verzameling wapenspreuken ter wereld. Jan van Helmont geeft toelichting bij deze verzameling heraldische leuzen. • OM 16 UUR

y

★ZOEKTOCHT: OP ZOEK NAAR SPOREN VAN RIDDERS OF RIDDERSPOREN? Terwijl je ouders een van de drie lezingen volgen in het museum, kan je ondertussen zelf op zoek naar familiesporen in het kasteel! Misschien kom je ergens wel een overjaarse ridder tegen in het Sterckshof! • TUSSEN 14 EN 17 UUR

y☺

• OM 14 UUR

y

KONINGIN ASTRIDPLEIN 26, 2018 ANTWERPEN + 32 3 202 45 40 [email protected] WWW.ZOOANTWERPEN.BE

• OM 15 UUR


y

O 47. ZOO - KONINKLIJKE MAATSCHAPPIJ VOOR DIERKUNDE VAN ANTWERPEN

TRAM 2 EN 15 (HALTE CENTRAAL STATION), 3 (HALTE PREMETRO STATION ASTRID), 10, 11, 12 EN 24 (HALTE GEMEENTESTRAAT). BUS 16, 17, 18, 27, 31 EN 32 (HALTE CENTRAAL STATION) 23, 33, 36 (HALTE KONINGIN ASTRIDPLEIN)

De Zoo van Antwerpen beperkt zich allang niet meer tot het tonen van een omvangrijke dierenverzameling. Er wordt ook aan wetenschappelijk onderzoek gedaan en natuurbescherming. ★RONDLEIDING: DE FAMILIE L’HOËST EN DE ZOOGESCHIEDENIS Onder begeleiding van een Zoogids krijgt u een korte rondleiding in en om de Beheerraadzaal van de Kon. Mij. Dierkunde Antwerpen. Foto- en archiefmateriaal, kunstobjecten e.a. illustreren welke belangrijke stempel de familie L’Hoëst heeft gedrukt op de Zoogeschiedenis. Deelnemers aan de Erfgoeddag kunnen deze rondleiding van ca. 15-20 minuten gratis volgen met een gids. Het verzamelpunt zal aangegeven zijn op het inkomplein van de Zoo. Een verder bezoek aan de Zoo is niet inbegrepen. • OPEN TUSSEN 10 EN 18 UUR

y

Voormalig Zoo-directeur Michel L’Hoëst en zijn familie drukten hun stempel op de Zoogeschiedenis. ©Zoo, Foto Peter Orye

Obiit of rouwbord van Marguerite Hellincx, gestorven op 8 december 1707 ©Zilvermuseum Sterckshof.

43


Antwerpen, zijn burgemeesters en hun namen

Wat vertellen de familienamen van Antwerpens laatste burgemeesters over hun afkomst?

- De naam Jans(s)en(s) is in de provincie Antwerpen onevenredig sterk vertegenwoordigd, met bijna 40% van alle Belgische Jans(s)ensen. We kunnen dus om te beginnen beweren dat burgemeester Janssens naamkundig een Patrick Modaal is. - Ook burgemeester Cools is een representatieve Antwerpenaar: niet minder dan 58 % van alle Belgische Coolsen woont in de provincie. Andere Antwerpenaren die eveneens van een Nikolaas of Niklaas afstammen, heten dan weer Claes of Claesen(s), Claessen(s), waarmee ze bijna 37% van alle Belgische Klazen vertegenwoordigen. De families Claeys en Claeyssens evenwel wonen voor nagenoeg 79% in Westen Oost-Vlaanderen. - Burgemeester Frans Van Cauwelaert (1880-1961), is geboren in OnzeLieve-Vrouw-Lombeek (Vlaams-Brabant). Zijn naam komt ook overwegend in Brussel en Vlaams-Brabant voor. Toch kwam Van Cauwelaert in Antwerpen heel wat dichter bij zijn roots. De plaatsnaam Koude Laar - een koude, verlaten open plaats in een bos, verlaten bosweide vinden we in 1271 in Wommelgem (Coudelaer) en in de 13de eeuw in Deurne (Couwelaer). De Antwerpse historicus Prims vermeldt al in 1280 ene Arnold van Coudelaer. - Burgemeester Camiel Huysmans (1871-1968), hoewel in het Limburgse Bilzen geboren, moet zich met zijn huiselijke naam huisman in Antwerpen goed thuis gevoeld hebben: 63,5 % van alle Huysmansen woont in de provincie Antwerpen.

BURGEMEESTER ROCKOX Van waard tot burgemeester, het verhaal van vier generaties Rockox en van hoe de naam uitstierf. Wie op zoek gaat naar de herkomst van de zeldzame naam die de befaamde Antwerpse burgemeester Nicolaas Rockox (1560-1640) droeg, een tijdgenoot en vriend van Rubens, belandt in het 14deeeuwse Turnhout, bij ene Johannes Rokoc. Zijn naam betekent ‘rode kok’ of ‘poon, zeehaan, roodbaard’ en is dus een bijnaam. Halfweg in de 15de eeuw - we maken een sprong van meer dan honderd jaar - is een zekere Nicolaas Rockox waard van de grote afspanning ‘Den Rooden Scilt’ op de Oude Korenmarkt in Antwerpen. Hij is gehuwd met Margaretha de Brueckere en samen hebben ze zes kinderen. Dit zijn de overgrootouders van burgemeester Nicolaas Rockox. Een van de zes kinderen, Adriaan Rockox (1460-1540), is de grootvader van de latere burgemeester. Hij studeert rechten, behaalt een graad en kan zo toetreden tot de ‘noblesse de robe’, waardoor hij een wapenschild mag dragen. Adriaan is gehuwd met Catharina van Overhoff, ook genoemd Liedekercke (1486-1549), telg van een adellijke familie uit Roosendaal. De familie woont in de chique Keizerstraat en staat afgebeeld op het drieluik Het laatste oordeel van Jan Sanders van Hemessen (ca. 1500-na 1563), dat in de Sint-Jacobskerk hangt. Drie zonen en tien dochters worden uit dit huwelijk geboren. Twee

- Burgemeester Lode Craeybeckx (1897-1976) droeg een weinig frequente naam, ook als we er alle varianten bijtellen, zoals (van) Craybeek, (van) Craybex, Crayebeckx, Craybeek(x), van Crabeeks, Crabeek, Crebeek enz. Het is geen autochtone Antwerpse familienaam, want hij stamt uit Kruibeke in het naburige Waasland. - Burgemeester(es) Leona Detiège is nog veel minder autochtoon, zij stamt zonder de minste twijfel uit de streek van Luik. De familienaam is niet erg frequent, hij komt 56 keer voor in de provincie Luik, 44 keer in Vlaams-Brabant en 38 maal in de Antwerpse provincie, wat erop wijst dat hij hier al goed vertegenwoordigd is. Tiège is een plaatsnaam in Sart-lez-Spa, Beaufays, Tavier-en-Condroz enz. en betekent ‘aardeweg’. Als we de naam op zijn Luiks willen uitspreken, moeten we ‘detiedzj’ zeggen, zoals de Luikenaren ook Liège als ‘liedzj’ uitspreken. Er zullen wel meer Luikenaren naar de Antwerpse metropool afgezakt zijn, want ook de naam Liégeois is er goed vertegenwoordigd.

(Frans Debrabandere, secretaris-generaal van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie) 1 Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis (socialistische politieke dynastieën) ●

zonen, Jan en Nicolaas, worden schepen en Nicolaas wordt zelfs zevenmaal binnenburgemeester. Ze sterven beiden ongehuwd. De derde zoon, Adriaan (1525-1570), huwt met Isabella van Olmen, uit een andere bekende Antwerpse familie. Dit zijn de ouders van ‘onze’ Nicolaas Rockox de jongere, en van nog twee zonen: Adriaan (?-1638) en Jan (1570-1619). Adriaan is kanunnik en Jan sterft zonder kinderen na te laten. Nicolaas Rockox (1560-1640) huwt met Adriana Perez (1568-1619), dochter van Luis Perez en Maria van Berchem. Perez was groothandelaar en bankier in Antwerpen. Adriana en Nicolaas hebben geen kinderen, maar Adriaan van den Heetvelde, een neef van de burgemeester, neemt na diens dood de naam en de wapens van Rockox aan en wordt ook eigenaar van Rockox’ woning ‘Den Gulden Rinck’. Op die manier zou hij de naam Rockox voortzetten. Maar zijn vier kinderen sterven zonder nazaten. De naam Rockox wordt dan ook niet voortgezet.

44

(Hildegard Van de Velde, conservator van het Rockoxhuis) 11 KBC-Rockoxhuis, ● 25 Onze-Lieve-Vrouwekathedraal (Nicolaas Rockox op Rubens’ Kruisafneming) ●

DEELNEMER

10U

11U

12U

13U

14U

15U

16U

17U

18U

1. AMSAB - INSTITUUT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS 2. AMVC-LETTERENHUIS

RONDLEIDINGEN

RONDLEIDINGEN

3. DIAMANTMUSEUM 4. DISTRICTSHUIS BEZALI

STAMBOOM MAKEN

5. DOCUMENTATIECENTRUM ANTWERPSE NOORDERPOLDERS

STAMBOOM MAKEN DOORLOPEND FILMVOORSTELLINGEN

6. EHA! ECOHUIS ANTWERPEN

OM HET UUR SPROOKJESVERTELLINGEN RONDLEIDINGEN SCHOONSELHOF RONDLEIDINGEN SCHOONSELHOF RUBENSREÜNIE TURKSE DANS

7. ERFGOEDCEL ANTWERPEN 8. ETNOGRAFISCH MUSEUM ANTWERPEN 9. FOTOMUSEUM PROVINCIE ANTWERPEN

DOORLOPEND FAMILIEPORTRETTERINGEN

10. HET UITZICHT VZW

OM HET UUR VERTELVOORSTELLINGEN

11. KBC ROCKOXHUIS

DOORLOPEND ZOEKTOCHT

12. KMSKA

RONDLEIDINGEN

13. KONINKLIJKE KRING VOOR HEEMKUNDE MERKSEM VZW 14. KRING VOOR HEEMKUNDE EN VOLKSOPLEIDING GITSCHOTELBUURSCHAP - BORGERHOUT 15. KRING VOOR HEEMKUNDE WILRICA VZW

DOORLOPEND FILM/DIA/VIDEO

16. MINERALOGISCHE MUSEUM 17. MUHKA - MUSEUM VAN HEDENDAAGSE KUNST ANTWERPEN

DOORLOPEND BOEKENVERKOOP

18. MUSEA STAD ANTWERPEN

DOORLOPEND BOEKENVERKOOP

19. MUSEUM MAAGDENHUIS 20. MUSEUM PLANTIN-MORETUS EN STEDELIJK PRENTENKABINET

VOORSTELL VOORSTELL VOORSTELL VOORSTELL

21. MUSEUM POORTERSWONING 22. MUSEUM VLEESHUIS 23. NATIONAAL MUSEUM EN ARCHIEF VAN DOUANE EN ACCIJNZEN VZW 24. NATIONAAL SCHEEPVAARTMUSEUM 25. OCMW RUST- EN VERZORGINGSTEHUIZEN ANTWERPEN

FAMILIEGERECHTEN EN/OF -HAPJES

26. ONZE-LIEVE-VROUWEKATHEDRAAL

RONDLEIDINGEN

27. OPENLUCHTMUSEUM VOOR BEELDHOUWKUNST MIDDELHEIM 28. RIJKSARCHIEF ANTWERPEN 29. RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM ANTWERPEN 30. SAINT BONIFACE ANGLICAN CHURCH

OM HET UUR RONDLEIDINGEN

31. SINT-ANDRIESKERK


32. SINT-BENEDIKTUSKERK 33. SINT-FREDEGANDUSKERK


34. SINT-JACOBSKERK 35. SINT-PAULUSKERK

RONDLEIDING

36. STADSARCHIEF ANTWERPEN 37. STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN 38. STEDELIJK INFORMATIECENTRUM ARCHEOLOGIE EN MONUMENTENZORG 39. TOERISME ANTWERPEN

DOORLOPEND WANDELINGEN

40. VERENIGING VOOR KRUIS EN BEELD VZW

RONDLEIDING

41. VLAAMSE VERENIGING VOOR FAMILIEKUNDE NATIONAAL VZW

RONDLEIDING DOORLOPEND ZOEKTOCHT

42. VOLKSKUNDEMUSEUM 43. VOLKSMUSEUM DEURNE VZW

WANDELING

44. VRIJZINNIG STUDIE-, ARCHIEF- EN DOCUMENTATIECENTRUM KAREL CUYPERS 45. WIJKWERKING MARIABURG (HEEMKUNDIG DOCUMENTATIECENTRUM) DOORLOPEND ZOEKTOCHT LEZING LEZING LEZING

46. ZILVERMUSEUM STERCKSHOF PROVINCIE ANTWERPEN 47. ZOO - KONINKLIJKE MAATSCHAPPIJ VOOR DIERKUNDE VAN ANTWERPEN

T I J D S TA B E L : H O E G E B R U I K T U H E M ? Per deelnemer ziet u een doorlopende gekleurde balk. Deze balk duidt aan dat de betrokken deelnemer (gratis) doorlopend toegankelijk (voor een opendeur en eventueel een tentoonstelling) is. De kleur van de balk geeft aan welk soort erfgoedbewaarder de betrokken deelnemer is. Activiteiten (rondleidingen, lezingen, ...) die op precieze uren plaatsvinden, worden in de balk onder het precieze uur aangeduid. A ARCHIEVEN / BIBLIOTHEKEN / DOCUMENTATIECENTRA

H HEEMKUNDIGE VERZAMELINGEN

R RELIGIEUS ERFGOED

M MUSEA

O OVERIGE

Meer info

over de Erfgoeddag?

VÓÓR DE ERFGOEDDAG • Antwerps programma: Toerismelijn 03/232 01 03 • Vlaams programma: Vlaamse infolijn 0800/30 20 1 • www.erfgoeddag.be

TIJDENS DE ERFGOEDDAG Centraal infopunt: Mercator-Orteliushuis Het centrale Antwerpse infopunt op de Erfgoeddag is zelf een prachtig stukje erfgoed in hartje Antwerpen: het Mercator-Orteliushuis in de Kloosterstaat is een patriciërswoning uit de 16de17de eeuw met een rustige binnentuin. Op de benedenverdieping huist het Stedelijk Informatiecentrum voor archeologie en monumentenzorg ● 37 . U kunt er aan de informatiebalie terecht voor alle informatie over de Erfgoeddag Antwerpen. Mercator-Orteliushuis Kloosterstraat 15, 2000 Antwerpen Doorlopend open van 10 tot 18 uur T 03/232 92 08

CONSULANTEN De consulANTen van de stad Antwerpen staan op de Erfgoeddag klaar om wandelaars tekst en uitleg te geven bij het Antwerpse programma en hen, indien nodig, de weg te wijzen. U vindt de ConsulANTen in de hal van Centraal Station en aan de Wapper/Vogelenmarkt.

. AM SAB - INSTITUUT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS • 2. AMVC-LETTERENHUIS • 3. DIAMANTM USEUM Mercator-Orteliushuis, centraal infopunt in de Kloosterstaat P R OVI N C I E ANT WE RP E N • 4. D I STR I C TS H U I S B E Z AL I • 5. D O C U M E NTATI E C E NTR U M ANT WE RP S E NOORDERPOLDERS • 6. EHA!-ECOHUIS • 7. ERFGOEDCEL ANTWERPEN • 8. ETNOGRAFISCH M USEUM • 9. OTOM USEUM PROVINCIE ANTWERPEN • 10. HET UITZICHT VZW • 11. KBC ROCKOXHUIS • 12. KM SK A • 13. KONINKLIJKE KRING VOOR HEEMKUNDE M ERKSEM • 14. KRING VOOR HEEMKUNDE EN VOLKSOPLEIDING G ITS C H OTE L B U U R S C HAP - B O R G E R H O UT • 15. K R I N G VO O R H E E MK U N D E WI LR I C A VZ W • 16. M I N E RALO G I S C H E M U S E U M • 17. M U HK A - M U S E U M VAN H E D E N DA AG S E KU N ST ANT WE RPE N • 18. M U S EA STAD ANT WE RPE N • 19. M U S E U M MA AG D E N H U I S • 20. M U S E U M PL ANTI N - M O R E TU S E N STE D E LIJ K PR E NTE N K AB I N E T • 21. M U S E U M PO O RTE R SWO N I N G • 22. M U S E U M VLE E S H U I S • 23. NATI O NA AL M U S E U M E N AR C H I E F VAN D O UAN E E N ACC I J N Z E N VZ W • 24. NATI O NA AL SCHEEPVAARTM USEUM • 25. OCMW RUST- EN VERZORGINGSTEHUIZEN ANTWERPEN • 26. ONZE-LIEVEVR O UWE K ATH E D RA AL • 27. O P E N L U C HTM U S E U M VO O R B E E L DH O UWK U N ST M I D D E LH E I M • 28. RIJKSARCHIEF ANTWERPEN • 29. RIJN- EN BINNENVAARTM USEUM ANTWERPEN • 30. SAINT BONIFACE ANGLIC AN CHURCH • 31. SINT-ANDRIESKERK • 32. SINT-BENEDIKTUSKERK • 33. SINT-FREDEGANDUSKERK • 4. SINT-JACOBSKERK • 35. SINT-PAULUSKERK • 36. STADSARCHIEF ANTWERPEN • 37. STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN • 38. STEDELIJK INFORMATIECENTRUM ARCHEOLOGIE EN M ONUM ENTENZORG • 39. TOERISM E ANT WE RPE N • 40. VE R E N I G I N G VO O R KR U I S E N B E E LD VZ W • 41. VL A AM S E VE R E N I G I N G VO O R AM ILIEKUNDE NATIONAAL VZW • 42. VOLKSKUNDEM USEUM • 43. VOLKSM USEUM DEURNE VZW • 44. VR I J Z I N N I G STU D I E -, AR C H I E F- E N D O C U M E NTATI E C E NTR U M K AR E L C UYP E R S • 45. H E E MK U N D I G D O C U M E NTATI E C E NTR U M WIJ KWE R KI N G MAR IAB U R G • 46. ZI LVE R M U S E U M STE R C KS H O F PR OVI N C I E ANT WE RP E N • 47. Z O O - KO N I N K L I J K E M A ATS C HAP P I J VO O R D I E R K U N D E VAN ANT WE RP E N

R R R 31. SINT-ANDRIESKERK

Recommend Documents