Quickscan MKB-Retail 2013 samenvatting

Quickscan MKB-Retail 2013 samenvatting Vraag & aanbod personeel in de retail sector KBB 2013.02 Curaçao, februari 2014 Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Curaçao

kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven curaÇao tel 840 2777 email [email protected] website www.kbbcuracao.com

Samenvatting Hierbij treft u de samenvatting aan van het rapport quickscan “Retail” 2013. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Ontwikkeling in het kader van haar arbeidsmarktbeleid. De Retail als sector kent een grote diversiteit zowel in omvang als aanbod en wordt op Curaçao niet vertegenwoordigd op het niveau van product- of vakmanschap. Wel zijn er locatiegebonden belangenverenigingen die invulling geven aan een gezamenlijk marketingbeleid. Als het gaat om personeelsgerelateerde zaken is er geen collectief initiatief bekend en wordt naar eigen inzicht en naar gelang de zakelijke vooruitzichten personeel al dan niet tijdelijk ingezet. De sector wordt dan ook gekenmerkt door een flinke dynamiek, direct gekoppeld aan de economie en daarmee het vertrouwen van de consument. Onderscheid in kwaliteit is essentieel in de sector en de invloed van de kwaliteit van de medewerkers groot. De directe klanten servicegerichte benadering van elke individuele klant door de medewerkers blijft een constante uitdaging voor de continuïteit van het bedrijf en daarmee de werkgelegenheid. Zeker in een tijdperk waarin online winkelen een steeds grotere rol speelt. Inzicht in de behoefte en daar op inspelen met het aanbod van onderwijs, trainingen en arbeidsmarktbeleid is een van de voorwaarden. Met deze quickscan is een aanzet gedaan om de actuele status van vraag en aanbod in kaart te brengen om dit mogelijk te maken.

KBB 2013.02

februari 2014

1

Samenvatting Quickscan MKB-Retail

Onderzoek De quickscan heeft als doel om de congruentie tussen de vraag en het aanbod voor de retailsector op Curaçao in kaart te brengen. Uit onderzoek moet blijken hoe de samenstelling van het personeelsbestand binnen de retailsector er uitziet, hoe groot het personeelsbestand is en of er voldoende gekwalificeerd personeel op Curaçao aanwezig is of in de nabije toekomst zal zijn, om in de behoefte van de sector te kunnen voorzien. Onder retail wordt in het kader van dit onderzoek het leveren van fysieke producten verstaan, door midden- en kleinbedrijf. Voor de afbakening hiervan hanteert KBB de definitie zoals ook door het Curaçaose Centraal Bureau voor Statistiek 1 wordt gebruikt en is uitsluitend gekeken naar bedrijfsgrootte. Vragen die aan de sector werden voorgelegd betrof het aantal medewerkers gespecificeerd naar beroep/functie, het werven van personeel, geschiktheid van medewerkers, de voor de retail sector relevante opleidingen en in hoeverre het onderwijs aansluit op de behoefte. In totaal zijn er 538 bedrijven geïnterviewd. Op basis van het geschatte aantal van 650 binnen de definitie van deze QuickScan vallende retailbedrijven op het eiland, betekent dit een respons van 82,5%. De grootste subsector zijn de winkels in overige artikelen. Ruim de helft van alle bezochte retailbedrijven valt onder deze subsector. Figuur 5: verdeling respondenten retail naar subsector

Central Bureau of Statistics (2012), Ontwikkeling van het midden- en kleinbedrijf in Curaçao van 2008 – 2009, in Modus Statisch Magazine, Jaargang 10 / nr. 2 / 2012, pg. 22 - 36

1

KBB 2013.02

februari 2014

2


Via schoolbesturen, scholen en het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport (OWCS) zijn specifieke data opgevraagd, gerelateerd aan instroom en uitstroom uit relevante opleidingsrichtingen. Er is geen centrale database beschikbaar met deze cijfers waardoor elk opleidingsinstituut apart is gevraagd cijfers aan te leveren. Van de 12 opleidingsinstituten hebben 3 organisaties de cijfers beschikbaar gesteld. Tevens is met vertegenwoordigers van zowel onderwijs als de sector in groepsverband gesproken over de beleving van de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt om hierover een beter beeld te krijgen.

Arbeidsmarktsituatie Op Curaçao komen vooral jongeren erg moeilijk aan een baan. Het jeugdwerkloosheidspercentage is tussen 2011 en 2013 gestegen van 24,7% naar 37,2% en is daar mee veruit het hoogste in de regio. Op Curaçao zijn het vooral schoolverlaters die erg moeilijk aan een baan komen. Figuur 3: overzicht ontwikkeling werkloosheid Curaçao 2008 - 2013

Uit de in 2012 door het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) 2 uitgevoerde conjunctuurenquête blijkt de (detail)handel van alle sectoren het minste vertrouwen in de toekomst te hebben, meer dan 40% van de bedrijven uit deze sector geeft aan géén vertrouwen in de toekomst te hebben. Opvallend is ook dat de kleine bedrijven beduidend negatiever zijn dan de grote bedrijven.

2

Centraal Bureau voor de Statistiek (2013), Resultaten Conjunctuurenquete 2012.

KBB 2013.02

februari 2014

3


Niet onlogisch, aangezien retailbedrijven de teruggang in economie het snelst voelen in koopgedrag van de consument. Een economische crisis inclusief stijging van werkloosheid leidt gemakkelijk tot een negatief effect op het koopgedrag van burgers. Een door de Centrale Bank uitgevoerd onderzoek naar schaduweconomieën op de Antilliaanse eilanden 3 laat zien dat in de retailsector het aandeel van de schaduweconomie het grootst is. Het betreft illegale activiteiten of legale activiteiten die bewust buiten het zicht van autoriteiten worden uitgevoerd. Dat er een link bestaat tussen het hoge werkloosheidspercentage en de aanwezigheid van een relatief grote schaduweconomie is waarschijnlijk. De Centrale Bank (2008) 4 onderzocht de zogenaamde “unemployment trap”, oftewel een situatie waarin het voor mensen aantrekkelijker is om werkloos te zijn en het hebben van een officiële baan hen nauwelijks voordelen oplevert, onder andere vanwege de relatief lage lonen en het gemak waarmee in de schaduweconomie (meer) geld verdiend kan worden, eventueel in combinatie met een onderstanduitkering. In het strategierapport voor duurzame economische ontwikkeling dat recentelijk in opdracht van het Curaçaose Ministerie van Algemene Zaken (TAC, 2013) 5 is gepresenteerd, wordt ook een indicatie gegeven om hoeveel arbeidsplaatsen het gaat en noemt aanvullend het aantal op dat moment bekende vacatures. In 2006 waren er 9.971 werknemers werkzaam in de wholesale & retailsector met 137 vacatures. Als het aantal arbeidsplaatsen als uitgangspunt wordt genomen voor de bepaling van de sectorgrootte, kan de conclusie getrokken worden dat de wholesale & retailsector de grootste werkgever is op het eiland. In 2006 viel 22,5 % van alle werknemers op Curaçao onder deze sector. Deze quickscan betreft alleen de retailsector.

Opleidingsniveau, vacatures en mobiliteit In totaal waren er in 2012 bij de 538 retailbedrijven die de vragenlijst hebben ingevuld 3.517 medewerkers werkzaam. De functie die het meest voorkomt in de retailsector is de functie verkoopmedewerker. Ruim de helft (55,9%) van alle medewerkers in de retailsector is verkoopmedewerker. De meeste verkoopmedewerkers hebben een VSBO opleidingsachtergrond, dat is bij 58,6% het geval. Opvallend is dat ook een aanzienlijk deel van alle verkoopmedewerkers in de retailsector geen opleidingsachtergrond heeft. Carolina, M. & Pau, L. (2007). The shadow economy in the Netherlands Antilles, Central Bank Netherlands Antilles Carolina, M. & Pau, L. (2008). The reservation wage of unemployed job seekers in Curaçao, Central Bank Netherlands Antilles 5 TAC Applied Economic & Financial Research (2013). Strategies for sustainable long term economic development in Curacao. Fourth Draft Report10 April 2013, Ministry of General Affairs 3 4

KBB 2013.02

februari 2014

4


Bijna 1 op de 5 medewerkers (19,8%) heeft alleen basischool gevolgd. HBO en WO functies zijn in de retailsector met 6,9% sterk ondervertegenwoordigd. Met een VSBO diploma blijkt het gemakkelijk een baan te vinden in de retailsector, ongeveer de helft van alle medewerkers in deze sector heeft dit opleidingsniveau. Figuur 10: overzicht opleidingsachtergrond personeel retailsector 6.9%

19.1%

11.3%

FO VSBO HAVO/VWO SBO

12.7%

HBO/WO

50.0%

Figuur 11: overzicht aantal werknemers gespecificeerd naar functie en opleidingsniveau

In 2012 zijn er in totaal 385 mensen uitgestroomd (pensioen, ontslag, vervallen functie, afronding project, etc.). De meeste vacatures worden weer ingevuld, er is slechts een klein gedeelte (8,4%) wat in 2012 niet werd ingevuld. Onder verkoopmedewerkers op VSBO niveau blijkt het meeste verloop te zijn.

KBB 2013.02

februari 2014

5


Vaardigheden & competenties Hoewel een aantal respondenten aangeeft graag verbetering te zien in houding, sociale vaardigheden en servicegerichtheid van de medewerkers, zijn ze behoorlijk tevreden over de kwaliteit van hun medewerkers. Hen is gevraagd een rapportcijfer te geven voor het opleidingsniveau, de kennis, competenties & vaardigheden en motivatie & beroepshouding. Voor alle aspecten wordt tussen de 7,5 en een 8 gegeven. Wel wordt opgemerkt dat er meer aandacht zou moeten zijn op scholen voor service-gerichtheid en zelfstandigheid. De vertegenwoordigers van zowel onderwijs- als arbeidsmarkt onderschrijven het belang van een beter taalniveau, met name Engels en Spaans. De economische situatie (minder omzet) speelt een rol bij de motivatie van medewerkers.

Onderwijsaanbod Het huidige opleidingsaanbod wordt het bedrijfsleven binnen de sector als erg specifiek ervaren, gedetailleerde specialistische opleidingen terwijl de retailsector vooral behoefte heeft aan jongeren die over goede algemene vaardigheden beschikken. De retailsector kiest gemakkelijk voor buitenlandse medewerkers omdat die in ieder geval beter Spaans en/of Engels spreken en over het algemeen meer service minded zijn. Er zijn een aantal specifiek op de retailsector gerichte opleidingen op Curaçao op verschillende niveau’s:, enkele op managementniveau, opleidingen gericht op een functie als verkoopmedewerker en opleidingen gericht op administratieve ondersteunende functies. Kwantitatieve cijfers over instroom en uitstroom ontbreken helaas.

Conclusies en aanbevelingen Samenstelling retailsector De retailsector is een grote sector op Curaçao, zowel als gekeken wordt naar het aandeel wat deze sector heeft in het Bruto Nationaal Product als in het aantal mensen wat binnen deze sector werkzaam is. De retailsector bestaat hoofdzakelijk (ruim 53,5%) uit winkels die vallen onder de subsector “overige artikelen”.

KBB 2013.02

februari 2014

6


De categorie “overige artikelen” bestaat voornamelijk uit kleding- en schoenenwinkels (57,6%). De tweede grootste subsector zijn de supermarkten en minimarkets, zij maken ongeveer 1/5 (21,2%) van de totale retailsector uit. KBB heeft zich in deze QuickScan enkel op de MKB gericht en ook een aantal subsectoren buiten beschouwing gelaten omdat daar een aparte QuickScan voor uitgegeven wordt. Dat verklaart de grote verschillen in aantal medewerkers die in het KBB onderzoek zijn gevonden en in het TAC rapport, waarin de totale handelssector, dus retail en wholesale wordt meegenomen. Uit de QuickScan blijkt dat bij de 538 bezochte bedrijven in totaal 3.517 mensen werken. Aangegeven is dat ingeschat wordt dat de totale retailsector, die binnen de definitie van deze QuickScan valt, bestaat uit ongeveer 650 bedrijven. Omgerekend heeft deze totale sector bij benadering in totaal ongeveer 4.250 werknemers. Gemiddeld werken er bij de in dit onderzoek bezochte retailbedrijven iets meer dan 6 mensen. Het merendeel, bijna ¾ valt dan ook onder de categorie microbedrijven. Opvallend is dat in de retailsector relatief weinig hoogopgeleide mensen werkzaam zijn. Laagopgeleide mensen zijn sterk oververtegenwoordigd en ook mensen zonder schooldiploma vinden relatief gemakkelijk werk binnen deze sector. Veruit de meeste werkgelegenheid is terug te vinden in de functies verkoopmedewerker. Van alle verkoopmedewerkers heeft 19,8% geen middelbare school diploma gehaald en heeft 58,6% feitelijk ook geen startkwalificatie met enkel een VSBO diploma. Enkel op de specifieke en managementfuncties zijn hoger opgeleiden terug te vinden. In de retailsector heeft slechts 6,9% van alle medewerkers een HBO of WO achtergrond.

Vinden en binden personeel De retailsector heeft niet heel veel moeite om aan personeel te komen. Er is wel sprake van een behoorlijk verloop, met name onder verkoopmedewerkers. Dat heeft volgens de respondenten te maken met het feit dat hoewel functies relatief gemakkelijk ingevuld worden, een mismatch vaak voorkomt. In het algemeen vindt het bedrijfsleven jongeren niet over voldoende vaardigheden beschikken om de functie goed uit te kunnen oefenen. Dat heeft in hun beleving te maken met zowel mentaliteit van de jongeren als een niet goed aansluiten van het onderwijs op de arbeidsmarkt.

KBB 2013.02

februari 2014

7


Discrepantie onderwijs en arbeidsmarkt De retailsector stelt geen strenge eisen aan het onderwijsveld voor wat betreft specifieke vakopleidingen. Ze zijn van mening dat de vaktechnische aspecten in de retailsector dusdanig bedrijfsspecifiek zijn dat jongeren deze vaardigheden vooral in de praktijk moeten leren. Daarbij wordt initiatief van zowel de jongere als het bedrijf verwacht. Van een jongere wordt een pro-actieve en assertieve houding verwacht. Maar tegelijkertijd realiseert de sector zich wel dat ook zij zelf meer moeten investeren in het bieden van kansen aan jongeren om de praktijk te leren. Zoals eerder aangegeven bestaat de personeelsaanvoer voornamelijk uit laagopgeleide jongeren met of zonder afgerond VSBO-diploma. Daar zit meteen een gedeelte van het pijnpunt, VSBO is geen eindonderwijs en richt zich dus ook niet op het afleveren van “pasklare” arbeidskrachten. De realiteit is dat er wel behoorlijk veel jongeren met een al dan niet afgeronde VSBO opleiding binnen de retailsector de arbeidsmarkt opstromen. De capaciteiten die de retailsector bij deze jongeren het meeste mist zijn het redelijk goed beheersen van meerdere talen, met name Engels en Spaans en de nodige sociale vaardigheden. Van een verkoopmedewerker wordt verwacht dat deze servicegericht is, vragen kan beantwoorden en op een correcte manier in meerdere talen kan communiceren met klanten. Het trainen en aanleren van deze vaardigheden wordt door de retailsector onvoldoende teruggezien in het Curaçaose onderwijsaanbod. Tot slot kan dus op de centrale vraag, in hoeverre er sprake is van een goede aansluiting tussen de vraag van de retailsector en het aanbod van het onderwijs, geantwoord worden dat deze voor verbetering vatbaar is. Er is meer communicatie tussen retailsector en onderwijs nodig en het is de wens van de retailsector dat in het onderwijsaanbod meer aandacht besteed wordt aan taalvaardigheid, houdingsaspecten, sociale- en communicatieve vaardigheden van jongeren.

Aanbevelingen Gezien de voornoemde conclusies is er niet zozeer sprake van een inhoudelijke "mismatch". De sector brengt voornamelijk op de werkvloer de specifiek benodigde kennis van producten en diensten aan werknemers bij. Wel is het noodzakelijk binnen het onderwijs meer aandacht te besteden aan algemene sociale en communicatieve vaardigheden en servicegerichtheid.

KBB 2013.02

februari 2014

8


De beheersing van met name Engels en Spaans naast het Papiamentu en Nederlands is een belangrijke voorwaarde om aan het werk te kunnen in de retail. Ook hier zou het onderwijs op in moeten spelen. Hoewel VSBO volgens ons onderwijssysteem geen eindonderwijs is, is het een feit dat het voor een groot aantal jongeren VSBO wel eindonderwijs is (gelet op grote aantal jongeren dat met geen of VSBO diploma de arbeidsmarkt / retailsector in stroomt). Hierop zou het onderwijs moeten anticiperen. Het ontbreken van een centrale, toegankelijke onderwijsdatabase over aantallen studenten en de uitstroom is noodzakelijk om volledige analyses te maken over de kwantitatieve match. Om inhoudelijk de betreffende opleidingen beter aan te laten sluiten en ook het inzicht van jongeren wat het werken in de retail precies inhoudt te verbeteren, is structureel overleg tussen sector en onderwijs gewenst. Inventariseren wat de behoeften zijn van de sector en dit verwerken in het onderwijsaanbod en voorlichting kan bijdragen aan een directe koppeling van werkzoekende schoolverlaters en beschikbare functies. Ook zal dit bijdragen aan het terugdringen van het grote verloop.

KBB 2013.02

februari 2014

9

Quickscan MKB-Retail 2013 samenvatting

Recommend Documents