Quick scan afvalbeleid Doel Deze quick scan beoogt in hoofdlijnen in beeld te brengen welke mogelijkheden er zijn. Deze inventarisatie wordt voorgelegd aan het Dagelijks Bestuur, opdat zij richting kunnen geven voor het al dan niet verder uitwerken van sommige onderdelen. Waarom (nu) ? 1. Er komen regelmatig vragen om de scheidingsmogelijkheden en of de service te verhogen. Denk daarbij aan vaker plastic inzamelen, een voorziening treffen voor piepschuim en blikjes. Deze vragen worden tot nu toe allemaal geïsoleerd behandeld. 2.De scheidingsdoelstelling is verhoogd van 250 kilo naar 100 kilo restafval per inwoner per jaar in 2020. Deze doelstelling willen het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM), de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) en de Nederlandse Vereniging van Gemeentelijke Reinigingsdiensten (NVRD) samen bereiken. 3. Diverse gemeenten proberen nieuwe inzamelstructuren, die veelal gebaseerd zijn op omgekeerd inzamelen. Meer service voor gescheiden afval, minder voor restafval met als doel de hoeveelheid restafval terug te brengen. Status De scan wordt om praktische reden gemaakt in RDL-verband. Enkele onderdelen worden nu ook in RDL-verband uitgevoerd. Maar de gemeenten zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor hun afvalbeleid. Het is dus mogelijk dat zij verschillende keuzes maken over de toekomstige richting. Stand van zaken Goed scheiden is beter recyclen. De ambitie om de transitie naar een circulaire economie te stimuleren heeft staatsecretaris Mansveld naar voren gebracht in haar recente uitwerking van het programma “Van Afval Naar Grondstof”. Hierin stelt ze de doelstelling om samen met de gemeenten tot 75% recyling van het huishoudelijk afval te komen in 2020, met verdere groei daarna. Omgezet betekent dit percentage een ambitie om te komen tot 100 kg/inwoner per jaar. Al jarenlang schommelt landelijk het gemiddelde percentage recycling van huishoudelijke afval rond de 50%, terwijl de verschillen tussen gemeenten aantonen dat er nog veel onbenut potentieel is. Dit was ook reden voor het vorige kabinet om in de Kamerbrief “Meer waarde uit Afval” van augustus 2011 de ambitie uit te spreken het aandeel recycling van huishoudelijk afval te laten stijgen van gemiddeld 50% naar 65% in 2015. Het scheidingspercentage in de gemeente Zevenaar schommelt al jaren rond de 65%. In Montferland bedraagt dit ruim 66%. Daarmee voldeden beide gemeenten (ruimschoots) aan de norm. De nieuwe doelstelling noopt echter tot actie als de beide gemeenten aan de doelstelling wil voldoen. De doelstelling is namelijk niet meer dan een streven zonder sancties. Ook nu voldoen veel gemeenten niet aan de doelstelling. In 2013 werd in Montferland aan restafval 143 kg/inwoner ingezameld. In Zevenaar werd in dat jaar 149 kg/inwoner ingezameld.
Het meest recente totaaloverzicht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu stamt uit 2011, maar geeft een goede indicatie van de scheidingsresultaten. Montferland en Zevenaar hebben de donkerste groene kleur.
Mogelijkheden Hoe kan de gescheiden inzameling omhoog en/of de hoeveelheid restafval omlaag ? Beiden dragen bij aan een beter scheidingspercentage. Er zijn twee restafvalstromen. Op het aanbiedstation en bij de huis-aan-huis inzameling (in de duobak of verzamelcontainer).
1 Aanbiedstation Op het aanbiedstation in Zevenaar en ‘s-Heerenberg wordt in totaal circa 1837 ton restafval gebracht. Dit is circa 16% van de totale hoeveelheid die op de beide aanbiedstations binnenkomt. 2 Huis-aan-huis In Zevenaar is in 2013 via de duobak en verzamelcontainer 4825 ton restafval ingezameld. In absolute zin is 4825 ton (149 kg per inwoner) vergeleken met de meeste gemeenten overigens laag. Volgens het programma “Van Afval Naar Grondstof” zal dit in 2020 teruggebracht moeten zijn naar 3240 ton. In Montferland werd in dat jaar 4985 ton restafval ingezameld. Volgens het programma “Van Afval Naar Grondstof” zal dit in 2020 teruggebracht moeten zijn naar 3500 ton. Tabel tonnage ingezamelde hoeveelheden. 6000 5000 4000 Montferland
3000
Zevenaar
2000 1000 0 restafval gft afval
glas
papier
textiel kunststof
Onderzoek Een visuele steekproef bij 263 duobakken in Zevenaar (1) heeft aangetoond dat er nog behoorlijk veel materiaal dat eigenlijk gescheiden hoort te worden in de duobak zit. Dit betreft vooral GFT, maar ook papier, plastic en glas. Huidige inzamelsysteem handhaven Allereerst gaat deze inventarisatie na of er binnen het huidige inzamelsysteem mogelijkheden liggen om het scheidingsresultaat te verbeteren. 1. Aanbiedstation 1A harde plastics Volgens het activiteitenbesluit milieubeheer moet er een mogelijkheid zijn om matrassen en harde plastics gescheiden aan te bieden. Dit kan nu via een container waar ook bankstellen worden
ingezameld en andere zaken die niet in de perscontainer kunnen. De scheiding gebeurt door middel van nascheiding bij de verwerker van het restafval. Het resultaat daarvan is mogelijk niet optimaal. Bij een bronscheiding op het aanbiedstation kan het resultaat verbeteren. Overigens is het niet uitgesloten dat de handhavende instanties bovengenoemde methode in de toekomst zullen afkeuren vanwege het niet optimale resultaat. In dat geval is er geen keuze meer. Dat geldt ook voor de matrassen. De hoeveelheid harde plastics die beschikbaar is, wordt ingeschat op 15 ton per gemeente. Harde plastics kun je gratis afleveren, maar er zitten wel hoge transportkosten aan, waardoor de verwerking uiteindelijk iets duurder uitvalt dan verbranding. Advies: Ondanks de beperkte meerwaarde en de beperkte meerkosten de mogelijkheid bieden op het aanbiedstation harde plastics in te zamelen. 1B Matrassen De beschikbare hoeveelheid matrassen wordt ingeschat tussen de 15 tot 30 ton per gemeente. De verwerkingskosten zijn circa 100 euro per ton, de transportkosten circa 75 euro per ton. Ten opzichte van de huidige verwerkingsmethode zijn de meerkosten dus circa 1500 tot 3000 euro en dat is nog exclusief een nieuw inzamelmiddel. Advies: Ondanks de beperkte meerwaarde en de beperkte meerkosten de mogelijkheid bieden op het aanbiedstation matrassen in te zamelen, mits de ruimte dat toelaat. 1C Blikjesinzameling Blikjesinzameling kan mensen een legere duobak opleveren, maar draagt niet bij aan een beter scheidingsresultaat. De blikjes worden namelijk bij de eindverwerking gescheiden. Hetgeen overigens niet meetelt voor het resultaat van de gemeente. De verwerker heeft deze informatie niet beschikbaar. Wel is bekend dat 4% van het restafval in Nederland uit metalen bestaat, hiervan zijn de blikjes overigens maar een beperkt deel. Voor Zevenaar en Montferland zou het dan gaan om zo’n 200 ton per gemeente. Het is overigens mogelijk om blikjes tezamen met drankenkartons en kunststofverpakkingsafval in te zamelen. Dit wordt dan achteraf gescheiden. Uit landelijke proeven blijkt dat het haalbaar is om dan 2 a 3 kilogram per inwoners in te zamelen. Voor Montferland zou dit neerkomen op circa 85 ton. Voor Zevenaar rond 80 ton. In dat geval resteert er nog zo’n 120 ton metaal per gemeente die achteraf uit het afval wordt gehaald. Advies: De achteraf gescheiden metalen in het scheidingsresultaat opnemen. Blikjesinzameling zo mogelijk laten meeliften met inzameling drankenkartons
1D restafval Er zijn enkele bedrijven geweest die hebben geprobeerd het afval uit de perscontainer na te scheiden. Door de samenstelling van het afval (veel vuilniszakken) bleek dat echter niet haalbaar. Desondanks is de veronderstelling gewettigd dat het afval wel zaken bevat die eigenlijk daar niet hadden moeten terechtkomen. Controle is echter lastig, omdat veel in zakken wordt aangeboden. Extra toezicht levert dus niets op. Een prijsprikkel misschien wel, maar dat moet goed doordacht worden in combinatie met andere maatregelen om te voorkomen dat het afval zich ongewenst verplaatst. Advies: Vooralsnog geen actie ondernemen. Conclusie De maatregelen op het aanbiedstation gaan maximaal een verbetering van 45 ton opleveren. Pas bij een forse prijsprikkel kan de hoeveelheid restafval eventueel nog extra dalen. 2. Huis-aan-huis inzameling 2A Inzameling drankenkartons Drankenkartons maken deel uit van het restafval. Deze stroom kan gecombineerd met het plastic worden ingezameld. De staatssecretaris heeft hierover inmiddels een vergoeding van € 398,- per ton voor vastgesteld. RDL heeft de gemeente Montferland en Zevenaar al eerder geadviseerd om als de inzameling van drankenkartons een feit zou zijn, de frequentie van de inzameling van plastic (en dan ook drankenkartons) te verhogen van 1x per vier weken naar 1x per twee weken. De kosten hiervan bedragen voor Zevenaar € 49.000,-. Daar staat tegenover dat er naar schatting 55 ton meer plastic en 120 ton drankenkartons worden ingezameld. De extra kosten voor inzameling in Montferland bedragen € 65.800,-. Daartegenover staat dat er naar schatting 80 ton meer plastic en 130 ton drankenkartons worden ingezameld. Ook moet rekening gehouden worden met extra kosten voor plastic inzamelzakken. Er zijn echter ook baten, namelijk de besparing op de verbrandingskosten en de vergoeding voor de inzameling van plastic en drankenkartons. De verwachting is dat de inzameling min of meer kostenneutraal kan verlopen. Advies: De gecombineerde inzameling van drankenkartons en plastic voorbereiden en streven naar een ingangsdatum op 1 juli of 1 oktober. 2B Plastic inzameling De verwachting is dat een verhoging van de inzamelfrequentie van plastic de hoeveelheid verhoogt met 20%. Dit levert zo’n 55 ton extra in Zevenaar op en zo’n 80 ton in Montferland. Advies: Combineren met inzameling drankenkartons.
2C Papierinzameling In Zevenaar overschakelen op een papiercontainer. De verwachting is dat dit zo’n 10 tot 20% meer papier gaat opleveren. Bij 15% is dat circa 270 ton. Er moet wel een investering van € 350.000,worden gedaan in nieuwe containers. Bij 15% extra papier is het bij de huidige marktprijzen ongeveer kostenneutraal. Er zijn echter nog andere aspecten die een rol spelen. Bijvoorbeeld wel of geen keuzevrijheid klein behuisden en de rol van de verenigingen. In Montferland wordt al het papier middels een papiercontainer ingezameld. De ingezamelde hoeveelheid bedraagt 75 kg per inwoners. In Zevenaar wordt 61 kg per inwoner ingezameld. Advies: Voor- en nadelen en kosten en baten van overstappen op papiercontainer in Zevenaar in beeld brengen. 2D Scheiding verbeteren Bij de eerder genoemde steekproef in Zevenaar is gebleken dat er nog behoorlijk wat afval in de duobak zit, dat er niet in thuishoort. Volgens de verordeningen in Montferland en Zevenaar moeten onder andere papier en glas gescheiden worden aangeleverd. Hierop wordt nu echter in beide gemeenten niet of nauwelijks gehandhaafd. Bij de invoering van de plasticinzameling is besloten dat het gescheiden houden daarvan niet verplicht zou worden. Als besloten wordt de handhaving te intensiveren, kan dit ook verplicht worden gesteld. Advies: De handhaving intensiveren na een voorlichtingscampagne gecombineerd met het aanpassen van de verordening. 2E GFT De hoeveelheid gescheiden ingezameld GFT daalt de laatste jaren. Dit komt waarschijnlijk omdat er meer GFT als restafval wordt aangeboden. Dit is in ieder geval één van de uitkomsten van de steekproef in Zevenaar. Mensen laten vanwege diftar de bak lang staan en om overlast te vermijden bieden ze het GFT in een zak als restafval aan. Advies: Zie D.
2F Hoogbouw Zowel in de hoogbouw in Montferland als Zevenaar wordt relatief weinig gescheiden aangeboden. GFT gescheiden aanbieden kan niet en de overige stromen, zoals papier en plastic, zijn op vrijwillige basis. Er is namelijk geen financiële prikkel, omdat de hoogbouw geen diftar kent. Invoering van diftar bij hoogbouw vergt forse investeringen in toegangssystemen en eventueel andere containers. De vraag is of de kosten tegen de baten gaan opwegen.
Advies: Kosten en baten in beeld brengen van invoering diftar bij hoogbouw. 2G Luiers De voorzieningen om luiers in te leveren zijn enige jaren geleden in Zevenaar teruggebracht tot het aanbiedstation. Voor Montferland gold dat vanaf het begin al. Omdat de hoeveelheid die daar gebracht wordt niet echt is gestegen, zou je kunnen concluderen dat er meer luiers in de duobak terechtkomen. De genoemde steekproef in Zevenaar toont dat ook voorzichtig aan. Over het milieurendement van de huidige aparte luierverwerking is overigens wel een discussie gaande. Er wordt eigenlijk gewacht op nieuwe initiatieven. Advies: Vooralsnog afwachten of er nieuwe verwerkingsmethoden komen en pas dan bezien of de luierinzameling wordt uitgebreid.
Samenvatting Harde plastics Matrassen Metalen Drankenkartons Plastic Papier Scheiding verbeteren Hoogbouw Totaal
Maatregel Aanbiedstation Aanbiedstation Administratief Combi frequentie plastic Inzamelfrequentie Container invoeren Communicatie + Handhaving Diftar invoeren
Zevenaar 15 25 200 120 55 270 PM PM
Montferland 15 25 200 130 80
765
530
PM PM
Bij verwezenlijking van bovengenoemde maatregelen daalt de hoeveelheid restafval naar ruim 130 kilogram per inwoner, waarbij de resultaten van de PM onderdelen vooralsnog op nul zijn ingeschaald. Wijziging systeem Behalve aanpassingen binnen het huidige systeem, zoals hierboven beschreven, kan ook gekeken worden naar een geheel ander inzamelsysteem. In den lande worden diverse nieuwe systemen uitgeprobeerd, die hier in hoofdlijnen beschreven worden. A Omgekeerd inzamelen Restafval brengen naar ondergrondse containers, papier, plastic en GFT aan huis ophalen. De filosofie is dat servicevermindering op het gebied van restafval leidt tot een beter scheidingsgedrag.
Dit moet gecombineerd worden met het idee dat restafval eigenlijk niet bestaat en dat al het afval grondstof is. B Verdergaande containisering Er zijn veel varianten denkbaar, maar in het uiterste geval leidt het tot een container voor papier, voor plastic, voor gft en voor restafval. Of voor een duobak voor papier en plastic en een container voor restafval en een container voor gft. Eén van de mogelijkheden die dat systeem biedt is om het aanbieden van GFT gratis te maken. De scheiding van GFT zal dan verbeteren. Handhaving van de huidige duobak voor de gescheiden inzameling van gft- en restafval behoort natuurlijk ook tot de mogelijkheden. Dergelijke aanpassingen vergen grote investeringen in inzamelmiddelen en inzamelmateriaal en zullen daarnaast ook, zoals bij invoering van ieder nieuw systeem, weerstand oproepen. Een grote rol speelt de vraag hoe succesvol de gescheiden inzameling van de PMD-fractie (plastic,metalen en drankenkartons) zal zijn. De inkomsten die hieruit gegeneerd worden kunnen mogelijk bijdragen aan een kostenneutrale invoering van een gewijzigd inzamelsysteem. Advies: Vooralsnog het systeem niet wijzigen, maar wel bij de eventuele overige aanpassingen in ogenschouw nemen of deze niet in tegenspraak zijn met een eventuele toekomstige aanpassing.
(1)
Begin 2014 zijn er in de Zevenaarse wijken Angerlo en Schrijvershoek 263 bakken gecontroleerd. Daarvan was 39% niet volgens de regels gescheiden. In 29% zat GFT, in 4% glas en in 4% papier. Van de overige 61% volgens de regels goed gescheiden bakken bevatte nog eens 37% zaken die gescheiden zouden kunnen worden. Het betrof dan vooral blik (12%), plastic (12%) en luiers (9%). In feite had slechts 39% alles goed gescheiden.
Samenvatting advies Op korte termijn (eerste helft 2015): 1. Mits de ruimte op de aanbiedstations het toelaat beginnen met de gescheiden inzameling van matrassen en harde plastics 2. De inzameling van drankenkartons en indien mogelijk blikjes combineren met de plastic inzameling en de frequentie van die inzameling verhogen van eens per 4 weken naar eens per 2 weken. Daarna (tweede helft 2015): 3. Het scheidingsresultaat verbeteren door een combinatie van voorlichting en handhaving 4. Voor Zevenaar de voor- en nadelen van papiercontainers onderzoeken Langere termijn (2016) 5. Diftar voor de hoogbouw onderzoeken Evaluatie Tweede helft 2017 bezien of de maatregelen voldoende geholpen hebben. Vervolg Actie 1 kan RDL zelf toe besluiten Actie 2 en 3 voorleggen aan BenW van Montferland en Zevenaar Actie 4 voorleggen aan BenW van Zevenaar. Afhankelijk van de uitkomst voorleggen aan de gemeenteraad. Actie 5 tzt voorleggen aan BenW van Montferland en Zevenaar.
