PurSang. Else Bos gaat over 120 miljard euro. Actuele dynamiek biedt kansen

PurSang 2|2012

Magazine van Van Lanschot Bankiers

Else Bos gaat over 120 miljard euro ‘Actuele dynamiek biedt kansen’

Fluitend naar buiten bij Roompot Ronde tafel beleggingsfondsen Muziek in ondernemen

SCHOONHEID IN ENGINEERING.

Lancia Thema. Beleef kwaliteit in zijn mooiste vorm. Technologisch geavanceerd dankzij het Uconnect Touch™-systeem met 8,4 inch touchscreen, de grootste in zijn klasse. Beschikbaar met het geavanceerde Safety Tec-systeem met achterwiel-aandrijving. Elegant, dankzij het volledig nappa lederen interieur en een dashboard afgewerkt met het fijnste Poltrona Frau leder, inclusief een in twee tinten bekleed lederen stuurwiel en een dubbel zonnedak dat meer dan 70% van het dakoppervlak bestrijkt. Een indrukwekkend vermogen dankzij de verfijnde 239pk MultiJet diesel krachtbron of de 3.6 V6 benzinemotor van 286 pk met 8-traps sequentiële automatische transmissie. Luister naar de Lancia Thema en u hoort passie spreken. Iets wat u in iedere andere Lancia hoort. Gem. brandstofverbruik: 7,1 – 9,7 l/100 km (1 op 10,3 - 14,1 ). CO2-emissie: 185 – 227 g/km.

www.lancianewthema.nl

Lancia Thema. Kwaliteit in zijn mooiste vorm.

De nieuwe Thema is verkrijgbaar vanaf € 53.500,-. Prijs inclusief btw/bpm, exclusief kosten rijklaar maken en verwijderingsbijdrage. Vraag naar de voorwaarden. Wijzigingen voorbehouden.

bulthaup

bulthaup b3 Gelooft niet in snelle trends. Maar in eigen kracht. Een bulthaup staat voor individualiteit en precisie in optima forma.

De liefde voor elk detail is daarbij even belangrijk als het architectonische totaalplaatje. Dat maakt elke bulthaup uniek. Maatwerk op topniveau – gemaakt voor de ruimte en de mensen die erin leven.

Meer via QR-code of op www.bulthaup.nl/wenen_32

JAGUAR XF 2.2D LIMITED EDITION VANAF € 49.990 LUXE KRIJGT TIJDELIJK EEN NIEUWE DIMENSIE. De Jaguar XF. Standaard imponerend. Wat dacht u van een nieuwe krachtige 2.2 liter dieselmotor. Goed voor 190 pk (140 kw) en een koppel van 450 Nm. Met 8-traps automaat en intelligent Stop/Start systeem.

HOW ALI V E A RE YOU?

Gemiddeld brandstofverbruik varieert van 5,4 l/100 km tot 12,5 l/100 km. Gemiddelde CO2-uitstoot varieert van 149 g/km tot 292 g/km. De Jaguar XF is leverbaar als gelimiteerde XF 2.2D LE vanaf € 49.990,– incl. BTW en BPM. Prijs- en specificatiewijzigingen voorbehouden. 3 jaar fabrieksgarantie zonder kilometerbeperking. Leaseprijs vanaf € 999,– p/m excl. BTW op basis van Operational Lease (Bron: Jaguar Financial Services, 48 maanden, 20.000 km/jaar).

W W W.JAGUAR.NL

VOORWOORD

Mark Buitenhuis Voorzitter directie Private & Business Banking 06 20 60 82 76

Volop dynamiek Dynamiek, beweging, turbulentie. Stilstand is achteruitgang. Ook in de huidige economische tijden moeten ondernemers, bedrijven en banken zich verder ontwikkelen. En dat vraagt om een gezonde dosis flexibiliteit. Iedereen moet zich aanpassen aan de nieuwe omstandigheden, vandaar dat dynamiek het thema is van dit nummer. In het hoofdverhaal van dit nummer spreek ik met Else Bos, topvrouw van pensioenuitvoeringsorganisatie PGGM. Zoals u weet: ook pensioenen hebben te maken met een behoorlijke dynamiek. Hoe opereert ze daarin en wat is het belang van kernwaarden daarbij? U leest het op pagina 24. In deze PurSang komt een breed scala aan ondernemers aan bod. Hoe zijn ze gekomen waar ze nu staan? Wat betekent dynamiek voor hen? Hoe gaan ze daarmee om? Van Lanschot heeft in zijn 275-jarige historie vaak te maken gehad met de dynamiek van de financiële markten. Onze behouden koers en soliditeit hebben ons geholpen bij het doorstaan van vele uitdagende tijden. En zo kijken we ook naar de toekomst: gedreven en betrokken, om zo voor u het beste resultaat te behalen. Ik wens u veel leesplezier toe. Mark Buitenhuis

PurSang 2|2012 5

Colofon PurSang is het relatiemagazine van Van Lanschot Bankiers en verschijnt periodiek. U kunt PurSang ook online bekijken op www.vanlanschot.nl/pursang.

Uw mening telt Uw mening is cruciaal voor ons, wij zijn benieuwd naar uw reactie op PurSang. U kunt uw reactie mailen naar [email protected].

Adreswijziging/afmelden Indien uw adres is gewijzigd of u geen prijs meer stelt op het ontvangen van PurSang, kunt u dit doorgeven aan uw contactpersoon. ISSN: 1878-9110 Jaargang 4, nummer 2 Mei 2012 Van Lanschot Bankiers T.a.v. Redactie PurSang Postbus 1021 5200 HC ‘s-Hertogenbosch Internet: www.vanlanschot.nl/pursang E-mail: [email protected] Hoofdredactie: Harm Theuns, Jeroen Rovers, Rowena van Limpt Eindredactie: Bram Donkers (Barnyard Publishers) Redactie: Hans Schmitz, Lucien Claessens, Regina van Hoof, Sylvia Monné

Uitgever: Dirk Jasper Coördinatie: Hans Felix Art director: Frans Mooren Redactiestaf: Egbert Jan Riethof Studio: Maarten Uilenbroek, Marcel Boshuizen, Peter Schlumpf, Jethro Jefferson Basisvormgeving: Mountain Design

Deze uitgave is milieuvriendelijk en CO2-neutraal geproduceerd, gebruikmakend van 100% plantaardige inkten en FSC-papier. Drukwerk: Daneels Grafische Groep CO2-neutraal verstuurd met

Disclaimer

In deze publicatie verwerkte gegevens zijn ont­ leend aan bronnen die door F. van Lanschot Bankiers N.V. (Van  Lanschot), Morningstar Holland B.V. (Morningstar) en Kempen & Co N.V. (KCO) betrouwbaar worden geacht. Van Lanschot, Morningstar en KCO streven naar zo accuraat mogelijke informatie; enige aansprakelijkheid ten aanzien van mogelijke onjuistheden of onvolledigheden daarin en voor het volgen van aanbevelingen kan door hen echter niet worden aanvaard. Of aanbevelingen aanleiding kunnen zijn voor een transactie in effecten of financiële instrumenten of het volgen van een bepaalde strategie dient steeds beoordeeld te worden in relatie tot uw persoonlijke situatie. De informatie gebaseerd op gegevens van Morningstar wordt verstrekt met toestemming van Morningstar. Deze informatie moet niet worden gezien als een tot u gericht advies in bepaalde effecten, financiële instrumenten of strategieën. Zie ook http:// select.morningstar.com/Includes/Notices.html. Raadpleeg hiervoor uw beleggingsadviseur. Eventuele bijstellingen van aanbevelingen vinden niet periodiek plaats maar worden zonder voorafgaande aankondiging gedaan zodra Van Lanschot daartoe aanleiding ziet. De beloning van de opstellers van deze publicatie is niet gekoppeld aan door Van Lanschot verrichte zakenbanktransacties voor de bedrijven die in deze publicatie worden genoemd. Het is mogelijk dat zowel Van Lanschot en de aan haar gelieerde ondernemingen als de opstellers van deze publicatie (short- of long) posities hebben in effecten die worden genoemd in deze publicatie. Ook doet de mogelijkheid zich voor dat Van Lanschot financiële diensten, zoals vermogensbeheer, verleent aan de bedrijven die in deze publicatie worden genoemd of aan hun medewerkers en/of hun pensioenfondsen of ten behoeve van hun winstdelingsregelingen, zoals aandelenoptieplannen of deze financiert. Van Lanschot heeft een beleid inzake de preventie van belangenconflicten. Dit beleid kunt u terugvinden op onze website www.vanlanschot.nl. KCO is een dochter van Van Lanschot en treedt op als liquidity provider voor de effecten in AMT Holding, Ballast Nedam, Hal Trust N.V., Intereffekt Brazilië Warrants, Intereffekt China Warrants, Intereffekt India Warrants, Intereffekt Japan Warrants, Kempen Deep Barrier Note 11-16, Kempen Deep Barrier Note II 11-16, Kempen Index Linked Note 10-17, Kempen Index Linked Note 11-16, Kempen Property Research Note 10-13, Kempen Property Trigger Note 10-15, Nieuwe Steen Investments, Van Lanschot Coupon Premium Note 11-16, Van Lanschot Dutch Trigger Note 11-14, Van Lanschot Eurozone Trigger Note III 07-12, Van Lanschot Eurozone Trigger Plus Note 10-15, Van Lanschot Floored Floater 11-21 en VastNed Retail. De volgende partijen houden een aanzienlijke deelneming in Van Lanschot: Friesland Bank N.V., Delta Lloyd N.V., ABP, LDDM Holding B.V. en Stichting Administratiekantoor van gewone aandelen A Van Lanschot. Het is niet toegestaan de gegevens in deze publicatie geheel of gedeeltelijk te reproduceren, in welke vorm dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Van Lanschot. Van Lanschot staat als bank onder toezicht van De Nederlandsche Bank N.V., Postbus 98, 1000 AB, Amsterdam en is in het bezit van een vergunning op grond van artikel 2:11 van de Wft en is tevens als beleggingsonderneming geregistreerd bij de AFM, Postbus 11723, 1001 GS, Amsterdam in het Wft-register.

INHOUDSOPGAVE

PurSang 2|2012 7

8 PurSang 2|2012

IN THE PICTURE

Veilige haven Ver weg van de dynamiek van de eurocrisis ademt dit dorp in Noorwegen de sfeer uit van rust en bestendigheid. Hetzelfde geldt voor de Noorse kroon. Sinds 2009 is deze munt een van de best presterende valuta’s ten opzichte van de euro geweest. Redenen hiervoor zijn de aantrekkelijke rente, de sterke economie en de relatief gunstige vooruitzichten. Daarnaast heeft Noorwegen een conservatieve regering, die een gunstige fiscale positie heeft. De Noorse kroon ziet Van Lanschot dan ook als een van de weinige veilige valutahavens van dit moment. Nu de Zwitserse frank niet langer als toevluchtsoord dient, vragen beleggers zich af waar ze hun geld veilig kunnen parkeren. Traditioneel gezien wordt een valuta als veilige haven bestempeld als deze liquide is en over een robuuste economie, gezonde overheidsfinanciën en conservatief monetair beleid beschikt. Sinds het uitbreken van de kredietcrisis is het aantal valuta’s dat aan deze eisen voldoet steeds schaarser. Naast de Noorse kroon behoren ook de Australische, Canadese en Nieuw-Zeelandse dollar tot de groep veilige havens. Deze valuta’s zijn sterk afhankelijk van de ontwikkeling van de grondstofprijzen en hebben de afgelopen jaren kunnen profiteren van de rally hiervan. Een kanttekening bij de Australische dollar is dat deze volgens OESO’s koopkrachtpariteitskoers zo’n 40% overgewaardeerd is ten opzichte van de euro. Met andere woorden: de kans is groot dat de munt in de toekomst een deel van zijn huidige waarde zal inleveren. Maar in Noorwegen is het vooralsnog rustig...

Foto: Heidi Widerøe/www.visitnorway.com

IN THE PICTURE

PurSang 2|2012 9

10 PurSang 2|2012

IN GESPREK MET CLIENT

Henk van Koeveringe, CEO van Roompot Vakanties

‘Ik zie ons nog wel een tijdje groeien’ De Roompot begon in de jaren zestig als een kleine familiecamping bij de Oosterschelde. Anno 2012 is Roompot Vakanties een internationaal opererend bedrijf met tweeduizend medewerkers en een omzet van een paar honderd miljoen euro. CEO Henk van Koeveringe moest in de bijna veertig jaar dat hij bij het bedrijf werkt voortdurend van rol en positie veranderen - maar dat is juist het mooie van zijn werk. ‘Ik kom hier ‘s morgens nog steeds fluitend binnen.’

Henk van Koeveringe: ‘Je verdrinkt of je zwemt’

Tekst: Anne Wesseling | Fotografie: Rob Acket

Van kleine familiecamping tot internationaal miljoenenbedrijf - het bedrijf mag dan ingrijpend veranderd zijn, Henk van Koeveringe praat nog steeds over zijn werk als een ‘baantje’. En gaat nog met net zoveel plezier naar zijn werk als toen hij begin jaren zeventig zijn schoonvader hielp bij het patatbakken, en later zijn baan als onderwijzer ‘voor een jaartje’ opgaf om de commerciële en communicatiekant van De Roompot wat uit te breiden. Nu komt dat ook wel doordat hij van huis uit een zonnige natuur heeft (‘Met het verkeerde been uit bed gestapt? Nee, als ik erover nadenk, eigenlijk nooit’) maar ook omdat hij juist lijkt te genieten van de dynamiek. Hij groeide als leidinggevende en CEO mee met het bedrijf, studeerde in de avonduren en benaderde alle nieuwe taken die er op zijn pad kwamen met een open blik. ‘Werving, horeca, personeelszaken, belasting, projectontwikkeling... Had ik daar verstand van? Nee. Maar ik vond het wel leuk. En het is net zwemmen: je verdrinkt of je zwemt. Ik zwom. Ik ben een generalist. En het geluk is dat ik altijd hele goeie en enthousiaste mensen aan heb kunnen nemen.’

Steeds slimmer Kwaliteit en specialisatie hangen samen, stelt Van Koeveringe. ‘In mijn filosofie paste geen grote diversiteit. Je moet al heel slim zijn om drie dingen goed te kunnen. Tien dingen goed kunnen? Dat kan niet. Als je professioneel wilt optreden, moet je de beste zijn in je vak. Wij zijn in de eerste plaats een leisurebedrijf. We beheren vakantieparken, met de bijbehorende horeca en de technische dienst. Dat is ons vak, dat is wat we doen. We maaien geen gras, schilderen niet en doen geen beveiliging. Daarin moet je de besten hebben op dat gebied, dus dat hebben we allemaal uitbesteed.’

‘Tien dingen goed kunnen? Dat kan niet.’ ‘Vergis je niet in hoe ingewikkeld de bedrijfsvoering is. In het hoogseizoen gaan er op een dag 25 duizend gasten weg en komen er 25 duizend binnen. We hebben parken waar we de dag voor aankomst nog 15% gasten boeken. De winkel weet dat er extra brood moet worden ingekocht, de huishoudelijke dienst maakt extra bedden op – iedereen krijgt

alles vanzelf door. Maar zo’n bedrijfsvoering lukt alleen met steeds slimmere en efficiëntere methoden. Je moet specialisten hebben om die te ontwikkelen. Wij zijn pas echt gaan groeien in de jaren negentig, toen we zover gegroeid waren dat we hoogopgeleide mensen konden aannemen. Dat zwengelde een vliegwiel aan, toen zijn we in korte tijd echt veel beter geworden.’

Goed kijken Een persoonlijk welkomstwoord zit er niet in. Bij Roompot Vakanties krijgen gasten een sleutelkaart toegestuurd, waarmee ze het terrein op en hun huis in kunnen. Dat is wel efficiënt, maar gaat dat niet ten koste van de personal touch? Van Koeveringe: ‘Ik leer het meest van gewoon goed kijken. Kijk eens goed naar onze gasten. Dat zijn vaak een man, vrouw en twee kinderen, die hebben net een paar honderd kilometer in de auto gezeten. In de file, want iedereen wil naar het strand. Als ze hier aankomen, willen ze niet twintig minuten in de rij voor een personal touch, ze willen gewoon snel hun huis in, want ze moeten allemaal plassen. Later komen ze wel vragen wanneer het hoog water is, dan is er nog tijd genoeg voor die personal touch.’

GESPREK

Een nieuwe trend waar Roompot Vakanties op inspeelt, is de combinatie vakantie en zorg. ‘Behalve van goed kijken leer ik ook veel van de gesprekken die ik voer met de mensen om me heen. In de jaren tachtig al vroeg ik aan de huisarts waarom het op zijn spreekuur op het park toch zo druk was. Die mensen waren toch niet allemaal ziek? Maar de meeste patiënten kwamen voor een second opinion of iets waarmee ze liever niet naar hun eigen huisarts gingen. Het heeft even geduurd voordat het zijn vorm kreeg, maar nu kunnen onze gasten op sommige parken terecht voor nierdialyse, maar ook voor kleine medische ingrepen. Je oogleden laten liften, een verstandskies laten trekken, dat is eigenlijk zo fijn om tijdens de vakantie te doen. Gewoon rustig, los van de dagelijkse druk, lekker rustig een beetje uitzieken op het strand. Het voorziet in een behoefte. Je kunt zoveel meer aanbieden dan zon, zee en strand.’

Zonnig Hoe ziet hij de toekomst? Hij lacht en wijst naar buiten. ‘Zonnig!’ Dan serieuzer: ‘Dat zeg ik om te verbergen dat ik het antwoord niet weet. Je kunt niet in de toekomst kijken. Maar ik zie ons nog wel een poosje groeien,

gewoon omdat dat de macro-economische trend is. Vakantie is een massaproduct geworden. Vroeger ging je eens in de twee jaar een weekje naar Drenthe, nu gaan mensen zes of zeven keer per jaar ergens heen, met het gezin, met z’n tweeën, met de biljartclub... Dat kan alleen als vakantie een makkelijk bereikbaar product is, met een lage prijs. Schaalvergroting is dan gewoon noodzaak. Wat ik ook zie: de leisure business bestaat nog voor zestig procent uit kleinere familiebedrijven. In de meeste andere bedrijfstakken is dat maar tien tot vijftien procent. Dus daar gaat nog een consolidatieslag komen.’ Of hij daar zelf nog lang een rol in zal spelen? Hij lacht. ‘Ik ben nu over de zestig, er komt een moment dat ze hier zeggen: Henk, je hangt met je stropdas in de soep. We zijn nu samengegaan met het Gilde Investeerders, de continuïteit is niet van mij afhankelijk. Als ik wegval, komt er iemand anders met ambitie.’

Buiten spelen Maar voorlopig is het zover nog niet. Buiten schijnt de zon en roepen de meeuwen. De fotograaf popelt inmiddels om naar buiten

PurSang 2|2012 11

te gaan, en Henk van Koeveringe eigenlijk ook. Kunnen we? We kunnen. ‘Kom,’ zegt hij, terwijl hij zijn jasje aantrekt. ‘We gaan buiten spelen!’ _____________________________________

Van Koeveringe over Van Lanschot ‘Hoe ga je om met financiën, vast, variabel, alleen, met anderen, hoe kom je aan vermogen? Als je groeit naar een grootbedrijf zijn dat allemaal domeinen waarin je moet worden ingeleid. Ik heb zoveel van mijn bankiers geleerd - sterker nog, de bank is de helft van ons succes, want zonder die financiële tools waren we nooit gekomen waar we nu zijn. Ik kan elke ondernemer aanraden vooral veel vragen te stellen. Bij mij zat het er in het begin ook niet in, maar naarmate je meer begrip van die financiële wereld krijgt, wordt het leuker. En bij de bank zijn ze blij als iemand het echt wil weten.’

12 PurSang 2|2012

BELEGGINGSSTRATEGIE

‘Twee stapjes vooruit, één stap achteruit’ Hoewel de zorgen weer toenemen, is de crisis binnen de eurozone momenteel minder ernstig dan een halfjaar geleden, meent Michel van der Stee, hoofdeconoom van Van Lanschot Bankiers. Maar: al te rigoureuze bezuinigingen kunnen de pret bederven. Tekst: Jan Smit | Fotografie: Willem Jan Ritman

Michel van der Stee: ‘Het onderwerp euro-obligaties is niet langer taboe’

BELEGGINGSSTRATEGIE

De crisis binnen de eurozone lijkt een gebed zonder einde. Even leek de rust teruggekeerd. Griekenland mocht een deel van zijn schulden wegstrepen, financiële brekebenen als Spanje en Italië lanceerden hervormingsplannen en de liquiditeitsinjecties van de Europese Centrale Bank (ECB) deden de rest. Maar in april was het weer raak. Nieuwe onheilstijdingen over de economische gang van zaken in Italië en vooral Spanje zaaiden opnieuw twijfel over de vraag of deze landen hun bezuinigingsplannen wel kunnen waarmaken. De rente in beide landen schoot omhoog. De Europese aandelenmarkten, die in het eerste kwartaal van dit jaar floreerden, moesten de winsten in korte tijd weer grotendeels inleveren. Ruim een maand na de laatste Long Term Refinancing Operation (LTRO) leek het effect van dit ECB-medicijn alweer uitgewerkt.

Maatregelen En toch is er reden tot enig optimisme. ‘Door de toegenomen druk hebben landen als Italië, Spanje en Griekenland eindelijk maatregelen genomen. Dat had eigenlijk al tien jaar geleden moeten gebeuren, maar het is wel positief,’ constateert Van der Stee. ‘Het onderwerp euro-obligaties is niet langer taboe. Duitsland, lange tijd fervent tegenstander, heeft het zelfs geopperd. Overigens pas als sluitstuk, nadat iedereen orde op zaken heeft gesteld. De betrokkenheid ten opzichte van de euro is groot.’ Niet dat de beleggingsstrateeg ineens loopt te juichen. ‘Het is twee stapjes vooruit en één achteruit,’ vat Van der Stee de situatie binnen de eurozone samen. ‘Maar het is minder crisis dan een halfjaar geleden.’ Het feit dat er al maanden geen Europese top meer is geweest over de crisis (de laatste was op 8 en 9 december 2011 in Brussel) is daarvan volgens de econoom het bewijs. ‘Dit is tegelijkertijd ook een probleem. De Europese politiek komt pas in actie als het bijna te laat is. Er gaat opnieuw kostbare tijd verloren.’

Divergentie toegenomen

Deze lichtpuntjes daargelaten, blijft het algehele beeld voor de Europese muntunie somber. De bank voorziet voor dit jaar een krimp van 1%, oftewel een milde recessie. De situatie in Zuid-Europa is ronduit zorgelijk, meent Van der Stee. Temeer omdat de grens tussen de landen die slecht en goed presteren steeds verder opschuift naar het noorden. ‘De divergentie is flink toegenomen. Behalve Portugal, Griekenland, Italië en Spanje schurkt ook een land als Frankrijk inmiddels tegen de gevarenzone aan. Zelfs Nederland blijft niet langer gevrijwaard.’ Het is volgens de hoofdeconoom hoogst onzeker of de economie in Nederland volgend jaar zal groeien. Zorgen maakt Van der Stee zich bovendien over het tempo en de omvang van de bezuinigingen binnen het eurogebied. Hervormingen: daar is hij voor. ‘Er moet wat gebeuren,’ benadrukt de beleggings­

PurSang 2|2012 13

strateeg. Ingrijpende bezuinigingen kunnen de economische groei zo frustreren, dat deze hun doel voorbijschieten. De econoom pleit er dan ook voor de eis niet heilig te verklaren dat alle landen binnen de eurozone hun begrotingstekort in 2013 moeten hebben teruggebracht tot 3% .

Mentaliteit Binnen de eurozone ziet Van der Stee het vooral somber in voor Portugal en Griekenland. Griekenland zal het – ondanks de schuld­ verlichting en de strenge bezuinigingsmaatregelen – niet gaan redden, vreest hij. Over Spanje, een van de andere zorgenkindjes binnen het monetaire samenwerkingsverband, is hij positiever. ‘De mentaliteit is beter, de totale staatsschuld valt relatief gezien mee en Spanjaarden zijn Europaminded.’ Daar staat tegenover dat de economie er heel slecht voor staat met een torenhoge werkloosheid van ruim 23% en onder jongeren van zelfs bijna 50%. Ook de zwakke positie van de Spaanse banken vormt volgens de econoom een groot probleem. Die positie zou kunnen verbeteren als de Europese landen hun toezeggingen aan het Europese steunmechanisme (ESM), het permanente steunfonds, ook werkelijk effectueren. Hij is daar voor. ‘Je kunt dat geld beter preventief inzetten, dan wanneer het te laat is.’ In totaal kan het ESM, samen met het tijdelijke steunfonds EFSF, aanspraak maken op € 750 miljard, maar in werkelijkheid is hiervan slechts een fractie beschikbaar. Of het ESM daadwerkelijk wordt gevuld om een land als Spanje voor een Griekenlandscenario te behoeden of dat pas wordt ingegrepen als het water de Spanjaarden tot aan de lippen staat: Van der Stee durft het niet te voorspellen. Een ding weet hij wel: eenvoudige oplossingen zijn er niet. Op lange termijn zijn euro-obligaties en/of directe steun van de ECB noodzakelijk, vreest hij. ‘Er zal nog heel wat water door de Rijn stromen voordat de problemen in Europa echt zijn opgelost.’

Belastingverhogingen VS

Dan doen de VS het aanzienlijk beter. De werkgelegenheid neemt toe, evenals de lonen. Bedrijven investeren weer voorzichtig. Bovendien zien we de huizenmarkt stabiliseren. De vraag neemt voorzichtig toe en de prijsdaling lijkt op zijn einde te lopen. Voor Van Lanschot reden ervan uit te gaan dat het herstel in de VS de komende periode door zal zetten. Een groei van de Amerikaanse economie met 2% tot 2,5% acht de bank reëel. Dat de VS het in tegenstelling tot Europa goed doen, heeft volgens Van der Stee te maken met het verschil in aanpak van de crisis. De Amerikanen kiezen eerst voor groei en dan voor bezuinigen in plaats van andersom. Dat doen ze door middel van monetaire financiering. Ze pompen nieuw geld in de economie. Anders dan de Fed, de Amerikaanse centrale bank, heeft de ECB daarvoor geen mandaat. De ECB kan hierdoor alleen indirect monetair financieren. Dat gebeurt in de vorm van liquiditeitssteun aan de banken (LTRO’s) in ruil voor >>

14 PurSang 2|2012

BELEGGINGSSTRATEGIE

‘Aandelen van bedrijven uit Europa en uit opkomende markten zijn nog altijd zeer goedkoop.’

onderpand. De banken kopen voor een deel daarvan weer staats­ obligaties. Steun verlenen zonder onderpand is niet toegestaan. De reden is volgens Van der Stee evident: ‘Daar zijn veel landen op tegen, Duitsland voorop. De Europese Unie is in tegenstelling tot de VS nu eenmaal geen politieke unie.’ Ook de Amerikanen kampen echter met een uitzonderlijk groot overheidstekort. Om dit terug te dringen zijn maatregelen noodzakelijk. ‘Dit jaar zijn er verkiezingen, dan zal er niet zoveel gebeuren. Voor volgend jaar moet er echter een geloofwaardig verhaal op tafel liggen. Dan lijken belastingverhogingen onvermijdelijk en die kosten toch al snel een procentpunt groei,’ waarschuwt Van der Stee. Aanzienlijk positiever is de bank over de opkomende markten. De dalende groei van China baarde veel beleggers zorgen; de groei in het eerste kwartaal van 8,2% was de laagste in twee jaar tijd. In maart was er echter een kentering ten positieve. ‘De inflatie nam af, wat mogelijkheden creëert voor een ruimer monetair beleid, bijvoorbeeld in de vorm van verlaging van de voorgeschreven bancaire kasreserves. Een zachte landing van de Chinese economie is dan ook nog steeds het waarschijnlijkste scenario,’ aldus Van der Stee. Wellicht zal de conjunctuur in de tweede helft van dit jaar zelfs weer wat aantrekken, schat hij in.

Sentiment is verbeterd Wat voor invloed hebben deze ontwikkelingen op het beleggings­ klimaat? En, welke strategie hoort daarbij? Allereerst het sentiment: dat is sterk verbeterd in het eerste kwartaal. Eind vorig jaar was er sprake van paniek. De risicobereidheid bereikte een dieptepunt. Door de surrogaatredding van Griekenland en de liquiditeitssteun die de ECB begin december en eind februari verleende, daalde de rente. Gevolg: in het eerste kwartaal stonden bijna alle financiële markten in de plus. Eind april kantelde het sentiment. Van echte paniek is volgens Van der Stee nog geen sprake. Geen reden tot actie derhalve. Aandelen, bedrijfsobligaties, vastgoed en andere risicodragende waarden zijn volgens Van Lanschot wat betreft hun waardering nog steeds interessant. Dat geldt niet voor high-yieldobligaties. Deze zogenoemde junkbonds zijn te duur geworden, meent de bank. Regionaal bezien zijn er wel verschillen. Japanse aandelen zijn duur. Amerikaanse aandelen zijn niet goedkoop meer, maar zeker nog niet te duur, mede gezien de beter dan verwachte prestaties van het bedrijfsleven in het eerste kwartaal. En aandelen van bedrijven uit Europa en uit opkomende markten zijn nog altijd zeer goedkoop.

Fatsoenlijk Bij de vastrentende waarden is de animo voor staatsobligaties nog iets verder gedaald. Van der Stee: ‘Wil je al een fatsoenlijk rendement behalen dan ben je aangewezen op Franse, Belgische of Zuid-Europese obligaties. Maar daarmee voer je het risico steeds verder op. Met de kans dat je je geld uiteindelijk niet terugkrijgt. Daar zit je als belegger natuurlijk ook niet op te wachten.’ Op bedrijfsobligaties zijn de marges nog wel aantrekkelijk; gemiddeld zo’n 150 tot 200 basispunten bovenop het rendement op staatsleningen. Daarmee doelt Van der Stee niet op leningen van bedrijven met een triple A-rating zoals Nestlé, Coca-Cola of Microsoft, maar op bijvoorbeeld triple B-bedrijfsobligaties: effecten die nog net behoren tot de veilige categorie investment grade.

Meer cash Gezien de lage rente op relatief veilige staatsobligaties en de hoge volatiliteit in de markt acht de bank het ook raadzaam iets meer cash aan te houden dan normaal. Ter illustratie wijst Van der Stee op het rendement op Duitse staatsleningen, summum op het gebied van veilige beleggingen. De 10-jaarsrente is sinds begin 2012 ruim 23 basispunten gedaald tot een povere 1,64%. Onder dergelijke omstandigheden kunnen beleggers volgens de econoom beter kiezen voor meer cash. Grondstoffen staan bij Van Lanschot op neutraal. Zorgen over de Chinese economie en afnemende groei in Europa drukken de prijzen. Voor olie komt daar nog bij dat spanningen rondom Iran, de op vier na grootste olieproducent ter wereld, zijn weggeëbd, waardoor de olieprijs weer langzaam daalt. Overigens blijven de vooruitzichten voor grondstoffen op de lange termijn onveranderd goed. Goud heeft de laatste zes maanden iets van zijn glans verloren. Volgens de bank houdt dit onder meer verband met de gunstige economische gang van zaken in de VS en de afgenomen kans op nieuwe monetaire maatregelen aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Van invloed is ook het besluit van India om de belasting op de import van goud te verhogen. India, waar goud een belangrijke rol speelt in de culturele tradities, is de grootste goudconsument ter wereld, samen met China. Overigens adviseert Van Lanschot beleggers niet al hun goud van de hand te doen. Mochten de centrale banken toch besluiten tot verdere monetaire verruiming, dan zal de goudprijs daar ongetwijfeld positief op reageren en bovendien blijft het risico van hogere inflatie op lange termijn bovengemiddeld, besluit de Van Lanschotstrateeg. _____________

Close to the Pro’s. Van Lanschot Senior Open 22 t/m 24 juni Haagsche Golf & Country Club Kijk voor meer informatie op www.vanlanschotsenioropen.nl

Hoofdsponsor:

Partner:

Sponsoren:

16 PurSang 2|2012

275

PurSang 2|2012 17

Van Lanschot 275 jaar

bankjes

Al 275 jaar is Van Lanschot een onafhankelijke bank, met Nederlandse wortels. Dat willen we graag vieren. Maar bescheidenheid past ons ook. Want ons succes kan niet zonder het vertrouwen van onze relaties en daarom doen wij nu iets terug. Voor elk jaar van ons bestaan plaatsen wij een bank in Nederland. Op een speciale of bijzondere plek, waar het goed toeven is. Waar u tot rust kunt komen, waar zaken kunnen bezinken of worden beklonken, waar vooruit wordt gekeken, wordt gemijmerd en genoten. Waar een goed gesprek plaats kan vinden. Zoals wij ook graag een goed gesprek voeren met u. In alle rust. Om te bespreken wat u bezig houdt en vooral ook wat wij voor oplossingen voor u kunnen aanreiken. Een bankje staat bij ons symbool voor de dialoog. Om uiteindelijk verder te komen, u verder te brengen.

Waar staat uw favoriete bank? Elke Nederlander kan via www.275bankjes.nl een suggestie doen om een bankje te plaatsen op een mooie, unieke of bijzondere locatie. De gekozen plek ligt op Nederlands grondgebied en is openbaar toegankelijk. Dit kunnen locaties zijn die typisch Nederlands zijn, waar zich de afgelopen 275 jaar belangrijke gebeurtenissen hebben afgespeeld, die uitzicht bieden op belangrijk cultureel erfgoed of met een uitzicht op nog onbekende pareltjes. Uit alle inzendingen kent Van Lanschot 275 bankjes toe en zorgt voor plaatsing van het bankje. Kijk op www.275bankjes.nl en geef vanaf 29 mei uw favoriete locatie aan.

Van Lanschot bestaat in juli 275 jaar. We zijn daarmee de oudste onafhankelijke (private) bank van Nederland. Het begon allemaal in 1737 toen Cornelis van Lanschot als meester werd toegelaten tot het Kramers- en Tingietersgilde in ’s-Hertogenbosch. Hij begon een klein- en groothandel in koloniale waren. Zijn eerste inkopen dateren van 22 juli 1737. Daarmee was het fundament gelegd voor het latere bankiershuis Van Lanschot. Wij gaan lang terug. Onze oude wortels geven karakter en stabiliteit. In de afgelopen 275 jaar hebben we flinke stormen doorstaan. Een krachtig bewijs voor onze behouden koers en soliditeit. En zo kijken we ook naar de toekomst. Solide en met grote gedrevenheid om voor iedere cliënt het beste resultaat te behalen.

18 PurSang 2|2012

SCOPE AANDELEN

Welke aandelen zijn (minder) interessant? Beleggen in individuele aandelen is vaak een kwestie van emotie. Maar wat vinden de professionele analisten van een bepaald aandeel?

Total

France Télécom

RWE

Stevig investeren in nieuwe projecten

Kwaliteit van net­ werken verhogen

Van Lanschot heeft een positieve opinie op Total. Om het operationele rendement op een hoger niveau te krijgen, is de onder­ neming gestart met het opschroeven van de exploratieactiviteiten en investeert het bedrijf stevig in nieuwe projecten.

France Télécom is actief op het vaste net en houdt zich bezig met mobiele telefonie (Orange), internet (Wanadoo) en zakelijke dienstverlening. Dat Van Lanschot positief is op dit aandeel komt vooral door de aantrekkelijke waardering.

Verdienkracht energiereus enorm onder druk

De eerste effecten hiervan waren in 2011 al zichtbaar. Daarnaast is Total bezig om laagrenderende en niet-kernactiviteiten af te stoten. Dit proces mag in onze ogen nog wel een tandje sneller gebeuren. De samenvoeging van de laagrenderende raffinage- en chemie­ activiteiten heeft nog niet geleid tot echte kostenbesparende maatregelen zoals het sluiten van raffinaderijen. Total is in onze ogen aantrekkelijk gewaardeerd met een opwaarts koerspotentieel van meer dan 30%. In de huidige aandelenkoers zit volgens ons waarderingsmodel geen omzetgroei en een daling van de operationele marge voor de komende vijf jaar verdisconteerd. Wij voor­ zien een positiever scenario. Een gematigde omzetgroei van gemiddeld 2% per jaar en een operationele marge die minder hard daalt dan waar de markt vanuit gaat.

Het opwaarts koerspotentieel is meer dan 30% op basis van ons waarderingsmodel. Daarnaast is het dividendrendement van 12% zeer aantrekkelijk. De kwaliteit van de onderneming is neutraal. Wij verwachten dat de omzet en de operationele marge de komende jaren licht onder druk komen als gevolg van de zwakke Europese economie en de toegenomen concurrentie op de thuismarkt. Tegenwicht zal moeten komen van de verwachte omzetgroei in de opkomende landen en van de geplande kostenverlagingen. France Télécom wil gedurende de periode 2010-2015 de kapitaalsinvesteringen opvoeren om de kwaliteit van de verschillende netwerken te verhogen. Gezien de vrije kasstromen is daar voldoende ruimte voor. De balansstructuur is goed. Het bedrijf heeft voldoende flexibiliteit om de schuld naar eigen inzichten aan te passen.

Analist: Albert Tamming, Van Lanschot

Analist: Albert Tamming, Van Lanschot

RWE is de Duitse energiereus die we in Nederland kennen van de overname van Essent in 2009. Van Lanschot heeft een neutrale opinie op RWE. De verdienkracht van het bedrijf staat sinds 2011 enorm onder druk. Extern zet de overcapaciteit in deze kapitaalintensieve sector druk op prijzen en marges. Tevens moet RWE de kerncentrales vervroegd sluiten op last van de Duitse overheid. Intern is het bedrijf bezig met een scala aan maatregelen om de balans te versterken. Positief is dat deze maatregelen minder schadelijk blijken voor de winst dan aanvankelijk verondersteld werd. Inmiddels zijn er ook al flinke stappen gezet. Zo is er in december 2011 extra kapitaal opgehaald en zijn er onderdelen aangewezen die afgestoten gaan worden. Op de waardering van het aandeel zijn we neutraal. Het dividendrendement van 5,8% ligt boven het Europese gemiddelde van 4,2% Analist: Thierry Parihala, Van Lanschot

SCOPE AANDELEN

PurSang 2|2012 19

Disclaimer: Geen van de analisten heeft een belang in de door hen beschreven aandelen. Wilt u meer informatie over beleggen in aandelen? Neem dan contact op met uw adviseur.

Philips

Unilever

ING

Op lange termijn oninteressant

Wereldspeler met twee gezichten

Philips heeft nauwelijks rentedragende schulden of ongedekte pensioenverplichtingen; zijn uitdaging is het verbeteren van structurele winstgevendheid en omzetgroei. Op lange termijn vinden de analisten van ­Kempen Philips een oninteressante belegging. De voornaamste reden is de aanhoudende concurrentiedruk in combinatie met de technologische verschuivingen die ervoor zorgen dat Philips moeite heeft structurele competitieve voordelen te behalen. Philips doet het eigenlijk niet beter dan de concurrentie door gebrek aan spannende innovaties en een relatief starre ondernemingsstructuur. Kempen denkt dat de nodige reorganisaties en acquisities de winst en kasstroom zullen blijven verstoren op middellange en lange termijn. Op korte termijn zien wij opwaarts koerspotentieel, simpelweg omdat beleggers en analisten geen vertrouwen hebben in het winstherstel in 2012/13 terwijl de onderneming duidelijk vasthoudt aan haar agressieve doelstellingen voor 2013. Op basis van onze conservatieve operationele margeschatting van 8% voor 2013 handelt Philips op een aantrekkelijke koerswinstverhouding van 10. Kopen is ons advies met een 12-maandskoersdoel van € 18,20.

Unilever is een bedrijf met twee gezichten, een nauwelijks groeiende voedingsbusiness, vooral actief in de verzadigde markten van West-Europa en Noord-Amerika en een sterk groeiende personal care business, actief in vooral opkomende markten.

Last van de verslech­ terde economische condities

Analist: Erwin Dut, Kempen & Co

Analist: Erwin Dut, Kempen & Co

Deze tweedeling is de afgelopen jaren nog duidelijker geworden door de economische groeiverschillen in de diverse regio’s. Echter, op groepsniveau doet de omzetgroei van Unilever niet onder voor concurrenten als Danone of Nestlé. De analisten van Kempen zijn op lange termijn positief over Unilever. De combi­ natie van concurrerende merken, hoge blootstelling naar opkomende markten en een sterk management zal de winstgroei en aandeelhouderswaarde waarborgen. Het probleem met Unilever is de waardering: het aandeel is onderdeel van de duurste sector op de beurs. Een koers-winstverhouding van 16 en een dividendrendement van 3,5% zal de koers ondersteunen, maar geeft niet heel veel ruimte voor opwaarts potentieel op korte termijn. Houden is het advies, met een 12-maandskoersdoel van € 25,20.

Het is een hele taak voor ING om aan de ontbundelingsvereisten van de Europese Commissie te voldoen. Ondanks dat de analisten van Kempen hier wat positiever op zijn geworden naar aanleiding van de beslissing om de Aziatische verzekeringsactiviteiten apart te verkopen, blijven ze van mening dat het minimaal tot 2014 zal duren voordat ING dividendbetalingen zal kunnen hervatten. Operationeel gezien heeft ING een lastige periode, zowel binnen de verzekerings- als de bankactiviteiten. Binnen de verzekeraar leiden de Amerikaanse annuïteiten tot grote afschrijvingen terwijl de volatiele kapitaalmarkten hun tol eisen op de solvabiliteit. Binnen de bank heeft ING last van de verslechterde economische condities binnen Europa wat tot hogere voorzieningen leidt. De combinatie van het verkopen van de verzekeraar, afbetalen van de Nederlandse staat (€ 4,5 miljard) en de stijgende kapitaalseisen binnen zowel de bank als de verzekeraar is niet aantrekkelijk. Kempen hanteert een verkoopadvies met een 12-maandskoersdoel van € 4,40. Analist: Frederic van Daele, Kempen & Co

20 PurSang 2|2012

IN GESPREK MET CLIENT

Ondernemer Maarten Halma

‘Ik wil scoren’ Deskundig, driest en doelgericht. Zelfbewust, veeleisend en kritisch op anderen én zichzelf: dat is ondernemer Maarten Halma (43). In 2001 zette hij vanuit zijn slaapkamer een bedrijf op in de verpakkingsindustrie. Anno 2012 is hij mede-eigenaar en algemeen directeur bij de Paardekooper Groep, nagenoeg marktleider in Nederland.

Tekst: Egbert-Jan Riethof | Fotografie: Willem Jan Ritman

Bescheiden, ik? Maarten Halma kan een glimlach niet onderdrukken. In 2010 benoemde een vakjury hem namens MKB Nederland tot Ondernemer van het Jaar. Halma Packaging BV was immers met klanten als Douwe Egberts, Multi-Vlaai, Plus, Jumbo, AH, Segafredo, Bakkersland en Hema van regionale groeibriljant uitgegroeid tot ‘wereldspeler’. De jury gaf hoog op van Halma’s betrokkenheid bij de

regio en van zijn bescheidenheid. Maarten Halma: ‘Trots ben ik wel, bescheiden, nee. Ik ben natuurlijk een goede ondernemer, dat weet ik ook wel. Maar buiten werktijd, in sociale contacten, heb ik het nooit over zakelijke successen. Wat is de zin? Misschien komt het misverstand daardoor.’

Maarten Halma: ‘Ik voer nuttige harde gesprekken, laatst nog over gebaksdozen’

IN GESPREK MET CLIENT

Bovendien blijft er in Halma’s geval buiten werkuren heel weinig tijd over, waardoor de kans dat hij in zijn sociale omgeving onbescheiden overkomt wel heel klein wordt. ‘Werk is voor mij alles, ik ben work­ aholic…’ En met kenmerkende zelfspot: ‘Verpakkingen is alles wat ik heb.’

Twinkeling Hij is gewend de dingen helder te stellen, Maarten Halma. Zo duurden de gesprekken die uiteindelijk leidden tot een fusie met de concurrerende Paardekooper Groep (ingaande 30 september 2011) een aantal jaren. Mede doordat hij van begin af helder en outspoken voor het hoogste ging. ‘Ze wilden Halma overnemen en ik zou commercieel of algemeen directeur worden van de Groep. Maar ik heb sinds 2001 ervaren wat het is om ondernemer te zijn, roerganger van het schip. Directeur was me dan niet genoeg. Ik wilde aandelen! En Jan Paardekooper had er juist twintig jaar over gedaan om ze allemaal in bezit te krijgen, dus… Uiteindelijk kwam het erop uit dat ik toch medeaandeelhouder werd van de hele groep, en algemeen directeur, in feite wat we CEO noemen.’

‘Ik wilde aandelen!’ Een opmerkelijk resultaat, in aanmerking genomen dat Paardekooper in omzet en winst vele malen groter is dan Halma Packaging. Nog opmerkelijker, bij de naam ‘Depa’, een van de zes bedrijven die onder de Paardekooper Groep vallen, komt er een twinkeling in de ogen. Daar blinkt onversneden jongensachtig plezier. Logisch, Depa is het verpakkingsbedrijf waar Maarten in 1991 zelf begon – in Wijchen – en het vak leerde. ‘Niet gek hè? Toen junior-vertegenwoordiger, nu medeeigenaar en algemeen directeur.’

Slaapkamer Bij Depa was hij in 2000 als accountmanager vertrokken. Hij liet er niet alleen maar vrienden achter. Wat hij wilde was voort, voort, sneller; hij kon het beter en zou het laten zien. De concurrentie geloofde niet dat er nog ruimte op de markt was voor een nieuwkomer als Halma Packaging, die vanuit Maartens slaapkamer in Wijchen werd gerund. ‘Ze namen ons niet serieus. Maar de groei hield aan en toen iemand van Albert Heijn even langs wilde komen hebben we toch maar een kantoor betrokken. In 2004 begonnen de gevestigde partijen last van ons te krijgen.’ In 2007 ontwikkelde Halma – dat bankierde bij Van Lanschot Bankiers – meerwaarde door als enige in de branche een vestiging in China te openen. In de stad Wuxi. Veel bedrijven komen terug van inkoop in dat land, omdat de kwaliteit na aanvankelijk goede levering vaak terugloopt en er door gebrek aan kennis van de lokale cultuur veel misloopt. Halma’s deskundige mensen ter plaatse, dertien Chinezen die ook Engels beheersen en van wie er enkele in Europa hebben gestudeerd, stonden (en staan) garant voor de kwaliteit van leveringen. ‘Douwe Egberts hebben we onlangs binnengehaald voor 182 miljoen bekertjes.

PurSang 2|2012 21

Moederbedrijf Sara Lee had het nooit aangedurfd als we geen eigen team in China hadden gehad. Ook Paardekooper is daarop afgekomen. Die kochten er vier keer zoveel in. En ja, dan gaat het wel eens fout.’ Enorme gedrevenheid, energie, visie en leergierigheid stuwden Halma Packaging BV voort. ‘Ik wilde werkelijk al-les weten van verpakkingen. Heden ten dage durf ik te zeggen dat ik bijna alles ook weet…’ – hij zet zijn woorden kracht bij door ritmisch op het tafelblad te slaan – ‘…over leveranciers, machines, materialen, land van herkomst. Dat werkt, want de klant, die moet kiezen of hij zijn artikelen rechtstreeks inkoopt of via tussenhandel, weet dat dat handelsbedrijf een marge moet hebben en wil in ruil daarvoor meerwaarde zien. Wij gaan onvoorwaardelijk voor kwaliteit, normen en waarden, respect, voor eerlijk, direct zaken doen. Dat wil zeggen dat klanten precies weten wie onze leveranciers zijn en wat daar gebeurt – en andersom. Leveranciers en klanten vertel ik: wij zijn open en direct, stel me één keer teleur en je ligt eruit. Onze kracht is …’ – klap op het tafelblad – ‘…dat we in de markt de enige volstrekt eerlijke partij zijn.’

Rustiger Altijd doorgaan, sneller, sneller, en emotie zijn Maarten Halma’s sterke en tegelijk zwakke punten. ‘Emoties, ja, ik voer nuttige harde gesprekken, laatst nog over gebaksdozen. Met een grote klant. In mijn ogen had hij fouten gemaakt in de communicatie. Dat zeg ik heel direct, face-to-face, dat gaat nooit via de mail. Frustratie moet je eruit gooien, emotie hoort erbij – en die heb ik.’ Plotseling daalt zijn stem weer, de hand komt even tot rust. Iets te hoog loopt die emotie soms op, wil hij maar zeggen. Dat wel. ‘Ik ben rustiger geworden. Je registreert signalen vanuit de omgeving. Bovendien bouw je langzamerhand vertrouwen op in mensen om je heen, je denkt niet meer dat je alles aan jezelf moet houden. Ik wil altijd maar sneller, de ideeën razen me door het hoofd, zie overal kansen, ben drie stappen verder dan de omgeving. Om mij heen is altijd sprake geweest van snelle groei; dat betekent dat er voor het personeel vaak iets verandert, misschien te vaak. Dat ik gas terug moet nemen zie ik langzamerhand wel in. Af en toe langer nadenken voor ik iets doe.’

Scoren Binnen de andere cultuur waar Maarten Halma als jeune premier nu is binnengestapt, die van Paardekooper, is het wennen voor de zittende mensen. ‘Er zal wel wat vuurwerk komen. Is er ook al. Maar ik zie zakelijk grote kansen. Bij Halma is het productpalet 80% niet-standaard, tailor made, dus met speciale bedrukking en vorm; Paardekooper en Depa doen meer in commodities. Enorme synergie is nu al aan het ontstaan. Met alle bedrijven samen kunnen we nu de hele markt bewandelen. Ik wil scoren. Dat vind ik mooi.’ ___________________________ Paardekooper Groep verwacht in 2012 € 110 miljoen omzet bij 10% groei. Bij Halma werken, inclusief vestigingen in China en Engeland, 38 mensen. Bij de Paardekooper Groep in totaal 234.

22 PurSang 2|2012

LIFESTYLE

‘Nederlandse golfsport wordt volwassen’ Golf wordt steeds populairder en succesvoller in Nederland. De Nederlandse Golf Federatie (NGF) maakt zich sterk voor de sport, van beginner tot topsporter. Met een aansprekend doel: de Olympische Spelen 2016, zo vertelt NGF-directeur Jeroen Stevens.

Publiek kijkt geanimeerd naar de laatste flight

Tekst: Froukje Wattel

De opmars die golf in Nederland doormaakt, is vooralsnog onstuitbaar. ‘Het aantal golfers groeide in twintig jaar van zo’n 50.000 tot ruim 370.000 spelers nu. Golf is nu een breedtesport, we groeien over de hele linie,’ zegt Jeroen Stevens. ‘Onder de beginners en de topsporters en ook onder de jongeren. Zo’n 20.000 spelers zijn jongeren onder de 21. Golf is cool geworden, onder meer door

Golf derde sport in Nederland Golf is met 370.000 spelers de derde grootste sport in Nederland, na voetbal en tennis. De Nederlandse Golffederatie behartigt de belangen van ruim 200 aangesloten Nederlandse golfclubs. Aardig detail: de familie Van Lanschot richtte in 1929 golfclub De Dommel in St. Michielsgestel op, ook toen al een goede locatie om met klanten te vertoeven. ‘Golf past bij ons,’ aldus sponsormanager Pieter Cool van Van Lanschot. ‘Onze klanten herkennen zich erin, 42% van hen speelt golf. Het is een uitstekende manier om je klanten beter te leren kennen.’

aansprekende iconen als Tiger Woods. En het is ook laagdrempeliger dan vroeger, toen golf een exclusief domein van de bovenlagen in de samenleving was. Ongeveer 140.000 mensen zijn lid van een golfclub, de anderen spelen af en toe, via bijvoorbeeld de ANWB, omdat ze weinig tijd hebben. Hopelijk worden ze op den duur wel lid van een club.’

Jeroen Stevens en Pieter Cool

Investeren in talent De NGF plukt nu de vruchten van jarenlange promotie van de Nederlandse golfsport. De vereniging zorgt voor het gezond houden van de bestaande golfclubs, voor golfcoaches, jeugdprogramma’s, toernooien en andere activiteiten. Daarbij is er steun van Van Lanschot Bankiers, dat vanaf 2004 golfpro Maarten Lafeber sponsorde. Sinds 2005 is Van Lanschot Bankiers hoofdsponsor van de NGF en sponsort zij de sport op alle niveaus. ‘Ze stonden aan de wieg van de successen van topspelers als Christel Boeljon en Joost Luijten,’ memoreert Jeroen Stevens. ‘In het begin, in 2005, was Christel Boeljon pas 16. Daarna ging ze in Golf Team Holland spelen, en nu sponsort Van Lanschot haar sinds kort individueel. Alle lof voor Van Lanschot omdat de bank destijds in het talent van de toekomst investeerde. Daardoor konden we dat soort toptalenten beter ontwikkelen,’ aldus Stevens.

Olympisch doel Onlangs introduceerde de NGF het zogenaamde 9-stappenplan. ‘Daarbij gaat het vooral om plezier in golf, om meer actieve

spelers te krijgen,’ legt Stevens uit. ‘Als je maar twee keer per jaar je golftas uit de auto haalt, is het niet leuk. Je wilt natuurlijk vooruit gaan. Er is vraag naar begeleiding om beter te leren spelen.’ Het stappenplan voorziet daarin. Het is een golfvaardigheidstraject, opgedeeld in negen handicapcategorieën, voor alle golfers van beginner tot topsporter, bedoeld om het spelplezier en het niveau te verbeteren. Ook voor bedrijven die met klanten gaan golfen is dit een interessant concept. ‘Bij het stappenplan kun je met klanten op elk gewenst niveau instappen. Een nieuwe uitdaging voor de geoefende golfers en een leuke kennismaking voor wie nog niet speelt.’

Kom naar de Van Lanschot Senior Open

De ultieme uitdaging voor de golfsport is natuurlijk de Olympische Spelen van 2016, nu golf een Olympische sport is. ‘De top van de golfsport wordt steeds breder, we hebben meer profs en elf spelers in de European Tour,’ aldus Stevens. ‘Het zou mooi zijn als er minstens één Nederlandse dame en één heer op het podium eindigen in Rio de Janeiro.’ ____

Op www.vanlanschotsenioropen.nl is nieuws te vinden over de spelers, is de vernieuwde Senior Open App te downloaden en zijn sfeerbeelden, verslagen en scores beschikbaar. In de afgelopen twee edities waren diverse oud-Ryder Cup-spelers te zien, waaronder Sam Torrance, Ian Woosnam en Des Smyth. Toegangskaarten zijn te verkrijgen via online bankieren.

Cliënten van Van Lanschot worden uitgenodigd voor de European Senior Tour op de Koninklijke Haagsche Golf & Country Club. Het evenement vindt plaats van 22 tot en met 24 juni. De European Senior Tour is voor het derde achtereenvolgende jaar in Nederland. Het is een wedstrijdcircuit voor topgolfprofessionals van vijftig jaar en ouder. De professionals strijden drie dagen lang om een prijzenpot van € 250.000,-.

24 PurSang 2|2012

COVERSTORY

Mark Buitenhuis in gesprek met Else Bos

‘In een dynamische wereld kun je het verschil maken’ Hoe opereer je in een dynamische wereld en hoe belangrijk zijn kernwaarden daarbij – zowel voor je bedrijf als voor jou persoonlijk? Daarover gaat het tijdens een inspirerend gesprek dat Van Lanschot-directeur Mark Buitenhuis voerde met topbestuurder Else Bos van PGGM.

Tekst: Anne Wesseling | Fotografie: Rob Acket

‘Het eerste dat bij me opkomt bij het woord dynamiek is: het woord klinkt dramatisch, maar het is uiteindelijk wel heel bijzonder dat we in een dynamische wereld mogen acteren,’ stelt Else Bos. ‘Dynamiek levert spanning, avontuur en werk op. Een dynamische omgeving is er een waarin je werkelijk een verschil kunt maken. Dat is natuurlijk fantastisch.’ Mark Buitenhuis en Else Bos hebben een vergaderkamer gevonden in het bijzondere gebouw van PGGM in Zeist. De pensioenuitvoeringsorganisatie (PGGM beheert voor zes pensioenfondsen de pensioenen van 2,5 miljoen mensen, dat omvat € 120 miljard) is gehuisvest in een modern, open gebouw met veel natuurlijk licht, waar mensen zich thuis voelen, maar niemand meer een vaste werkplek heeft – ook Else Bos de deputyCEO niet. Het geeft een losse sfeer. Medewerkers zitten her en der op flexplekken achter hun laptop, er zijn vergaderruimtes en zithoeken met comfortabele stoelen waar rustig overlegd kan worden. Het nieuwe gebouw straalt ook het karakter van de organisatie uit. PGGM opereert in een wereld waarvoor dynamisch momenteel nog zacht is uitgedrukt. Het is een wereld waarin weinig meer vastligt. De vergrijzing, de kredietcrisis, het feit dat mensen steeds langer leven, de trend naar steeds meer individualiteit en eigen verantwoordelijkheid – het heeft allemaal zijn weerslag op de pensioenwereld en hoe daarnaar gekeken wordt. Else Bos staat er middenin: als Chief Institutional Business is ze bij PGGM verantwoordelijk voor klantrelaties en acquisities, maar ook voor pensioenjuridische zaken en het beleggingsbeleid. Hoe behoud je een kern van rust in een dynamische wereld? Dat wordt het thema van het gesprek. Mark Buitenhuis heeft Else Bos al eens eerder ontmoet bij een zakelijke bespreking (ze tutoyeren elkaar), en was toen getroffen door de manier waarop zij te werk gaat. ‘Zij is niet iemand die met veel poeha is gekomen waar ze is, maar juist vanuit kwaliteit en gedrevenheid’ zegt hij voorafgaand aan het gesprek. ‘Als het gaat om opereren in een dynamische wereld, ben ik heel benieuwd hoe PGGM dat doet, maar ook hoe Else Bos daar zelf in staat.’

Kans Een positieve insteek dus. Mark Buitenhuis: ‘Veel mensen zien verandering als bedreigend, maar jij legt het juist positief uit. Zie jij veranderingen eerder als een kans dan als een bedreiging?’ Else Bos: ‘Beide. Zeker als het gaat om het pensioenstelsel. Ons pensioenstelsel bestaat al sinds de jaren vijftig en we hebben op dit moment de kans om het aan te passen aan de moderne tijd. Dat er nu zoveel over gesproken wordt, geeft ons ook de kans om deelnemers bewuster te maken van hun pensioen. Tegelijkertijd is er wel degelijk een bedreiging. Want de goede dingen in ons pensioenstelsel, zoals de collectiviteit en de solidariteit ervan, staan onder druk. Mensen denken nu: wat is de toegevoegde waarde eigenlijk? Zowel jongeren als ouderen kijken naar hun eigen belangen.’ ‘Er gebeurt op dit moment heel veel, op macroniveau maar ook dichtbij. Een aantal dingen valt op. In de eerste plaats de volatiliteit van de markten, met name op de korte termijn, is enorm toegenomen. Maar er verandert ook veel aan de strategische kant. Neem alleen al het thema risico. Vroeger had je obligaties, dat was risicovrij, en aandelen, waarmee je een risico nam. Die indeling staat volledig op zijn kop.’ Het gesprek neemt snel een technische wending: de termen benchmark, stresstesten, liquiditeitsrisico’s, leverage, triple A-status en herfinanciering rollen over de tafel. Het is een van de lastige kanten van de financiële wereld, of het nu gaat om het beheer van pensioengelden of privévermogens: de wereld van de getallen is abstract, maar de cijfers vertegenwoordigen reëel geld, waar mensen in de toekomst hun leven mee kunnen inrichten. Hoe maak je het financiële domein toegankelijk voor de mensen om wiens geld het gaat?

Bewustzijn stimuleren Else Bos: ‘Pensioenbewustzijn is enorm belangrijk en dat neemt de laatste jaren gelukkig toe. Mensen realiseren zich steeds meer dat >>

‘We hebben nu de kans om het pensioenstelsel aan te passen aan de moderne tijd’

- Else Bos -

26 PurSang 2|2012

COVERSTORY

hun pensioen onderdeel is van het beloningspakket, het leeft nu echt. Dat is mooi, maar het gebeurt niet vanzelf, het is iets waar we bij PGGM echt actief mee bezig zijn. We maken het pensioen transparanter, zodat deelnemers van onze klanten het makkelijker begrijpen. Ook onderzoeken we hoe we het pensioen op individueel niveau dynamischer kunnen maken, door mensen meer keuzevrijheid te geven. We hebben ook een communicatiestrategie voor een van onze klanten opgezet die uitgaat van persoonskenmerken. Ben je iemand die veel plannen maakt, kijk je alleen naar nu of juist naar de toekomst? Dat is een nieuwe manier om mensen te bereiken en bij hun pensioen te betrekken.’ De drijfveer, legt ze uit, is steeds: hoe brengen we het financiële domein en de maatschappelijke domeinen bij elkaar? ‘Wij werken heel actief aan onze visie en strategie. De lange termijn, onze maatschappelijke idealen, een waardevolle toekomst. We zijn natuurlijk met geld bezig. Maar het gaat om een waardevolle toekomst. Je wilt later geld hebben, maar de wereld om je heen moet ook de moeite waard zijn.’ Het spreekt Mark Buitenhuis erg aan: ‘Wat ik erg sterk vind, is dat jullie bij PGGM duidelijk vanuit jullie eigen filosofie werken. Je ziet het al aan het pand, dat straalt dynamiek en transparantie uit. Bij Van Lanschot werken we met kernwaarden. Hoe zit dat bij PGGM? Bos: ‘Wij hebben kernwaarden en kerncompetenties. Kernwaarden zijn onder meer: daadkrachtig, open en eerlijk, baanbrekend en met respect voor mens en omgeving. Die komen voort uit onze achtergrond. We komen voort uit een pensioenfonds en zijn van oudsher verbonden met de sector Zorg en Welzijn. We kennen die wereld. We zijn een mensenorganisatie, een club van mensen die voor mensen werken. Kerncompetenties zijn onder meer vakmanschap, verbinden en verantwoorden. Het gaat steeds om professionaliteit en de menselijke maat. In de kern worden we gedreven door de inhoud.’

No nonsense Mark Buitenhuis: ‘Ik ben ook benieuwd hoe dat bij jou persoonlijk werkt. Je zei eens: ik heb deze functie gekregen om wie ik ben als no-­ nonsense persoon. Hoe is dat precies gegaan?’ Else Bos: ‘Je kunt niet alles plannen. Het gaat om zelf kansen creëren, maar ook om kansen grijpen. Soms moet je zelf een bewuste stap zetten, maar er komen soms dingen op je pad die zo bijzonder zijn dat je niet moet vergeten ze ook echt te benutten. De eerste tien jaar van mijn loopbaan werkte ik bij ABN in een bedrijfseconomische omgeving. Na anderhalf jaar kreeg ik een managersrol, ik was pas 23, het ging plotseling heel snel. Na een tijd stond ik voor de keuze: word ik een specialist of een generalist. Ik heb toen bewust de keuze gemaakt voor generalist. Ik moest mezelf daarvoor uit die ­specialistische rol trekken, ik kwam in een commerciële omgeving terecht. Zo’n overstap van een comfortabele positie waarin je al op ­routine kunt werken naar een onbekende plek waar je eigenlijk weer op nul moet beginnen, dat is zwaar. Maar dat zijn juist de momenten waarop je groeit. Je kunt meer dan je denkt.’ ‘Zoek je dat ook op, in je werk?’ vraagt Mark Buitenhuis. Else Bos: ‘De rode draad in mijn loopbaan is veranderen. Ik zoek het inderdaad op. Bewust of onbewust heb ik altijd in een dynamische wereld gewerkt. Toen ik bij ABN begon, was de bankwereld heel saai. Ik was er nog niet, of er kwamen fusies, alles stond op zijn kop. De pensioenwereld nu is ook volop in beweging. Is dat toeval? Blijkbaar vind ik dat leuk.’

‘Je voelt je op je gemak als er veel gebeurt,’ zegt Mark. ‘Ja. Aan de andere kant, ik heb natuurlijk ook wel perioden dat ik sterk en krachtig ben en perioden dat ik het minder goed weet.’ ‘Wat doe je dan? In dat laatste geval bedoel ik?’ Else Bos: ‘Mijn gezin is een ankerpunt (Else Bos is getrouwd en heeft drie kinderen – red.). En ik zoek mensen op waarmee ik de zaken op een rij kan zetten. Dat je er als het ware even “boven” kunt hangen, van een afstand kijken. Er gebeurt op dit moment zoveel, dat je snel meegezogen wordt.’

Persoonlijke kernwaarden Op de vraag van Mark wat haar persoonlijke kernwaarden zijn, zegt ze: ‘Het is niet echt een bewuste set. Maar als ik naar de kernwaarden van PGGM kijk, denk ik dat die ook op mij van toepassing zijn. “Open en eerlijk” is voor mij bijvoorbeeld een belangrijke kernwaarde. En ook die V’s van onze kerncompetenties. Verantwoordelijkheid voor mensen en hun omgeving. Verantwoordelijkheid voor beleggen en ondernemen, dat drijft me enorm.’ Dat blijkt onder meer uit haar lidmaatschap van de adviesraad van de Principles for Responsible Investments (PRI), een netwerk van internationale investeerders die met back-up van de Verenigde Naties richtlijnen opstelt voor verantwoorde investeringen. Er zijn inmiddels ruim duizend investeerders bij aangesloten. Ook Van Lanschot heeft de PRI-richtlijnen ondertekend.

‘Dit is juist het moment dat de polder het moet overnemen’ Bos denkt nog even na. ‘Wat me vooral ook drijft is deze combinatie: behoud het goede en verander wat veranderd moet worden. In vergaderingen kan ik degene zijn die zegt: stop, dit moeten we houden. Je moet niet veranderen om het veranderen.’ Mark Buitenhuis: ‘Wat bedoel je daar precies mee?’ Else Bos: ‘Het is een gevaar. Vooral nu. Er zijn mensen die alles ter discussie willen stellen. Soms is dat goed, maar soms ook niet. De collectiviteit is een voorbeeld. Daar wordt nu enorm veel over gesproken. Solidariteit en collectiviteit zijn de kern van ons pensioenstelsel. Uit het oogpunt van kosteneffectiviteit is dat een fantastisch principe. Goed, nu mensen steeds ouder worden, moet je ernaar kijken. Je kunt onder­ zoeken of je aspecten kunt verbeteren, of het nog efficiënter kan. Maar gooi die basisprincipes niet overboord.’

Behoud de polder Na een korte denkpauze: ‘Wat ik soms wel jammer vind... hoeveel moeite doen we eigenlijk om de goede dingen te bewaren? Vanochtend stond in het Financieele Dagblad bijvoorbeeld de kop “Het uur U voor het poldermodel.” Het poldermodel dreigt te imploderen, was de boodschap. Maar de polder ter discussie... nee, dat geloof ik gewoon niet. Wat ter discussie staat is de vraag: hoe doen we het? De zorg, de ministeries, de pensioenpartners: praat met elkaar over mogelijke oplossingen. De vakbeweging is zichzelf opnieuw aan het vormen, dat is een goeie zaak. Maar doe dat dan wel als deel van het geheel.’ Ze vertelt dat ze de frustraties van de spelers in het poldermodel volledig begrijpt. ‘We zitten in een transitiefase, er zijn op dit moment geen eenvoudige oplossingen. Maar we hebben zoveel denkkracht en goede bedoelingen in dit land, dan kan het toch niet zo zijn dat we elkaar niet kunnen vinden in het samen zoeken naar oplossingen?

Else Bos: ‘Borg de dingen die goed zijn’

Daar zijn we echt iets aan het verliezen en dat zou triest zijn. We zijn de laatste jaren met onze voeten op de grond gekomen: met alleen economische wetten komen we er niet. Dus dit is juist het moment dat de polder het moet overnemen. We moeten vormen vinden om de koppen bij elkaar te steken en daar zijn we bij PGGM actief mee bezig, bijvoorbeeld door het creëren van innovatieplatforms.’ Mark Buitenhuis: ‘Nieuwe problemen vragen om nieuwe oplossingen.’ Else Bos: ‘Beleggen is: beslissen onder onzekerheid. Dat is de kern. Dat krijg je er niet uit. Dat is niet principieel verkeerd, we hebben er ook jarenlang economische groei mee bereikt. Dynamiek en onzekerheid horen er gewoon bij. Het is beweging, energie, het is spannend, een uitdaging. Het betekent dat je de kans krijgt om dingen te bewerkstelligen. Maar daarvoor is het nodig dat we elkaar vertrouwen. Ja, “vertrouwen”, ik denk dat dat voor de komende periode een belangrijke kernwaarde gaat zijn.’ Ze lacht. ‘Het is een thema waar we zo ook een paar uur over zouden kunnen doorpraten. Maar dat is misschien iets voor een volgend nummer!’

Maatschappelijke rol Na afloop van het gesprek, terwijl Else Bos op de foto gaat in een van de zithoeken van het PGGM-gebouw, kijkt Mark Buitenhuis terug op een inspirerende ontmoeting. ‘Het partnerschap en de maatschappelijke rol waar Else Bos het over heeft, dat is iets dat me erg aanspreekt omdat we er bij de bank ook mee bezig zijn. De pensioenwereld en de bankenwereld hebben een vrij saai imago, maar als je dan ziet hoe actief deze sector is, is er echt veel veranderd. PGGM initieert ook echt zelf veranderingen. Het gebouw draagt dat ook uit, in de manier waarop er met flexwerken wordt omgegaan. Wat Else Bos ook zegt, en daar ben ik ook heel sterk voor: je moet veranderen vanuit een aantal waarden die je dierbaar zijn. Borg de dingen die goed zijn. Voor ons is dat bijvoorbeeld het echt centraal stellen van onze cliënten en het hard werken om de doelen van onze cliënten te realiseren. Dat is iets

waar ook ik bij de bank ook mee bezig ben. Want natuurlijk, we leveren producten en diensten, maar in essentie zijn dat slechts de middelen om ergens te komen. De bank zou daar nog meer een rol in kunnen vervullen. Ik zou willen dat onze cliënten bij alle belangrijke beslissingen denken: ook even mijn banker bellen. En dat wij dan helpen de zaken scherp te krijgen, inzicht te verschaffen en de cliënt helpen de juiste keuze te maken. Dat vanuit de doelen en kernwaarden die de cliënt voor ogen heeft.’ Hij herinnert zich een klant die laatst tegen hem zei: ‘Mijn banker stelt me de vragen die ik mezelf zou moeten stellen, maar waar ik eigenlijk voor wegloop. Maakt daarbij helder wat de hoofd- en de bijzaken zijn. En zorgt er vervolgens voor dat we op koers blijven.’ Mark Buitenhuis: ‘Dat vond ik een groot compliment. Bewuste keuzes maken, je niet laten leiden door de hectiek van de dag, je kernwaarden in de gaten houden, aan de lange termijn denken. Daar gaat het om. Daar kunnen we wat mij betreft ook de komende 275 jaar nog echt iets toevoegen.’ _____________

Else Bos (1959) is plaatsvervangend voorzitter van de Raad van Bestuur en Chief Institutional Business bij PGGM. Ze is daarnaast onder meer lid van de adviesraad van de Principles for Responsible Investments (PRI), een netwerk van internationale investeerders die onder auspiciën van de Verenigde Naties richtlijnen opstelt voor verantwoorde investeringen. Mark Buitenhuis (1973) is voorzitter directie Private & Business Banking Nederland bij Van Lanschot. Hij studeerde Bedrijfskundige Economie en Nederlands Recht. Hij koos na zijn studie Bedrijfskundige Economie en Nederlands Recht meteen voor Van Lanschot. Binnen Van Lanschot heeft hij bij verschillende onderdelen van de bank gewerkt. De betrokkenheid bij en gevoel voor klanten sprak hem vanaf dag 1 sterk aan.

SPORTIEVE LUXE Land Rover introduceert een extra dynamische uitvoering: de Range Rover Sport Dynamic. Een limited edition, leverbaar in Fuji White of Santorini Black, met een bijzonder rijke uitrusting. Wat dacht u van het Premium harman/kardon® audiosysteem met 825 W. Adaptive Dynamics en Dynamic Response® voor een nog dynamischer en comfortabeler weggedrag. 20” lichtmetalen velgen in stijlvol Gloss Black Finish. Maar ook: Grand Black Lacquer houtafwerking in het interieur en Oxford geperforeerde lederen stoelbekleding. De Range Rover Sport Dynamic is uitgerust met de 3.0 SDV6-motor (188 kW/256 pk) en is daarmee de sportieve SUV met een luxueuze uitstraling. Ontdek het zelf bij uw Land Rover dealer. Range Rover Sport Dynamic vanaf ¤ 112.900

RANGE ROVER SPORT DYNAMIC Min./max. gecombineerd verbruik: 8,5-14,9 l/100 km, resp. 11,8-6,7 km/l, CO2-uitstoot resp. 224-348 g/km. 3 jaar fabrieksgarantie tot 100.000 km. Consumentenprijs vanaf € 86.900 incl. BTW en BPM. Leaseprijs vanaf € 1.949 p.m. excl. BTW (bron: Land Rover Financial Services, full operational lease, 48 mnd., 20.000 km/jr.). Prijs- en specificatiewijzigingen voorbehouden. Kijk voor meer informatie op www.rangerover.nl

BELEGGINGSSTRATEGIE

PurSang 1|2012 29

Safari in Afrika? Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!

jambo.nl TEL: 020­2012740 I N F O @ JA M B O. N L

• KENIA • TA NZ A N I A • OEGANDA • SEYCHELLEN • MAURITIUS • MADAGASKAR • MOZAMBIQUE • ZAMBIA • BOTS WANA • NAMIBIË • ZUID-AFRIKA

Dè Afrika specialist!

privé reizen geheel conform uw eigen wensen

MY LIFE

Model: Matrix in corian Designed by: Paolo Piva & Varenna

WWW.VARENNA.NL

Varenna partners: De dealers van het merk Varenna zijn stuk voor stuk betrokken bij het product. De passie voor het Italiaanse, het gevoel voor finesse en het oog voor schoonheid laat het hart sneller kloppen. Zij hebben niet zomaar gekozen voor dit merk. Een ieder heeft bij het eerste verkennende bezoek aan de fabriek de betrokkenheid en passie gevoeld. Een mooi product, een gemotiveerd team van werknemers en een gedrevenheid die emotie oproept.

Absolut kitchen Hooistraat 2 2514 BM den Haag T. 070- 3646154

Kuin Keukeninterieurs Graafseweg 358 5213 AS den Bosch T. 073-6400772

van Leerzem keukens Ginnekenweg 17 - 19 4818 JA Breda T. 076-5209971

Varenna Amsterdam Tweede Jan Steenstraat 84 - 86 1074 CR Amsterdam T. 020-6629213

Varenna Leeuwarden Alexander Cohenwei 12 8914 BG Leeuwarden T. 058-2666570

Varenna studio Maarssen Handelsweg 5 3606AA Maarssen T. 0346-575592

Varenna studio Rotterdam Rivium Oostlaan 33 2909 LL Capelle a/d IJssel T. 010-4470863

Vorm keuken & bad ( Binneuit ) Schouwersweg 7-A 4451 HS Heinkenszand T. 0113-561148

WIJN

PurSang 2|2012 31

Column Eric de Bruijn

Intussen gooide ook Zuid-Afrika zijn juk af en sijpelden er aardige wijnen binnen, uit wat we later de Nieuwe Wereld zijn gaan noemen, binnen. Andere landen volgden snel en de schappen bij vooral de supermarkten liepen vol met goedkope wijn. De vraag verleidde menig wijnmaker tot overproductie en gebruik van hulpmiddelen voor snelle resultaten. Kwaliteit was niet de doelstelling, kwantiteit vond men belangrijker. Het werd hoog tijd voor bezinning.

Dynamiek te paard De wijnwereld is volop in beweging. Niet alleen hebben nieuwe technieken hun intrede gedaan, maar ook zien we overal om ons heen een geheel andere visie op hoe wijn gemaakt moet worden. De jonge generatie wijnmakers is aan zet, universitair geschoold en doordrongen van het feit dat respect voor grond en natuur de enige garantie is op goede wijn en een dito bestaansrecht. In het midden van de jaren tachtig was het Antinori die met zijn Tignanello het startschot gaf voor een cultuuromslag in Toscane. De enig toegestane druivenstok, sangiovese, kreeg daar concurrentie van de Franse rassen cabernet-sauvignon, merlot en chardonnay. De rigide wijnwetgeving ‘declasseerde’ deze dynamische ontwikkeling tot Vino da Tavola (tafelwijn), maar kon niet tegenhouden dat de topproducenten, verlost van het juk van de wetgeving, deze nieuwe wijnen tot groot succes maakten. De Super Tuscans, zoals ze in de wijnbladen liefkozend werden genoemd, vonden hun weg naar wijnliefhebbers over de hele wereld.

De laatste jaren wordt de biodynamische landbouw gezien als de nieuwe toverformule. Ook in de wijnbouw lijkt het een modetrend. Menig restaurateur wil zijn restaurant op de kaart zetten met biologische producten en daar horen dan ook biologische of biodynamische wijnen bij. In rap tempo neemt het aantal biodynamische wijnbedrijven toe. Het is nu nog circa 5% van alle wijnproducenten, maar de verwachting is dat dit snel zal groeien naar 10%. Respect voor de natuur, de grond, de plant en de filosofie van Rudolf Steiner (dat wat je aan de grond geeft, de grond je teruggeeft), is de trend. Het paard vervangt de landbouwtrekker. Het lijkt een stap terug in de tijd, maar niets is minder waar. Er ontstaat een geheel nieuwe generatie wijnmakers die de laarzen van hun vader (die jaren lang de pesticidenspuit hanteerde, kunstmest gebruikte en lijdzaam zag hoe zijn wijnstokken steeds meer ziektes kregen) ver van hun biologisch-dynamisch bewerkte wijngaarden houden. Er worden miljoenen geïnvesteerd in de kelders, computers volgen het edele sap van uur tot uur. Wijnmaken werd wetenschap.

Maar het werkpaard is terug. Hij levert niet alleen arbeid, maar ook de noodzakelijke bemesting. Dynamiek te paard. De allerbesten zijn degenen die het respect voor de natuur kunnen omzetten naar dat unieke glas wijn. Wijnmakers als Domaine Leflaive, Comtes de Lafon en Bonneau du Martray, die gerekend worden tot de absolute top van hun appellation, realiseren zich maar al te goed dat zij de wijngaarden in bruikleen hebben en doorgeven aan de volgende generatie. Terwijl ik dit schrijf, proef ik de Saint Aubin van Hubert Lamy. Hij is zo’n wijnmaker die blijft onderzoeken en experimenteren met gebruik van verschillende houtsoorten voor zijn barriques. Lamy doet bodemonderzoeken en past technieken toe om zijn wijnen naar een steeds hoger niveau te tillen. De dynamiek spat ervanaf, als je met hem praat over zijn vak. Opvallend is de felheid in zijn ogen als ik hem vraag waarom hij al die perceeltjes in Saint Aubin apart vinifieert. ‘Elke wijngaard heeft zijn eigen karakter. En dat wil ik vangen in de wijn met de signatuur van mijn appellation,’ is zijn antwoord. Met tevredenheid proef ik wat hij bedoelt en juich de dynamiek bij deze jonge generatie toe. Het zal ons steeds betere wijnen opleveren. Eric de Bruijn is lid van de 7e generatie P. de Bruijn Wijnkopers anno 1772 BV (www.debruijnwijnkopers.nl). Wilt u reageren? [email protected]

32 PurSang 2|2012

SCOPE BELEGGINGSFONDSEN

SCOPE BELEGGINGSFONDSEN

PurSang 2|2012 33

Ronde tafel beleggingsfondsen

‘Toegevoegde waarde is essentieel’ Wat maakt beleggingsfondsen interessant? Leveren ze waar voor hun geld? Of kunnen beleggers maar beter hun toevlucht nemen tot indextrackers? Drie cliënten in conclaaf met Hans van Summeren, beleggingsfondsenexpert bij Van Lanschot Bankiers. Een rondetafelgesprek.

Tekst: Jan Smit | Fotografie: Jean Pierre Reijnen

Een heerlijk voorjaarszonnetje. Een prachtige locatie - het statige kantoor van Van Lanschot Eindhoven, een in 1922 in opdracht van luciferfabrikant J. Wyers gebouwde villa aan de lommerrijke stadsrand. Koffie. Én drie enthousiaste gasten. Alle ingrediënten voor een goed gesprek zijn aanwezig deze ochtend. Helemaal wanneer blijkt dat de deelnemers, behalve cliënt van Van Lanschot Bankiers, ook nog eens alle drie hun sporen hebben verdiend in de ICT. Noortje van Gennip (42), de enige dame in het gezelschap, is mede-eigenaar van onder meer Paradigit en Computerland, twee ketens van computerwinkels. Maarten Franken (44) verkocht in 2008 zijn e-learningbedrijf FSR aan branchegenoot U&I Learning en is na een sabbatical begonnen met de e-learningwinkel, inmiddels GoodHabitz geheten. Jacques Meijers (64), de derde gesprekspartner, werkte na de TU Eindhoven een tijd bij Philips en trad vervolgens in dienst

bij Cosmos Automatisering in Veldhoven, onderdeel van sigarenfabrikant Willem II. Toen dit bedrijf even later werd verkocht, kreeg Meijers dit automatiseringsbedrijf met een compagnon via een management buy-out in zijn bezit. De twee eigenaren verkochten het bedrijf vervolgens in 2000 aan participatiemaatschappij Nesbic, inmiddels Bencis Capital Partners geheten. Meijers is nu onder meer commissaris bij Quercis, een ICT-bedrijf dat in 2006 is gestart door drie ex-Cosmosmedewerkers.

Verschillende strategieën Maar ICT is niet hét gespreksonderwerp. Op verzoek van PurSang praten de gasten deze ochtend over beleggen en over beleggingsfondsen in het bijzonder. Hans van Summeren, beleggingsfondsendeskundige van Van Lanschot en voorheen zelf werkzaam bij Van Lanschot in Eindhoven, leidt de bijeenkomst.

Beleggen doen ze alle drie, de genodigden. Ze moeten wel, zeggen ze. Een deposito levert niet alleen weinig op, het garantiestelsel is niet van risico’s gespeend, is de afgelopen jaren - Icesave, DSB - duidelijk gebleken. Maar daarmee houdt de overeenkomst op. De beleggingsstrategieën die de gasten hanteren, lopen nogal uiteen. Maarten Franken belegt grotendeels zelf. Kern van zijn portefeuille vormen aandelen, obligaties en trackers: beleggingsfondsen, ook wel Exchange Traded Funds (ETF’s) genoemd, die op de beurs worden verhandeld en zo nauw mogelijk een index volgen. ‘Als ik iets niet begrijp, doe ik het niet,’ vertelt Franken. Trackers vindt hij overzichtelijk. ‘Je kunt overal zien wat de index doet.’ Jacques Meijers’ aanpak staat daar diametraal tegenover. Hij heeft er in 2000 voor gekozen te betalen voor beleggingsadvies. ‘Ik ben verre van deskundig. >>

34 PurSang 2|2012

SCOPE BELEGGINGSFONDSEN

‘Begrijpen is goed, vertrouwen is beter’

Vooruitlopend op dit gesprek heb ik gisteren nog snel even een blik geworpen op mijn portefeuille en mij de vraag gesteld: wat begrijp ik er nu eigenlijk echt van? Eerlijk gezegd is dat weinig, behalve dan voor zover je iets uit een naam kunt opmaken. Daarom vertrouw ik op het advies van mijn adviseur.’ Noortje van Gennip beheert haar beleggingen niet zelf. Haar vermogen wordt onder meer belegd in aandelen- en obligatiefondsen en in gestructureerde producten zoals indexgarantiecontracten. Eis is wel dat er niet wordt belegd in vastgoed en in aandelen van ICT-bedrijven. ‘Daarvan bezitten we zelf al genoeg,’ verduidelijkt Van Gennip.

Synthetisch Hans van Summeren komt nog even terug op trackers en indexfondsen. Deze passieve fondsen worden vaak gezien als transparant en als een goedkoop alternatief voor beleggingsfondsen. Dat is slechts ten dele waar. Er zijn ook indextrackers die de aandelen waaruit de betreffende index is opgebouwd in werkelijkheid helemaal niet bezitten. Deze zogeheten synthetische trackers bestaan uit contracten met derden die garanderen dat zij het rendement van de index leveren. Aan dit soort constructies kleven soms grote risico’s. Vandaar dat Van Lanschot bij passieve fondsen de voorkeur geeft aan fondsen die de samenstelling van de index exact kopiëren. Dit wordt ook wel ‘volledige replicatie’ genoemd.

Waarop selecteren de gasten beleggings­ fondsen? Voor Franken is dit vrij simpel. ‘Als een markt transparant is, zie ik de toegevoegde waarde van een actief beheerd beleggingsfonds niet. Dan kun je het net zo goed zelf doen of een tracker kopen. Anders wordt het wanneer het moeilijke markten betreft zoals opkomende markten of speciale obligaties. Dan wordt het een kwestie van vertrouwen.’ Meijers sluit zich daarbij aan. ‘Begrijpen is goed, vertrouwen is beter,’ zegt hij. ‘Stel, je wilt beleggen in aandelen van Braziliaanse bedrijven en je doet dat via een opkomende landenfonds, dan vertrouw je erop dat er bij dat fonds iemand rondloopt die meer weet van dat soort bedrijven dan jij.’ Daar is Van Gennip het mee eens. Ze maakt wel een kanttekening. ‘Zelfs als je een markt goed kent, biedt dat nog geen garantie dat je er goed in kunt beleggen. Sentiment speelt ook een belangrijke rol,’ is haar ervaring.

Belangen parallel ‘Vertrouwen is belangrijk,’ beaamt Van Summeren. ‘Daarom willen wij bij beleggings­ fondsen absoluut weten welke mensen er aan de knoppen zitten. Van Lanschot hanteert ook kwantitatieve selectiecriteria, zoals de historische prestaties. Maar het gaat veel verder dan alleen een kwantitatieve screening. Waar we bijvoorbeeld ook aandacht aan besteden is:

Noortje van Gennip

Jacques Meijers

lopen de belangen van de fondsbeheerders en de deelnemers in het fonds wel parallel, in die zin dat de prestaties van het fonds beheerders zelf ook financieel raken. Ook organisatie, omvang, specifieke kenmerken, kosten­ structuur, risico’s, resultaten en de focus van de beheerder zijn voor de bank van groot belang. Van de beleggingsfondsen die Van Lanschot aanbiedt, staat al die informatie op de website Beleggingsinformatie van de bank. Deze website biedt een brede waaier aan gegevens: van het laatste financiële en economische nieuws en columns tot de nieuwste advieswijzigingen en visies. Met de informatie over beleggingsfondsen speelt Van Lanschot in op de vraag. Een groeiend deel van het vermogen van de cliënten wordt belegd in beleggingsfondsen. Overall – bij beheer en advies – is dat bij de bank inmiddels al ongeveer 36%. Vandaar ook dat Van Lanschot veel tijd en geld steekt in het selecteren en monitoren van beleggingsfondsen. Tien specialisten zijn daarmee dagelijks in de weer. ‘Transparantie is voor Van Lanschot van groot belang,’ benadrukt Van Summeren. ‘Ook wat betreft de provisies. Daarom hebben we in

SCOPE BELEGGINGSFONDSEN

PurSang 2|2012 35

2009 als eerste bank besloten de vergoedingen die wij van beleggingsfondsen ontvangen voor de distributie, rechtstreeks door te geven aan onze beheerklanten. Doe je dit niet dan blijven cliënten zich toch afvragen welk belang bij de selectie van een fonds in de beheerportefeuille voorop staat: dat van de cliënt of van de bank.’

Niet identiek Franken knikt. Inzicht in de kosten en provisies vindt ook hij belangrijk. De twee andere gasten relativeren dit belang. Meijers: ‘Bij een autodealer weet je ook niet precies wat hij aan een transactie verdient.’ Van Gennip is het daar niet helemaal mee eens. ‘Bij een dealer heb je wel vergelijkingsmateriaal, bij een bank niet: financiële producten zijn nooit helemaal identiek.’ Zij vindt het niet zo erg dat ze niet exact weet wat de kosten en provisies zijn. ‘Zolang de beleggingsresultaten de kosten voldoende overtreffen, is het prima.’ Betekent dit dat Van Gennip uit een beleggingsfonds stapt zodra de resultaten tegenvallen? ‘Nee’, antwoordt zij. ‘Het moment van in- of uitstappen laat ik over aan

Maarten Franken

‘Best lastig, niet beleggen op emoties,’ vindt Franken. ‘Zeker als bijvoorbeeld zo’n Griekse kwestie wekenlang het nieuws domineert en je aandelen in korte tijd 20% in waarde dalen. Ik heb geleerd om dan te blijven zitten. Beleggen is wat dat betreft een beetje als ademen: je moet meebewegen.’ Van Summeren kent dit probleem. ‘Door het beheer uit te besteden aan experts, kun je de emotie voor een deel uitschakelen. Maar aan de grillen van de markt kun je niet ontkomen,’ vult hij aan. Franken is het daar mee eens. En toch staat hij het liefste zelf aan het roer. ‘Dat zit misschien in mijn bloed. Als ondernemer wil je het zelf doen. Je wilt de beste zijn, dat geldt ook voor beleggen.’

Tienkamp Hans van Summeren

de vermogensbeheerder. Wij beleggen zoveel mogelijk zonder emoties. Als het resultaat eens een jaartje negatief is, soit. Volgende keer beter.’

‘Aan de grillen van de markt kun je niet ontkomen’

Met beleggen op alle fronten tegelijk excelleren, is lastig, weet Van Summeren. ‘Focus is belangrijk,’ aldus de Van Lanschotspecialist.’ Hij maakt de vergelijking met de tienkamp. ‘Een Olympische tienkampatleet is de beste over tien verschillende onderdelen, maar hij zal het op ieder nummer afzonderlijk waarschijnlijk afleggen tegen de echte specialisten. Zo kijken wij als Van Lanschot ook naar beleggingsfondsen.’

Franken aarzelt. ‘Voorlopig wil ik nog steeds aan de knoppen zitten,’ persisteert hij, al staat hij inmiddels wel open voor beleggingsfondsen en dan vooral voor fondsen die beleggen in moeilijke markten. ‘Ik kan mij voorstellen dat je daarvoor een beroep doet op specialisten,’ zegt hij. Jacques Meijers aarzelt niet. Twee keer per jaar met zijn beleggingsadviseur een goed gesprek, als de adviseur dat nodig vindt af en toe tussendoor wat contact en kernachtige informatie op hoofdlijnen, is voor hem toereikend. Hij vertrouwt op de beleggingskennis van zijn adviseur bij Van Lanschot en is over het resultaat goed te spreken. Frankens conclusie dat de toegevoegde waarde voor beleggingsfondsen essentieel is, wordt wel door de andere deelnemers gedeeld. Dat sommige beleggers – onder wie Franken – er niet van zijn overtuigd zijn dat alle fondsen die toegevoegde waarde ook daadwerkelijk bieden, ook daarover is niemand verbaasd. ‘Daarom is het juist zo belangrijk dat we die fondsen selecteren, waarvan we overtuigd zijn dat ze echt toegevoegde waarde leveren,’ besluit Van Summeren. ______________________ Wilt u weten wat Van Lanschot voor u kan betekenen op het gebied van beleggingsfondsen? Neem dan contact op met uw adviseur.

36 PurSang 2|2012

GESPREK

Grimm Gallery

Van antikraakpand naar twee filialen

Je kunt bij de telefoon gaan zitten wachten tot er iemand belt. Maar dat is niet de werkwijze van Jorg Grimm (1976). In zeven jaar tijd bouwde hij zo in Amsterdam een succesvolle galerie op met een stal van kunstenaars die als ‘hot’ gelden.

De stal van Jorg Grimm telt toonaangevende internationale kunstenaars, onder wie Matthew Day Jackson die tot 6 mei een tentoonstelling had in het GEM, het museum voor actuele kunst in Den Haag. Tentoonstellingen met beroemde mensen organiseerde Grimm Gallery vanaf het eerste begin. Ook als no name kreeg de jonge galeriehouder dat al voor elkaar, ‘gewoon, door te vragen’. Zo belde hij de buitenlandse galerie van Peter Doig en vroeg of hij diens grafisch werk mocht exposeren. En dat mocht.

Tekst: Sandra Jongenelen | Fotografie: Rob Acket

Doig’s roem steeg de afgelopen jaren even hard als de prijzen die hij vroeg voor zijn werken. Zijn schilderij Wide White Canoe bracht in 2007 bij Sotheby’s in Londen omgerekend ruim € 6,8 miljoen op, toen een recordbedrag voor een nog levende kunstenaar. Drie jaar daarvoor exposeerde de Schot bij Grimm, op één hoog aan een Amsterdamse gracht in een afgetrapt antikraakpand. Die presentatie trok vooral vrienden en familie, maar Grimm had ook de conservator van het Bonnefantenmuseum in Maastricht ingelicht. Een jaar eerder had zij daar een groot overzicht met Doig’s schilderijen georganiseerd. Bij Grimm Gallery kocht ze een serie van tien etsen. Terwijl de galerie nog

ongeveer in de startblokken stond, was de eerste museale aankoop een feit.

Art Rotterdam Min of meer hetzelfde recept bracht Grimm in contact met Daniel Richter, een Duitse kunstenaar wiens schilderijen tussen de € 50.000, - en € 250.000, - opbrachten. Zijn galerie in Berlijn had geen zin in het uitgeven van edities, tekenwerk in oplagen van € 500,per stuk. Maar als Grimm dat wel wilde, ging hij zijn gang maar. In een mum van tijd waren alle werken verkocht. Alleen maar rode stippen op de muur. Er waren meer mazzeltjes. Een halfjaar na de opening kreeg de galerie een uitnodiging voor Art Rotterdam. Deze kunstbeurs, die inmiddels internationaal als een van de betere geldt, was een initiatief van Galerie Hof & Huyser die toevallig bij Grimm Gallery om de hoek zat. ‘Geef hem maar een plekje linksachter,’ lachten de vakbroeders. Vette pech was er ook. Op die eerste presentatie van Art Rotterdam wilde een bekende verzamelaar tegen 25% korting de ‘hele muur’ hebben. Grimm ging akkoord, vertelde aan iedereen dat hij ‘los’ was en

GESPREK

PurSang 2|2012 37

Jorg Grimm bij een werk van Matthew Day Jackson in het GEM

hoorde vervolgens niks meer. Hij belde een paar keer, maar het laatste gesprek liep totaal verkeerd. ‘Nu moet je niet steeds bellen,’ hoorde hij aan de andere kant van de lijn. ‘Ach, laat ook maar zitten, die hele koop.’

Daniel Richter Door tegenslag liet hij zich niet afstoppen en na een klein jaar maakte hij er een ‘echte’ galerie van. Hij liet er werk zien van Martin Kippenberger, opnieuw een invloedrijke kunstenaar (overleden in 1997). Daarna volgde William Monk die net de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst had gewonnen. Zo groeide de naamsbekendheid van Grimm Gallery. Het was tijd voor een nieuw hoofdstuk. Dat kwam toen Grimm een nieuw onderkomen vond. Al een jaar lang stond aan de hoofdstedelijke Keizersgracht een ruimte te huur. Grimm wilde de driehonderd vierkante meter wel kopen en de eigenaar ging akkoord met een schappelijke prijs. De A-locatie gaf vleugels. ‘Nu heb je zo’n mooie plek,’ zei Daniel Richter. ‘Hier wil ik mijn schilderijen wel laten zien.’ In Richters kielzog stroomden internationale kunstenaars toe. Er kwam een tweede filiaal

bij, aan de Frans Halsstraat, en de galeriehouder begon met advies en bemiddeling bij kunstaankopen.

Penélope Cruz Ondanks zijn huidige succes heeft hij nooit van een carrière als galeriehouder gedroomd. Als 16-jarige ambieerde hij het kunstenaarschap, maar de kunstopleidingen die hij bezocht boden hem te weinig structuur. Hij zocht iets concreets en dat werd een studie economie aan de Hogeschool van Amsterdam. De opleiding paste als een handschoen en bracht hem opnieuw in aanraking met de kunsten. In het kader van een uitwisselingsprogramma studeerde hij een paar maanden in Barcelona, waar hij een baantje vond in een galerie. Als manusje van alles ruimde hij het magazijn op en proefde de sfeer. Maar die ervaring deed nog geen bel rinkelen. De filmwereld lonkte en in het laatste jaar van zijn studie vertrok Jorg Grimm naar New York voor een stage bij het filmproductiebedrijf van Ted Demme. Met hits als Blow, waarin Johnny Depp en Penélope Cruz schitteren, had de Amerikaanse regisseur een verpletterende indruk op hem gemaakt. Grimm was 24 en kon aan de slag als stagiair.

Wachtlijst Terug in Nederland en na een nieuw avontuur in Barcelona, dacht Grimm aan werk in de filmwereld. Maar het tij zat niet mee. Samen met zijn vriendin – nu mede-eigenaar van Grimm Gallery – wilde hij een huis kopen. Ook dat viel tegen. Aan iemand zonder vaste baan verstrekte de bank geen hypotheek. Met succes solliciteerde hij daarom naar een functie als accountmanager bij een computerbedrijf. Verkopen ging hem goed af, maar nadat de banklening voor het huis rond was, nam hij ontslag. De kunstwereld liet hem niet los en het was op dat moment dat hij zijn galerie opende. De sprong in het diepe heeft hem uiteindelijk geen windeieren gelegd. Van de huidige crisis ondervindt hij geen last. Grimm: ‘We hadden het geluk dat we kunstenaars ontdekten die nog niet zo duur waren. Hun faam groeide sneller dan de crisis.’ Voor zeven van ‘zijn’ kunstenaars bestaat een wachtlijst van anderhalf jaar. Ze zijn zo hot dat kopers bereid zijn langdurig in de rij te staan.

www.grimmgallery.com

38 PurSang 2|2012

DGA

Column Lucien Claessens

Ook in de wereld van de DGA’s wordt dagelijks geworsteld met het begrip ‘crisis’. Dit woord is niet meer uit de dagelijkse werkelijkheid weg te denken. Crisis is oorspronkelijk een Grieks woord. In de vaktaal van medici staat crisis voor markering van het beslissende keerpunt (van een ziekte). Bepalend voor de ommekeer zijn de gepleegde interventies door de geneesheren tijdens crisis, waarbij de conditie en constitutie van de getroffene eveneens van grote invloed zijn. Als ik deze beschrijving projecteer op de economische crisis waarin ons land zich bevindt, dan is er sprake van een patiënt met een prima constellatie die tegen een stootje kan. We zijn immers nog steeds een welvarend land met gelukkige inwoners. Probleem lijkt echter dat er weinig vertrouwen is in de interventies van de geneesheren, ofwel de politici. Er wordt niet in fundamentele zin geïntervenieerd, niet tijdig en er wordt voorbijgegaan aan het zelfanalytische en zelfgenezende vermogen van de patiënt. Feitelijk is er sprake van symptoombestrijding.

Alledaagse dynamiek voor overheid een brug te ver

De arbeidsmarkt biedt op dit vlak een mooi voorbeeld. Ondernemend Nederland roept al sinds de jaren zestig om flexibilisering. Het meest gehoorde argument van de overheid en van de vakbonden waarom dat maar niet lukt, is dat men zich verantwoordelijk voelt voor bescherming van de werknemer. De nieuwe generatie medewerker wil echter geen lifetime employment meer.

Hij verkiest afwisseling in zijn werkzame leven en wil bij verschillende bedrijven in de keuken kijken. Bedrijven lossen dit nu zelf op door nog slechts in zeer beperkte mate (2% van het totale aantal) contracten voor onbepaalde tijd aan te bieden, zo blijkt uit een onderzoek van BNR van maart jongstleden. Tegelijkertijd worden medewerkers door het familiebedrijf gekoesterd en pas losgelaten als het echt niet anders kan. Aan deze situatie is geen politieke besluitvorming te pas gekomen. De kwaliteit van het onderwijs en kennismanagement, feitelijk oorzaak van een slecht functionerende arbeidsmarkt en conditio sine qua non voor innovatie en groei, blijven in fundamentele zin daarentegen nog steeds onderbelicht. Minstens zo belangrijk is het tempo van de interventies. We leven in een steeds snellere en dynamischere samenleving die vraagt om snelle besluitvorming. Politici twitteren weliswaar dat het een lieve lust is, maar de besluitvorming is nog steeds dermate traag dat deze voortdurend wordt ingehaald door de realiteit. Dit leidt tot stapeling van wet- en regelgeving die alle zuurstof uit de samenleving onttrekt. Duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen, oog hebben voor continuïteit en de lange termijn, sociaal werkgeverschap - klassieke Rijnlandse begrippen - zijn actueler dan ooit. Het wordt tijd dat de overheid zich daar op focust. De voorlopers komen met voorsprong uit de recessie, zo leert de historie. De dynamiek van alledag lijkt voor de overheid niet bij te houden. Behalve voor (oud) ondernemers zoals Jan Kees de Jager.

PurSang 2|2012 39

Benjamin Zitman en zijn Basisuniversiteit

Experts én kinderen worden er wijzer van

Benjamin Zitman

De wereld om zich heen onderzoeken, nieuwe denkwegen inslaan, anderen daarin stimuleren, dat is de passie van Benjamin Zitman. In 2007 richtte hij de Basisuniversiteit op om vorm te geven aan zijn ideaal: een organisatie waarin leergierige kinderen in contact komen met experts uit bedrijfsleven en wetenschap om samen onderzoek te verrichten. Tekst: Elske Schreuder

Als jurist verdiepte Benjamin Zitman zich in informatica en voor zijn eigen bedrijf MrE – Meester Expertsystemen – ontwikkelde hij computertalen. Hierin legde hij een verbinding tussen informatisering en inhoudelijke deskundigheid. Na de succesvolle verkoop van MrE richt hij zich onder meer op het coachen van werknemers, vanuit de overtuiging dat het voor iedereen belangrijk is om zich te blijven ontwikkelen.

Talent stimuleren De Basisuniversiteit koppelt experts aan een groep geïnteresseerde leerlingen van een basisschool (groep 7/8) of voortgezet onderwijs. Zitman: ‘Van nature zijn kinderen gericht op leren en onderzoeken. In Nederland lijkt middelmaat de norm te zijn en niet het stimuleren van talent. Nieuwsgierige kinderen vallen daardoor op school vaak buiten de boot. Maar de samenleving heeft behoefte aan dit soort vernieuwend talent. Onderzoekers doen ertoe.’ De kracht van de Basisuniversiteit is de match, zegt Benjamin Zitman. ‘Ik onderhoud contact met alle experts en via scholen zoeken we kinderen die een meerwaarde bieden aan het onderzoeksproces. Hun hersenen zijn nog flexibel, zij durven vragen te stellen waar de expert niet meer aan denkt. Hun onbevangenheid stimuleert het enthousiasme en de deskundigheid van de expert. Zij vinden elkaar in het plezier van het

onderzoek: durven twijfelen, durven doorvragen. En fouten durven maken, want alleen dan kom je tot iets nieuws.’

Meerwaarde De projecten duren gemiddeld drie maanden. De scholen houden vier bijeenkomsten en brengen een werkbezoek aan de organisatie. Succesvol waren de matches onder meer bij projecten over fabricage van computerchips, het programmeren van spellen voor de Xbox, strafrecht en alternatieven voor dierproeven. Recent startte een project met twee business consultants van Van Lanschot Bankiers over digitalisering van dossiers. De kinderen verdiepen zich, samen met de experts, in vragen als: wat moet je digitaliseren en waarom? Welke belangen spelen er? Hoe zit het met de privacy? Benjamin: ‘Het leuke is dat de kinderen zelf in een digitaal leerlingvolgsysteem zitten. Wellicht is die deskundigheid aan de onderzoeksvraag van Van Lanschot te koppelen.’ De meerwaarde, zo benadrukt hij, zit in het gezamenlijke proces. Experts kunnen de tijd nemen voor wat ze belangrijk vinden en kinderen worden serieus genomen in hun onderzoeksdrang. Zij leren bronnen van kennis te vinden en die te beoordelen. De Basisuniversiteit is een investering in de onderzoekers van de toekomst. ________________ www.basisuniversiteit.nl

40 PurSang 2|2012

De eigen stijl van een bijzonder grachtenhotel De zusters Caroline en Esther Esselaar runnen hun Hotel Estherea, gelegen aan een Amsterdamse gracht, in geheel eigen stijl. ‘In een hotel moet je voelen in welke stad je bent. De sfeer moet warmte uitstralen.’ Esther over de succesformule.

PurSang 2|2012 41

Tekst: Froukje Wattel | Fotografie: Rob Acket

Bij binnenkomst in Hotel Estherea aan ’t Singel is het meteen duidelijk: hier houden ze niet van het minimalisme en de trendy strakke zakelijkheid die je in veel hotels ziet. Weelderige kroonluchters, grote en kleine bloemversieringen, Chesterfields, houten bibliotheekkasten en fraaie stillevens, als in een Engels landhuis. En toch ook weer niet, want daarvoor is het te eigenzinnig ingericht.

kun je weer met de eerste beginnen.’ Sinds 2009 heeft Jan Willem zich uit het dagelijkse management teruggetrokken. ‘Nu doe ik dat samen met mijn zus en een paar anderen die hier al vijftien jaar werken. Jan Willem houdt zich alleen nog bezig met zijn passies: het aquarium, de binnentuinen en de schelpenverzamelingen.’

‘Sinds ik in 1997 het hotel met mijn zus Caroline (43) en mijn broer Jan Willem (45) heb overgenomen van onze ouders, zijn we gaan experimenteren met gedurfde combinaties, soms bloemmotieven, dan weer streepmotieven, en bijzonder behang en tapijt,’ zegt directeur en mede-eigenaresse Esther Esselaar (39). ‘Het belangrijkste is dat we warmte uitstralen. Ik houd niet van die strakke moderne hotels die je veel ziet. Die zijn overal hetzelfde. Ik krijg dan de neiging om te gaan fluisteren. Je moet in een hotel juist voelen in welke stad je bent, het moet anders zijn. Daarom hebben we onze stijl in alle kamers doorgevoerd.’

Hotel Estherea heeft een goede naam in binnen- en buitenland en staat in de top tien van Tripadvisor voor Amsterdamse hotels. De gasten zijn zowel Nederlanders die een paar dagen in Amsterdam zijn, als buitenlandse toeristen en zakelijke reizigers. ‘Dat is een leuke mix,’ vindt Esther. ‘Er wordt nog best veel gereisd en mensen geven nog wel geld uit, ondanks de crisis, maar dan willen ze er wel iets bijzonders voor terug. Natuurlijk zijn er klappen gevallen in de hotelbusiness, vooral bij ketens, want die zitten met de eis van uniformiteit en zware personeelslasten. Wij niet, dit is een platte organisatie met 43 personeelsleden die we goed kennen en waar we heel direct mee omgaan. Ketens verbouwen elke vijf jaar voor een deel, en eens in de tien jaar echt rigoureus. Dat doen wij niet, wij zijn voortdurend bezig met soft renovation en kleine vernieuwingen, zoals nieuw behang.’

Derde generatie ‘Wij zijn anders dan andere hotels,’ zegt Esther. ‘Ik sliep hier als kind, bij mijn oma, en werkte er net als mijn broer in de vakanties. Op mijn negentiende begon ik op kantoor. Best lastig, want je hoort niet bij de directie en ook niet bij het personeel. Maar zo leer je het vak wel heel snel. Mijn ouders hebben ons niet het bedrijf in gepraat, we mochten doen wat we wilden. Zo heeft mijn zus eerst een aantal jaren als belastingadviseur gewerkt. Maar toen mijn ouders een stapje terug wilden doen, hebben we besloten er alle drie in te stappen. Het was eerst worstelen, uitvinden wie wat leuk vond, wie wat goed kon. Aan de ene kant was het aangenaam en eigen, maar je moet er ook voor zorgen dat je de rolverdeling van het gezin thuis laat.’ Alle kinderen hadden in de directie een eigen taak. Jan Willem deed verkoop en prijsbepaling, Caroline de inrichting en Esther de administratie. ‘De inrichting is met 92 kamers veel werk. Als de laatste kamer is opgeknapt,

In de top tien

Hotelprijzen verschillen tegenwoordig - net als prijzen van vliegtickets - per dag, afhankelijk van de vraag en wat omliggende hotels doen. ‘Het is een concurrerende business, hotels houden elkaar in de gaten op het internet.

Wij zitten in de hogere prijsklasse, gemiddeld € 192,- per kamer per nacht. We gaan bewust niet te hoog zitten.’

iPad op de kamer Grote uitbreidingsverbouwingen hebben Esther en Caroline voorlopig niet. ‘Er mogen in het centrum geen woonhuizen meer verbouwd worden tot horeca,’ zegt Esther. ‘Maar het onderhoud gaat gewoon door en we kijken hoe we gasten meer service kunnen bieden. Bijvoorbeeld door zo veel mogelijk inclusief te maken, zoals koffie, thee, chocolademelk en water. Of een iPad op de kamer. Dat zag ik ergens, dat vinden gasten erg leuk.’ _____________________________________

Hotel Estherea sinds 1942 Ooit begon Estherea als pension, gerund door de weduwe Maria Flieger-Gruyters. Zij vernoemde de onderneming naar haar drie dochters Esther, Elly en Ria. In de vijftiger jaren werd Estherea een echt hotel. Maria en haar tweede echtgenoot breidden het 17e-eeuwse grachtenpand uit door er panden bij te trekken. ‘Bij de verbouwing kwam alles op één niveau. Dat mag tegenwoordig niet meer.’ In 1991 nam Maria’s dochter Elly met haar man het familiebedrijf over, waarna een uitbreiding begon tot in totaal acht panden. Tegenwoordig voert de derde generatie het bewind en bevat het hotel 92 kamers, verdeeld over de acht grachtenpanden aan het Singel en de Spuistraat. ‘Bij de overname begon er weer een ingrijpende verbouwing. We zijn toen klant geworden bij Van Lanschot Bankiers, omdat we heel prettig en direct contact hadden met een van de bankiers. Dat persoonlijke is belangrijk, van dat massale houden we niet. Terugbellen als je zegt dat je terugbelt! Zo is Estherea ook: persoonlijk en direct.’

42 PurSang 2|2012

Duurzaamheid heeft de toekomst Jaap Dijkgraaf

De wereldbevolking groeit, de welvaart neemt toe en daarmee ook de vraag naar energie. Daar staat tegenover dat er steeds minder fossiele brandstoffen voorhanden zijn. Hoe vangen we dit op? Algemeen directeur Jaap Dijkgraaf van installatie- en energieadviesbureau DWA geeft antwoord. Tekst: Annemarie van der Tuijn | Fotografie: Jeroen Bouman

Wie het kantoor van DWA in Bodegraven binnenloopt, ziet onmiddellijk dat dit bedrijf oog heeft voor duurzaamheid en energiebesparing. De zon krijgt op een speelse manier veel ruimte en natuurlijke materialen voeren de boventoon. Toen DWA het pand in 2000 betrok, was dit het meest duurzame kantoor van Nederland. En dat is het tot een jaar of vier geleden gebleven. Schandalig, vindt Dijkgraaf. ‘De overgang naar een samenleving op basis van duurzame energie is erg traag op gang gekomen. We zijn technisch al een hele tijd prima in staat om verregaand te verduurzamen, maar het gevoel van urgentie heeft lang ontbroken. Daar is in het afgelopen jaar snel verandering in gekomen. Er is bewustwording ontstaan en duurzaamheid is uit de hoek van de geitenwollen sokken gekropen. Om duurzaam te zijn hoef je helemaal niet sober te leven. Het kan modern, je kunt er geld mee verdienen en het is ontzettend leuk.’

Vernieuwende kijk DWA denkt al ruim een kwart eeuw mee over oplossingen voor ingewikkelde

energievraagstukken. Het gaat daarbij ten eerste om het beperken van de hoeveelheid energie die een gebouw verbruikt. ‘Er komen steeds meer materialen met een goede isolatiewerking beschikbaar,’ aldus Dijkgraaf. ‘Daarnaast kijken we naar de mogelijkheden van het terugwinnen van energie, bijvoorbeeld uit ventilatielucht. Op die manier kunnen we heel veel bereiken. Een goed voorbeeld is de duurzame renovatie van een Amsterdams monument uit 1874. Het energielabel van dit historische pand hebben we dankzij innovatieve aanpassingen opgetrokken van het laagste niveau G naar A+. Het betaalt zich dus uit als je anders durft te kijken naar gebouwen en energie.’

Vacuümtoiletten Vervolgens is het zaak op duurzame wijze aan de resterende energievraag te voldoen. Ook op dat gebied zijn enorme ontwikkelingen gaande. Zo werkt DWA in Den Haag aan een omvangrijk geothermieproject. Duizenden woningen en bedrijven worden straks verwarmd met heet water (70 graden Celsius) dat wordt opgeboord van twee kilometer

diep. DWA bereidde het project voor met een aantal partners. ‘Dat is het boeiende van het huidige speelveld,’ vertelt Dijkgraaf enthousiast. ‘Er ontstaan nieuwe vormen van samenwerking. Partijen dagen elkaar uit en dat levert schitterende resultaten op. Innovatie vindt plaats op alle mogelijke fronten. Ik denk aan de vacuümtoiletten in het nieuwe kantoorgebouw van het Nederlands Instituut voor Ecologie in Wageningen. De fecaliën worden niet weggespoeld, maar afgezogen en via vergisting omgezet in biobrandstof. Uit de vergisting ontstaat een restproduct waarmee algen gekweekt kunnen worden. Die algen worden op hun beurt gebruikt als meststof. Op die manier blijft er dus geen of nauwelijks afval over. Deze kennis nemen we vervolgens mee naar andere projecten. Zo komen we tot steeds slimmere en efficiëntere oplossingen.’ __________________

www.dwa.nl

STYLE

PurSang 2|2012 43

Double Vision

Kantoorfiets Peugeot bedacht deze concept­bike en paarde daarmee elegantie aan praktisch nut. Opvallend is het lederen compartiment waarin een laptop of aktetas veilig vervoerd kan worden. Zelfs afsluitbaar. Met de bagage dicht bij het zwaartepunt ontstaat een betere balans, waarmee het fijn fietsen is. http://tinyurl.com/peugeotfiets

Kinderstoel of bijzettafeltje Deze Bone kinderstoel zie je niet over het hoofd. De opvallende vorm en de frisse kleuren maken het tot een echt designproduct, dat door zijn eenvoud in ieder interieur zal passen. Op zijn kant is het een krukje voor volwassenen of een bijzonder bijzettafeltje.

Volop genieten van uitgestrekte vergezichten en tegelijkertijd de route en de snelheid in de gaten houden. Deze zonnebril van Dual Eyewear is speciaal ontwikkeld voor op de fiets. Onderin is een lens geslepen voor het aflezen van boordcomputer, routeaanwijzer, hartslag­ meter of welk handig apparaat dan ook. Geen ergernis meer over de veel te kleine displays. De bril is uiterst licht (20 gram), van onbreekbaar polycarbonaat en zeer sportief vormgegeven. Het is zien en gezien worden. www.dualeyewear.com

Switch it Naar een chique receptie en daarna op dezelfde schoenen naar een zomers strandfeest. Het kan met MK Switchit, de schoen die meeverandert met de stemming of gelegenheid. Kies eerst uit vier verschillende modellen: SwitchBitch, Switch High, Switch Low en Switch Flat. Bepaal vervolgens de kleur van de schoen. En varieer tenslotte met de linten in allerlei kleuren.

Lifestyle http://tinyurl.com/bonestoel

www.mkswitchit.nl

44 PurSang 2|2012

IN GESPREK MET CLIENT

Er zit muziek in toevalligheid Jean-Pierre Burdorf (64) was plugger en artiestenmanager. Hij werkte voor platenlabel Red Bullet, ontdekte de Nits en toerde met de Bee Gees. Dertig jaar later is zijn bedrijf License House een van de smaakmakers in de wereld van character merchandising. ‘Als ik iets leuk vind, probeer ik er handel van te maken. En meestal lukt dat.’ Tekst: Arlette van Dort | Fotografie: Willem Jan Ritman

Begin twintig was Burdorf, en hij wist het zeker: hij wilde steward worden bij de KLM. Belangrijkste reden was de premie van vijfduizend gulden die het bedrijf na vijf jaar uitkeerde. ‘Voor het sollicitatiegesprek moest ik mijn haar laten knippen,’ herinnert hij zich. ‘Bij de kapper kwam ik John Vis van platenmaatschappij Artone tegen. Na een kort gesprek bood hij mij een baan aan als plugger; platen aanprijzen bij de omroepen in Hilversum en ervoor zorgen dat ze gedraaid werden. Voor hij wegging zei hij alleen nog: ‘Als je mijn aanbod aanneemt, mag je niet meer dan een centimeter van je haar laten knippen.’’ Burdorfs haar bleef lang en een succesvolle carrière in de muziekindustrie was geboren. Jarenlang werkte hij als artiestenmanager en muziekpromotor. Hij toerde met de Bee Gees en met funkband Sly & the Family Stone, was promotor van het Popfestival in het Kralingse Bos en trad in dienst bij Willem van Kootens Red Bullet. Burdorf: ‘Dat was de mooiste tijd ever, wat een geweldige man was dat!’ Hij ontdekte de Nits en financierde hun eerste album, dat opgenomen werd in The Rockfield Studio’s in Wales. Trots: ‘Ik werkte ook met Freddy Breck en Joey Dyser, die vanuit het niets op nummer 1 kwamen.’

IN GESPREK MET CLIENT

Toch wrong er iets. ‘Mijn grootste frustratie in de muziekbranche was dat ik zelf geen muziek kon schrijven, geen noten kon lezen en niet kon musiceren. Het voelde steeds meer als een gemis om andermans werk te promoten, maar niet mijn eigen dingen te kunnen doen.’

Nieuwe markt Jean-Pierre Burdorf besloot het roer om te gooien. In 1980 startte hij in Hilversum een broodjeszaak met petit restaurant, Bon Pain. Het werd al snel de hotspot voor iedereen die met de omroep of met muziek te maken had. Het imperium breidde zich uit, hij opende ook een kapsalon met videotheek en een bloemenzaak. En – typisch Burdorf – niets was standaard. In de kapsalon hadden alle stoelen een eigen televisie met videospeler. Klanten konden een drankje bestellen of een broodje. De klandizie van Bon Pain had al snel de weg naar de kapsalon gevonden. ‘Vanachter de tap hield ik natuurlijk met iedereen contact,’ vertelt Burdorf. ‘Zo kwam het dat ik toch weer met een aantal partners een platenproductiemaatschappij heb opgericht, 4tune.’ Indirect zou 4tune leiden tot de start van het succesvolle License House. Snoepfabrikant Van Melle benaderde 4tune voor een meidengroep die nieuwe snoepjes – Dummies – kon promoten. De groep werd geregeld, maar daarnaast had Burdorf het idee om van Dummy een ‘character’ te maken. Hij ontwikkelde een pluche pop die begon te dansen als je in je handen klapte. Van Melle was enthousiast, en Burdorf realiseerde zich dat hij een heel nieuwe markt kon aanboren. ‘Ik ben een jaar in China gaan wonen,’ vertelt hij. ‘Verstand van stoffen, pluche en elektronica had ik niet. Maar ik heb er altijd wel lol in om nieuwe dingen uit te

zoeken. Af en toe ben ik gigantisch op mijn bek gegaan. Maar uiteindelijk heb ik een betrouwbaar netwerk van fabrieken en producenten opgebouwd, waar ik nog steeds mee samenwerk. ’Bij terugkomst in Nederland benaderde Burdorf de Efteling. Hij ging de bekende Pardoespoppen maken, later ook Pardijn en allerlei andere artikelen.

Grote namen Het bleef niet bij de Efteling. Onder de klanten bevinden zich grote namen als Ajax, ABN AMRO, Etos, Kruidvat en Slagharen. Het product- en dienstenaanbod van License House is de afgelopen vijfentwintig jaar flink uitgebreid. ‘We willen niet uitsluitend leverancier van poppetjes of pluchen beesten zijn,’ zegt Burdorf. ‘Als een klant iets wil promoten, maken wij daar een goed onderbouwd marketingplan voor. Daarin koppelen wij het gedachtengoed van de klant aan een product. Ons advies is altijd kosteloos, wij verdienen aan het product.’

‘Ik beknibbel nooit op kwaliteit’ Characters worden ontwikkeld in de eigen designstudio, die gespecialiseerd is in het hoogwaardig bewerken van twee- naar driedimensionaal. De beeldjes, poppetjes en sculpturen van License House staan bekend om hun precisie en details. Burdorf: ‘Ik heb een brief van Disney gehad dat onze Bambi de mooiste 3D-pop was die ze ooit hadden gezien. Ik beknibbel nooit op kwaliteit. Ik haal bij mijn Chinese leveranciers niet het onderste uit de kan. Mensen met wie ik samenwerk, moeten ook aan mij kunnen verdienen. Alleen dan blijven we op lange termijn samenwerken en schepen ze mij niet af met prullen.’

PurSang 2|2012 45

Voice of Holland Jongste loot aan de License House-stam is de webshop met Voice of Holland-producten. Voor het eerst wordt er rechtstreeks verkocht aan de consument. ‘Ik had John de Mol een brief geschreven met het voorstel om de merchandise voor The Voice via een webshop te verkopen. Johns vader ken ik goed uit mijn Veronica-tijd. Om te voorkomen dat mijn brief onderop een stapel zou belanden, heb ik hem op vrijdagavond in zijn privébrievenbus gegooid. Maandagochtend werd ik gebeld door zijn secretaresse. John was not amused over die privébrievenbus, maar wel zeer geïnteresseerd. De deal was snel gesloten.’

Ook: Marbella De traditie dat Burdorf bijna toevalligerwijs ergens tegenaan loopt, waar hij vervolgens een zakelijk succes van maakt, zet zich sinds een jaar voort in weer een heel andere markt. ‘Mijn vrouw Lyana en ik komen al jaren in Marbella,’ vertelt hij. ‘Sinds vorig jaar renoveren we daar appartementen, en verkopen die aan Russische belangstellenden. Ons eigen huis is meteen ook modelwoning. Lyana spreekt vloeiend Russisch, en kan potentiële kopers in hun eigen taal te woord staan. Ik heb een juridische constructie bedacht waarbij de kopers met de woning ook verblijfsvergunningen voor de hele familie krijgen. Ik verbouw de woningen naar wens, kan een auto of een boot voor ze kopen en hun verzekeringen regelen.’ Het loopt storm, en Burdorf vliegt inmiddels elke week op en neer. Lachend: ‘Ook dit is weer heel erg leuk, ook hier zit muziek in!’ _______________________

46 PurSang 2|2012

KUNSTCOLLECTIE VAN LANSCHOT

De knotberk, Vincent van Gogh (1853-1890), Olieverf op paneel 1885, 42 bij 30 cm

Schilderij uit de doos Tekst: Herbert Jan Hijmersma, conservator Van Lanschot

In mei 1886 verlaat Anna Carbentus, de weduwe van dominee Theodorus van Gogh, de pastorie in Nuenen. Zoon Vincent is al in november van het vorige jaar vertrokken. Na een knetterende ruzie met ‘meneer pastoor’ die zijn parochianen had verboden nog langer voor hem te poseren. Per spoor reist Vincent via Antwerpen naar Parijs. Wat hij aan bezittingen heeft achtergelaten, pakt zijn moeder in dozen. Inclusief schilderijen en tekeningen. Een van die schilderijen stelt een boom voor. Een knotberk die vlakbij de pastorie in Nuenen stond. Uit de briefwisseling tussen Vincent en zijn oom Theo is bekend dat de kunstenaar het ontstaan van die knotberk beschrijft. Theo van Gogh werkt in Parijs bij de kunsthandel Goupil, die ook een filiaal heeft in Den Haag. Oom Theo schrijft zijn neef dat het in Frankrijk allemaal licht en zonovergoten is. Het Impressionisme viert er hoogtij. In augustus maant Theo Vincent zelfs toch vooral meer vrolijke kleuren te gebruiken. Uit het in november achtergebleven schilderij blijkt dat hij die dringende raad ter harte heeft genomen. Zij het niet al te uitbundig! De dozen met persoonlijke bezittingen en kunstwerken worden in bewaring gegeven bij een timmerman in Breda. Daarheen verhuist

moeder van Gogh – haar man heeft voor Nuenen namelijk als dominee in Zundert gewerkt, waar Vincent ook is geboren. De spulletjes raken in vergetelheid en worden op een gegeven ogenblik verkocht aan de opkoper Van Brakel. In november 1903 duiken de schilderijen en tekeningen op bij kunsthandel Oldenzeel in Rotterdam. Ook dan al ziet men het belang van een goede promotie in. Voor het openingswoord bij deze tentoonstelling is de bekende kunstcriticus en kunstfilosoof H.P. Bremmer, de belangrijkste adviseur van mevrouw Kröller-Müller, uitgenodigd. ‘Tout’ Rotterdam is aanwezig en laat zich door de nationale kunstpaus Bremmer leiden, of misschien wel verleiden, bij de aankoop van de kunstwerken van Vincent. Zo wordt bijna de gehele tentoonstelling ‘uitgevent’. De knotberk heeft Bremmer toebedacht aan A.P. van Hoey Smith. Zijn nazaten hebben het schilderij verkocht aan de bank. Het kunstwerk hangt op het hoofdkantoor in ’s-Hertogenbosch. Op de achterzijde van het paneel is dit hele verhaal te volgen aan de hand van etiketten. Bovenaan een handgeschreven echtheidsverklaring van H.P. Bremmer. Dan volgt de sticker van de kunsthandel Oldenzeel. Daaronder een bruikleensticker van het Dordrechts Museum uit 1955 en een inventarisnummer van de toen nog Amsterdamse kunsthandel E.J. van Wisseling & Co. ______________________________________________

GOLF. CATAMARANZEILEN. BOOGSCHIETEN. GROUPFITNESS. NITE CLUB. WELLFOOD. BODY & MIND. SAUNA. MASSAGE. THEATERSHOWS. LIVE MUZIEK. BEACH VOLLEYBAL. PERSONAL TRAINING. RUITERSPORTEN. CYCLING. WINDSURFEN. DUIKEN. TENNIS.

Alles kan, niets hoeft ROBINSON biedt compleet verzorgde Clubvakanties op schitterende locaties. Sport, ontspanning en een gezonde levenswijze zijn onderdelen van onze filosofie. Een ROBINSON vakantie staat voor rust, een uitstekende kwaliteit en een breed aanbod van activiteiten. Hoewel zoveel inclusief is, kunt u natuurlijk ook gewoon even helemaal niets doen. Alles kan, niets hoeft.

Of even helemaal niets.

Voor meer informatie kijk op www.clubrobinson.nl, ga naar uw reisbureau of bel 0900-7624676 (15 cpm)

De tijd van je leven

Rusland | Oekraïne | Baltische landen | Georgië | Armenië

Al 26 jaar dé specialist • Maatwerkreizen • Groepsreizen • Individuele reizen • Cultuurreizen • City-trips • Riviercruises • Grand Trans Siberië Express • Fly & drives • Zakenreizen

Combinatiereizen door meerdere landen: * Rusland & Baltische landen * Rusland & Oekraïne * Baltische landen & Finland Postbus 12232

089-022_omslag_B

olsjoj_2012.indd

| 1100 AE Amster dam | telefoo n: 020

– 2012777

| fax: 020 – 2012779 | internet: www.b

olsjoj.nl | e-mail: info@b

olsjoj.nl

2-3

* Finland & Rusland * Georgië & Armenië

23-11-11

16:09

Vraag de gratis brochure aan op www.bolsjoj.nl

telefoon: 020 – 2012777 | e-mail: [email protected] | internet: www.bolsjoj.nl

ALTIJD ONBEZORGD SHOPPEN

AANKOOPVERZEKERING. EEN VAN DE VOORDELEN VAN UW MASTERCARD® CREDITCARD

W W W. M A S T E R C A R D . N L

50 PurSang 2|2012

SCOPE OBLIGATIES

Extra spreiding met obligaties Opkomende landen staan er op veel terreinen beter voor dan westerse economieën. Daarom kunnen leningen uit die landen een aantrekkelijke aanvulling op een vastrentende portefeuille zijn, vertelt Ellen Engelhart, obligatieanalist bij Van Lanschot Bankiers. Tekst: Annemarie van der Tuijn

Opkomende markten zijn de financiële markten van ontwikkelingslanden. Deze landen hebben in de regel te maken met een snelle groei van de economie, maar dat gaat vaak wel met horten en stoten. De opkomende landen zijn zeer divers. Ze bevinden zich bijvoorbeeld in verschillende groeifasen of er bestaan grote afwijkingen in de kredietkwaliteit. De in deze landen uitgegeven obligaties noemen we Emerging Markets Debt (EMD) en deze zijn afkomstig van zowel overheden als bedrijven. De staatsleningen luiden in harde valuta (meestal de euro of de dollar), maar steeds vaker in lokale valuta. Het gros van de bedrijfsleningen luidt echter nog in harde valuta, al groeit de markt voor dit soort obligaties in lokale valuta wel. De belangrijkste regio’s in de categorie EMD zijn Centraal- en Oost-Europa, opkomend Azië, Latijns-Amerika, het MiddenOosten en Afrika. In de index voor opkomende staatsobligaties hebben Brazilië, Mexico, Zuid-Afrika, Turkije, Indonesië en Maleisië de grootste wegingen.

Sterke economische groei Wat maakt de categorie EMD nu tot een interessante belegging? Van Lanschot beoordeelt daarvoor drie elementen: economische cyclus, sentiment en waardering. Op de eerste plaats valt op dat er in opkomende landen sprake is van een veel hogere economische groei dan in westerse landen. ‘Vorig jaar bedroeg die groei

6,2%, ten opzichte van 1,6% voor ontwikkelde economieën,’ aldus Ellen Engelhart. ‘Ook de prognoses van het IMF voor 2012 en 2013 zijn voor opkomende landen aanzienlijk beter dan voor het westen. Dat is mede te danken aan het feit dat een groot aantal overheden nog voldoende mogelijkheden heeft om de groei te stimuleren met monetaire maatregelen. In China kan de centrale bank dankzij de sterke financiële positie de kredietverlening versoepelen. De economische groei zal in de meeste ontwikkelingslanden in de komende jaren wel een beetje afvlakken, maar dat komt vooral doordat de wereldwijde vraag afneemt als gevolg van de schuldencrisis en het bezuinigingsbeleid van westerse overheden. De export zal daardoor dalen, maar de consumentenbestedingen blijven in opkomende landen over het algemeen wel op een hoog niveau.’

Gezonde balansen De overheden in de eurozone en de Verenigde Staten moeten alle zeilen bijzetten om hun financiële huishouding er nog een beetje acceptabel te laten uitzien. De meeste opkomende landen hebben daar geen last van. De overheidsschulden zijn er over het algemeen veel lager. Sterker nog: grote landen

als China, India en Brazilië hadden in 2011 een begrotingsoverschot. Ook bij de bedrijven gaat het beter, zegt Engelhart. ‘De kredietkwaliteit van de meeste ondernemingen ligt al op een behoorlijk hoog niveau. Zo was het faillissementsrisico van hoogrentende EMDbedrijfsobligaties de laatste jaren lager dan dat van hun Amerikaanse evenknieën.’ Een pluspunt is verder dat de looptijdverdeling van obligaties uit de opkomende landen verbetert. Kortlopende leningen worden afgelost en in plaats daarvan worden obligaties met een langere looptijd uitgegeven. ‘De aflossingen zijn op deze manier beter gespreid. Ook daardoor daalt het faillissementsrisico. Per saldo zijn we voor opkomende landen dus positief over het element economische cyclus.’

Extra vraag naar rendement ‘Kijken we naar het sentiment, dan zien we dat er door de lage rentes in Duitsland en de Verenigde Staten meer vraag ontstaat naar beter renderende beleggingen,’ gaat Engelhart verder. Die extra vraag is positief voor

SCOPE OBLIGATIES

PurSang 2|2012 51

uit opkomende landen obligaties van opkomende landen. Daarnaast heeft de Europese Centrale Bank de banken onlangs twee keer voorzien van goedkope liquiditeit. Beleggers zijn sindsdien bereid om wat meer risico te nemen en ook dat is gunstig voor EMD. ‘Daarbij moet ik wel opmerken dat ook deze categorie kan worden geraakt als het sentiment met betrekking tot de schuldencrisis weer escaleert. Dat geldt vooral voor opkomende landen in Centraal- en OostEuropa, die een relatief grote buitenlandse financieringsbehoefte hebben.’ Het derde element, de waardering, is eveneens aantrekkelijk in vergelijking met ontwikkelde landen. Duitse en Amerikaanse overheidsleningen leveren op dit moment een negatief reëel rendement op. Engelhart: ‘De inflatie in de eurozone is 2,7%, terwijl de 10-jaars Duitse rente slechts 1,8% bedraagt. Je wordt als belegger dus niet eens gecompenseerd voor de inflatie. De meeste opkomende landen laten juist positieve reële rendementen zien. Turkije is een uitzondering, omdat de inflatie daar erg hoog is.’

Specifieke risico’s Voor de komende tien jaar gaat Van Lanschot voor obligaties in lokale valuta uit van een gemiddeld rendement van 6%. Ter

‘In China kan de centrale bank de kredietverlening versoepelen’ vergelijking: voor een Duitse staatsobligatie is dat 1,5%. In feite hebben we het dan over een risicopremie van 4,5%. ‘Dat is in onze ogen voldoende om te compenseren voor de extra risico’s die zijn verbonden aan het beleggen in obligaties uit opkomende landen,’ aldus Engelhart. ‘Zo is het kredietrisico voor deze categorie wellicht iets hoger, omdat de groei van de economie schoksgewijs plaatsvindt. Daarnaast zijn sommige landen politiek gezien wat minder stabiel en is het toezicht nog onderontwikkeld. Dat kan impact hebben op de kredietkwaliteit van een land. En verder is er sprake van een valutarisico; de koersen van de lokale valuta kunnen behoorlijk beweeglijk zijn.’ Tot slot zijn obligatiemarkten van opkomende landen minder volwassen dan van westerse landen. Hierdoor kunnen koersen van deze obligaties beweeglijker zijn dan van obligaties uitgegeven door bijvoorbeeld kernlanden uit de eurozone. Dit risico wordt groter als het sentiment op de financiële markten verslechtert.

Aantrekkelijke aanvulling Al met al is Van Lanschot positief over de beleggingscategorie EMD. Opkomende landen staan er in vele opzichten beter voor dan westerse economieën. Bovendien zijn de rendementsverwachtingen voor de lange termijn gemiddeld aantrekkelijk. Obligaties uit opkomende landen kunnen daarmee een welkome aanvulling op een obligatieportefeuille zijn. ‘Maar,’ waarschuwt Engelhart, ‘houd wel de specifieke risico’s voor EMD in de gaten en zorg voor voldoende spreiding. Wij adviseren om die spreiding te realiseren door te beleggen in het Local Currency Emerging Market Debt Fund van Skandia Global Fund. Dit fonds is tevens opgenomen in onze modelportefeuilles en belegt gespreid over de opkomende regio’s, in staatsobligaties.’ _____________________________ Ellen Engelhart heeft geen belangen in EMD of in het Emerging Market Debt Fund van Skandia Global Fund. Voor meer informatie, of als u wilt beleggen in EMD, kunt u contact opnemen met uw adviseur.

52 PurSang 2|2012

YOUNG ONES

Gids bij digitale Voor bedrijven en organisaties is een veilige IT-infrastructuur van levensbelang. Als criminele hackers vat krijgen op het netwerk is de (reputatie)schade soms niet meer te overzien. Onsight biedt soelaas. De whizzkids uit Arnhem behoren inmiddels tot de betere IT-beveiligers in Nederland. Een ontmoeting met oprichter Marcel Knippen.

Tekst: Jan Smit | Fotografie: Rob Acket

‘Mogelijk inloggegevens DigiD gestolen.’ ‘Hackers zetten klantgegevens KPN online.’ ‘Sluizen en bruggen eenvoudig op afstand te bedienen’. Met de veiligheid in de digitale wereld is het soms droevig gesteld. Hackers slaan steeds vaker hun slag. Whitehats, die inbreken vanuit een soort sport om de gevaren van computersystemen bloot te leggen en zogeheten blackhats, criminele hackers met minder nobele motieven. De gevolgen kunnen rampzalig zijn. Wat te denken van cruciale bedrijfsinformatie die in verkeerde handen terechtkomt, reputatieschade of nog erger: hele bedrijfsprocessen die plotseling uitvallen. Digitale criminelen hebben echter niet overal vrij baan. Net als in de ‘echte’ wereld is er een bloeiende bedrijfstak ontstaan van beveiligers die zich louter richten op cyberspace. Onsight uit Arnhem, gespecialiseerd in het implementeren en beheren van netwerkbeveilingsoplossingen voor middelgrote en grote organisaties, is zo’n IT-beveiliger. Het bedrijf heeft zich in relatief korte tijd opgewerkt tot een van de betere digitale securitybedrijven in Nederland. Daarbij blijft het niet. ‘We willen op alle gebieden de beste securityclub van Nederland zijn,’ vertelt oprichter en algemeen-directeur Marcel Knippen ambitieus.

Geen clubje Hoogmoed? Allerminst. Onsight is de kraamkamer alweer enige tijd ontgroeid. Het nieuwe onderkomen, een chique, deels gerestyled kantoor op bedrijventerrein De Gelderse Poort, levert het bewijs. ‘We richten ons voor-

namelijk op organisaties met 500 werknemers en meer. Die verwachten geen clubje ergens achteraf,’ licht Knippen deze keuze toe. De 45-jarige oprichter en grootaandeelhouder van Onsight begon na het afronden van zijn studie informatica en bedrijfskunde begin jaren negentig in een commerciële functie bij een computerserviceorganisatie. Het liefst was hij de consultancy ingegaan, maar daarvoor vond Knippen zichzelf destijds nog te jong.’ In 1997 trok hij de stoute schoenen aan en begon voor zichzelf met de verkoop van netwerkcommunicatiesoftware van een Amerikaanse leverancier. ‘Best spannend’, aldus Knippen. ‘Ik liet alle zekerheden achter mij. Anderzijds: ik was toen nog vrijgezel, dus wat had ik te verliezen.’

‘Een bergtop beklimmen zonder vooraf de route te kennen’ Een naam voor zijn bedrijf had hij snel gevonden: Onsight, informeel Engels voor ‘een doel voor ogen hebben’. Knippen had een doel voor ogen: een als het even kon succesvol bedrijf starten. Daarnaast bleek dat onsight ook in de bergklimsport wordt gebruikt, als term voor het beklimmen van een bergtop zonder vooraf de route te kennen. Een mooie metafoor, vindt de algemeen-directeur. ‘Als gids leiden wij organisaties langs de digitale gevaren naar de top.’

Zijspoor Onsight zelf kreeg pas zicht op de top toen het in 1999 zijn koers verlegde van communicatiesoftware naar de IT-beveiliging. Dat gebeurde aanvankelijk met veel vallen en opstaan. De belangstelling voor beveiligingsoplossingen was nog niet zo groot. Opmerkelijk genoeg was het de internetcrisis aan het begin van het nieuwe millennium die de onderneming steviger in het zadel hielp. ‘Budgetten kwamen onder druk te staan. Opdrachtgevers gingen kijken of ze konden besparen door met een andere beveiliger in zee te gaan. Bovendien zorgde de crisis ervoor dat veel concurrerende automatiseringsbedrijven zich gingen concentreren op hun kernactiviteiten. Als nieuwkomer hebben wij daarvan geprofiteerd, tijdens de internetbubbel en ook in de huidige crisis,’ vertelt Knippen. Inmiddels telt het bedrijf meer dan vijftig werknemers. Tot de klanten behoren ministeries, grote gemeenten en bedrijven als Gasunie, Smurfit Kappa en Van Lanschot, de bank waarbij Knippen ook privé bankiert.

Eigendom van personeel De resultaten zijn goed. Hoewel 2011 een kleine dip liet zien, gaat het inmiddels weer beter. Maar die resultaten zijn niet zaligmakend, benadrukt Knippen. Plezier in het werk vindt hij minstens zo belangrijk. Volgens Knippen ontbreekt het daaraan niet bij het personeel. Ook de directeur zelf is tevreden. De vrijheid van het ondernemen ervaart hij als een

YOUNG ONES

gevaren groot goed. Dat heeft onder meer te maken met de financiële onafhankelijkheid van het bedrijf. Onsight heeft noch externe financiers, noch externe aandeelhouders. Alle aandelen zijn eigendom van het personeel. Plannen om daaraan iets te veranderen, zijn er niet. Verkoop is niet aan de orde.

Verdiepen Bang dat de beveiligingsmarkt inzakt of voor concurrentie is Knippen evenmin. De meeste pc’s, laptops en netwerken mogen dan inmiddels zijn beveiligd, zowel op het gebied van software als hardware gaat de digitale revolutie onverminderd door. Knippen wijst op de explosieve toename van het gebruik van smartphones (iPhone, Blackberry, Samsung Galaxy) en tablets (iPad, ASUS Eee Pad). Die zijn doorgaans slecht beveiligd. Dat biedt hackers en andere onverlaten weer volop nieuwe wegen om via de eindgebruiker netwerken binnen te dringen. Zeker nu Het Nieuwe Werken steeds meer in zwang raakt en door het toenemende gebruik van cloud computing, het via een netwerk van computerservers op internet beschikbaar stellen van hardware, software en data.

Deur op slot? ‘De eindgebruiker is de zwakke schakel’, aldus de Onsight-directeur. ‘Die heeft de boel vaak slecht beveiligd. Als we ons huis verlaten, doen we de deur op slot, maar in de digitale wereld laten we die deur wagenwijd open staan en kan iedereen vrij achterom, ook de computercrimineel. Eenmaal binnen kan hij zo het netwerk van zijn keuze op.’ Omdat de introductie van nieuwe technieken nooit stopt en de beveiliging daar meestal achteraan hobbelt, gaat Knippen ervan uit dat kwaadwillende hackers de wereld van bits and bytes voorlopig niet de rug toekeren. ‘Voor een goede berggids blijft er ook in de digitale wereld altijd werk.’ __________________________ Marcel Knippen: ‘De eindgebruiker is de zwakke schakel’

PurSang 2|2012 53

54 PurSang 2|2012

VERMOGENSBEHEER

Vermogensbeheer bottom-up: waarin belegt u? Frigoglass, Prosafe of Great Wall Motors. Wellicht kent u deze bedrijven niet. Toch belegt u er mogelijk in. Hoe? Via Vermogensbeheer bij Van Lanschot Bankiers Tekst: Jan van de Ven

Vermogensbeheer bij Van Lanschot richt een portefeuille grotendeels in door middel van beleggingsfondsen. Deze beleggingsfondsen zijn vaak gericht op diverse regio’s - denk daarbij aan Europa, of aan opkomende landen. Toegegeven, vaak zitten daar de bekende namen tussen, zoals Koninklijke Olie, Apple of Nestlé. Maar de wereld is groter dan alleen deze multinationals. PurSang zet een aantal bedrijven op een rij waarin de door ons geselecteerde fondsen beleggen. Overigens is dit geen complete lijst; het gaat slechts om een beperkte aandelenselectie.

Fonds: Kempen European High Dividend Fund – aandelen Europa Prosafe is een bedrijf in de oliedienstverlenende sector dat hotels op het water beheert. Deze drijvende hotels zijn nodig voor het onderbrengen van de mensen die werken op de olieplatforms. In deze nichemarkt heeft Prosafe een monopolie. Het bedrijf opereert in een stabiele business die niet afhankelijk is van schommelingen in de olieprijs. Tesco is een internationaal opererende hypermarktketen die in 1919 is opgericht in Groot-Brittannië. Tesco is de op twee na grootste detailhandel ter wereld, na Walmart uit de Verenigde Staten en Carrefour uit Frankrijk. Het bedrijf is gevestigd in 14 landen en heeft meer dan een half miljoen werknemers.

Fonds: Montanaro European Smallcap Fund – aandelen Europa Het Griekse Frigoglass is opgericht in 1982 en gevestigd in Athene. Het bedrijf produceert onder andere de bekende koelvitrines die u ook in sportkantines, horecagelegenheden en diverse winkels tegenkomt. Het bedrijf mag Coca-Cola en Heineken tot zijn afnemers rekenen. Hoewel de beslommeringen in Griekenland doen vermoeden dat Frigoglass het ook moeilijk heeft, is de praktijk anders: in 2011 wist het bedrijf zijn omzet met € 100 miljoen te vergroten en voor de komende jaren wordt een omzetgroei van 10% verwacht. En dat is logisch: Frigoglass haalt veruit het grootste deel van de omzet uit landen buiten Griekenland. Grootste afzetgebieden zijn Afrika en het Midden-Oosten. Domino’s Pizza is de grootste pizzabezorg- en afhaaldienst ter wereld. Het bedrijf hanteert hierbij de franchiseaanpak, waarbij lokale ondernemers met behulp van de marketingformule en ondersteuning van Domino’s Pizza hun eigen zaak kunnen starten. De pizza’s worden altijd vers bereid en in een korte tijd bij de klant bezorgd. Dignity is een Brits bedrijf dat opgebouwd is uit vele familiebedrijven (waarvan de eerste is opgericht in 1812) en levert diensten op het gebied van uitvaarten. Dignity heeft meer dan zeshonderd uitvaartlocaties en 35 crematoria en begeleidt ruim honderdduizend uitvaarten per jaar. Daarmee heeft het een leidende positie opgebouwd.

VERMOGENSBEHEER

PurSang 2|2012 55

Fonds: Skagen Kon-Tiki – aandelen opkomende markten wereldwijd

Fonds: Calamos US Growth Fund – aandelen Verenigde Staten

Great Wall Motor is de grootste producent van SUV’s en pickup-trucks in China. Vorig jaar was de onderneming in de race om het inmiddels failliete Saab over te nemen. Great Wall heeft bijna veertigduizend werknemers, is één van de grootste Chinese onafhankelijke autofabrikanten en verkocht in 2010 wereldwijd 397.300 auto’s. De Chinese markt is aantrekkelijk voor deze producent: het inkomen per hoofd van de bevolking groeit dermate snel dat een steeds grotere groep in staat is luxegoederen - zoals auto’s - aan te schaffen.

Barrick Gold Corp. is de wereldwijde marktleider in de exploitatie van goudmijnen met een portefeuille van 26 operationele mijnen en hoogwaardige ontwikkelingsprojecten op locaties op vijf continenten. Het bedrijf heeft de grootste bewezen reserve in de goudindustrie, ongeveer 140 miljoen ounces (1 ounce = 28,3 gram). Daarnaast exploiteert Barrick ook kopermijnen. De omzet in 2011 was $ 14,4 miljard. Het bedrijf voorziet een gestage omzetgroei in 2012 van 12% en in 2013 van 16%.

Fonds: Fidelity South East Asia Fund – aandelen Zuidoost-Azië ex Japan Taiwan Semiconductor (TSMC) is marktleider in de productie van chips. TSMC profiteert van de sterke groei in smartphones en tablets. Apple, bekend van onder andere de iPhone en iPad, is een van zijn belangrijkste afnemers en vraagt chips met de hoogst mogelijke capaciteit en tegelijkertijd de kleinste afmetingen. Het bedrijf heeft een ijzersterke balans en is een mooi voorbeeld van dat een aantrekkelijk dividendrendement prima samen kan gaan met winstgroei. SINA is een online mediabedrijf uit China dat een breed scala aan lokale diensten aanbiedt. SINA profiteert van het toenemende internetgebruik in China en de groei in de markt van online advertenties. Het internetgebruik van de totale bevolking neemt elk jaar toe met zo’n 5% en was eind 2010 35%. Ter vergelijking: in Nederland was dit eind 2010 maar liefst 91%. Genoeg mogelijkheden voor verdere groei dus…

Intuitive Surgical Inc is in de medische sector bekend van het Da Vinci Surgical System. Dit systeem maakt het mogelijk om chirurgische ingrepen te doen op afstand, via hoogtechnologische robots. In Nederland heeft het bedrijf systemen geplaatst in onder meer het Antonie van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam, het UMC te Utrecht en het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ‘s-Hertogenbosch.

Fonds: Kempen Orange Investment Partnership – hedgefondsen wereldwijd Blakeney Investors is een aandelenmanager, gericht op het Afrikaanse continent en het Midden-Oosten. De beleggingen waar Blakeney heil in ziet, staan vooral in verband met liberalisering van de economie (privatiseringen zoals banken), toenemende koopkracht bij de middenklasse en met infrastructuur. Zo investeert Blakeney bijvoorbeeld in een grote cementproducent in Nigeria. Silver Point is een hedgefondsmanager die sterk is in herstructu­ reringen van in moeilijkheden verkerende ondernemingen, met een doorstart als doel. In 2007 kwam Delphi, een van de grootste leveranciers van auto-onderdelen ter wereld, in de problemen door een forse productiedaling van het aantal nieuwe auto’s en door problemen bij grootafnemer General Motors. De onderneming ging gebukt onder een zware schuldenlast en kon de rente en aflossing daarvan niet meer betalen. Silver Point verstrekte de onderneming samen met een aantal andere beleggers een overbruggingskrediet. In 2011 heeft Delphi weer een beursnotering gekregen. Daarmee heeft deze belegging, na een uiterst moeilijk 2008, een grote bijdrage geleverd aan het latere rendement van Silver Point.

5 6 PurSang 2|2012

FINANCIËLE PLANNING

In deze rubriek geven mr Hanneke Kroonenberg CB en Mariëtte Elling FFP, werkzaam bij het kenniscentrum van Van Lanschot Bankiers, een beeld van ontwikkelingen op het gebied van financiële planning.

Schenken aan goede doelen Schenken aan een goed doel? In 2012 is een aantal veranderingen doorgevoerd. Hierdoor zijn de mogelijkheden van fiscaalvriendelijk schenken toegenomen. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld bekijken we verschillende opties.

Een relatie van Van Lanschot heeft een afspraak gemaakt met de banker van de afdeling Verenigingen & Stichtingen. Het familiebedrijf, waarvan hij 100% eigenaar is, bestaat binnenkort vijftig jaar en de relatie wil daarom € 50.000,- aan een goed doel schenken. Het doel wordt samen met het personeel bepaald. Aan de personeelsleden is daarom, tijdens het personeelsfeest ter ere van het vijftigjarige bestaan, gevraagd goede doelen voor te dragen die in aanmerking kunnen komen voor deze schenking.

Geen schenkbelasting De relatie schat in dat het personeel zeer uiteenlopende goede doelen aanmeldt. De banker wijst de klant erop dat de ontvanger van een schenking hierover in beginsel schenkbelasting moet betalen. Voor de schenking aan een vereniging of stichting kan echter een vrijstelling van toepassing zijn. Zo wordt geen schenkbelasting geheven als wordt geschonken aan een zogenoemde ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) of SBBI (Sociaal Belang Behartigende Instelling). Bij de schenking aan een ander goed doel kan alleen een beroep worden gedaan op de algemene schenkingsvrijstelling van € 2.012,- (in 2012). Voor zover de schenking hoger is dan deze vrijstelling, moet schenkbelasting worden betaald. Het tarief bedraagt 30% over de eerste € 115.708,- en 40% over het meerdere. Om voor de algehele schenkingsvrijstelling in aanmerking te komen, moet wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Voor een ANBI geldt dat deze zich vrijwel volledig (90% of meer) in moet zetten voor het algemeen nut. Op de site van de Belastingdienst staat of een vereniging of stichting een ANBI is. Een SBBI moet zowel het particuliere belang van de leden dienen als een maatschappelijke waarde hebben, bijvoorbeeld een voetbalvereniging. Er is bij de Belastingdienst

geen lijst waarin staat of een vereniging of stichting een SBBI is. Dat moet men zelf bij de betreffende stichting of vereniging nagaan.

Veranderingen vanaf 2012 Bij een schenking is er mogelijk ook fiscaal voordeel voor de bv van de relatie. Schenkingen vanuit een bv zijn aftrekbaar voor de vennootschapsbelasting (VPB), als ze aan een ANBI worden gedaan. De giftenaftrek in de VPB is per 1 januari 2012 veranderd; de oude drempel van € 227,- is vervallen en de bovengrens van 10% van de winst is verhoogd tot 50% van de winst. Vanaf 2012 kan per jaar maximaal € 100.000,- worden afgetrokken. Bij een winst tot circa € 1.000.000,- per jaar is daardoor sprake van een verruiming van de aftrekmogelijkheden ten opzichte van 2011. Bij hogere winsten is er juist een beperking. Net als in 2011 geldt in 2012 dat in een jaar waarin er sprake is van verlies, er geen mogelijkheid is voor toepassing van de giftenaftrek. Daarnaast is er sinds 1 januari jongstleden een extra stimulans voor giften aan culturele instellingen, zoals musea, schouwburgen en theaters. De overheid heeft hiervoor een zogenoemde multiplier geïntroduceerd: de giften aan deze instellingen mogen voor de aftrek worden vermenigvuldigd met een factor 1,5. Dit betekent dat een gift van € 2.000,- mag worden afgetrokken voor € 3.000,-. De multiplier geldt voor giften tot maximaal € 5.000,- per jaar. Schenkingen aan een SBBI zijn niet aftrekbaar voor de VPB.

Alternatieven voor schenking vanuit bv In plaats van een schenking te doen, kan een vereniging of een stichting ook worden geholpen in de vorm van sponsoring of reclame. Voor de VPB is dit volledig aftrekbaar. De relatie zou dus bijvoorbeeld aan

FINANCIËLE PLANNING

de voetbalclub van een van zijn medewerkers de trainingspakken en voetbalshirts kunnen schenken en deze voorzien van reclame. De banker wijst de relatie op nog een andere mogelijkheid. De schenking kan namelijk ook vanuit privé worden gedaan. Als er geen vermogen in box 3 is, doet de bv eerst een dividenduitkering, waarna de cliënt als privépersoon de schenking doet. Er moet dan over deze dividenduitkering wel een aanmerkelijk belangheffing (ab-heffing) van 25% worden afgedragen. Om in privé een schenking van € 50.000,- te kunnen doen, zal de bv een dividend van € 66.667,- moeten uitkeren. Ook in dit geval kan er sprake zijn van een fiscaal voordeel. Schenkingen aan een ANBI kunnen worden afgetrokken voor de inkomstenbelasting. Er geldt een drempel van 1% van het verzamelinkomen, met een minimum van € 60,-. De aftrek is beperkt tot 10% van het verzamelinkomen. Is er sprake van een periodieke gift, dan is de gift zelfs volledig aftrekbaar, dus zonder rekening te houden met de drempel en het maximum. Een periodieke gift moet in een notariële akte worden vastgelegd en jaarlijks gedurende vijf of meer jaren worden gedaan. Een gift aan een SBBI is in principe niet aftrekbaar. Als de SBBI echter een vereniging is met meer dan 25 leden, dan kan de periodieke gift wel aftrekbaar zijn. Vanaf 2012 is ook in de inkomstenbelasting een multiplier voor schenkingen aan culturele instellingen ingevoerd. Deze is echter lager dan de multiplier in de VPB. In de inkomstenbelasting is de multiplier 1,25. Aan deze multiplier is een maximum schenkbedrag gekoppeld van € 5.000,-. Een schenking aan een culturele instelling van € 2.000,- levert dus een aftrekpost op van € 2.500,-.

PurSang 2|2012 57

Giftenaftrek De relatie wil weten of het verstandiger is de giften vanuit de bv te doen of om als privépersoon te schenken. Wanneer het giften betreft die fiscaal aftrekbaar zijn, dan is het tariefsmatig aantrekkelijker om als privépersoon te schenken. Voor de privépersoon is het voordeel maximaal 52% (inkomstenbelasting). Vanuit de bv is de maximale aftrek 43,75% (25% vennootschapsbelasting en 25% aanmerkelijk belangheffing). Afhankelijk van de winst kunnen de aftrekmogelijkheden in de bv in 2012 wel een stuk ruimer zijn dan in 2011. Anderzijds is er in de inkomstenbelasting bij de periodieke gift geen enkele aftrekbeperking. De relatie kiest ervoor de schenkingen in het jubileumjaar vanuit de bv te doen. Hij vindt dit passender, gezien de gelegenheid. __________________________________________________________ Wilt u ook een schenking doen aan een goed doel? Dan zoekt Van Lanschot met u graag naar een passende mogelijkheid. Maakt u hiervoor een afspraak met een adviseur.

Verenigingen & Stichtingen Bij Van Lanschot vormen verenigingen en stichtingen een specifieke cliëntgroep. Vraagstukken op het gebied van ontzorging,­professionaliteit en verantwoording vragen om maatwerkoplossingen. In samenwerking met dochter Kempen Capital Management adviseert Van Lanschot op beleidsterreinen als governance, vermogens­behoud, beleggingen, reputatie en transparantie.

5 8 PurSang 2|2012

Travel In deze rubriek leest u over interessante activiteiten en opmerkelijke ­tentoonstellingen. Ditmaal in Utrecht.

Utrecht Utrecht ligt in de luwte van de aandacht, maar is een verrassend leuke en mooie stad die zich niet voor niets kandidaat stelde voor de titel ‘Culturele Hoofdstad van Europa’ in 2018.

Trajectum Lumen is een ontdekkingstocht in het donker langs 18 lichtkunstwerken in de Utrechtse binnenstad. Er is een wandelroute langs alle kunstwerken, maar wie ‘s avonds door de binnenstad wandelt, komt ook vanzelf wel een aantal kunstwerken tegen. Bijvoorbeeld de kleurig verlichte bruggen over de Oudegracht, of de bijzondere halo achter de Sint Willibrordkerk in de Minrebroederstraat. Informatie en gratis app met wandelroute: www.trajectumlumen.nl. Een wandelroute op papier is verkrijgbaar bij de VVV op het Domplein.

De Culturele Zondagen zijn uniek voor Utrecht: het zijn zondagen met een spannend en gevarieerd programma waar tientallen kunstinstellingen aan meewerken. Op 3 juni is het thema bijvoorbeeld ‘Utrecht danst’, en op 8 juli draait alles om het Kadeconcert, een gezellig muziekfeest op en aan de grachten. Op zondag 2 september is er het Uitfeest, het begin van het nieuwe culturele seizoen. Vrijwel alle evenementen tijdens de Culturele Zondagen zijn gratis toegankelijk. www.culturelezondagen.nl

Het Rietveld Schröderhuis, het Centraal Museum, het Catharijne Convent, Museum Speelklok, het Aboriginal Art Museum, het Geldmuseum, het Spoorwegmuseum... Museumliefhebbers komen in Utrecht volop aan hun trekken. Het kruideniersmuseum Betje Boerhave, in een verborgen steegje achter filmtheater ‘t Hoogt, telt ook als museum, maar veel bezoekers komen eigenlijk voor het nostalgische snoepwinkeltje. Een ons boterballen, alstublieft! Geopend di t/m za van 12.30 tot 16.30 uur. www.kruideniersmuseum.nl

+ In Utrecht zijn 732 werfkelders, die vanaf 1150 gebouwd werden uit particulier initiatief. In veel werfkelders zijn nu restaurants gevestigd. In de zomer zijn de terrassen aan de werven dé plek om af te spreken met vrienden. + Festival de Parade vindt dit jaar in Utrecht plaats van 20 juli tot en met 5 augustus. En de typisch Utrechtse Piekenkermis is er dit jaar van 15 tot en met 20 juli. Alle attracties € 1,-! www.deparade.nl, www.maliebaanfestival.nl

+ Bij slecht weer: het filmtheater Louis Hartlooper is gevestigd in het voormalige politiebureau Tolsteeg, een gebouw uit 1928 in de stijl van de Amsterdamse School. Agenda: www.louishartloopercomplex.nl

Hoogstpersoonlijk: de Aankoopmakelaar

Makelaars, hebben we die anno 2012 nog nodig? Zeker, maar niet meer in traditionele zin. De wereld verandert en de dienstverlening rond het kopen van een huis ook. Pracht Aankoopmakelaars gaat helemaal uit van de wensen en eisen van de koper. Een nieuw soort makelaar die opkomt voor het belang van de aankopende partij. Pracht Aankoopmakelaars is makelaardij van nu.

Pracht Aankoopmakelaars

Met een zeer persoonlijke benadering. Actief in heel

Gerda Wiegers

Nederland, met een focus op de Utrechtse Heuvelrug

Dolderseweg 51

en het Gooi.

3734 BB Den Dolder t. 030-228 60 49

Maak een vrijblijvende kennismakingsafspraak met

f. 030-693 35 58

directeur Gerda Wiegers: 06 41867408.

[email protected] www.prachtaankoopmakelaars.nl

De prettige zekerheden van Pracht Aankoopmakelaars • Lid van de NVM • Gecertificeerd makelaar: Register Makelaar-Taxateur (RMT) voor Wonen/MKB en ingeschreven bij het VastgoedCert • Voor taxaties aangesloten bij het NWWI (Nederlands Woning en Waarderings Instituut, de nieuwe kwaliteitsstandaard in de markt)

60 PurSang 2|2012

MEET THE MANAGER

Kristoffer J. Stensrud van Skagen Funds

De kunst van gezond verstand: eigenwijs en geduldig Kristoffer J. Stensrud is een van de grand old men van de Scandinavische beleggingswereld. Als medeoprichter van Skagen Funds is hij verantwoordelijk voor Skagen Kon-Tiki Fund, dat zich toelegt op opkomende markten. Het fonds verslaat jaar op jaar de benchmark. Wat is zijn geheim?

Tekst: Froukje Wattel

‘Eigenlijk is het heel eenvoudig,’ licht Stensrud toe, vanuit het Noorse Stavanger. ‘Investeer alleen in wat je begrijpt en houd je verre van politieke en economische verwikkelingen. Wij laten ons niet in met bedrijven die veel met politiek te maken hebben, zoals Chinese banken waarbinnen de overheid veel te vertellen heeft. Die zijn moeilijk te analyseren. We zoeken liever bedrijven die waarde toevoegen, bijvoorbeeld in de oliesector en de scheepvaart. Dan lijd je hooguit een tijdelijk verlies, maar geen permanent. Verder zijn we voorzichtig in het nemen van risico’s, we beleggen nooit meer dan maximaal 20% in één sector.’ En dan nog iets: een lange adem is ook een vereiste. Waar het gemiddelde aandeelbezit tegenwoordig op zeven maanden ligt, is Stensrud voorstander van (veel) meer geduld. ‘Denk eerder aan twee jaar. Of langer. Al moet ik toegeven dat mijn horizon korter wordt naarmate ikzelf ouder word. ’

De drie U’s ‘Als anderen de verkoopknop indrukken, kunnen Skagen’s onafhankelijk denkende portefeuillemanagers juist lucratieve investeringen doen,’ lezen we in het Skagen Funds jaarverslag 2011. De portefeuillemanagers van Skagen richten hun pijlen dan ook op de drie U’s: undervalued, unpopular en under-researched companies om daar de juiste uit te lichten. Ondergewaardeerde bedrijven, waarvan de waarde niet tot uitdrukking komt in de aandelenprijs, zijn favoriet. Of bedrijven in een sector die niet in de schijnwerpers staan. ‘Maar ook impopulaire bedrijven zoals bijvoorbeeld het Italiaanse Parmalat of Tyco, die een schan-

daal achter de rug hebben,’ zegt Stensrud. ‘Na verloop van tijd is het bedrijf ‘opgeschoond’ en wordt het weer interessant. Op dit moment is de financiële sector impopulair. Voor ons een goed moment om Citigroup te kopen, want de Amerikaanse banken hebben de pijn al geleden. Het gezonde deel van Citigroup groeit goed en is nog goedkoop.’ Tot slot is er de categorie under-researched, bedrijven waarover informatie moeilijk te vinden is, of een sector of regio waar weinig onderzoek naar wordt gedaan.

Opkomend Skagen Funds heeft dus een voorkeur voor ondergewaardeerde, goedkope aandelen. ‘Wat hoog en duur is, kan diep vallen,’ aldus Stensrud. Deze filosofie past hij natuurlijk ook toe op Skagen Kon-Tiki, waarvan hij zelf portefeuillemanager is. Met succes, sinds de oprichting in 2002 versloeg dit fonds jaar na jaar de benchmark. ‘Skagen Kon-Tiki belegt in aandelen van circa negentig bedrijven over de hele wereld, van Zuid-Korea en Hongkong tot Zuid-Afrika. Minimaal de helft (op dit moment 80%) van de bedrijven in deze portefeuille bevindt zich in de opkomende markten. De andere 20% heeft in elk geval iets met de opkomende markten te maken.’ Terugkijkend blijkt geduld hier heel belangrijk. ‘Ik heb bijvoorbeeld met veel geduld naar Samsung gekeken, heb het bedrijf zien opgroeien en ben op tijd ingestapt. Net als bij het Thaise DTAC Telecom en Mahindra & Mahindra in India. En de Braziliaanse banken Banco do Brasil en Nossa Caixa.’ Natuurlijk ging er ook wel eens iets fout. ‘Ik

zal niet meer snel zaken doen met landen die het juk van dictatuur proberen af te schudden, zoals de Oekraïne. Daar heb ik in mijn begintijd eens belegd in een bedrijf waarvan het management er met het geld vandoor ging. Dat gebeurt me niet meer.’

‘Aan commissies en werkgroepjes doen we niet’ Vormt beleggen in Noorse kronen ook een risico voor beleggers die normaal in euro’s werken? Stensrud: ‘Nee, we drukken het slechts in kronen uit, maar we werken met wereldwijde valuta uit veel verschillende landen. In de global economy is het niet belangrijk waar een bedrijf gevestigd is. Het maakt niet uit waar je een scheepvaartbedrijf of rederij koopt, ze doen allemaal hetzelfde wereldwijd. Wij denken niet in geografische hokjes; aandelen en producten gaan de hele wereld over.’

Geen hokjes Ook andere hokjes vermijdt Skagen, waar de 15 portefeuillemanagers aan één lange tafel ideeën over en weer schieten. ‘We zitten allemaal in dezelfde ruimte, dat is beter voor de communicatie. Aan commissies en werkgroepjes doen we niet, we werken bottom-up. Iedereen hier is generalist, we willen geen gespecialiseerde analisten voor sectoren of regio’s. Dan gaan de analisten maar in hokjes denken en komt per definitie altijd een bedrijf uit elke sector in je fonds. Dat willen we niet, wij gaan af op onze eigen criteria, ongeacht

MEET THE MANAGER

Kristoffer J. Stensrud, geboren in 1953 in Trondheim, Noorwegen, studeerde Financial Planning & Monetary Policy in Kopenhagen. Hij startte zijn carrière als chief analyst (1979-1983) bij Børsinformation ApS in Kopenhagen en werkte van 1983 tot 1985 als portefeuillemanager bij Børsinformation I.R. (UK). In de daarop volgende jaren werkte hij als analist bij Stafonds en als chief analyst bij Carnegie-Jensen in Kopenhagen. In 1993 richtte hij met enkele partners Skagen Funds op. Behalve mede-eigenaar is hij medeportefeuillemanager van het Skagen Kon-Tiki fonds dat hij in 2002 startte.

de sector. De portefeuillemanagers nemen de beslissingen. We zoeken aandelen met een ­trigger in de toekomst, bedrijven waar iets staat te gebeuren dat de prijs van het aandeel doet stijgen, zoals gebeurd is met Samsungs chipsafdeling. We hebben de tijd, we kunnen best vier jaar wachten tot er wat gebeurt, zoals een splitsing, een aandeleninkoop of een verandering van producten.’

Tegendraads Al even eigenwijs als de beleggingsfilosofie is de plaats van vestiging van Skagen Funds: Stavanger. ‘Hier zijn we ooit begonnen, bij onze eerste klanten. Je kunt beter niet te dicht bij de financiële markten zoals de City in Londen of Wall Street, New York zitten. Dan ga je teveel op anderen letten

en heb je last van allerlei ruis in de vorm van roddels en geruchten. Dat leidt tot kortetermijndenken. Onze financiële markt zit in Oslo, wij slaan alles met enige koele distantie gade vanuit Stavanger. Dan zie je de dingen die anderen niet zien. Wij gaan af op gedegen eigen research van jaarverslagen en accountantsverklaringen. Als het goede bedrijfsmodellen zijn, zie je dat ooit een keer terug in de prijs van het aandeel.’ Waar haalt hij na zoveel jaren zijn inspiratie vandaan? ‘Uit wat ik weet en hoor over bedrijven. Hoeveel ervaring je ook hebt, het blijft altijd erg interessant om nieuwe bedrijven te onderzoeken en je inzichten te vergroten. Ik leer nog elke dag! En ik heb gemerkt dat onze tegendraadse werkwijze wordt gewaardeerd.’ _________________________ Wilt u meer weten over Skagen Kon-Tiki, neem dan contact op met uw adviseur.

Stensrud: ‘Wij slaan alles met enige koele distantie gade vanuit Stavanger’

PurSang 2|2012 61

Skagen Funds – € 14 miljard onder beheer. – 169 werknemers. – Hoofdkantoor in Stavanger, Noorwegen. – Kantoren in Zweden, Denemarken, Londen en sinds 2011 ook in Amsterdam. – Tien fondsen, met als grootste Skagen Global en Skagen Kon-Tiki. – In Nederland geregistreerde fondsen: Skagen Global, Skagen Kon-Tiki, Skagen Vekst en Skagen Tellus. – Beheervergoeding Skagen Kon-Tiki: 2% standaard, 3% bij goede prestaties, 1% bij prestaties onder de benchmark, 4% bij zeer uitzonderlijk goede resultaten.

62 PurSang 2|2012

VARIA

Van Lanschot Lecture over de euro

KroonRekening vernieuwd De KroonRekening, ExcellentRekening en PreferentRekening gaan binnenkort op in de vernieuwde en gerestylde KroonRekening. De betreffende klanten hebben begin mei hierover een mailing ontvangen. De basis van de vernieuwde KroonRekening bestaat uit een betaalrekening, een of meerdere Wereldpassen, de Van Lanschot Creditcard Gold (MasterCard), Online Bankieren en Personal Service. De nieuwe KroonRekening kan naar eigen wens worden uitgebreid met aanvullende producten en diensten van andere aanbieders tegen aantrekkelijke, gereduceerde tarieven. Bijvoorbeeld één van de onlangs vernieuwde creditcards van American Express, een doorlopende reis- en/of annuleringsverzekering met uitgebreide dekking van Van Lanschot Chabot of een lidmaatschap van Schiphol Privium.

De jaarlijkse Van Lanschot Lecture door professor dr. dres. h.c. Hans-Werner Sinn, is op 23 mei op de Tilburg University. De heer Sinn is een invloedrijke Duitse econoom. Sinds 1984 is hij hoogleraar aan de Faculteit der Economische Wetenschappen van de Universiteit van München. De titel van zijn lezing luidt ‘The European balance of payment crisis’. Een van de voornaamste oorzaken van de Europese crisis was volgens Sinn de euro zelf, omdat deze de aanzet gaf tot een opmerkelijk snelle convergentie van rentevoeten. Het resultaat was dat te veel kapitaal naar landen ging die tot dan toe een hogere rente betaalden. De inflatie zorgde ervoor dat het concurrentievermogen van deze landen werd ondermijnd en gaf aanleiding tot grote tekorten op hun lopende rekeningen. De euro lijdt dan ook niet alleen aan een vertrouwenscrisis, die alleen kan worden opgelost door markten gerust te stellen. Er is volgens Sinn sprake van een diepgaande betalingsbalanscrisis, die bovendien door de uitbreiding van overheidssteun alleen maar langer zal aanhouden. In het begin van zijn carrière bekleedde Hans-Werner Sinn de leerstoel ‘Economie en verzekeringen’ en vanaf 1994 de leerstoel ‘Economie en overheidsfinanciën’. In zijn vroegere jaren bestudeerde professor Sinn vooral de economic risk theory. Hij heeft tal van publicaties op zijn naam staan die ingaan op de theorie van economische cycli, milieueconomie en internationale handel. Meer recentelijk richt professor Sinn zich op klimaatverandering. Hij ontwikkelde een op de aanbodzijde geïnspireerde theorie door een klimaat-theoretische benadering te koppelen aan het concept van eindige natuurlijke hulpbronnen. Meer informatie op www.vanlanschot.nl/lecture

Vierde editie Familiebedrijven Barometer Op 31 mei 2012 lanceert Van Lanschot de resultaten van de Familiebedrijven Barometer. Voor de vierde keer heeft Intomart GfK onderzoek gedaan naar de laatste trends en ontwikkelingen onder Nederlandse DGA’s bij familiebedrijven. Met dit onderzoek positioneert Van Lanschot zich als dé bank voor DGA’s en onderstreept haar betrokkenheid bij het familiebedrijf. Het onderzoek wordt elk halfjaar herhaald en bestaat deze keer uit de volgende onderwerpen: - Conjunctuurbarometer: wat zijn de verwachtingen van de DGA als het gaat om economische vooruitzichten? - Issuebarometer: wat houdt de DGA bezig, zakelijk en privé? - Internet: zakelijk gebruik van internet, sociale media, kansen en bedreigingen. - Politiek: hoe kijken DGA’s aan tegen de aangekondigde bezuinigingen? Vanaf 31 mei staan de belangrijkste conclusies uit het onderzoek op de website www.vanlanschot.nl/barometer

SLOTWOORD

PurSang 2|2012 63

FLORIS DECKERS

Dynamiek binnen de perken

Het zijn hectische tijden. Een gezonde dosis dynamiek wordt altijd gewaardeerd, maar soms wordt het te gek. Ik zie paniekvoetbal op de diverse financiële markten. Op alle niveaus (zowel bij overheden, bedrijfsleven als particulieren) is deleveraging het modewoord: schulden terugbrengen. Op zich een loffelijk streven, met licht-calvinistische trekjes: we willen de schuld binnen de perken krijgen. Het is ook hard nodig. Iedereen heeft op de pof geleefd. We hebben allemaal een net te duur huis gekocht, we gaan meerdere keren per jaar op vakantie en we rijden allemaal een leuk autootje. Dat willen we niet kwijt, maar iedereen moet terug in z’n verworvenheden. Onze demissionaire premier Rutte probeerde de boodschap al zo duidelijk mogelijk te brengen: € 28 miljard meer uitgeven dan er binnenkomt, dat kan niet. Meer uitgeven dan je binnenkrijgt, jaar in jaar uit ; die rekening wordt uiteraard ooit gepresenteerd. Als bankier vind ik het lastig om in deze materie een waarde-oordeel te geven. Ik kan u op een briefje geven dat de bankensector momenteel niet de meest populaire sector in de wereld is. Excessen in de financiële sector waren ontegenzeggelijk debet aan het ontstaan van deze crisis. Vanuit dat perspectief kan ik moeilijk vanaf de zijlijn de overspannen dynamiek becommentariëren en rust prediken. Daarom las ik in deze PurSang met plezier de visie van Else Bos in het cover-interview met Mark Buitenhuis, waarin ze aangeeft dat de actuele dynamiek ook kansen biedt. Je wordt nu gedwongen om bakens te verzetten die je toch al wilde verzetten. Voor iedere bank geldt dat je heel kritisch op je bedrijfsmodel moet zijn. Ben je in staat om in de magere jaren de aanpassingen te doen die nodig zijn? Op dat terrein hebben we in het bankenlandschap inmiddels voldoende nietcrisisbestendige concepten voorbij zien komen. De recente publiciteit

rond de Friesland Bank geeft op dat vlak ook te denken. Bankieren draait om vertrouwen. En op dat punt neemt de bewijslast voor een bank enorm toe. Willen was blijkbaar niet genoeg om te kunnen. Je moet ook kundig zijn om te kunnen, als bank de juiste keuzes maken, en aan echte klantvragen beantwoorden. Van Lanschot maakt in dat kader doordacht gebruik van dat momentum om stappen naar de toekomst te maken. Wij hebben de afgelopen jaren bewust gekozen voor een verdere versterking van onze soliditeit en liquiditeit, ook al ging dat ten koste van winstmaximalisatie. Mede daardoor is onze kapitaal- en liquiditeitspositie van een uitstekend niveau en verkeren we in een prima uitgangspositie om onze plaats aan de bovenkant van de privatebankingmarkt verder te versterken. We voeren kwaliteitsverbeteringen door en verhogen de efficiency, waardoor we de kosten van de bedrijfsvoering omlaag kunnen brengen. En dat doen we succesvol. Het voordeel van overdadige dynamiek in de markt is ook dat je teruggrijpt naar je wortels. Bij bankieren draait het om de klant, niet om de bank. Zo’n 25 jaar geleden stonden bankiers nog op een voetstuk. Ik zou bijna in de verleiding komen om die pracht en praal op te v­ atten als een substituut voor gebrek aan inhoud. Maar laat één ding volstrekt helder zijn: op een vormelijke buitenkant zit niemand meer te wachten. Het gaat meer dan ooit om de inhoud van een private­bankingrelatie. Uw bank heeft op dat terrein in de achterliggende periode stevige stappen gezet en zal dat ook de komende periode blijven doen, om als kwaliteitshuis u professioneel en inhoudelijk de beste dienstverlening te geven die er in de markt bestaat. Dat is dus het goede nieuws: een eigentijds en onafhankelijk Van Lanschot is klaar voor de volgende 275 jaar.

Culinair genieten bij ‘t Schulten Hues Geniet van een geweldig diner bij Michelinster restaurant ’t Schulten Hues in Zutphen. ’t ­Schulten Hues biedt u een volledig verzorgd diner, inclusief aperitief, viergangenmenu, bijpassend wijnarrangement, water en koffie/thee met friandises. Na afloop overnacht u in het klassieke Hampshire Hotel – ’s Gravenhof Zutphen. restaurant ‘tSchultenHues Het hotel en restaurant zijn gevestigd op het ‘s Gravenhof midden in het historische centrum van Zutphen.

restaurant

S H S H

‘tSchultenHues

Inhoud arrangement:

Hampshire Hotel – ’s Gravenhof Zutphen

• Welkomstdrankje in het hotel • 4-gangen diner in ‘t Schulten Hues incl. aperitief, wijnarrangement en koffie • Fles ‘Schulten Hues’ wijn op de kamer • Voucher voor koffie + verrassing bij het authentieke Koffiehuis De Pelikaan • 1x overnachting in een Comfort Kamer • 1 x uitgebreid ontbijtbuffet • Informatiepakket met hofjeswandeling

Het gezellige en sfeervolle Hampshire Hotel ‘s Gravenhof Zutphen ligt midden in het centrum van de eeuwenoude Hanzestad. Het interieur vormt een bijzondere combinatie van architectuur en kunst. In het hotel bevinden zich zowel 17e en 18e eeuwse schilderijen als hedendaagse kunst. Zutphen is dé stad voor wandelingen door de oude binnenstad of fietstochten langs vele mooie plekjes en kastelen in de Achterhoek.

Exclusief voor lezers van PurSang: U ontvangt tevens een voucher voor koffie&bonbon bij het authentieke bonbonatelier Janson. Hier voert meesterchocolatier Huub Janson u mee in de Anton Pieck-sfeer van zijn atelier en laat hij u genieten van de fijnste chocoladewerken.

Hampshire Hotel – ’s Gravenhof Zutphen ‘s Gravenhof 6 7201 DN Zutphen

Prijs per persoon

Kijk voor meer informatie en voor een overzicht van alle hotels op www.hampshire-hotels.com

€ 195,-

Toeslag eenpersoonskamer €

40,-

Dit speciale aanbod kan door PurSang-lezers geboekt worden op www.hampshire-hotels.com/ pursang of direct in het hotel: +31 (0)575 596 868.

H OT E L - ‘s G R AV E N H O F Z UT PHEN

uw VOLVO C70 TOURER

vanaf €46.995

Lease vanaf • • • • •

17” lichtmetalen wielen Coupé/convertible 4-zitter Geïntegreerd navigatiesysteem Lederen bekleding Bluetooth-handsfreesysteem

€ 939 p/m

De Volvo C70 Tourer is een stijlvolle 4-zits coupé die u met één druk op de knop verandert in een elegante 4-zits convertible. U raadpleegt op dinsdagochtend zijn geïntegreerd navigatiesysteem, zodat u handsfree uw klant kunt laten weten hoe laat u arriveert. En u rijdt zaterdagmiddag ‘topless’ naar het strand, terwijl de 17” lichtmetalen wielen schitteren in het zonlicht. Of u nu coupé rijdt of convertible, de lederen bekleding en de verwarmbare voorstoelen garanderen altijd uw comfort. Ontdek ook de Volvo C70 Inscription Line als een zeer geraffineerd optiepakket.

volvocars.nl Volvo C70 v.a. € 46.995 incl. btw, excl. kosten rijklaarmaken, verwijderingsbijdrage. Leasen v.a. € 939 p.m., excl. btw en brandstof, o.b.v. Full Operational Lease, 60 mnd, 20.000 km p.j., Volvo Car Lease: 0345-68 87 80 (kantooruren). Wijzigingen voorbehouden.

Gem. verbruik: 5,9 - 9,4 l/100 km (16,9 - 10,6 km/l), gem. CO2-uitstoot: resp. 154 - 219 g/km.