Provincie Limburg Marktverkenning naar innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren in Zuid-Limburg

Provincie Limburg Marktverkenning naar innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren in Zuid-Limburg 15 juni 2009

Boulevard Heuvelink 104 6828 KT Arnhem Postbus 1174 6801 BD Arnhem

Projectnr. 3700.100

Telefoon Telefax

(026) 3512532 (026) 4458702

E-mail Internet

[email protected] www.companen.nl

Provincie Limburg Marktverkenning naar innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren in Zuid-Limburg 15 juni 2009

Inhoud 1.

Samenvatting en conclusies

1

2.

Inleiding 2.1. Aanleiding 2.2. De onderzoeksvragen 2.3. Uitvoering onderzoek 2.4. Opzet rapportage

7 7 7 8 9

3.

Woningvraag van bemiddelde senioren 3.1. Bevolkings- en huishoudensontwikkeling Zuid-Limburg 3.2. Inkomensontwikkeling Zuid-Limburg 3.3. Woningvraag van senioren

11 11 13 17

4.

Werken aan woon(zorg)concepten 4.1. Inzet van de regio’s 4.2. Programma zorgwoningen 4.3. Voorbeelden van innovatieve woon(zorg)concepten 4.4. Lering trekken uit praktijkvoorbeelden

21 21 23 24 24

5.

Antwoord op de onderzoeksvragen 5.1. Wat wensen bemiddelde senioren? 5.2. Wat is het woning(zorg)aanbod voor bemiddelde senioren? 5.3. Welke nieuwe woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren worden gemist? 5.4. Hoe groot is de markt voor deze innovatieve woon(zorg)-concepten voor bemiddelde senioren? 5.5. In welke mate kunnen innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren bijdragen aan de kwaliteit van de leefomgeving? 5.6. Hoe kan de overheid aanvullend faciliteren?

29 29 31 32 33 35 35

Bijlage 1: Bevolkings- en huishoudensontwikkeling Zuid-Limburg, 2009-2025

1

Bijlage 2: Inkomensontwikkeling Zuid-Limburg naar leeftijd, 2009-2025

4

Bijlage 3: Voorbeelden innovatieve woon(zorg)concepten

6

1. Samenvatting en conclusies Opdracht 1. De regio Zuid-Limburg wordt het eerst en het snelst geconfronteerd met de gevolgen van de (dubbele) vergrijzing, ontgroening en een structurele bevolkingsdaling. Naast een afnemende woningvraag is er gelijktijdig sprake van een noodzaak tot kwaliteitsverbetering van de bestaande woningvoorraad en leefomgeving. Die kwaliteitsverbetering ligt er ook op het specifieke segment van woningen voor senioren en tal van partijen zijn in Zuid-Limburg bezig om invulling te geven aan een moderne WWZ-structuur voor senioren. Wellicht gebeurt dit nog in mindere mate voor de woon-zorgvraag van bemiddelde senioren en mogelijk blijven daar marktkansen onbenut. In overleg met de regio’s Maastricht en Mergelland, Parkstad Limburg en de Westelijke Mijnstreek heeft de Provincie Limburg besloten om een verkennend onderzoek uit te voeren naar innovatieve woon-zorgconcepten voor ‘bemiddelde’ senioren in de regio Zuid-Limburg en de mate waarin deze concepten een bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn besproken in een denktankconferentie met organisaties die werkzaam zijn op het vlak van wonen, welzijn en zorg. Achtergrondinformatie 2. De regio Zuid-Limburg heeft nu al te maken met bevolkingskrimp. Nu is deze krimp nog gematigd, maar na 2030 is sprake van een versnelling van de krimp. Rond 2030 zal het inwonertal met ruim 20% zijn afgenomen en deze krimp doet zich in de drie regio’s in bijna gelijke mate voor. 3. Het aantal 55-plussers stijgt tot 2030 met ongeveer 25%. Relatief gezien is de stijging nog groter: het aandeel senioren ligt nu op 34% en zal met bijna de helft toenemen tot 49% van de totale bevolking. Rond 2030 wordt het maximum bereikt en daarna neemt het aantal senioren af. Hier ligt een logisch verband met de naoorlogse babyboom die na zo’n 80 jaar is uitgestorven. Het aantal 75-plussers stijgt nog tot 2040 en zal pas daarna afnemen. Ter referentie: Nederland is binnen de EU het op één na minst vergrijsde land en dat blijft in de toekomst zo.

4. Een senior kan als ‘bemiddeld’ worden aangemerkt als hij / zij over een (zeer) hoog inkomen beschikt en / of over een (zeer) hoog vermogen. Dit betreft ongeveer 10% van alle senioren, waarbij gedacht moet worden aan een inkomen van meer dan € 2.500 per maand netto. Goede informatie over de gecombineerde inkomens- en vermogenssituatie van senioren in Zuid-Limburg ontbreekt echter. Ter indicatie de volgende gegevens: • Ongeveer 15% van de huishoudens in Zuid-Limburg heeft een besteedbaar inkomen van meer dan € 39.000; dit ligt onder het landelijk gemiddelde. • 65-plussers hebben een besteedbaar inkomen dat zo’n 28% onder dat van de 45-64-jarigen ligt. Dit zijn landelijke cijfers. Het inkomen van 65-plussers zal naar verwachting sneller stijgen dan voor de andere leeftijdsgroepen waardoor het

-1-

•

inkomensverschil ten opzichte van de ‘gesettelde werkenden’ afneemt van 28% naar 24% in 2025. Uit landelijke cijfers blijkt dat bijna de helft van de senioren een vermogen heeft van minder dan € 20.000 terwijl 21% een vermogen heeft boven de € 200.000.

Woonwensen senioren 5. In overeenstemming met het landelijke beeld, wensen ook in Zuid-Limburg de senioren overwegend naar een huurwoning te verhuizen. Dit geldt voor twee derde van de senioren en met het stijgen van de leeftijd neemt de belangstelling voor een huurwoning verder toe. De belangstelling om naar een koopwoning te verhuizen doet zich in overwegende mate voor onder nog jonge senioren, tot zo’n 65 jaar. Verder kan worden geconcludeerd dat slechts 7% van de senioren een huurwoning zoekt boven de liberaliseringsgrens (€635 per 1 juli 2008), waarboven geen huurtoeslag kan worden verkregen). 6. Senioren zijn in de praktijk veelal wel gebonden aan de wijk waarin zij wonen. Als wel over grote afstand wordt verhuisd, dan gebeurt dit veelal naar een plaats of streek waarmee de betreffende senior een binding heeft: òf omdat hij / zij er vroeger heeft gewoond, òf omdat er vrienden of familieleden wonen. Dit geldt ook voor Zuid-Limburg. De belangstelling onder senioren om naar ZuidLimburg te verhuizen is niet erg groot en wordt geraamd op enkele honderdtallen gerekend over een verhuisperiode van twee jaar. Ook in de denktank-conferentie leefde de opvatting breed dat het niet eenvoudig is om senioren naar Limburg te lokken. Wat wensen bemiddelde senioren? 7. Senioren en ook bemiddelde senioren zijn voor wat betreft hun woonwens niet over één kam te scheren. De woonwens verschilt sterk en is onder meer afhankelijk van de behoefte aan zorg / veiligheid en ook de leefstijl (op zichzelf staand of communitygericht; al of niet gebonden aan de buurt / wijk; laag of hoog inkomen en / of vermogen, etc.).

-2-

Gewenste woonsituatie Laag inkomen en / of vermogen (Ca 35%)

Midden inkomen en / of vermogen (Ca 55%) Hoog inkomen en / of vermogen (Ca 8%)

Zeer hoog inkomen en / of vermogen (Ca 2%)

55-75 jaar • Huur: blijft in huidige woning zelfstandig wonen • Huur: seniorenwoning op zichzelf staand of in complex • Koop: blijft zelfstandig wonen • Huur: verhuist preventief naar seniorenwoning • Koop: blijft zelfstandig wonen • Dure huur / koop: verhuist preventief naar luxe seniorenwoning / appartement • Koopvilla in Marbella

75-plusser met lage zorgbehoefte • Huur: verzorgd wonen in aanleunwoning of woonzorgcomplex

75-plusser met intensieve zorgbehoefte • Huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm

• Huur: verzorgd wonen in aanleunwoning of woonzorgcomplex

• Huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm

• Dure huur / koop: verzorgd wonen met mogelijkheid van residentieel wonen

• Dure huur / koop: verzorgd wonen met mogelijkheid van residentieel wonen • Dure huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm • Zuid–Limburg: zelfstandig wonend met privézuster • Dure huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm

• Dure huur / koop: zelfstandig wonend • Dure huur / koop: verzorgd wonen met mogelijkheid van residentieel wonen

Van de verhuisgeneigde senioren zoekt slechts 7% een huurwoning boven de liberaliseringsgrens (€ 631) en 3% zoekt een koopwoning boven de € 400.000. De vraag naar dure woningen onder bemiddelde senioren is beperkt. Wat is het woning(zorg)aanbod voor bemiddelde senioren? 8. In de Regionale Overlegtalels WWZ zijn in de afgelopen jaren door de verschillende partijen Uitvoeringsprogramma’s opgesteld. Inmiddels komen die programma’s tot uitvoering en wordt het aanbod van nultredenwoningen, zorgwoningen en kleinschalig beschermde woonvormen fors uitgebreid. Ook bemiddelde senioren kunnen gebruik maken van deze, reeds aanwezige en nog te realiseren, woon(zorg)voorzieningen. Tevens kan worden vastgesteld dat er in Zuid-Limburg een overvloed aan appartementen in de planning staat. Voorts bestaat de indruk dat ontwikkelaars in voldoende mate de grenzen van de marktvraag zoeken en dus maximaal proberen in te spelen op de woningvraag van de bemiddelde senior. 9. In het kader van dit onderzoek is een brede inventarisatie uitgevoerd naar woon(zorg)projecten die zich specifiek richten op de vraag van bemiddelde senioren. Het gaat om de volgende projecten:
ECR Domaine Cauberg, Valkenburg aan de Geul
Villa Keizerskroon, Maastricht (plan)
Valkenburg, Martha Flora (plan)

-3-


Résidence Sonneville Maastricht
Poort Waerachtig, Vesteda, Maastricht
Piazza Céramique, Vesteda, Maastricht
Parc Imstenrade, Vitalis, Heerlen
Scharwyerveld, Woonpunt, Maastricht
Greenpark en Springfield in Parc Hoogveld, Sittard. Ofschoon het aanbod al niet erg groot is, is in diverse complexen sprake van een aanzienlijke leegstand die een structureel karakter lijkt te hebben. Er zijn ook nog enkele nieuwe initiatieven, maar deskundigen plaatsen vraagtekens bij de haalbaarheid van deze plannen. Welke nieuwe woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren worden gemist? 10. Geconcludeerd kan worden dat de meeste woon(zorg)concepten die in Nederland voor bemiddelde senioren zijn gerealiseerd, ook wel in Zuid-Limburg voorkomen. Dit laat onverlet dat er een grotere variëteit kan worden gerealiseerd waarbij het woonen zorgaanbod zich onderscheid, bijvoorbeeld qua locatie, verschijningsvorm van het woongebouw, servicegerichtheid van de zorgverleners, inspelen op verschillen in leefstijlen, sfeer van het woonzorgconcept, etc. De combinatie van deze elementen maakt dat het ene woonzorgconcept zich onderscheidt van het andere woonzorgconcept, waarmee ingespeeld kan worden op verschillende behoeften van dezelfde doelgroep. Hoe groot is de markt voor deze innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren? 11. De markt in Zuid-Limburg speelt ruim in op de woon-zorgwensen van bemiddelde senioren. Er zijn diverse voorbeelden van recent gerealiseerde woonzorgconcepten. De afzet hiervan ondervindt in de praktijk wel problemen, hetgeen erop duidt dat de markt verzadigd is. De markt van woonzorgconcepten voor bemiddelde senioren is klein en is nauwelijks te vergroten door het aantrekken van senioren van buiten ZuidLimburg. Een punt van aandacht is wel hoe in Zuid-Limburg een gevarieerder aanbod van woon(zorg)concepten tot stand kan worden gebracht, zodat de consument meer keuzemogelijkheden krijgt. Overigens gaat het daarbij ook om het woonaanbod in het middensegment; meer variatie kan mogelijk voorkomen dat senioren naar elders vertrekken. In welke mate kunnen innovatie woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren bijdragen aan de kwaliteit van de leefomgeving? 12. Hiervoor is geconcludeerd dat er in Zuid-Limburg geen sprake is van een lacune als het gaat om innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren. Wel is het mogelijk om bijvoorbeeld in herstructureringsgebieden gecombineerde woon(zorg)projecten te realiseren, waarbij ook enige woningbouw voor bemiddelde senioren plaatsvindt. Het zal hierbij altijd gaan om een beperkt aantal woningen, zodat de betekenis daarvan voor de kwaliteit van de leefomgeving van de buurt / wijk ook maar beperkt is.

-4-

Hoe kan de overheid aanvullend faciliteren? 13. Gelet op de beperkte marktvraag, het beschikbare aanbod en de in voorbereiding zijnde plannen voor het realiseren van woon(zorg)complexen voor bemiddelde senioren, is er weinig reden om maatregelen te treffen die gericht zijn op het stimuleren van het aanbod. De markt speelt in op de vraag. Van de overheden mag verwacht worden dat zij de totstandkoming van marktprojecten op een adequate wijze faciliteren. Hierbij spelen de volgende aandachtspunten: • Inspanning van alle overheden om de ruimtelijke ordeningsprocedures tot een aanvaardbare termijn te bekorten, zodat de termijn tussen idee en realisatie aanmerkelijk wordt bekort. • Kennisuitwisseling, waarin de provincie kan bijdragen door één of twee keer per jaar een bijeenkomst met deskundigen te organiseren, zoals de ten behoeve van dit onderzoek georganiseerde denktank-conferentie. • Regionale woonvisies gebruiken als integratiekader voor het beleid op het vlak van wonen-welzijn-zorg.

-5-

-6-

2. Inleiding 2.1.

Aanleiding

In de afgelopen jaren is het besef ontstaan dat de regio Zuid-Limburg het eerst en het snelst geconfronteerd wordt met de gevolgen van de (dubbele) vergrijzing, ontgroening en een structurele bevolkingsdaling. Daarmee samenhangend is er sprake van een afnemende woningvraag en gelijktijdig een noodzaak tot een forse herstructurering van de bestaande woningvoorraad om beter in te spelen op de veranderende woningvraag. Dit besef is breed aanwezig en tal van partijen zijn zo ver dat zij in deze ontwikkelingen ook kansen zien, zoals het maken van een kwaliteitsslag in de bestaande woningvoorraad en leefomgeving. Die kansen liggen er ook op het specifieke segment van woningen voor senioren (nultredenwoningen, zorgwoningen, etc.), al of niet in samenhang met zorg en het aanbieden van diensten. Partijen zijn hiermee ook druk bezig en zij geven invulling aan de extramuralisering, de vermaatschappelijking van de zorg en het verknopen van wonen-welzijn-zorg binnen de ontwikkeling van woonservicezones. Monitors wijzen uit dat de drie regio’s Maastricht en Mergelland, Parkstad Limburg en Westelijke Mijnstreek behoorlijk op koers liggen met het realiseren van een nieuwe WWZ-structuur voor senioren en andere specifieke doelgroepen. Mogelijk geldt dit niet of in veel mindere mate voor de woon-zorgvraag van senioren met een hoger inkomen; een groeiende groep. In overleg met de drie regio’s heeft de Provincie Limburg daarom besloten om een verkennend onderzoek uit te voeren naar innovatieve woon-zorgconcepten voor ‘bemiddelde’ senioren in de regio Zuid-Limburg en de mate waarin deze concepten een bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving.

2.2.

De onderzoeksvragen

De volgende vragen hebben ten grondslag gelegen aan het onderzoek: 1. Wat wensen bemiddelde senioren op het vlak van wonen, welzijn en zorg? 2. Wat gebeurt er nu al in Zuid-Limburg om in die vraag te voorzien? 3. Welke nieuwe woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren worden nu nog gemist in Zuid-Limburg? 4. Hoe groot is de markt voor die concepten? 5. In welke mate kunnen deze concepten een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving? 6. Hoe kan de overheid aanvullend faciliteren? Doelgroep senioren vanaf 55plus Dit onderzoek richt zich op de groep senioren vanaf 55 jaar. Dit is een brede doelgroep met uiteraard ook een zeer gevarieerd wensenpatroon. De groep 55-74-jarigen betreft overwegend vitale senioren die zelfstandig wonen, met eventueel de inkoop van vooral gemaksdiensten. De zorgbehoefte neemt vooral na de 75 jaar toe en daarmee ook de behoefte aan een specifieke woning met zorggarantie.

-7-

2.3.

Uitvoering onderzoek

De uitvoering van het onderzoek is opgebouwd uit de volgende onderdelen. 1. Analyse onderzoeksrapportages Allereerst zijn de beschikbare onderzoeksrapportages voor de regio’s Maastricht en Mergelland, Parkstad Limburg en de Westelijke Mijnstreek en voor de provincie Limburg geïnventariseerd en geanalyseerd. Het gaat hierbij om woningmarktonderzoeken, regionale woonvisies, voortgangsrapportages met betrekking tot de realisatie van zorgwoningen, gegevens met betrekking tot de ontwikkeling van bevolking en huishoudens. 2. Analyse WoON 2006. Voorts is een analyse op het landelijk WoonbehoefteOnderzoek Nederland van 2006 uitgevoerd. De analyse is toegespitst op de woonwensen van 55-plussers die in ZuidLimburg wonen of naar Zuid-Limburg willen verhuizen. 3. Informatieve gesprekken en een speurtocht via Internet. Tevens zijn 8 informatieve gesprekken gevoerd met de volgende organisaties: • Regio Maastricht en Mergelland. • Regio Parkstad. • Regio Westelijke Mijnstreek. • Woonpunt. • Servatius. • Vesteda. • Vivre, wonen / welzijn / zorg. • Meander. Deelnemers denktank-conferentie In deze gesprekken is nagegaan • Regio Maastricht en Mergelland hoe deze organisaties aankijken • Regio Parkstad tegen de markt van woon(zorg)• Regio Westelijke Mijnstreek concepten voor bemiddelde seni• Meander oren, welke initiatieven op stapel • Sevagram staan en welke voorzieningen aan• Vitalis • Orbis wezig zijn voor deze doelgroep. • Mosae Ook is op het web gezocht naar • Alzheimercentrum Limburg innovatieve woon(zorg)concepten • Servatius voor bemiddelde senioren die in • Habion Nederland zijn gerealiseerd. • ASR Vastgoed Ontwikkeling • ING Real Estate 4. Denktank-conferentie • Romaes Op basis van de verzamelde infor• AGS Architecten & Planners BV matie is een informatieve notitie met • Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting tussentijdse resultaten opgesteld, • Provincie Limburg die in een denktank-conferentie is bediscussieerd. 5. Rapportage Tenslotte zijn de bevindingen in deze rapportage beschreven.

-8-

2.4.

Opzet rapportage

De opzet van de rapportage is als volgt: • In hoofdstuk 3 wordt enige achtergrondinformatie gepresenteerd over de bevolkingsontwikkeling in de komende jaren en wordt nader ingegaan op de woningvraag van bemiddelde senioren. • In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de inspanningen die partijen in Zuid-Limburg doen om te voorzien in de vraag naar woon(zorg)concepten. Tevens worden enkele lessen getrokken uit innovatieve woon(zorg)concepten die in Limburg of elders zijn gerealiseerd. • In hoofdstuk 5 wordt antwoord gegeven op de zes onderzoeksvragen. Voorin is in hoofdstuk 1 een samenvatting opgenomen, met de belangrijkste conclusies. Vermeldenswaard zijn de beschrijvingen die in Bijlage 3 zijn opgenomen voor een twintigtal innovatieve woon(zorg)projecten die in Nederland zijn gerealiseerd of waarvoor plannen worden ontwikkeld.

-9-

- 10 -

3. Woningvraag van bemiddelde senioren 3.1.

Bevolkings- en huishoudensontwikkeling Zuid-Limburg

Zuid-Limburg: sterke bevolkingskrimp Figuur 3.1: Provincie Limburg. Bevolkingskrimp 2009-2040. Bron: Etil.

In 2002 deed zich in Limburg de omslag voor van een bevolkingstoename naar een bevolkingsafname. De regio ZuidLimburg is in Nederland één van de regio’s waar de bevolkingsomvang het snelst krimpt. Die krimp doet zich nu al voor en zet zich de komende decennia door. Eerst is deze krimp nog gematigd, maar na 2030 is sprake van een versnelling van de krimp. Deze krimpende trend geldt voor alle drie de regio’s en doet zich ook bijna in gelijke mate voor. Parkstad Limburg (krimp: 24%) heeft er het heftigst mee te maken, daarna volgt Maastricht en Mergelland (krimp: 22%) en tenslotte de regio Westelijke Mijnstreek (krimp: 21%).

Aandeel senioren groeit met de helft (zie figuur 3.2.) Het proces van ontgroening en vergrijzing doet zich landelijk voor, maar in Limburg in heviger mate en ook eerder. Met name geldt dit voor Zuid-Limburg. Het aandeel 55plussers stijgt in de komende dertig jaar van 34% naar 49%; de groep 55-plussers wordt bijna een half keer zo groot. Deze mate van vergrijzing doet zich in alle drie de regio’s in gelijke mate voor (zie Bijlage 1). Aantal senioren neemt met 25% toe en neemt vanaf 2030 af (zie figuur 3.2.) Ook in absolute zin groeit het aantal senioren in de komende decennia. Tot 2030 bedraagt die stijging ongeveer 25%. Rond 2030 wordt het maximum bereikt en daarna neemt het aantal senioren af. Hier ligt een logisch verband met de naoorlogse babyboom die na zo’n 80 jaar is uitgestorven. Dit fenomeen moet ook zijn weerslag krijgen in de programmering van de nieuwbouw, in de wetenschap dat een nieuwe woning voor een lange tijd gebouwd wordt. Het bouwen van woningen voor de specifieke doelgroep senioren, waarvan bekend is dat deze groep over 20 tot 25 jaar afneemt, is slechts verantwoord, als deze woningen multifunctioneel zijn en te zijner tijd ook door andere doelgroepen aantrekkelijk worden gevonden.

- 11 -

Figuur 3.2: Provincie Limburg. Bevolkingsontwikkeling naar leeftijd, 2009-2040 Zuid Limburg

Zuid Limburg

300.000

700.000 600.000 500.000

250.000 34%

26%

34%

200.000

43% 400.000

25%

49% 150.000

49% 300.000 52%

52%

200.000

45%

14%

14%

2009

2010 0-14 jaar

43% 35%

31%

31%

44%

44%

36%

100.000 39%

39%

50.000

100.000 0

33%

25%

12% 2020 15-54 jaar

12%

12%

2030

2040

33% 39%

31%

2009

55 jaar e.o.

2010 55-64 jaar

2020 65-74 jaar

2030 75 jaar e.o.

Bron: Etil, bevolkingsprognose 2009.

Aantal 75-plussers groeit tot 2040 (zie figuur 3.2.) De groep senioren neemt weliswaar na 2030 af, maar dit geldt niet voor het aantal 75plussers. Hun aantal stijgt in elk geval nog tot 2040. Juist in deze leeftijdsklasse, en met het stijgen van de leeftijd, neemt de vraag naar wonen met een adequaat aanbod van zorg en / of diensten toe. Aantal huishoudens neemt vanaf 2020 af (zie figuur 3.3.) De ontwikkeling van het aantal huishoudens verschilt per regio (zie ook Bijlage 1). In Maastricht en Mergelland en de regio Westelijke Mijnstreek blijft het aantal huishoudens de komende 10 jaar bij benadering stabiel. Vanaf 2020 is er sprake van een forse afname van het aantal huishoudens. In Parkstad Limburg is nu al sprake van een - overigens nog beperkte - afname van het aantal huishoudens. Na 2020 zet deze afname zich in Parkstad Limburg versneld door.

24%

0

Wetenswaardigheden • Nederland is binnen de EU het op één na minst vergrijsde land. • Nederland wordt over 20 jaar binnen de EU het op twee na minst vergrijsde land. • De levensverwachting van 65-jarige mannen is 16 jaar. • De levensverwachting van 65-jarige vrouwen is 19 jaar. ste • Na het 65 levensjaar volgen nog 10 jaar in goede gezondheid; dit is in decennia tijd weinig veranderd. Bron: Vergrijzing: ramp of uitdaging; Demos, maart 2007.

- 12 -

2040

Aantal oudere huishoudens neemt vanaf 2030 af (zie figuur 3.3.) Figuur 3.3: Provincie Limburg. Huishoudensontwikkeling naar huishoudenstypen, 2009-2040

Zuid Limburg 300000 250000

5%

5%

23%

24%

8% 25%

200000 18%

9% 8% 27% 27%

18% 23%

150000 23%

27%

28%

23%

100000

18% 13%

15%

12%

9%

50000 18%

18%

2009 2-phh < 55

2010 2020 gezinnen < 55 1-phh > 55

17%

15%

8%

8%

14%

14%

0 1-phh < 55

2030 2-phh > 55

2040 gezinnen > 55

Bron: Etil, bevolkingsprognose 2009.

Gelet op de verwachte bevolkingsontwikkeling spreekt het voor zich dat het aantal oudere huishoudens in de komende jaren groeit. In relatieve zin stijgt het aandeel 55plushuishoudens van 46% nu tot 63% in 2040. In absolute zin neemt het aantal 55plushuishoudens tot 2030 met zo’n 30% toe, maar vanaf 2030 is er sprake van een forse afname van het aantal oudere huishoudens. Voor het aantal 75plus-huishoudens is de afname van het aantal huishoudens pas vanaf 2040 aan de orde.

Conclusies: • Krimpende bevolking, forse (dubbele) vergrijzing, krimpend aantal huishoudens. • Tot 2030 groei van het aantal 55plus-huishoudens en daarna flinke afname. • Tot 2040 groei van het aantal 75plus-huishoudens en daarna flinke afname.

3.2.

Inkomensontwikkeling Zuid-Limburg

Figuur 3.4. biedt inzicht in de inkomenspositie van de huishoudens in de drie regio’s van Zuid-Limburg. Die inkomenspositie wordt uitgedrukt in 10%-klassen. Als referentie geldt Nederland, waarbij de huishoudens zijn verdeeld in tien inkomensklassen. De klassengrenzen van de verdeling zijn als volgt bepaald. De inkomenseenheden van geheel Nederland worden gerangschikt naar hoogte van besteedbaar inkomen. Daarna worden de eenheden in tien qua aantal gelijke groepen (zogenaamde decielgroepen) verdeeld en wordt het hoogste inkomen in elke groep bepaald. Deze inkomens vormen de klassengrenzen (zogenaamde decielen). Daarbij geldt de volgende classificatie: ‘Zeer laag = tot en met deciel 2 (besteedbaar inkomen tot € 14.600), ‘Laag inkomen’ = tot en met deciel 4 (besteedbaar inkomen tot € 20.900), ‘Midden inkomen’ = 5 tot en met 8 (besteedbaar inkomen tot € 39.000), ‘Hoog inkomen’ = 9, 10.

- 13 -

Figuur 3.4: Provincie Limburg. Verdeling van het besteedbaar inkomen naar decielen 100% 90%

10e 10%-groep 9e 10%-groep 8e 10%-groep 7e 10%-groep 6e 10%-groep 5e 10%-groep 4e 10%-groep 3e 10%-groep 2e 10%-groep 1e 10%-groep

80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% M i jn st re ek

W es te lij

ke

Pa rk st ad

la nd M er ge l M aa st ric ht en

Zu id -L im bu rg

Li m bu rg

Pr ov in ci e

N ed er la nd

0%

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek 2006.

Inkomenssituatie verschilt sterk per regio Qua inkomensverdeling verschillen de drie Zuid-Limburgse regio’s flink van elkaar. In Maastricht en Mergelland ligt het aandeel huishoudens met een laag inkomen het hoogst. Hierbij moet in aanmerking worden genomen dat de studentenpopulatie hierin is verdisconteerd (veelal niet zelfstandig wonend, maar inwonend / kamer / wooneenheid). Ook in Parkstad Limburg is het aantal huishoudens met een laag inkomen flink hoger dan landelijk. De Westelijke Mijnstreek kent een spreiding van inkomens die overeenkomt met het landelijke beeld. Het aandeel hogere inkomens (de twee hoogste klassen uit figuur 3.4.) is in Parkstad Limburg maar ook in Maastricht en Mergelland ondervertegenwoordigd. Voor de Westelijke Mijnstreek ligt het aandeel hogere inkomens op het landelijke niveau. Wonen en zorg: welke financiële bijdrage? Voor het bewonen van een huurwoning kunnen huishoudens met een laag inkomen huurtoeslag ontvangen. Voor één- en tweepersoonshuishoudens is dit mogelijk voor woningen tot € 500 (prijspeil 1 juli 2008). Voor drie- en meerpersoonshuishoudens is dit mogelijk voor woningen tot € 535 (prijspeil 1 juli 2008). Voor verblijf in een AWBZ-instelling (verzorgingshuis, verpleeghuis, etc.) geldt een eigen bijdrage, waarvan de hoogte afhankelijk is van het inkomen maar niet van de hoogte van het vermogen. De eigen bijdrage bedraagt gedurende de eerste zes maanden € 141 tot € 741 per maand. Na zes maanden bedraagt de eigen bijdrage maximaal € 1.838 per maand (situatie 2009).

- 14 -

Figuur 3.5: Provincie Limburg. Ontwikkeling van het besteedbaar inkomen 2009-2025, voor de drie regio’s in Zuid-Limburg

Gem. inkomen x 1.000 euro

39 37 35 33 31 29 27 25 2009

2025 Z-Limburg Parkstad Limburg

Westelijke Mijnstreek Maastricht en Mergelland

Bron: Etil, prognose op basis van de CBS-cijfers uit het Regionaal InkomensOnderzoek 2006.

Per saldo, en dit kan worden afgeleid uit figuur 3.5. is het gemiddeld besteedbaar inkomen het hoogst in de Westelijke Mijnstreek, gevolgd door Maastricht en Mergelland en ten slotte Parkstad. Verder blijkt dat het besteedbaar inkomen per huishouden tot 2025 naar verwachting zal stijgen met 21%. De inkomensverschillen tussen de regio’s blijven ook in de komende jaren bestaan. Met deze, wat afwijkende inkomensverdeling voor Zuid-Limburg, moet rekening worden gehouden bij de invulling van het wonen, het welzijn en de zorg. Dit betekent bijvoorbeeld dat er meer huishoudens in deze regio’s geheel of gedeeltelijk aangewezen blijven op voorzieningen en diensten binnen de (semi-)publieke sector en minder huishoudens zich commercieel aangeboden voorzieningen en diensten kunnen veroorloven. Figuur 3.6: Provincie Limburg. Ontwikkeling van het besteedbaar inkomen 2009-2025 naar leeftijdsklassen voor Zuid-Limburg

Zuid Limburg

Gem. inkomen x 1.000 euro

45 40 35 30 25 20 15 10 2009

2025 15-24

25-44

45-64

65 jaar

Bron: Etil, prognose op basis van de CBS-cijfers uit het Regionaal InkomensOnderzoek 2006.

- 15 -

Inkomen senioren stijgt sneller Algemeen bekend is dat er sprake is van aanzienlijke inkomensverschillen naar leeftijd. Hoe verder in de ‘werkcarrière’ hoe hoger inkomen. Huishoudens in de leeftijdsklasse van 45-64 jaar hebben gemiddeld dan ook het hoogste besteedbaar inkomen, direct gevolgd door de groep 25-44-jarigen. 65-plussers hebben een besteedbaar inkomen dat zo’n 28% onder dat van de 45-64-jarigen ligt. Naar verwachting neemt dit ‘gat’ in de toekomst af van 28% naar 24%, omdat aangenomen wordt dat het inkomen van 65-plussers in de komende jaren sneller zal stijgen dan dat van de 45-64-jarigen. Een uitsplitsing van de inkomensontwikkeling per regio naar leeftijdsklassen is in Bijlage 2 opgenomen. Vermogenssituatie senioren Ouderen krijgen ten opzichte van andere huishoudens in de toekomst steeds meer te besteden. Zij hoeven dat inkomen bovendien met minder mensen te delen. Naast inkomen is uiteraard ook het vermogen van belang. Het grootste deel van het vermogen heeft betrekking op de eigen woning. De meeste ouderen hebben het grootste deel van hun hypotheek afgelost, waardoor een groot deel van de woonlasten is komen te vervallen. Tabel 3.1: Provincie Limburg. Ontwikkeling omvang vermogen van huishoudens in Nederland, 2000 2000 Gemiddeld vermogen Idem 65+

€ 108.000 € 148.000

Vermogensverdeling 65+ Tot € 20.000 € 20.000 -€ 100.000 € 100.000 - € 200.000 > € 200.000

49% 16% 14% 21%

Gemiddeld vermogen naar inkomensgroep 65+ 1e kwartiel 2e kwartiel 3e kwartiel 4e kwartiel

€ 38.000 € 103.000 € 249.000 € 568.000

Bron: CBS, 2002; Rapport ‘De toekomstige inkomenspositie van ouderen, werkdocument SZW.

Het vermogen van huishoudens bestaat uit de waarde van de eigen woning, spaargelden en effecten minus de schulden. De waarde van overige roerende (bijvoorbeeld tweede woning) en onroerende bezittingen blijft hier buiten beschouwing. De eigen woning is voor veel huishoudens de grootste vermogenscomponent. Het gemiddelde vermogen van alle huishoudens lag in 2000 op €108.000 en is sindsdien nog fors gestegen. Senioren beschikken over meer vermogen. In 2000 lag dit op € 148.000. Bijna de helft van de senioren heeft een vermogen beneden de € 20.000 terwijl 21% een vermogen heeft boven de € 200.000. In de afgelopen jaren is de ongelijkheid in vermogensbezit afgenomen, omdat het vermogensbezit vooral onder de lagere en middeninkomens is gestegen. Conclusies: • Gemiddeld inkomen in Zuid-Limburg lager dan landelijk. • Aandeel hogere inkomens ligt in Zuid-Limburg fors lager dan landelijk, met name in Parkstad Limburg maar ook in Maastricht en Mergelland. • Inkomens van senioren stijgen ook in de toekomst sneller. • Ruim 20% van de senioren had in 2000 een vermogen van meer dan € 200.0000.

- 16 -

3.3.

Woningvraag van senioren

Zuid-Limburg trekt weinig senioren van buiten Uit het landelijk onderzoek WoON dat door het Ministerie van VROM voor het laatst in 2006 is gehouden, kan worden afgeleid of senioren met verhuisplannen ook belangstelling hebben voor Zuid-Limburg. In tabel 3.2. zijn enkele kerncijfers opgenomen. Tabel 3.2: Provincie Limburg. Gewenste woonregio door senioren die binnen twee jaar willen verhuizen

Gewenste woonregio: Zuid-Limburg Gewenste woonregio Overig Nederland Totaal

Huidige woonregio Zuid-Limburg

Huidige woonregio Overig Limburg

Huidige woonregio Overig Nederland

10.000

400

400

3.300

7.200

309.000

13.300

7.600

309.400

Bron: WoON 2006, Ministerie van VROM; afgerond op honderdtallen.

De groep senioren wordt ook wel gekenmerkt als ‘footloose’. Zij zijn theoretisch niet gebonden, maar voelen zich in de praktijk veelal wel gebonden cq verbonden met de wijk waarin zij wonen. Ofschoon veel partijen aan de groep senioren trekken, laten zij zich nauwelijks verleiden om over grote afstand te verhuizen. Als wel over grote afstand wordt verhuisd, dan gebeurt dit veelal naar een plaats of streek waarmee de betreffende senior een binding heeft: òf omdat hij / zij er vroeger heeft gewoond, òf omdat er vrienden of familieleden wonen. Dit geldt ook voor Zuid-Limburg. De belangstelling onder senioren om naar Zuid-Limburg te verhuizen, is niet erg groot. Op een totaal aantal van ruim 300.000 senioren met verhuisplannen, overweegt maar een zeer klein aantal om naar Zuid-Limburg te verhuizen. Het gaat om enkele honderdtallen gerekend over een verhuisperiode van twee jaar. Dit sluit ook aan op uitkomsten van Maastrichts onderzoek1. Daaruit blijkt dat de stad Maastricht onder senioren een beperkt vestigingsoverschot realiseert, maar dit betreft in zeer belangrijke mate mensen uit de regio. Uit tabel 3.2. blijkt voorts dat de groep senioren die overweegt om uit Zuid-Limburg te vertrekken, veel groter is dan de groep senioren die overweegt om zich in Zuid-Limburg te vestigen. Per saldo zal het resultaat dus vruchtbaarder zijn om de inspanning te richten op het binden van de reeds in Zuid-Limburg woonachtige senioren, dan op het verleiden van senioren om zich in Zuid-Limburg te vestigen. Denktank-conferentie: verleid de potentiële vertrekkers met goed aanbod Vrij breed leeft de opvatting dat het niet eenvoudig is om senioren naar Limburg te lokken. Ofschoon de kwaliteiten van Limburg breed geroemd worden en veel senioren graag in ZuidLimburg komen recreëren, maken maar weinigen de uiteindelijke stap van verhuizing. Voor zover senioren tot verhuizing naar Zuid-Limburg verleid kunnen worden, zijn dit veelal senioren met een binding. Of omdat men vroeger zelf in Zuid-Limburg gewoond heeft of omdat men er kinderen, familie, vrienden, etc. heeft wonen. Ook senioren met een Bourgondische levensstijl kunnen mogelijk worden overgehaald om naar Zuid-Limburg te verhuizen. Per saldo gaat het om een kleine groep senioren die naar Zuid-Limburg kan worden gehaald. Het wordt beter geacht om de aandacht te richten op het bieden van een ruim en geschakeerd aanbod van woon(zorg)concepten voor de blijvers en potentiële vertrekkers.

1

Bron: Toets nieuwbouwprogramma Maastricht, Stec Groep, november 2008.

- 17 -

Woonwensen van senioren in hoofdlijnen De verhuisgeneigd onder senioren ligt in Zuid-Limburg met 5% wat lager dan landelijk (7%). Blijkbaar is de senior in Zuid-Limburg wat meer gebonden aan zijn huidige woning. De woonwens van de verhuisgeneigden wordt in tabel 3.3. gepresenteerd. Tabel 3.3: Provincie Limburg. Woonwens van senioren in Zuid-Limburg Woonwens Huur Koop

66% 34%

tot €535 €535 tot €632 €632 tot €800 €800 tot €1.200 Vanaf €1.200

68% 22% 7% 0% 3%

Tot €250.000 €250.000 tot €400.000 €400.000 tot €600.000 Vanaf €600.000

35% 55% 10% 0%

Bron: WoON 2006, Ministerie van VROM.

In overeenstemming met het landelijke beeld, wensen ook in Zuid-Limburg de senioren overwegend naar een huurwoning te verhuizen. Dit geldt voor twee derde van de senioren en met het stijgen van de leeftijd neemt de belangstelling voor een huurwoning verder toe. De belangstelling om naar een koopwoning te verhuizen doet zich overwegend voor onder nog jonge senioren, tot zo’n 65 jaar. Verder kan worden geconcludeerd dat senioren, ondanks dat veel van hen nu een koopwoning bewonen die grotendeels hypotheekvrij is, de voorkeur geven aan een huurwoning tot de liberaliseringsgrens (€632). Slechts 10% zoekt een woning boven de liberaliseringsgrens en dan zeer overwegend in de prijsklasse tot € 800. De markt voor duurdere huurwoningen is duidelijk een nichemarkt. Blijkbaar willen de meeste senioren hun vermogen dat beschikbaar komt na de verkoop van hun huidige woning niet geheel inzetten voor een nieuwe woning. Een deel van het kapitaal wordt als een reserve aangehouden of deels aan de kinderen geschonken of deels gebruikt om leuke dingen te doen. De praktijk leert overigens, dat een deel van de senioren uiteindelijk toch verhuist naar een duurdere huurwoning dan zij oorspronkelijk voor ogen hadden. Bij verhuizing naar een sociale huurwoning zouden zij te veel op wooncomfort moeten inleveren in vergelijking tot het kwaliteitsniveau van hun huidige woning. Senioren zijn een kritische consumentengroep, die vaak nu naar tevredenheid wonen en nog moeten ondervinden dat wooncomfort zijn prijs heeft.

- 18 -

Potentieel vertrekkende senioren: wie zijn zij en wat zoeken zij? Tabel 3.4:

Provincie Limburg. Profiel en woonwens van senioren die binnen Zuid-Limburg willen verhuizen en senioren die naar elders willen vertrekken Blijvende senioren Potentieel vertrekkende senioren

Leeftijdsopbouw - 65 jaar - 75 jaar > = 75 jaar

34% 47% 19%

70% 27% 3%

Inkomen (netto per maand) - €2.000 > €2.000

90% 10%

79% 21%

Huidige woning Huur Koop

69% 31%

38% 62%

Gewenste woning Huur Koop

83% 17%

56% 44%

Gewenste huurprijs tot €535 €535 tot €632 Vanaf €632

83% 8% 10%

89% 11% 0%

Gewenste koopprijs Tot €250.000 €250.000 - €400.000 Vanaf €400.000

90% 10% 0%

47% 53% 0%

Gewenst woningtype Eengezins meergezins

29% 71%

42% 58%

Bron: WoON 2006, Ministerie van VROM.

Het profiel van de potentiële vertrekkers wijkt aanzienlijk af van dat van de blijvers. De senioren die overwegen om Zuid-Limburg te verlaten zijn jonger, hebben een wat hoger inkomen en wonen nu nog vaker in een koopwoning. Zij willen ook nog vaker naar een koopwoning verhuizen, vaker ook naar een duurdere koopwoning (prijsklasse € 250.000 tot € 400.000) en vaker betreft dit een grondgebonden woning. De groep potentiële vertrekkers is niet bij uitstek aangewezen op een woning met een zorgconcept. De indruk bestaat dat de woonwens van de groep potentiële vertrekkers niet zodanig uitgesproken is, dat hieraan niet voldaan kan worden door het huidige woningaanbod in Zuid-Limburg. De inzet moet blijven liggen op het aanbieden van een gevarieerd aanbod van woningen en woonmilieus. Conclusies: • Weinig senioren met verhuisplannen overwegen naar Zuid-Limburg te verhuizen. • Risico op vertrek van senioren uit Zuid-Limburg is aanzienlijk en het is van belang op de behoeften van deze groep in te spelen. • Luxe woningen / appartementen voor senioren is een beperkte markt.

- 19 -

- 20 -

4. Werken aan woon(zorg)concepten In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de inspanningen die in de drie regio’s worden gedaan om te voorzien in de vraag naar woon(zorg)concepten.

4.1.

Inzet van de regio’s

Onderstaande beschrijving biedt geen integraal beeld van de inspanningen van de drie regio’s op het vlak van het wonen. Daarvoor wordt verwezen naar de betreffende regionale Woonvisies. Hier is de focus gericht op de woonvoorzieningen voor bemiddelde senioren. Maastricht en Mergelland De regio Maastricht en Mergelland heeft in haar woonvisie het volgende hoofddoel geformuleerd: ‘Te komen tot een regionale woningvoorraad die aansluit bij de wensen van de huidige bevolking en goed is toegerust voor het opvangen van toekomstige ontwikkelingen. De nadruk ligt hierbij primair op kwaliteit: variatie in woonmilieus, woningtype, prijsklasse, flexibiliteit, vormgeving en architectuur, duurzaamheid levensloopbestendigheid e.d. Onderdeel van deze focus op kwaliteit is expliciete aandacht voor de huisvesting van specifieke doelgroepen als ouderen en gehandicapten. Voor de uitwerking van dit hoofddoel zijn twee thema’s van eminent belang: • Evenwicht brengen in de regionale woningvoorraad door het verminderen van de (te) eenzijdige nadruk op goedkope huurwoningen in de centrumstad Maastricht en het vergroten van het woningaanbod voor starters in de kleinere kernen in het landelijk gebied. • Het goed huisvesten van de groeiende groep ouderen in de samenleving door het creëren van een voldoende en divers samengesteld woningaanbod (waar nodig in combinatie met zorg en welzijn). Specifiek voor ouderen geldt het volgende beleid: • Inzetten op flexibel en levensloopbestendig bouwen (niet exclusief, maar ook voor ouderen geschikt). • Bestaande woningvoorraad voor zover mogelijk inzetten bij het geschikt maken van meer woningen. • Nieuwbouw voor ouderen primair inzetten bij realisatie van ouderen- en woonzorgwoningen die moeten voldoen aan hoge standaarden voor geschiktheid voor ouderen (eisen als rolstoeltoegankelijkheid e.d.). Daarbij letten op ligging ten opzichte van voorzieningen. • Het doelgroepenbeleid ten aanzien van ouderen dient voor zover mogelijk ook bij te dragen aan versterking van de leefbaarheid van de kleine kernen.” Parkstad Limburg In de Regionale Woonvisie 2006-2010 heeft Parkstad Limburg zich uitgesproken om een aantal doelgroepen aan de regio te binden. Het streven is om het vertrek naar elders van deze groepen te keren en zo de regio vitaal te houden. Alle projecten die in Parkstad

- 21 -

worden ontwikkeld dienen (minimaal één) van de doelgroepen die in ‘Lekker Thuis in Parkstad’ benoemd zijn te binden: • jonge, hoogopgeleide Parkstedelingen om kennis- en inkomensvlucht te voorkomen, door passende woonomgevingen te creëren en perspectief op een wooncarrière te bieden (aanvullend bouwen ten opzichte van bestaande voorraad); • latente thuismarkt, het midden-hoger kader dat bij grotere werkgevers in de regio werkt, maar er nu nog vooral buiten woont; te bereiken via woonwensen in drie ‘extremen’: super-stedelijk, super-landelijk en ‘zeer bijzonder’; • terugkeerouderen, actieve goed bemiddelde senioren die voor hun werk wegtrokken en nu terugkeren naar hun ‘roots’; hun woonwensen: comfortabel wonen zonder bij de eerste zorgbehoefte direct te moeten verhuizen; • woningzoekers uit overspannen buurregio’s, door concepten te bieden in Parkstad die niet direct in de omgeving te vinden zijn: onder meer vrijheid met regels, particulier opdrachtgeverschap, ‘herenhuismilieus in de heuvels’, studentenhuisvesting; • creatieven door gedurfde, experimentele woonconcepten, meer bijzondere woonconcepten op bijzondere locaties; • de lagere inkomensgroepen, zullen daarnaast in Parkstad goed bediend moeten blijven, maar wel via projecten met zo’n uitzonderlijke kwaliteit dat het op termijn tot opwaardering leidt (‘sociale kastelen’). Westelijke Mijnstreek In de visie ‘Wonen in de Westelijke Mijnstreek; 2005-2010’ heeft de regio de speerpunten met betrekking tot het woon- en leefklimaat vastgelegd. Zo wordt onder meer ingespeeld op de ontwikkelingen van ontgroening en vergrijzing. ‘In de eerste plaats zal het beleid gericht moeten zijn op het vasthouden van de bestaande inwoners in de regio en de generaties erna. Dit vraagt om te investeren in alle segmenten van de woningmarkt, zowel de onderkant als ook de bovenkant. Dat laatste is noodzakelijk voor de doorstroming, de ontwikkelingskansen voor de Westelijke Mijnstreek en om de huidige bewoners te blijven binden. Inwoners moeten in staat zijn om een wooncarrière binnen hun eigen gebied te kunnen maken. In de beleving van de woonconsument is dit de eigen gemeente en daarbinnen de eigen wijk of buurt. In de tweede plaats zal de regio, sterker dan het in het hert verleden, vanuit de eigen kracht, kwaliteiten en potenties zich moeten richten op een aantal woonconcepten in de regio, waarmee zij zich kan onderscheiden van andere regio’s en aantrekkingskracht op nieuwe doelgroepen van buiten de regio.’ “In de regio is geconstateerd dat de aanwezige woonmilieus nogal grijs zijn. Daarmede hebben deze onvoldoende aantrekkingskracht op mensen met een grote (financiële) keuzevrijheid zoals kapitaalkrachtige ouderen en jonge HBO-ers en academici. Juist deze groepen zijn voor de regio van belang voor het draagvlak van economische en culturele ontwikkelingen. De keuze is om over de hele breedte van de aanwezige woonmilieus het niveau (enigszins) op te krikken en om daarnaast de energie gezamenlijk te richten op de ontwikkeling van een beperkt aantal nieuwe, meer excellente woonmilieus in de regio die een bovenregionale trekkracht hebben.” Zuid-Limburg Uit de regionale Woonvisies kan worden opgemaakt dat er een ruime plancapaciteit beschikbaar is, die de omvang van de eigen woningbehoefte in ruime mate overstijgt. Uit de gevoerde gesprekken blijkt dat de beschikbare plancapaciteit in de afgelopen jaren

- 22 -

nog verder is toegenomen. Ter illustratie: Uit het rapport ‘Toets nieuwbouwprogramma gemeente Maastricht’ blijkt dat er tot 2015 een plancapaciteit beschikbaar is van ruim 8.000 woningen, waar er jaarlijks behoefte bestaat aan het toevoegen van maximaal enkele tientallen woningen. Het grootste deel van deze beschikbare plancapaciteit in Zuid-Limburg betreft inbreidingslocaties, herstructureringslocaties en locaties waar sprake is van functieverandering. De praktijk leert dat op dergelijke locaties vaak weinig grondgebonden woningen worden gebouwd, maar vooral appartementen, vaak ook in het middeldure en dure prijssegment (in verband met de financiële haalbaarheid van de plannen). Ter illustratie: In de Westelijke Mijnstreek heeft ca 60% van de plancapaciteit betrekking op appartementen. In Maastricht bestaat ruim 50% van de plancapaciteit uit appartementen, terwijl het huidige aanbod toereikend zou zijn om in de vraag te voorzien. Op grond hiervan dringt de conclusie zich op dat in Zuid-Limburg meer dan voldoende ingezet wordt op de bouw van appartementen in het duurdere prijssegment.

4.2.

Programma zorgwoningen

In de drie regio’s is de afgelopen jaren hard gewerkt aan het verruimen van het woon(zorg)aanbod voor de brede doelgroep mensen met een functiebeperking (met name senioren), lichamelijk en / of verstandelijk gehandicapten en mensen met een psychische beperking. De gemeenten, corporaties, zorginstellingen en welzijnsinstellingen hebben hiervoor samengewerkt in de Regionale Overlegtafels WWZ. In 2005 hebben de regio’s in convenanten met de provincie vastgelegd welke bijdragen zij willen leveren in onder meer het verruimen van het aanbod van zorgwoningen (zie tabel 4.1). Tabel 4.1: Provincie Limburg. Gerealiseerde en nog te realiseren zorgwoningen per regio

Opgave volgens Convenant Gerealiseerd tot en met 2008 In de planning 2009 Restant opgave 2010-2011

Maastricht en Mergelland 1)

Parkstad Limburg1)

Westelijke Mijnstreek 2)

Zuid-Limburg

1.419 725 206 488

2.596 928 533 1.135

779 269 152 358

4.794 1.922 891 1.981

1) Bron: Notitie ‘Gerealiseerde en nog te realiseren zorgwoningen in de regio’s Parkstad Limburg en Maastricht en Mergelland’, Maecon, september 2008. 2) Bron: Voortgangsrapportage 2008 zorgwoningen koploperspilot Westelijke Mijnstreek.

Tot begin 2009 waren ruim 1.900 zorgwoningen gerealiseerd in Zuid-Limburg. Daarmee is ruim 40% van de in 2005 benoemde opgave tot 2011 tot stand gebracht. Als men in aanmerking neemt dat de voorbereiding van bouwplannen voor (zorg)woningen veel tijd vergt, kan voorzichtig de conclusie worden getrokken dat de opgave op schema ligt. Wel zal er in de periode 2009-2011 (3 jaar) hard aan moeten worden getrokken om de resterende 60% van de opgave te realiseren. Overigens, ook daarna is er nog sprake van een groeiende behoefte aan zorgwoningen en zijn dus nieuwe aanvullende plannen nodig. Voor Parkstad Limburg is ook bekend in welk prijssegment de zorgwoningen zijn / worden gerealiseerd. Dan blijkt dat 84% van de zorgwoningen in de huursector wordt gerealiseerd met een huurprijs die onder de grens voor de huurtoeslag ligt. Van de zorgwoningen heeft 13% een huurprijs boven de huurtoeslaggrens en 3% wordt als koop-

- 23 -

woning gerealiseerd. Veelal betreft het hier de combinatie in één complex van duurdere huur- en koopwoningen. Nadrukkelijk moet worden aangetekend dat het hier zorgwoningen betreft. Uiteraard zijn er in de afgelopen jaren diverse appartementencomplexen in de koopsector gerealiseerd voor senioren die ook zorg ontvangen; deze complexen zijn weliswaar niet als een zorgwoning aan te merken, maar voorzien in de behoefte van senioren om op afroep gebruik te maken van zorg- of gemaksdiensten. In de Westelijke Mijnstreek zijn de zorgwoningen voor 100% binnen de sociale huursector gerealiseerd.

4.3.

Voorbeelden van innovatieve woon(zorg)concepten

Geïnventariseerd is welke woon(zorg)concepten in Nederland en het buitenland voor met name de doelgroep bemiddelde senioren zijn gerealiseerd. In Bijlage 3 worden deze voorbeelden beschreven, waarbij geselecteerd is op het criterium ‘onderscheidendheid’. Tussen deze voorbeelden is niet HET innovatieve woonzorgconcept te vinden dat in Zuid-Limburg ontbreekt. Wel kunnen de voorbeelden inspiratie bieden om een bijzondere mix van wonen-welzijn-zorg te realiseren met gebruikmaking van de bijzondere eigenschappen van de locatie.

4.4.

Lering trekken uit praktijkvoorbeelden

De praktijkvoorbeelden bieden waardevolle ervaringen, die van nut kunnen zijn bij de ontwikkeling van nieuwe woon(zorg)projecten. 1. Seniorenstad: in Nederland een brug te ver Marktpartijen ontwikkelen momenteel nieuwe woonconcepten voor senioren, waaronder het concept seniorenstad. Dit concept is overgewaaid uit de Verenigde Staten (Sun City). De initiatiefgroep Vilavie heeft onderzocht of dit communityconcept in de gemeente Noordoostpolder kan worden gerealiseerd voor een groep van 500 tot 1.500 huishoudens. Uit marktonderzoek2 blijkt dat de markt voor een dergelijk concept, zelfs uitgaande van een zeer ruim recruteringsgebied, ‘dun’ is en mede onder invloed van de huidige economische situatie heeft Vilavie besloten om dit project stil te leggen.

2

Companen: ‘De vraag naar wonen in een seniorenstad: met een casestudy naar de Noordoostpolder’, februari 2009 in opdracht van Ministerie van VROM, Provincie Flevoland, Gemeente Noordoostpolder.

- 24 -

Belangstelling voor een seniorenstad? ‘Veel van de senioren geven aan dat zij het uitsluitend samen met leeftijdsgenoten wonen in een afgezonderd geheel in principe onaantrekkelijk vinden. Hoe kleiner de schaal, hoe meer geïntegreerd in de rest van de maatschappij en de bestaande omgeving, hoe minder groot de bezwaren. Navraag leert dat het wonen in een seniorencomplex in een ‘gewone wijk of dorp’ beter aansluit op de wensen… een concept dat in Nederland volop bestaat en in ontwikkeling is. Een goed zorgaanbod en voldoende voorzieningen zijn bij die ontwikkelingen vaak vanzelfsprekend. Daarnaast geloven veel senioren meer in kleinschalige woongemeenschappen van senioren die spontaan ontstaan. Bijvoorbeeld vanuit vriendschappen uit het verleden.’ Bron: ‘De vraag naar wonen in een seniorenstad: met een casestudy naar de Noordoostpolder’, februari 2009.

2. Luxe woon(zorg)projecten kennen structureel een moeilijke afzet In Bijlage 3 zijn enkele projecten beschreven die Résidence Sonneville: Paleis zonder bedienden in Zuid-Limburg gerealiseerd zijn voor bemiddelde senioren. Het betreft huurarrangementen van € 1.000 tot € 4.000 per maand, al of niet met een ruim dienstenaanbod. De prakkijk leert dat de afzet van deze projecten in de aanvang vaak moeizaam is verlopen. Nu is dat niet ongebruikelijk. Ook voor veel andere nieuwbouwprojecten geldt dat de afzet moeizaam verloopt, omdat een vrij omvangrijk aantal gelijkvormige woningen gelijktijdig op de markt komt; een gefaseerde afzet is dan aan de orde, tenzij er sprake is van een stuwmeer van belangstellenden. Echter, ook na de Bron: Dagblad de Limburger, maart 2009. eerste bewoning blijken deze woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren in Zuid-Limburg moeilijk afzetbaar te zijn. Dit wijst erop dat de markt voor de groep bemiddelde senioren zeer klein is.

- 25 -

Denktank-conferentie: leegstand in luxe woon(zorg)complexen Uit een rondgang langs de gerealiseerde en geplande woon(zorg)complexen voor bemiddelde senioren blijkt dat de belangstelling niet groot is. Ofschoon het aanbod al niet erg groot is, is in diverse complexen sprake van een aanzienlijke leegstand die een structureel karakter lijkt te hebben. Er zijn ook nog enkele nieuwe initiatieven, maar deskundigen plaatsen vraagtekens bij de haalbaarheid van deze plannen en betwijfelen of al deze plannen daadwerkelijk tot uitvoering zullen komen. Mogelijk is er ook sprake van enige vraaguitval als gevolg van de economische crisis. Senioren met een eigen woning die willen verhuizen, ondervinden problemen (langere verkooptermijn, lagere verkoopprijs dan oorspronkelijk gedacht) bij de verkoop van hun huidige woning. Zij stellen hun verhuizing uit tot de woning daadwerkelijk is verkocht.

3. Luxe bouwen voor jong en oud vergroot de afzetkansen De markt voor dure woningbouw is niet erg groot. Voor een woonproduct dat zich specifiek richt op een bepaalde doelgroep, bijvoorbeeld de bemiddelde senior, is de markt nog kleiner. In de praktijk leidt dit er soms toe dat de ontwikkelaar bij het aanbieden van een luxe woonproduct inzet op een brede doelgroep jonge en oude huishoudens met een ruime beurs. De zorg wordt in een dergelijke situatie niet prominent uitgevent, maar dat gebeurt wel met de soms aanwezige leisureactiviteiten die voor een brede doelgroep interessant zijn. 4. Senior heeft een wijkgeoriënteerde woningvraag Globaal zijn er twee categorieën senioren die willen verhuizen. In de eerste plaats is dat de nog vitale senior, die preventief al wil verhuizen naar een comfortabeler woning. De grootte van de woning of de tuin past niet meer bij de levensfase die aanbreekt en is reden om naar een wat kleinere maar comfortabele woning te verhuizen. Kenmerkend voor senioren, en dat geldt grotendeels ook voor deze groep vitale senioren, is dat zij over het algemeen de voorkeur geven aan een nieuwe woning in hun wijk of stad. Zij zijn gebonden aan de buurt, hebben in die buurt hun contacten en willen die niet graag verliezen. Een kleine groep verhuist naar de regio waar zij al eerder hebben gewoond of waar de kinderen, familie wonen. Een tweede groep betreft de zorgbehoevende senioren, die vaak op ouderen leeftijd (rond de 75 jaar) wil verhuizen naar een woonsituatie die veilig is en waar de zorg is gegarandeerd. ‘Als de nood aan de man is, moet de zorg snel ter plaatse zijn’. Voor deze groep geldt in nog sterkere mate dat zij georiënteerd zijn op de buurt / wijk waar zij al jaren wonen. Zij kennen de buurt, kennen de winkels (weten hoe zij, eventueel met fysiek hulpmiddelen, hoe zij de supermarkt kunnen bereiken voor hun dagelijks bezoek / praatje, etc.), durven in hun vertrouwde woonomgeving nog naar buiten te gaan, etc. Uit landelijk onderzoek3 blijkt deze oriëntatie van de senior op de eigen buurt/ wijk / gemeente. Daaruit blijkt bovendien dat senioren die in Limburg wonen, het meeste waarde hechten aan een specifieke woonplek: 76% wil binnen 5 kilometer wonen van hun favoriete woonplaats. Vanuit bovenstaand perspectief is het gewenst om woon(zorg)complexen vooral te spreiden over de wijken. Ook de nieuwe ontwikkeling om kleinschalige woonvormen

3

Bron: Rapport ‘Hoe willen kapitaalkrachtige senioren wonen? De woonwensen en woonvoorkeuren van 50-75 jarigen’, 2008, Ministerie van VROM.

- 26 -

voor dementerende ouderen te realiseren speelt daarop in; nadrukkelijk is het de bedoeling om deze voorzieningen te spreiden over wijken ofschoon verschillende zorgorganisaties uit financiële overwegingen besluiten tot het clusteren van dergelijke kleinschalige voorzieningen op één locatie. 5. Woon(zorg)vraag van bemiddelde senioren: kleinschalig of mengen met andere groepen senioren Het aantal bemiddelde senioren is beperkt en het realiseren van een voorziening die specifiek bedoeld is voor deze doelgroep, vraagt om een groot voedingsgebied. Dergelijke voorzieningen zijn in de praktijk kleinschalig en kunnen veelal slechts in een grote stad worden gerealiseerd of op een unieke locatie buiten de stad. Bemiddelde senioren die naar een dergelijke woon(zorg)voorziening verhuizen, laten merendeels hun vertrouwde buurt / wijk achter zich en moeten zich in hun onbekende omgeving settelen. De vraag naar dergelijke woon(zorg)complexen is klein en vraagt ook om kleinschalige voorzieningen. In de praktijk zien wij dan ook dat moderne woon(zorg)complexen worden gerealiseerd met een mix aan woon- en zorgkwaliteiten. Door te differentiëren in huur- en koopprijzen wordt ingespeeld op de brede vraag van senioren. Een voorbeeld is het realiseren van penthouses op de bovenste laag van een woon(zorg)complex. Een dergelijk concept dat appelleert aan de woonwens van een brede groep senioren is met meer spreiding te realiseren en sluit beter aan op de wens om in de eigen wijk te blijven wonen. 6. Zorgbehoevend en vitaal gaan moeilijk samen Met het stijgen van de jaren nemen ook de lichamelijke en / of psychische ongemakken toe. Iedere senior realiseert zich dit, maar wil daar niet voortdurend mee worden geconfronteerd. Uit marktonderzoek blijkt dan ook dat vitale senioren die naar een meer passende woning willen verhuizen, vaak niet willen verhuizen naar een woning met het label ‘seniorenwoning’ of ‘zorgwoning’. Niet omdat de woning niet geschikt zou zijn, maar omdat zij zich niet willen afficheren met de groep zorgbehoevende senioren. In Nederland zijn, mede onder invloed van dat beeld, woonprojecten gerealiseerd onder het concept preventief wonen. Die woonvorm is vooral interessant voor de mobiele senior die nog geen (intensieve) zorg nodig heeft. Maar op enig moment ontstaat wel degelijk de behoefte aan meer zorg en dan wordt het bezwaarlijk gevonden om wederom te moeten verhuizen. Marktpartijen gaan er dan ook toe over om een combinatie van preventief en residentieel wonen aan te bieden. Waar bij preventief wonen de zorgcomponent beperkt blijft tot de garantie op zorg, wordt bij residentieel wonen de daadwerkelijke 24-uurszorg ook ter plaatse geboden. Essentieel is dan wel dat de zorg uiteraard wel goed geboden wordt, maar in het complex niet zichtbaar aanwezig is. 7. Domotica: een zorg minder? In toenemende mate worden in seniorenwoningen en zorgwoningen domoticatechnieken aangeboden. Deze technieken, zoals beeldtelefoon, kunnen in de toekomst mogelijk ook bijdragen in de oplossing van het verwachte tekort aan verzorgend personeel. In de praktijk blijkt er nog een hele wereld te winnen. Veel senioren zijn nog niet bedreven in het gebruik van de domoticatechnieken, mede

- 27 -

omdat veel toepassingen nog niet erg gebruikersvriendelijk zijn. Naar verwachting zal de komende generatie senioren wel gemakkelijker omgaan met deze technieken, maar een brede inzet kan niet zonder intensieve scholing, begeleiding, etc. Een en ander geldt temeer, daar het aanbod van domoticatechnieken snel verandert en zich uitbreidt. Dit leidt er tevens toe dat realisatoren beducht worden om woningen al preventief van domoticatechnieken te voorzien. In toenemende mate wordt de keus gemaakt om wel de technische infrastructuur aan te leggen, maar de daadwerkelijke toepassingen pas te implementeren als de gebruiker daar behoefte aan heeft. Denktank-conferentie: gebruik van domotica vereist servicemanager Door deskundigen blijkt uit een rondgang langs de gerealiseerde en geplande woon(zorg)complexen voor bemiddelde senioren dat de belangstelling niet groot is. Ofschoon het aanbod al niet erg groot is, is in diverse complexen sprake van een aanzienlijke leegstand die een structureel karakter lijkt te hebben. Er zijn ook nog enkele nieuwe initiatieven, maar deskundigen plaatsen vraagtekens bij de haalbaarheid van deze plannen en betwijfelen of al deze plannen daadwerkelijk tot uitvoering zullen komen. Mogelijk is er ook sprake van enige vraaguitval als gevolg van de economische crisis. Senioren met een eigen woning die willen verhuizen, ondervinden problemen (langere verkooptermijn, lagere verkoopprijs dan oorspronkelijk gedacht) bij de verkoop van hun huidige woning. Zij stellen hun verhuizing uit tot de woning daadwerkelijk is verkocht.

- 28 -

5. Antwoord op de onderzoeksvragen In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de zes onderzoeksvragen: 1. Wat wensen bemiddelde senioren op het vlak van wonen, welzijn en zorg? 2. Wat gebeurt er nu al in Zuid-Limburg om in die vraag te voorzien? 3. Welke nieuwe woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren worden nu nog gemist in Zuid-Limburg? 4. Hoe groot is de markt voor die concepten? 5. In welke mate kunnen deze concepten een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving? 6. Hoe kan de overheid aanvullend faciliteren?

5.1.

Wat wensen bemiddelde senioren?

Senioren zijn voor wat betreft hun woonwens niet over één kam te scheren. De woonwens verschilt sterk en is onder meer afhankelijk van de behoefte aan zorg / veiligheid en ook de leefstijl (op zichzelf staand of communitygericht; al of niet gebonden aan de buurt / wijk; laag of hoog inkomen en / of vermogen, etc.). In onderstaand schema is een voorzet gedaan om de woonbehoeften te typeren voor verschillende groepen ouderen. Tabel 5.1: Provincie Limburg. Duiding van de woon(zorg)vraag van verschillende groepen senioren

Gewenste woonsituatie Laag inkomen en / of vermogen (Ca 35%) Midden inkomen en / of vermogen (Ca 55%) Hoog inkomen en / of vermogen (Ca 8%)

Zeer hoog inkomen en / of vermogen (Ca 2%)

75-plusser met lage zorgbehoefte • Huur: verzorgd wonen in aanleunwoning of woonzorgcomplex

75-plusser met intensieve zorgbehoefte • Huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm

• Huur: verzorgd wonen in aanleunwoning of woonzorgcomplex

• Huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm

• Koop: blijft zelfstandig wonen • Dure huur / koop: verhuist preventief naar luxe seniorenwoning / appartement

• Dure huur / koop: verzorgd wonen met mogelijkheid van residentieel wonen

• Koopvilla in Marbella

• Dure huur / koop: zelfstandig wonend • Dure huur / koop: verzorgd wonen met mogelijkheid van residentieel wonen

• Dure huur / koop: verzorgd wonen met mogelijkheid van residentieel wonen • Dure huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm • Zuid–Limburg: zelfstandig wonend met privézuster • Dure huur: beschermd wonen in kleinschalige of grootschalige woonvorm

55-75 jaar • Huur: blijft in huidige woning zelfstandig wonen • Huur: seniorenwoning op zichzelf staand of in complex • Koop: blijft zelfstandig wonen • Huur: verhuist preventief naar seniorenwoning

- 29 -

Het typeren en indelen van de woonbehoeften van senioren heeft altijd zijn beperkingen, en er wordt in dit schema dan ook bewust niet gestreefd naar een nauwgezette afbakening. Wel is ter indicatie aangegeven hoe groot de doelgroepen bij benadering zijn. De woonwensen worden onderscheiden naar inkomen, leeftijd en zorgbehoefte. Het schema geeft een stereotype beeld weer, dat in de praktijk uiteraard veel gevarieerder is. Een senior kan als ‘(zeer) bemiddeld’ worden aangemerkt als hij / zij over een (zeer) hoog inkomen beschikt en / of over een (zeer) hoog vermogen. Dit betreft ongeveer 10% van alle senioren, waarbij gedacht moet worden aan een inkomen van meer dan € 2.500 4 per maand netto . Ter illustratie: als deze personen ongeveer 25% van hun inkomen aan huur uitgeven, komt dat neer op € 625, hetgeen zo rond de grens voor de huurtoeslag ligt. Het aandeel zeer bemiddelde senioren is aanmerkelijk kleiner en wordt geschat op een enkel procent. Deze cijfers wijzen erop, dat de behoefte aan woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren een nichemarkt is, voor Nederland en zeker geldt dat ook voor Zuid-Limburg. Ten aanzien van de woonwensen van senioren (zie schema) kan het volgende worden opgemerkt. • Uit woningmarktonderzoek blijkt dat bijna 70% van de verhuisgeneigde senioren in Zuid-Limburg een huurwoning zoekt en 30% een koopwoning zoekt. De koopbereidheid is met name te vinden onder de jonge senioren vanaf een middeninkomen, die veelal nog gezond en goed ter been zijn. Feitelijk is deze groep kopers op zoek naar een comfortabele woning, een appartement of een grondgebonden woning, die ook voor andere doelgroepen geschikt is. Zij zijn niet specifiek op zoek naar een ‘seniorenwoning’ met zorgaanbod, maar willen wel een woning waarin zij oud kunnen worden. • Van de verhuisgeneigde senioren zoekt slechts 7% een huurwoning boven de liberaliseringsgrens (€ 631) en 3% zoekt een koopwoning boven de € 400.000. De vraag naar dure woningen onder senioren is beperkt. Senioren zijn een kritische vragersgroep. Zij hebben nu veelal te maken met lage woonlasten en moeten wennen aan het idee dat woonkwaliteit een hogere prijs heeft dan men aanneemt / hoopt. • Bemiddelde senioren die nog niet te maken hebben met een functiebeperking, zullen overwegend in hun huidige koopwoning blijven wonen. Als men wil verhuizen, zal vaak de keuze gemaakt worden voor een luxe huurwoning of koopwoning. Bemiddelde senioren van hoge leeftijd met een beperkte of intensieve zorgvraag en een verhuiswens, kunnen er voor kiezen om naar een verzorgde woonvorm te verhuizen met het concept preventief en residentieel wonen. De zorg wordt naar behoefte geleverd en als er behoefte bestaat aan intensieve zorg kan men er blijven wonen. Overigens, als bijvoorbeeld door dementie, behoefte bestaat aan 24-uurs zorg, kan de bemiddelde senior kiezen voor diverse woonvormen. In de praktijk blijkt dat deze bemiddelde senioren soms kiezen voor verhuizing naar een verpleeghuis. Uiteraard komt ook de kleinschalig beschermde woonvorm dan in aanmerking. In de denktankconferentie is ook naar voren gekomen dat er een groep bemiddelde senioren is die de intensieve zorg van een hoog kwaliteitsniveau wenst en ook bereid is daarvoor 4

Dit is gebaseerd op de wetenschap dat 13% van de verhuisgeneigde senioren over een inkomen beschikken van meer dan € 2.000 per maand netto.

- 30 -

•

particulier te betalen. De zorg moet zich dan wel onderscheiden van de AWBZ-zorg en meer individueel gericht zijn, hetgeen ook voor het wonen geldt. NB.: In dit schema ontbreekt het zorghotel, omdat dit een voorziening is voor tijdelijk wonen, vaak in verband met revalidatie.

5.2.

Wat is het woning(zorg)aanbod voor bemiddelde senioren?

In de Regionale Overlegtalels WWZ zijn in de afgelopen jaren door de verschillende partijen Uitvoeringsprogramma’s opgesteld. Inmiddels, komen die programma’s tot uitvoering en wordt voortvarend invulling gegeven aan nieuwe ontwikkelingen als extramuralisering, deconcentratie van zorgclusters, realisatie van kleinschalig beschermde woonvormen voor dementerende ouderen, etc. Ook bemiddelde senioren kunnen gebruik maken van deze, reeds aanwezige en nog te realiseren, woon(zorg)voorzieningen. Hierbij geldt dat soms wel inkomensgrenzen worden gesteld, als het om woningen van een woningcorporatie gaat; voor zover bekend worden door de corporaties in Zuid-Limburg bij het toewijzen van huurwoningen niet gelet op het vermogen. Bij de toewijzing van beschermde woonvormen (kleinschalig of grootschalig) wordt niet gelet op het inkomen en / of vermogen. Daarnaast kunnen bemiddelde senioren gebruik maken van de volgende woon(zorg)concepten: • Dure huur- en koopappartementen. Uit de gevoerde gesprekken, de denktank-conferentie en diverse beleidsrapportages kan worden afgeleid dat er in Zuid-Limburg een overvloed aan appartementen in de planning staat. Diverse onderzoeken in Sittard-Geleen, Maastricht, Heerlen en Kerkrade wijzen uit, dat er sprake is van een zeer omvangrijk aantal appartementen dat in de planning staat. De prioriteit aan inbreiding boven uitbreiding en ook de erkenning van de omvangrijke herstructureringsopgave in de huursector werken hierin door. Programmatisch gezien is er sprake van een overaanbod aan plannen. In de praktijk zal dit betekenen dat de markt het schip keert en er getemporiseerd zal worden of plannen herontwikkeld zullen worden. Voorts bestaat de indruk dat ontwikkelaars in voldoende mate de grenzen van de marktvraag zoeken en dus maximaal proberen in te spelen op de woningvraag van een senior die een woning zoekt in het hogere prijssegment. Ook in de kleinere kernen worden steeds meer appartementen gerealiseerd en de indruk bestaat dat ook daar meer dan voldoende aanbod is / ontstaat in het segment dure huur- en koopwoningen. Veel van de nieuwbouwprojecten voor senioren worden aangeboden met een facultatief af te nemen servicepakket. • Dure huur- en koopappartementen met 24-uurszorg in nabijheid. Tal van zorginstellingen zijn vaak samen met een corporatie bezig om hun woonaanbod te vernieuwen. Verzorgingshuizen worden vervangen door nieuwbouw van zelfstandige appartementen, waarbij de 24uurs-zorg wordt gegarandeerd. Vaak is een verpleeghuis in de nabijheid gevestigd van waaruit de zorg in de zelfstandige appartementen wordt geboden. In deze complexen realiseren veel corporaties ook appartementen in het duurdere segment (vaak tot € 800), met soms enkele zeer

- 31 -

•

•

grote en zeer dure penthouses op de bovenste woonlaag. Overigens: een enkele corporatie meldt problemen bij de verhuur van deze penthouses. Kleinschalig beschermde woonvormen. Voor zover bekend zijn er nog geen kleinschalig beschermde woonvormen gerealiseerd die zich specifiek richten op de bemiddelde senior met dementie. In de denktank-conferentie is wel naar voren gekomen dat er een plan in de maak is om in één van de steden in Zuid-Limburg een kleinschalig beschermde woonvorm voor deze doelgroep te realiseren. Concrete woonzorgprojecten voor de bemiddelde senior in Zuid-Limburg. In het kader van dit onderzoek is een brede inventarisatie uitgevoerd naar woon(zorg)projecten die zich specifiek richten op de vraag van bemiddelde senioren. Het gaat om de volgende projecten:
ECR Domaine Cauberg, Valkenburg aan de Geul
Villa Keizerskroon, Maastricht (plan)
Valkenburg, Martha Flora (plan)
Résidence Sonneville Maastricht
Poort Waerachtig, Vesteda, Maastricht
Piazza Céramique, Vesteda, Maastricht
Parc Imstenrade, Vitalis, Heerlen
Scharwyerveld, Woonpunt, Maastricht
Greenpark en Springfield in Parc Hoogveld, Sittard. Deze projecten worden in Bijlage 3 beschreven. De indruk bestaat dat deze inventarisatie een vrij compleet beeld heeft opgeleverd. In de denktank-conferentie zijn deze gerealiseerde en geplande woon(zorg)complexen voor bemiddelde senioren de revue gepasseerd en is de algemene conclusie getrokken dat de belangstelling niet groot is. Ofschoon het aanbod al niet erg groot is, is in diverse complexen sprake van een aanzienlijke leegstand die een structureel karakter lijkt te hebben. Er zijn ook nog enkele nieuwe initiatieven, maar deskundigen plaatsen vraagtekens bij de haalbaarheid van deze plannen en betwijfelen of al deze plannen daadwerkelijk tot uitvoering zullen komen.

5.3.

Welke nieuwe woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren worden gemist?

In dit verkennende onderzoek is ook nagegaan welke woon(zorg)concepten elders in Nederland of in het buitenland zijn of worden gerealiseerd voor bemiddelde senioren. Ook deze voorbeelden zijn uitgebreid beschreven in Bijlage 3. Elk project heeft zijn eigen kwaliteiten, al was het maar omdat de locatie verschilt. Qua marketing wordt in veel projecten de suggestie gewekt dat er sprake is van een uniek woon(zorg)concept. Bij nadere beschouwing kan worden geconcludeerd dat veel zorgconcepten met elkaar overeen komen, maar dat de naam waaronder het concept in de markt wordt gezet uniek is. Wij hebben de volgende concepten kunnen onderscheiden. • Preventief en residentieel wonen. Op een landgoed, in het groen, kunnen bemiddelde senioren luxe wonen combineren met een zodanig zorgaanbod dat men daar ook met intensieve zorg kan blijven wonen. Dergelijke woonvormen komen ook in stedelijke gebieden voor, vaak gerealiseerd in monumentale panden.

- 32 -

•

•

•

•

• •

Een levensloopbestendige buurt. Door concentratie van ca 500 geschikte huurwoningen en koopwoningen kan een voorzieningenniveau in stand worden gehouden dat optimaal inspeelt in de wensen van senioren ten aanzien van wonen, dienstverlening en zorg. Resort. Op het terrein van een verpleeghuis kunnen bemiddelde senioren zelfstandig wonen in luxe woningen, waarbij de directe nabijheid van de zorg een veilig gevoel oplevert. Geheel verzorgd wonen in een hotel. In de sfeer van een hotel, wonen bemiddelde senioren zelfstandig (betrekkelijk kleine wooneenheid) en wordt de verzorging en verpleging geheel geregeld. Verzorgd wonen in Spanje. Voor zover bekend is er één voorbeeld van een woonzorgproject dat in het buitenland specifiek voor Nederlanders is gerealiseerd, waarbij ook 24-uurs verzorging wordt geboden naar de Nederlandse kwaliteitseisen. Vormen van meergeneratiewonen. Deze woonvormen zijn echter niet specifiek toegespitst op bemiddelde senioren. Collectief particulier opdrachtgeverschap. In den lande zijn, met begeleiding van SIR55, diverse projecten tot stand gebracht, waarbij een woningconcept wordt gerealiseerd dat door de doelgroep zelf is ontwikkeld.

Geconcludeerd kan worden dat de meeste woon(zorg)concepten die in Nederland voor bemiddelde senioren zijn gerealiseerd, ook wel in Zuid-Limburg voorkomen. Dit laat onverlet dat er een grotere variëteit kan worden gerealiseerd waarbij het woon- en zorgaanbod zich onderscheid, bijvoorbeeld qua locatie, verschijningsvorm van het woongebouw, servicegerichtheid van de zorgverleners, inspelen op verschillen in leefstijlen, sfeer van het woonzorgconcept, etc. De combinatie van deze elementen maakt dat het ene woonzorgconcept zich onderscheidt van het andere woonzorgconcept, waarmee ingespeeld kan worden op verschillende behoeften van dezelfde doelgroep.

5.4.

Hoe groot is de markt voor deze innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren?

Potentiële vestigers en vertrekkers Uit het landelijke onderzoek WoON dat door het Ministerie van VROM voor het laatst in 2006 is gehouden, kan worden afgeleid of senioren met verhuisplannen ook belangstelling hebben om in Zuid-Limburg te komen wonen. Daaruit blijkt dat deze belangstelling erg klein is. Senioren zijn weliswaar ‘footloose’, maar zij laten zij zich nauwelijks verleiden tot verhuizing over grote afstand. Dit beeld wordt bevestigd door de deelnemers van de denktank-conferentie: senioren die naar Zuid-Limburg verhuizen hebben veelal een binding òf omdat zij er vroeger hebben gewoond, òf omdat er vrienden of familieleden wonen. Opmerkelijk is dat de groep senioren die overweegt om uit Zuid-Limburg te vertrekken, veel groter is dan de groep senioren die overweegt om zich in Zuid-Limburg te vestigen. Het wordt dan ook vruchtbaarder geacht om de inspanning te richten op het binden van de reeds in Zuid-Limburg woonachtige senioren, dan op het verleiden van senioren om zich in Zuid-Limburg te vestigen. Deze groep potentiële vertrekkers onderscheidt zich van de blijvers op de volgende punten: potentieel vertrekkende senioren zijn jonger (vooral tot 75 jaar), hebben een hoger inkomen, zijn relatief gezonder, zoeken veel vaker een

- 33 -

koopwoning en zoeken met name een woning in een groen stedelijk of dorps woonmilieu. Het blijft dus belangrijk om ook buiten de stedelijke centra een gevarieerd aanbod van geschikte seniorenwoningen (met name grondgebonden) te blijven realiseren. Meer variatie aan woonconcepten biedt de consument meer keuzemogelijkheden en draagt ertoe bij dat een andere woning binnen de eigen regio wordt gezocht. Marktvraag Uit de gevoerde gesprekken en de denktank-conferentie is af te leiden dat er rond de vraag naar woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren twee heersende opvattingen zijn. 1. Adequate zorglevering vraagt om schaal. Vooral bij zorginstellingen heerst de opvatting dat het aanbieden van adequate 24uurszorg een omvang vergt van minimaal zo’n 60 vragers van intensieve zorg. Een concept dat specifiek gericht zou worden op bemiddelde senioren, heeft derhalve met name bestaansrecht in de stedelijke centra Maastricht, Heerlen en Sittard-Geleen. In Maastricht is een dergelijk concept voor bemiddelde senioren niet aanwezig, maar er is wel sprake van veel gespreid aanbod voor bemiddelde senioren bij bestaande zorgcentra. In Heerlen is Parc Imstenrade gevestigd, waar recent 120 appartementen zijn toegevoegd waarmee de marktgrenzen van het opnamevermogen zijn bereikt. In Sittard-Geleen zijn Greenpark en Springfield in Parc Hoogveld gerealiseerd en afgenomen door Orbis; voor zover bekend worden de dure appartementen niet specifiek bewoond door bemiddelde senioren, maar ingezet voor reguliere verpleeghuiszorg. De ruimte voor aanvullende capaciteit voor bemiddelde senioren wordt klein geacht, tenzij op een unieke locatie een bijzonder woonzorgconcept wordt toegevoegd. Hierbij kan gedacht bijvoorbeeld worden aan een woonzorgcentrum voor bemiddelde senioren op een heuveltop met ruim uitzicht over het heuvellandschap, in het groen langs de Maas, op een unieke locatie in een stadshart, etc. 2. Kleinschalige woon(zorg)concepten. Vaak in het groen en in een landgoedachtige setting worden in den lande kleinschalige woonzorgvoorzieningen voor bemiddelde senioren gerealiseerd. Een enkel voorbeeld hiervan is in Zuid-Limburg aanwezig. Deze voorzieningen zijn kleinschaliger en worden vaak gerund door een particuliere organisatie / persoon. Ook hiervoor geldt dat sprake moet zijn van een bijzondere locatie (in het groen of in het stadscentrum) en de praktijk leert dat organisaties veel inspanning moeten leveren om een adequaat bezettingsniveau te behouden. In deze sfeer is nog enige ruimte voor nieuwe en onderscheidende woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren. Dergelijke concepten kunnen bijvoorbeeld gerealiseerd worden in monumentale gebouwen, zoals carréboerderijen, kloosters, industrieel erfgoed, etc. Geconcludeerd kan worden dat de markt in Zuid-Limburg ruim inspeelt op de woon-zorgwensen van bemiddelde senioren. Er zijn diverse voorbeelden van recent gerealiseerde woonzorgconcepten. De afzet hiervan ondervindt in de praktijk wel problemen, hetgeen erop duidt dat de markt verzadigd is. De markt van woonzorgconcepten voor bemiddelde senioren is klein en is nauwelijks te vergroten door het aantrekken van senioren van buiten Zuid-Limburg.

- 34 -

Verder kan worden geconcludeerd dat er niet een specifiek woon(zorg)concept voor bemiddelde senioren is, dat elders in den lande aanwezig is en in Zuid-Limburg niet. Met andere woorden: in dit opzicht heeft Zuid-Limburg geen lacune. Dit wil overigens niet zeggen dat er helemaal geen ruimte in de markt van Zuid-Limburg zou zijn voor een nieuw woon(zorg)project voor bemiddelde senioren. Een grotere verscheidenheid van projecten draagt bij aan meer keuze. Nieuwe woon(zorg)projecten voor bemiddelde senioren zullen onderscheidend moeten zijn, bijvoorbeeld qua locatie, verschijningsvorm van het woongebouw, servicegerichtheid van de zorgverleners, inspelen op verschillen in leefstijlen, sfeer van het woonzorgconcept, etc.

5.5.

In welke mate kunnen innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren bijdragen aan de kwaliteit van de leefomgeving?

In den lande zijn er voorbeelden van innovatieve woonzorgconcepten voor bemiddelde senioren die gerealiseerd zijn in combinatie met woon(zorg)vormen voor andere doelgroepen. Zo is in Zwijndrecht het project Eemstein – Zonnestein gerealiseerd: een woonproject voor 55-plussers aan de rand van Zwijndrecht. Twee bestaande woontorens zijn gerenoveerd en er zijn luxe koopappartementen bijgebouwd. In totaal gaat het om circa 445 huurappartementen (€ 339 tot € 520) en circa 135 koopappartementen (vanaf € 290.000). Overigens, ook voor dit project geldt dat de verkoop van de appartementen flink is achtergebleven bij de verwachting. Ongeveer 40% van de koopappartementen is nog steeds niet verkocht, maar de verwachting is dat deze appartementen binnen twee 5 jaar zullen zijn verhuurd of verkocht . Bij deze omvang was het mogelijk een ruim diensten- en leisurepakket aan te bieden, waarvan een veel bredere groep van bewoners uit de buurt ook gebruik kon maken. Naar het oordeel van de betrokken woningcorporatie heeft de buurt een kwaliteitsimpuls gekregen en is de vastgoedwaarde flink gestegen. De kwalitatieve verbetering van de huurwoningen is zonder huurverhoging tot stand gekomen, door een forse verlenging van de exploitatietermijn. Hiervoor is geconcludeerd, dat er in Zuid-Limburg geen sprake is van een lacune als het gaat om innovatieve woon(zorg)concepten voor bemiddelde senioren. Wel is het mogelijk om bijvoorbeeld in herstructureringsgebieden woon(zorg)projecten te realiseren, waarbij ook enige woningbouw voor bemiddelde senioren plaatsvindt. De betekenis van deze woningbouw voor bemiddelde senioren voor de kwaliteit van de leefomgeving is evenwel beperkt.

5.6.

Hoe kan de overheid aanvullend faciliteren?

Gelet op de beperkte marktvraag, het beschikbare aanbod en de in voorbereiding zijnde plannen voor het realiseren van woon(zorg)complexen voor bemiddelde senioren, is er weinig reden om maatregelen te treffen die gericht zijn op het stimuleren van het aanbod. De markt speelt in op de vraag. Van de overheden mag verwacht worden dat zij de totstandkoming van marktprojecten op een adequate wijze faciliteren.

5

Bron: Aedes-magazine ‘Alles binnen handbereid voor de senior’, mei 2008.

- 35 -

Dit wil overigens niet zeggen dat het realiseren van woon(zorg)complexen voor bemiddelde senioren van een leien dakje loopt. Partijen ondervinden hierbij in de praktijk verschillende hindernissen, waarbij gedacht kan worden aan: weinig inzicht in de marktvraag van bemiddelde senioren, financiële risico’s die moeilijk kunnen worden ingeschat, geen geschikte locaties, financiering die moeizaam verloopt (zeker nu speelt dit probleem), lange ro-procedure’s, etc. 1. Ruimtelijke ordeningsprocedures Partijen in het veld geven nog steeds aan dat het van belang is dat de overheid zich inspant om planprocedures te bekorten / te versnellen, zodat de termijn tussen idee en realisatie aanmerkelijk wordt bekort. In de afgelopen jaren heeft de provincie Limburg zich hiervoor ingespannen. In stapjes is de proceduretermijn, voor zover de provincie daarop invloed heeft, in de afgelopen jaren bekort. 2. Kennisuitwisseling De praktijk leert dat het ontwikkelen van een woon(zorg)concept een complexe zaak is, waarvoor deskundigheid en ervaring een vereiste is. De indruk bestaat dat plannen soms toch niet van de grond komen, omdat onvoldoende gebruik gemaakt wordt van de specialistische kennis van andere deskundige partijen. Meer samenwerking vanaf de projectstart kan mogelijk leiden tot een positiever resultaat. Tevens is kennisuitwisseling belangrijk. De provincie kan hierin een bijdrage leveren door één of twee keer per jaar een bijeenkomst met deskundigen te organiseren, zoals de ten behoeve van dit onderzoek georganiseerde denktank-conferentie. Een dergelijke bijeenkomst moet zich niet beperken tot het topsegment (woonzorgconcepten voor bemiddelde senioren), maar moet bij voorkeur betrekking hebben op de woonzorgconcepten voor alle doelgroepen ongeacht inkomen. Punt van aandacht daarbij is hoe in Zuid-Limburg een gevarieerder aanbod van woon(zorg)concepten tot stand kan worden gebracht, zodat de consument meer keuzemogelijkheden krijgt. 3. Regionale woonvisies Door de verschillende regio’s in Limburg wordt gewerkt aan de opstelling van Regionale Woonvisies cq de ontwikkeling van regionaal woonbeleid. Dit is bij uitstek het integratiekader voor het beleid op het vlak van wonen-welzijn-zorg. Nu de Regionale Overlegtafels WWZ worden opgeheven of een andere functies krijgen, is het van belang om aan dit aspect in de Regionale Woonvisies expliciet aandacht te besteden.

- 36 -

Bijlage 1: Bevolkings- en huishoudensontwikkeling Zuid-Limburg, 2009-2025 Zuid Limburg

Maastricht en Mergelland 250.000

700.000 600.000 500.000

200.000 34%

34%

33%

43% 400.000

34% 44%

150.000

49%

50%

49% 300.000 52%

50% 100.000

52%

200.000

45%

53% 39%

50.000

100.000 14%

14%

12%

0 2009

2010

2020

0-14 jaar

15-54 jaar

12%

12%

2030

2040

14%

13%

2009

2010

0

55 jaar e.o.

0-14 jaar

Parkstad

2020 15-54 jaar

39%

11%

11%

2030

2040

55 jaar e.o.

Westelijke Mijnstreek 140.000

250.000 34%

120.000

35%

60.000

51%

14%

2009

2010 0-14 jaar

13% 2020 15-54 jaar

52%

51%

40.000

39%

20.000 14%

49%

45% 40%

50.000 0

43%

80.000

49%

44%

34%

50%

48%

52%

33%

100.000

43%

150.000 100.000

11%

39%

160.000

300.000

200.000

53% 45%

39%

12%

12%

2030

2040

15%

15%

2009

2010

12%

0

55 jaar e.o.

0-14 jaar

Bron: Etil, bevolkingsprognose 2009.

-1-

2020 15-54 jaar

38%

38%

13%

12%

2030

2040

55 jaar e.o.

Zuid Limburg

Maastricht en Mergelland

300.000

100.000 90.000

250.000

80.000 26%

200.000 25%

25%

31%

31%

33% 43%

150.000

35%

60.000 40.000

33% 44%

39%

44%

25%

25%

31%

31%

50.000 36%

100.000 50.000

27%

70.000

10.000

24%

0

35%

2010

2020

55-64 jaar

65-74 jaar

33% 44%

2030

2040

2009

75 jaar e.o.

44%

Parkstad

38%

29%

22%

100.000

60.000

25% 31%

31%

26%

31%

25%

60.000

41%

2040

32%

32%

24%

31%

31%

43%

40.000 30.000

33% 44%

24%

34% 37%

40.000 44%

2030 75 jaar e.o.

50.000 41%

34%

2020 65-74 jaar

Westelijke Mijnstreek 70.000

25%

2010 55-64 jaar

120.000

20.000

36%

0 2009

80.000

45%

30.000 20.000

31%

35%

26%

37% 33%

20.000 10.000

45%

45%

40%

31%

24%

0

0 2009

2010 55-64 jaar

2020 65-74 jaar

2030

2009

2040

75 jaar e.o.

2010 55-64 jaar

Bron: Etil, bevolkingsprognose 2009.

-2-

2020 65-74 jaar

2030 75 jaar e.o.

2040

Zuid Limburg

Maastricht en Mergelland

300000 250000

120000 5%

5%

23%

24%

8% 25%

200000 18%

9%

100000 8%

27%

80000

27%

18% 23%

150000 23%

27% 23%

100000

60000 28% 40000

18% 13%

15%

12%

9%

50000 18%

18%

17%

15%

8%

8%

14%

14%

2009 2-phh < 55

2010 2020 gezinnen < 55 1-phh > 55

2030 2-phh > 55

5%

8%

22%

22%

24%

17%

80000

21%

21%

26% 16%

12%

11%

9%

14% 7%

23%

23%

21%

18%

2010

2020

29% 14% 7% 17%

2009 1-phh < 55

2-phh < 55

gezinnen < 55

1-phh > 55

2030 2-phh > 55

2040 gezinnen > 55

Westelijke Mijnstreek 80000

5% 23% 19%

70000 5% 24%

8% 25% 23%

23%

19% 14%

20000

8% 27%

28%

13%

10%

16%

16%

16%

15%

8% 13%

2009

2010

2020

2030

0 2-phh < 55

gezinnen < 55

1-phh > 55

26%

2-phh > 55

29% 16% 8% 13% 2040

5%

5%

8%

24%

25%

28%

50000 40000

23%

40000

60000

8%

19%

60000

1-phh < 55

26%

22%

Parkstad

100000

7% 27%

0

2040 gezinnen > 55

140000 120000

8%

18%

20000

0 1-phh < 55

5%

30000

18%

20% 13%

12%

9%

14%

14%

13%

2009

2010

2020

0

gezinnen > 55

1-phh < 55

Bron: Etil, bevolkingsprognose 2009.

-3-

2-phh < 55

26%

26%

20000 10000

8% 29%

28%

18% 22%

26%

9%

gezinnen < 55

1-phh > 55

28%

17%

17%

8% 11%

8% 11%

2030 2-phh > 55

2040 gezinnen > 55

Bijlage 2: Inkomensontwikkeling Zuid-Limburg naar leeftijd, 2009-2025 Zuid Limburg

Maastricht Mergelland 45 Gem. inkomen x 1.000 euro

Gem. inkomen x 1.000 euro

45 40 35 30 25 20 15 10 2009 25-44

45-64

35 30 25 20 15 10 2009

2025 15-24

40

65 jaar

2025 15-24

Parkstad Limburg

45-64

65 jaar

Westelijke Mijnstreek 45 Gem. inkomen x 1.000 euro

45 Gem. inkomen x 1.000 euro

25-44

40 35 30 25 20 15 10 2009 25-44

45-64

35 30 25 20 15 10 2009

2025 15-24

40

65 jaar

2025 15-24

Bron: Etil, prognose op basis van de CBS-cijfers uit het Regionaal InkomensOnderzoek 2006.

-4-

25-44

45-64

65 jaar

-5-

Bijlage 3: Voorbeelden innovatieve woon(zorg)concepten Geïnventariseerd is welke woon(zorg)concepten in Nederland en het buitenland voor met name de doelgroep bemiddelde senioren zijn gerealiseerd. Daarbij is de eis gesteld dat naast het wonen ook aandacht besteed moet zijn aan de aspecten welzijn en / of zorg in de vorm van concreet dienstenaanbod. Soms betreft het projecten die specifiek bestemd zijn voor bemiddelde senioren, soms betreft het projecten waarin ook enkele woningen voor bemiddelde senioren zijn gerealiseerd. De projecten zijn ingedeeld naar locatie: • Provincie Limburg. • Overig Nederland. • Buitenland.

Projecten Provincie Limburg

Parc Imstenrade

€900 -

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, gemiddeld

Senioren

€1.100

(huur)

Heerlen

Parc Imstenrade is gelegen op een locatie omgeven door natuur in de gemeente Heerlen. Parc Imstenrade is een appartementencomplex van de zorggroep Vitalis uit Heerlen. De appartementen zijn bedoeld voor senioren. Naast de vele voorzieningen die het complex biedt, is de toegang tot zorg en verpleging goed geregeld. Elke vorm van zorg kan worden geleverd door het Care-Office. Hiervoor moeten bewoners een financiële bijdrage leveren. In Parc Imstenrade bestaan zowel koop- als huurwoningen. De prijzen van huurwoningen liggen tussen de €900 en €1.100 per maand. Daarbij komen nog de servicekosten.

http://www.parcimstenrade.nl/index.php

-6-

?

Villa Napoleon De Parel

Onbekend

Landelijk

Plan, start zomer 2009

Zorg, zwaar

dementerende ouderen

Er zijn samen met een architect, fysiotherapeut, psycholoog, verpleegkundige, ergotherapeut en de projectontwikkelaars eisen vastgesteld waaraan de villa voor demen-

Baarlo

terende ouderen moet voldoen. De villa is bijvoorbeeld rolstoeltoegankelijk en goed bereikbaar per openbaar vervoer. Er kan zorg op maat worden geleverd voor degene die zorg behoeven. Villa Napoleon beschikt over een schitterende tuin die toegankelijk 2

is voor cliënten en familieleden. De appartementen zijn ongeveer 45m en beschikken over een aparte slaapkamer en bevinden zich in landelijke omgeving. De woonkamer van het appartement is voorzien van een kleine keuken en heeft een aangepaste badkamer met douche, verhoogd toilet en toilettafel. Ook is er een ruime gemeenschappelijke woonkamer met een separate keuken. Deze woonkamer wordt specifiek ingericht om dementerende ouderen een prettig en veilig gevoel te geven. Daarnaast zijn er nog een aantal voorzieningen aanwezig zoals een biljartruimte, snoezelbadkamer, apotheek en stilteruimte. De prijs van de woningen is nog onbekend, men is van plan om in de zomer van 2009 te starten met de bouw van het complex.

http://deparelzorg.nl/villa-napoleon

-7-

Poort Waerachtig Vesteda

v.a.

€1.080

stedelijk

(huur, duur)

Plan, start zomer

Zorg, laag

Jong en oud

2009

Op loopafstand van het centrum van Maastricht grenzend aan het stadspark, wordt het voormalige kantoorgebouw van Waterleiding Maatschappij Limburg herontwikkeld

Maastricht

tot een nieuw woongebouw. Het bestaat uit 21 luxe appartementen, variërend van 2 tot 5 kamerappartementen, 4 bijzondere stadswoningen, 2 unieke stadsvilla’s, een sfeervolle binnentuin en een overdekte parkeergarage. Men heeft getracht een jaren dertig uitstraling te geven aan dit pand. Er is een healthclub aanwezig in het complex, voorzien van zwembad, whirlpool en twee sauna’s, een uitgebreide fitnessruimte, solaria etc. Er is een mogelijkheid om deel te nemen aan allerlei lessen onder deskundige begeleiding. Achter het complex ligt een parkachtige tuin voorzien van bankjes en verlichting. De woningen zijn te huur vanaf €1.080 en zijn bedoeld voor samenwonenden en kleine gezinnen.

http://waerachtig.vestedatest.nl/

-8-

Residence Sonneville

€1.047 (huur, duur)

stedelijk

opgeleverd in 1994

Zorg, gemiddeld

welvarende senioren

Sonneville is een complex dat in 1994 is opgeleverd, met 84 huurappartementen

Maastricht

waarin ouderen zelfstandig kunnen wonen en tegelijkertijd gebruik kunnen maken van een breed servicepakket en zorg. Er zijn diverse type woningen op verschillende verdiepingen met een grootte van ca. 100 m² tot ca. 120 m². Het complex beschikt over een eigen restaurant, diverse liften, een representatieve entree c.q. algemene ontvangstruimte en een binnentuin met terras en jeu de boulesbaan. Alle appartementen beschikken over een balkon, een berging en een parkeerplaats in de inpandige, ondergrondse parkeergarage. De voorzieningen en diensten maken een integraal onderdeel uit van de serviceformule. Om dit tot uitdrukking te brengen zijn de kosten hiervan grotendeels ondergebracht in de huurprijs. diverse liften, een representatieve entree c.q. algemene ontvangstruimte en een binnentuin met terras en jeu de boulesbaan. De huurprijs is ongeveer €1.047 en de appartementen zijn bedoeld voor welvarende senioren.

-9-

Martha Flora Huizen

€2.500 PGB,

(met AWBZ)

Landelijk ?

plan, opgeleverd medio 2010

Zorg, zwaar

dementerende ouderen

anders €4000

Valkenburg

De Martha Flora Huizen zijn de eerste gespecialiseerde verpleeghuizen in Nederland voor mensen met een dementie en zijn vormgegeven vanuit die beleving. Elk huis is georganiseerd volgens het principe van de geleidelijke privacy, dat de bewoner in staat stelt in meer of mindere mate deel uit te maken van de gemeenschap of zich daaruit terug te trekken. Iedere verdieping vormt een gemeenschap. Bewoners 2

hebben een eigen zorgappartement van 65 m met eigen sanitair en een pantry. In het appartement wordt de sfeer van thuis voortgezet. Aangezien mensen met een dementie behoefte hebben aan de nabijheid van anderen beschikken de Martha Flora Huizen over De Meander: een aantal aaneengeschakelde gemeenschappelijke ruimten (zalen, kamers, nisjes, hoekjes) met verschillende sferen en een verschillend prikkelaanbod, waarin doorlopend activiteiten plaatsvinden. Als de bewoner zijn appartement verlaat komt hij, lopend en zoekend in De Meander, als het ware ‘vanzelf’ terecht in de omgeving waar hij zich prettig voelt. Het complex zal worden gevestigd in een landelijke omgeving en (afhankelijk van persoonsgebonden budget) € 2.500 of € 4000 aan huur per maand kosten.

www.marthaflorahuizen.nl

- 10 -

Villa Keizerskroon Maastricht

Laag (huur)

Landelijk

Plan, opgeleverd

Zorg, zwaar

eind 2009

dementerende ouderen

VillaKeizersKroon is een initiatief voor kleinschalige woonprojecten (wonen met dementie), gepland op drie mooie locaties in Zuid-Limburg / regio Maastricht e.o. voor mensen met dementie of een ander geheugenprobleem. Daarnaast biedt de formule VillaKeizersKroon ook dagbesteding voor de groep Jong Dementerenden op gebied van lichamelijke oefeningen (sportstudio) / fietsen / (hard)lopen.Het geheel wordt toegepast in een kleinschalige, huiselijke omgeving in zo groot mogelijke vrijheid. Er zijn 2 verschillende soorten appartementen, variërend van 50 2 2 m tot 70 m , met kitchenette en eigen badkamer voor 12 tot 14 vaste bewoners. Woningstichting MaasVallei gaat in Maastricht-Amby, nabij LandGoed Severen de eerste locatie voor het project van VIllaKeizerskroon realiseren, gelegen midden in het park van het landgoed. De prijs van de huurwoningen is nog onbekend. Wel is kenbaar gemaakt dat men (afhankelijk van de grootte van het appartement) in aanmerking kan komen voor huursubsidie. www.villakeizerskroon.nl

ERC Domaine Cauberg Valkenburg aan de Geul

Vanaf €3.840

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, zwaar

Zorgbehoevende ouderen

ECR Domaine Cauberg ligt in levendig stadje in Zuid-Limburg, met een natuurrijke omgeving tussen park, bos en heuvels. Bewoners van ERC wonen zelfstandig en worden omringd door service en zorg wanneer zij dit nodig hebben. Ze kunnen voor ontspanning en ontmoetingen met medebewoners gebruik maken van diverse ontmoetingsruimten, een restaurant, diverse terrassen en andere faciliteiten. Er is dag en nacht personeel aanwezig, waarvan hulp direct kan worden ingeroepen. De huurprijs is afhankelijk van het appartement en het persoonsgebonden budget. Er zijn 31 twee- en driekamerappartementen en 8 zorghotelstudio’s vanaf €3.840 beschikbaar. Elk appartement heeft een eigen huisnummer en entree, videofoon en beschikt over een woonkamer, een volledig ingerichte keuken met berging, een slaapkamer en een badkamer. Bewoners kunnen alle zorg in principe in hun eigen appartement krijgen. ERC Cauberg is uitgerust met een lift en een brug die het gebouw aan de achterzijde verbindt met de Cauberg. Via de lift is er tevens toegang tot de vierde verdieping waar de fraaie lounge annex muziekkamer met open haard een uitzicht geeft over Valkenburg aan de Geul. www.ecr.eu

- 11 -

?

Piazza Céramique Vesteda

Onbekend

stedelijk

Gerealiseerd

Zorg, laag

Jong en oud

Piazza Céramique ligt aan de Boschcour, een nieuw binnenplein in de wijk Céramique aan de oostkant van de Maas. Tussen Wyck en Randwyck, nét achter

Maastricht

de Avenue Céramique, in de luwte tussen de A2 en de Maas. De oude stad bereik je te voet via de ‘Hoeg Brögk’, de voetgangersbrug over de Maas die Plein 1992 en het Onze Lieve Vrouweplein verbindt. Het complex bevindt zich vlakbij het Bonnefantenmuseum en winkels, restaurants en de bibliotheek. Het bijzondere van de woningen in Piazza Céramique, is dat je er wonen en werken kunt combineren. Zoals in de vroegere herenhuizen, waarin een arts of een architect een praktijk aan huis hield. In de office apartments en de stadswoningen van Piazza Céramique is dat ook mogelijk. Huurders kunnen ook kiezen om hier alleen te wonen of alleen te werken. In elk van de drie blokken (A, B en C) zijn andere woningtypen te vinden. In totaal vind je in Piazza Céramique 92 woningen, verdeeld over 21 stadswoningen, 51 luxe appartementen en 20 office apartments. Daarnaast zijn er 17 separate werkunits. De appartementen zijn niet specifiek gericht op ouderen, maar wel van allerlei gemakken voorzien, zo is er bijvoorbeeld een healthcentre.

www.piazzaceramique.nl

- 12 -

?

Landgoed Bleijenbeek

Onbekend

Landelijk

Plan

Zorg, gemiddeld

Senioren

Onder het motto ‘Bleijenbeek natuurlijk(er)’ hebben de gemeente Bergen,

Bergen

natuurorganisaties en Fortis Vastgoed de handen ineen geslagen om van Landgoed Bleijenbeek in Afferden een bijzonder aantrekkelijk gebied te maken. Een forse uitbreiding van de bestaande natuur, consolidatie van de kasteelruïne en de aanleg van een fietspad zijn de belangrijkste onderdelen van het plan. Dit alles wordt mogelijk gemaakt door ook op het landgoed op een weloverwogen manier woningbouw te realiseren. Samen met Fortis Vastgoed Ontwikkeling is nu een koers gezet in het ontwikkelen van ongeveer 170 woningen met zorg en servicediensten op vier plekken binnen het landgoed. Uit de opbrengst van woningen kan de natuur substantieel worden versterkt.

www.natuurlijkbleijenbeek.nl

- 13 -

?

Rengeloaterhoaf

Onbekend

Landelijk

Plan

Zorg, gemiddeld

Senioren

Sweikhuizen is één van de zes kerkdorpen van de gemeente Schinnen. Een

Sweikhuizen

gemeente die het groene buitengebied hoog in haar vaandel draagt. Dit dorp is gelegen in een van de zwaartepunten van landschapspark de Graven. Omringt door veel bos en weides op de hellingrijke omgeving is het voorbeeld van het typische Zuid-Limburgse landschap. Het gebouw ziet eruit als een typische Limburgse hoeve, maar dan moderner. Alle leefruimten bieden het nodige comfort en zijn geënt op een luxe standaard. De woningen bestaan uit één verdieping. Enkele woningen hebben daarnaast nog een extra verdieping. De oppervlaktes 2

2

variëren van 80 m tot 148 m . De meerwaarde van deze woningen komt voort uit het toepassen van het Vita Plus Wonen concept. Dat wil zeggen dat de woningen levensloopbestendig zijn gebouwd en er de mogelijkheid bestaat om zorg op maat te krijgen. Daarbij beschikken ze over alle eigentijdse luxe woongemakken, een hoge mate van afwerking en kunnen naar wens sleutelklaar worden opgeleverd. De mate van afwerking en inrichting bepaalt u zelf. Denkt u hierbij aan de vloerkeuze, schilderwerk, indeling badkamer en de inrichting van de keuken. Daarmee zijn deze woningen klaar voor de toekomst met het comfort wat u dan ook wenst nodig te hebben. Kortom: een prachtige locatie waar rust en comfortabel wonen op hoog niveau samensmelten.

www.rengeloaterhoaf.nl

- 14 -

?

Scharwyerveld

Onbekend

Stedelijk

Opgeleverd

Zorg, zwaar

Senioren

Eigentijds van uitstraling en de allerbeste zorg. Dat is Scharwyerveld. Een

Maastricht

historische naam voor een moderne zorglocatie. In de veertiende eeuw woonde in dit gebied de rijke familie Scharwier. Nu hebben we hier een prachtig wooncomplex. Riante woningen en zorgappartementen omgeven door een grote parkachtige tuin, liggend op het snijpunt van de wijken Malberg, Caberg, Oud Caberg en Malpertuis. De appartementen zijn gecombineerd met uitstekende voorzieningen en hebben zorg binnen handbereik. Dat maakt het wonen in Scharwyerveld zeer plezierig. Het complex bestaat uit 70 éénkamerappartementen en 144 aanleunwoningen, met verschillende faciliteiten voor bewoners met waarschijnlijk een apotheek, huisarts, fysiotherapeut, winkeltjes en een restaurant. Het personeel bestaat uit 150 medewerkers (die samen 85 fulltime banen vertegenwoordigen) en 130 vrijwilligers, vrijwel allemaal via de Unie van Vrijwilligers (UVV), Maastricht. Er is dagverzorging voor twintig personen en er wordt thuiszorg geboden door medewerkers van Scharwyerveld en Thuiszorg Maastricht. www.manjefiekmalberg.nl

- 15 -

Greenpark en €800 tot €1000 Landelijk Opgeleverd in Zorg, gemiddeld Jong en oud Springfield (huur) 2007 Greenpark en Springfield is een woonzorgcomplex met 45 woningen over Parc 2 woontorens aan een park. Het is een woonzorglandschap voor alle generaties. Er Hoogveld Sittard

is een directe verbindingsgang met een verzorgings/verpleegtehuis. De apparte2 menten variëren qua oppervlakte tussen de 100 en 120 m . De huurprijs is € 800 tot € 1.000, exclusief servicekosten. Er is geen gemeenschappelijke ruimte, maar er kan gebruikt worden gemaakt van de ruimte in de naastgelegen zorginstelling. Het complex is opgeleverd in 2007.

www.orbisconcern.nl/nieuwbouw/hoogveld

?

Locatie Artifort Romaes Maastricht

Onbekend

Landelijk

Plan

Zorg,

vergunningsgereed

gemiddeld?

Senioren?

Nadat bierbrouwerij ‘De zwarte ruiter’ en vervolgens meubelfabriek ‘Artifort’ hun deuren jaren geleden sloten, verpauperde de gebouwen. Er zijn plannen ontwikkeld om de gebouwen, gelegen tussen de Brouwersweg en de Annalaan, een geheel nieuwe, in de huidige tijd passende, functie te geven. De karakteristieke gevels, kenmerkend voor een tijdperk en de omgeving, blijven behouden. Zo ook de unieke keldergewelven. Maar daarbuiten wordt aan alles opnieuw structuur gegeven. Planstatus: vergunningsgereed.

- 16 -

Projecten Overig Nederland

Palisium

€320.000

tot

€550.000 (koop)

Eerbeek

Landelijk

Gerealiseerd

Gemiddeld

Senioren

in 2005

Palisium realiseert luxe appartementencomplexen in een kleinschalige en groene setting. In Eerbeek is in 2005 het eerste Palisium project opgeleverd. Ook in Beilen en Nunspeet worden projecten ontwikkeld. Het complex in Eerbeek bestaat uit 54 appartementen. Gasten kunnen gebruik maken van het Palisium hotel. De appartementen hebben een koopprijs van € 320.000 tot € 550.000. Het project beschikt over een Grand Café dat functioneert als een ontmoetingsplek en activiteitenruimte voor bewoners. Aanvullend kunnen bewoners kiezen voor extra servicevoorzieningen als schoonmaak en administratie. Een verpleegkundige caremanager levert zorg en regelt zo nodig extra aanvullende zorg, waardoor het complex

geschikt is voor senioren. Voor het gebruik van de zorg-

servicevoorzieningen betalen bewoners een financiële bijdrage.

http://www.palisium-eerbeek.nl/Home.html + www.palisium.nl

- 17 -

en

Veste Residentie Beukenhof Breda

€405.000 (koop,

Stedelijk

Plan, in aanbouw

zeer duur)

Zorg

op

(gemiddeld)

maat

Senioren van alle leeftijden

e

Omgeven door een grote stadstuin, bevind zich het 19 eeuwse villa Beukenhof Rondom dit monument worden binnen afzienbare tijd nieuwbouw appartementen voor senioren van alle leeftijden gebouwd. Het gaat om 28 royale appartementen, met een hoog wooncomfort, in hoogte variërend van twee tot zes woonlagen. De appartementen kijken uit op het monumentale pand Villa Beukenhof en bevinden zich in stedelijke omgeving. Wie er zo lang mogelijk wil blijven wonen, kan dat ook door de aanwezigheid van het Veste Concept. Dit concept biedt de zekerheid van aanvullende diensten op het gebied van comfort en zorg op maat. Het zorgniveau is aan te passen aan de persoonlijke situatie van de bewoners. De zorgservicecoördinator, die 24 uur per dag 7 dagen per week bereikbaar is, regelt -indien nodig en gewenst- medische diensten, paramedische diensten, verpleging en verzorging. De woningen zijn ongeveer €405.000, het plan is nog in aanbouw.

http://www.vesteresidenties.nl/

- 18 -

Eemstein en Zonnestein

€339 tot €520

Stedelijk

Gerealiseerd

Zorg, zwaar

Senioren

(huur), koop vanaf €

Zwijndrecht

290.000

Eemstein-Zonnestein is een woonproject voor 55-plussers aan de rand van Zwijndrecht. Twee bestaande woontorens zijn gerenoveerd en er zijn luxe koopappartementen bijgebouwd. In totaal gaat het om circa 445 huurappartementen (€ 339 tot € 520) en circa 135 koopappartementen (vanaf € 290.000). Een deel van de woningen is bestemd voor mensen met een zorgindicatie. De realisatie van een multifunctioneel centrum maakt onderdeel uit van de renovatie. In het multifunctioneel centrum is onder andere een supermarkt, zwembad, fitnessruimte, seniorenrestaurant en fysiotherapie. Door de Stichting Welzijn Senioren Zwijndrecht worden er tevens diverse activiteiten aangeboden waar ook omwonende wijkbewoners aan deel kunnen nemen. In het complex wordt verpleging en begeleiding geleverd. Vanuit de aanwezige zorgpost wordt tevens 24-uurs zorg aangeboden.

www.indewolken.nl

- 19 -

Resort Zonnestraal

Tussen€429.000 en

Gerealiseerd

Zorg, zwaar

Senioren

€484.000

(koop)

Hilversum

Landelijk

€1.700

-

€3.000 (huur)

Op Landgoed Zonnestraal in Hilversum worden 55 luxe appartementen ontwikkeld. In beginsel zijn deze woningen bestemd voor 55-plussers. De ruime appartementen variëren in oppervlakte van ca. 135 m² tot 190 m². Een deel van de appartementen wordt gerealiseerd in de koopsector. De prijzen van deze appartementen liggen tussen de € 429.000 en € 484.000. De huur van de huurappartementen ligt tussen de € 1.700 en € 3.000. Op het landgoed worden diverse faciliteiten geboden. Er is een

basiszorgpakket voor alle bewoners. Professionele hulpverlening is 24 uur per dag beschikbaar en via een alarmknop oproepbaar. Ook biedt het basispakket een huismeester, serviceconsulent en een beveiligingsdienst. Een zorgbegeleider staat bewoners bij als daarnaast extra individuele zorg geregeld moet worden. Op het landgoed worden diverse zorgproducten aangeboden waaronder een zorghotel, revalidatiecentra, medische fitness, fysiotherapie en een bloedbank. Op het landgoed is ook een verpleeghuis en polikliniek gelegen. Bewoners kunnen gebruik maken van de faciliteiten die in het verzorgingshuis geboden worden. In het verpleeghuis is tevens een supermarkt gevestigd waar bewoners terecht kunnen voor de dagelijkse boodschappen. Het landgoed biedt daarnaast vele mogelijkheden om buiten te recreëren.

www.resortzonnestraal.nl

+

www.tgooi.info

zonnestraal.html

- 20 -

+

www.latei.nl/projecten-verkoop-

Klein Engelenburg

€3400 €4.050 (huur)

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, zwaar

Senioren

in 2005

Klein Engelenburg is een landgoed van 3,5 hectare met de beschikking over

Brummen

19 woonzorg appartementen die in 2005 zijn gerealiseerd. Het landgoed is gemaakt naar de wensen van ouderen. De prijs voor de huur van een appartement ligt tussen de € 3400 en € 4.050 per maand. Alle woonkosten zitten hierbij inbegrepen: onderhoud, inbraakbeveiliging, 24-uurs alarminstallatie, gebruik van alle gemeenschappelijke ruimtes, beschikbaarheid zorgpersoneel en zorgcoördinator, activiteitenbegeleiding, maaltijdvoorziening, wasservice en schoonmaakkosten. De zorg wordt geleverd via de WMO of AWBZ. Er is sprake van een hoog niveau van dienstverlening, waardoor de senioren (gemiddeld rond de 80 jaar) niet meer hoeven te verhuizen. Er is dus sprake van residentieel wonen.

http://www.domusmagnus.com/engelenburg.html

- 21 -

Golf en Countryclub Buitenhof

€215.000 en

Landelijk

€275.000 -

Gerealiseerd

Zorg, gemiddeld

Jong en oud

in 2009

€315.000 (koop)

De Golf en Countryclub Buitenhof is een initiatief van ABC Vastgoed . Het plan

Lelystad

wordt gerealiseerd ten oosten van Lelystad. Eind 2007 in gestart met de aanleg van Buitenhof . Er is geen leeftijdsgrens verbonden aan het project dus iedereen mag in Buitenhof komen wonen. Wel is er rekening gehouden met oudere bewoners doordat het in de woningen mogelijk is om alle voorzieningen op de benedenverdieping (en voorzien van domotica) te realiseren. Het plan Buitenhof omvat circa 500 luxueuze (half)vrijstaande koopwoningen en 30 koopappartementen gesitueerd in een groene omgeving. Centraal in het plan ligt een 18 holes golfbaan. De koopprijs van de appartementen ligt op ca. € 215.000 en de (half)vrijstaande woningen kosten € 275.000 tot € 315.000. Voor parkkosten wordt daarnaast een bijdrage van € 600 per jaar gevraagd. Het plan bevat diverse voorzieningen op het gebied van recreatieve activiteiten en ontspanning. Natuurlijk is er de golfbaan en in het clubhuis kunnen bewoners gebruik maken van diverse faciliteiten als een zwembad, fitness, sauna, kapper, kantoor- en verenigingsruimten en cursussen. Voor het gebruik van de golfbaan en het clubhuis wordt jaarlijks een financiële bijdrage gevraagd. Door middel van samenwerking met zorginstellingen is er ook zorg op maat beschikbaar in Buitenhof. In het clubhuis is wekelijks een spreekuur voor vragen over zorg.

www.buitenhof-lelystad.nl

- 22 -

Palisium Nuwenspete

€ 369.000 -

Landelijk

Plan

Zorg, gemiddeld

Senioren

€439.000 en €489.000 –

Nunspeet

€ 549.000 Palisium6 realiseert luxe appartementen met een goede service en een mogelijkheid tot zorg. Eén van de projecten van Palisium is Palisium Nuwenspete. Dit luxe appartementencomplex komt te liggen aan het stationsplein in Nunspeet. De doelgroep die in aanmerking komt voor de appartementen zijn senioren. In de eerste bouwfase worden 22 appartementen en 6 penthouses gerealiseerd. Naast de ruime appartementen heeft men beschikking over een hotelkamer voor gasten, een Grand Café exclusief voor bewoners, een service- en care manager en deelname aan het Private Carefonds. Het Private Carefonds houdt in dat via een financiële bijdrage van de bewoners zorg binnen 24 uur wordt gegarandeerd. Daarnaast kan deze zorg worden uitgebreid. De prijzen van de appartementen liggen tussen de € 369.000 en € 439.000 voor een oppervlakte van 130m2 tot 2

148m . De penthouses hebben een oppervlakte 2

2

van 205m tot 219m en verschillen in prijs vanaf €489.000 tot € 549.000.

http://www.palisium-nuwenspete.nl/

6

Palisium is een onafhankelijke onderneming die bestaat uit Palisium BV en Palisium Beheer. Woonzorg Nederland en BAM Vastgoed zijn de belangrijkste stakeholders van het concept Palisium.

- 23 -

Molenwijck

€750 - €1300

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, gemiddeld

Senioren

(huur, excl

Loon op zand

service)

In Loon op Zand bestaat de serviceresidentie Molenwijck. Deze residentie bestaat uit 129 huurappartementen en 24 appartementen in aanbouw. De locatie van Molenwijck is landelijk en bedoeld voor senioren. De huurprijs van de appartementen ligt tussen de € 750 en € 1.300 per maand, afhankelijk van de grote van 2

het appartement (60-110m ). Daarbij komen de maandelijkse servicekosten die tussen de € 1.100 en € 1.500 liggen en de kosten voor de maaltijden (€ 180 per persoon per maand). Naast een aantal faciliteiten biedt Molenwijck de garantie dat, indien nodig, binnen 24 uur zorg geleverd wordt. Daarnaast kan Molenwijck overleggen met huisarts en specialisten, begeleiding bij opname in het ziekenhuis en bemiddelen bij therapeuten.

www.molenwijck.com

- 24 -

Amaliahof

€458 - €799

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, zwaar

Senioren

(huur, excl

Wissenkerke

service) €109.500 €198.650

De Amaliahof is speciaal ingericht voor ouderen met een vraag naar zorg en diensten. Het is gelegen aan de rand van het platteland, aan de Zeeuwse kust en wordt gebouwd door RWS partner in wonen, Marsaki en Stichting Ouderenzorg Noord-Beveland. Men kan in de Amaliahof terugvallen op de zorg van Stichting Ouderenzorg Noord-Beveland. De diensten verschillen van ondersteuning, service, ontmoeting, recreatie, welzijn en veiligheid. In de Amaliahof kan men kopen of huren. Wanneer men huurt betaalt men tussen de € 458 en € 799 per maand exclusief servicekosten. Als men een appartement wil kopen worden daar drie manieren voor aangeboden: de ‘normale’ koopovereenkomst, kopen met terugkoopgarantie en kopen met de koopgarantformule. De prijzen van de koopwoningen variëren tussen de € 109.500 en € 198.650.

http://www.rwsgoes.nl/NL/nieuwbouw_detail.php?id=4

- 25 -

Noorderkroon

€ 300.000 (koop)

Roden

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, gemiddeld

Senioren

in jaren ’60

De Noorderkroon te Roden is een woonservicecomplex dat in de jaren zestig is gerealiseerd, gelegen in een bosrijke, rustige omgeving. Het ligt aan de bebouwingsgrens van de kern Roden en men kan in Roden gebruik maken van de V(ervoer) O(uderen) R(oden)-bus. Op het complex wonen zowel ouderen die geen zorg behoeven als ouderen die wel zorg behoeven. De Noorderkroon bestond van oorsprong uit koopbungalows en koopappartementen. Er zijn ongeveer 60 bungalows en 64 appartementen. Het kopen van een woning gaat via de eigenaren en de prijs wordt onderling overeengekomen. Het prijsniveau ligt rond de € 300.000 en bij mutatie levert de verkoop geen problemen op. Het complex is geliefd en trekt vooral mensen met een hoger inkomen en vermogen aan uit de landelijke omgeving (onder meer boeren die landelijk willen blijven wonen) en uit de stad Groningen. Tevens moeten servicekosten worden betaald van € 91 per maand voor het alarmeringssysteem, tuinonderhoud en zorgcoördinatie. De bewoners zijn zelf verantwoordelijk voor het onderhoud van hun tuin en de bungalow. Van oorsprong waren er ook 64 koopappartementen, waarvan er momenteel nog maar 34 worden bewoond door mensen met een CIZ-indicatie voor zorg. Deze appartementen zijn verouderd en nu nauwelijks meer verkoopbaar. Eigenaren / erfgenamen gaan frequent tot verhuur over. Er zijn plannen voor renovatie. De servicekosten zijn hoog en bedragen ca € 500 voor de VvE (energie en onderhoud) en € 600 per persoon voor de Stichting Dienstverlening Noorderkroon (was, maaltijd, receptie, administratie, etc.). Tot slot, mocht men hulpbehoevend worden, dan kan men een beroep doen op de geïndiceerde thuiszorg betaald vanuit de AWBZ.

http://www.nevep.nl/noorderkroon/

- 26 -

Landgoed Rijckhorst

€5900 (huur, 2

Landelijk

Gerealiseerd

Zorg, gemiddeld

pers)

Ouderen, vakantiegangers, Zorgbehoevend

Geersdijk

Landgoed Rijckholt ligt net buiten Geersdijk, een klein dorp midden op NoordBeveland. Het landgoed kent verschillende toepassingen: een bed & breakfast, het wonen op landgoed Rijckholt, een zorghotel, restaurant en een (bedrijfs) trainingslocatie. Het wonen in het landhuis is niet specifiek gericht op ouderen, maar gericht op mensen die hun vakantie daar door willen brengen, die aan moeten sterken, die zelfstandig willen wonen of mensen die zorg behoeven. Op het landgoed zijn één- en tweepersoonsappartementen beschikbaar. De éénpersoons2

appartementen hebben een oppervlakte van 50m en de tweepersoonsapparte2

menten een oppervlakte van 100m . Voor twee personen wordt een prijs van € 5.900 per maand gevraagd. De servicekosten zitten hierbij inbegrepen.

http://www.rijckholt.info/wonen-op-landgoed-rijckholt/Inleiding.html

Residence Souveraine

€720 tot €1370 (huur, exclusief)

Landelijk

Opgeleverd in

Zorg, zwaar

Senioren

2000

Residence Souveraine is een woonzorgcomplex nabij het centrum van Soest. Er

Soest

zijn 72 huurwoningen van de in totaal 120 woningen. De appartementen varieren 2

qua oppervlakte tussen de 75 en 145 m . De huurprijs bevindt zich tussen de € 720 tot €1.370 Overdag is er gegarandeerd aanwezigheid van de zorgstichting Zorgpalet Baarn/Soest en ’s nachts op afroep. Het complex is gericht op ouderen en er is een grote gemeenschappelijke ruimte.

- 27 -

Woonzorgvoorziening De Gouden Leeuw

€ 2.930,- en

Stedelijk

Opgeleverd

Zorg, gemiddeld

Senioren

€ 4.210,- (huur, incl)

In de woonzorgvoorzieningen van De Gouden Leeuw Groep wordt persoonlijke zorg

Zelhem

en dienstverlening in een comfortabele woonomgeving aangeboden. Een thuis voor iedereen die tijdelijk of permanent zorg nodig heeft, variërend van lichamelijke ondersteuning tot intensieve verpleging. Mensen die kiezen voor deze voorziening hoeven niet meer te verhuizen als hun gezondheid achteruitgaat. Dat is voor veel bewoners een belangrijk argument om te kiezen voor deze woonvorm. De woonzorgvoorziening is gebouwd aan de Burgemeester Rijpstrastraat op de plaats waar vroeger het gemeentehuis stond. Een mooie locatie midden in het centrum van Zelhem, vlakbij alle voorzieningen. Naast de Lambertikerk met een gezellig winkelcentrum en de wekelijkse markt, tegenover de bibliotheek en met het overdekte zwembad om de hoek. Het dorp Zelhem ligt midden in de natuur en geniet bekendheid vanwege de Achterhoekse Paardedagen. Het Pieterpad loopt door het dorp. Veel wandelaars onderbreken hun wandeling even op een van de gezellige terrasjes of in een sfeervol cafeetje. De nieuwe woonzorgvoorziening in Zelhem heeft 33 huurappartementen voor permanente bewoning en zeven zorgstudio’s voor tijdelijke opvang. Om een zo aantrekkelijk mogelijk woonleefklimaat voor de bewoners te creëren, vormt goede huisvesting met direct beschikbare deskundige zorg de basis. Door de jaren heen kan de zorgvraag veranderen en ook daarmee is bij de inrichting van de appartementen rekening gehouden. Alle woningen in de woonzorgvoorziening zijn rolstoelvriendelijk en 2

bedtoegankelijk. De 33 appartementen hebben een oppervlakte van 50 tot 100 m . Er is een ruime woonkamer, een slaapkamer, hal en sanitaire voorzieningen. De keuken is standaard uitgerust met een inductie kookplaat, magnetron en koelkast. Bovendien is elk appartement voorzien van een internet aansluiting. De appartementen worden ongemeubileerd en ongestoffeerd aangeboden, zodat ze naar eigen smaak kunnen worden ingericht. De zeven zorgstudio’s beschikken over hun eigen sanitaire voorziening en kitchenette en zijn bedoeld voor tijdelijk verblijf, bijvoorbeeld na een ziekenhuisopname. Maar ook voor een vakantieverblijf met zorg of om de sfeer te proeven van het huis, kunnen de zorgstudio’s tijdelijk gehuurd worden. De huur van een appartement inclusief eten en drinken ligt tussen de € 2.930 en € 4.210 per maand. De kosten voor de tweede persoon zijn € 575 per maand. De zorg wordt via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten door de overheid betaald.

www.wzvdegoudenleeuw.nl/zelhem

- 28 -

?

Villa Pavia

Afhankelijk van

Landelijk

Opgeleverd

Zorg, zwaar

Senioren

grootte

Zeist

appartement, ligging en zorgbehoefte

Villa Pavia, gelegen in de prachtige Zeister Bossen en nabij het centrum van Zeist, heeft in 2005 een metamorfose ondergaan: van kantoorruimte is het pand omgevormd tot een huis waar ouderen omringd door zorg, maar met behoud van de regie over het eigen leven, kunnen wonen. De monumentale villa is verbouwd tot een 15-tal luxe zorgstudio's met een breed aanbod van welzijns- en servicediensten en verpleging/verzorging. Deze vijftien zorgappartementen variër2

en in grootte van 40 tot 70 m en bestaan uit een(royale) woon-/slaapkamer met een kitchenette en een badkamer. De 24-uurszorggarantie wordt waargemaakt door Het Behouden Huis, organisatie voor wonen & zorg, die met een eigen team zowel de private zorg als de AWBZ-zorg levert. Villa Pavia biedt niet alleen plaats voor permanente bewoning; er zijn ook enkele studio's voor tijdelijk verblijf. Er is een ruim aanbod van servicediensten, daarnaast is er een breed aanbod van activiteiten. De wensen van de bewoners staan bij de invulling van dit activiteitenprogramma centraal. De zorg in Villa Pavia wordt uitgevoerd door Het Behouden Huis, organisatie voor wonen & zorg. Deze organisatie verzorgt zowel de private zorg als de AWBZ-geïndiceerde zorg. Hierdoor kan het volledige pakket aan zorg worden geboden. Dit kan zijn van hulp bij dagelijkse lichaamsverzorging tot en met het verstrekken van intensieve (verpleegkundige) zorg. Deze zorg wordt indien nodig 24 uur per dag verleend.

www.pavia.nl

- 29 -

Pro Senectute ZuiderKwartier

€1400 - tot

Landelijk

Opgeleverd

Zorg, gemiddeld

Senioren

€3000,- (huur) Pro Senectute beschikt over 36 huurappartementen in een nieuw complex van 82 appartementen in Amsterdam-Zuid. Het complex maakt onderdeel uit van het

Amsterdam

Olympisch Kwartier en is gelegen aan de Eosstraat naast het Stadion. De appartementen, verdeeld over 5 etages, hebben een eigen entree. Een van de Pro Senectute woningen dient als centrale ontmoetingsruimte voor o.a. culturele activiteiten. Alles staat in het teken van comfortabel wonen in een stadse omgeving met volop privacy. De wensen en behoeftes van de nieuwe bewoners worden meegenomen bij de invulling van de dienst- en zorgverlening die vanuit Pro Senectute geboden zullen worden. Pro Senectute zorglocatie Emmahof ligt praktisch om de hoek, waardoor professionele zorg op maat gewaarborgd is. Qua oppervlaktes variëren de appartementen van ruim 90m2 met één slaapkamer tot penthouses van ruim 200m2 met drie slaapkamers en twee badkamers. Elke woning beschikt over een berging en een parkeerplaats in de parkeergarage. De 35 appartementen worden verhuurd aan Vrienden van Pro Senectute. De huurprijzen variëren, exclusief servicekosten, van € 1.400 tot ruim € 3.000 per maand voor een penthouse met drie slaapkamers en twee badkamers.

www.pro-senectute.nl

- 30 -

Samen wonen jong en oud

Onbekend

Landelijk

plan

Zorg, zwaar

Jong en oud

Het experiment is geïnspireerd op ‘Lebensraüme für Jung und Alt’: een Duits

Krimpen aan concept gericht op meergeneratie wonen en gebruik makend van het informele de IJssel netwerk van mensen. In Krimpen aan den IJssel richt de uitvoering zich op combinaties van informele netwerken (mantelzorg en vrijwilligerswerk) en professionele netwerken die 24 uurs (on)geplande zorg bieden via een buurtgewijze aanpak. In de gemeenschap is er sprake van veel informele zorg en diensten: bewoners ontmoeten en helpen elkaar, zijn zorgzaam en voelen zich betrokken bij hun buurt. Buurtgenoten in verschillende levensfasen maken op die manier van elkaars kwaliteiten gebruik. Het project sluit in die zin aan bij de doelstelling van de Wet maatschappelijke ondersteuning en de filosofie van de ‘civil society’. De beoogde locatie voor uitvoering van het project ligt in de Bloemenbuurt-West. Vanaf 2008 worden hier in twee fasen woningen gesloopt en ruim 200 huur- en koopwoningen teruggebouwd. Een ontmoetingsruimte voor bewoners en omwonenden maakt deel uit van het project, evenals de inzet van een moderator (een buurtservicemedewerker). Ook wordt onderzocht of huisvesting kan worden gerealiseerd voor kwetsbare doelgroepen. Het project heeft een gefaseerde aanpak, die zich onderscheidt in bovengenoemd bouwprogramma en een sociale component. Ten aanzien van de sociale component wordt in de eerste fase (2007- juli 2008) onderzocht of het project inhoudelijk en financieel haalbaar is. De kritische succesfactoren hierbij zijn de woningtoewijzing, de belangstelling voor het concept op de (woning)markt en de bereidheid van partijen om in het project (financieel) te investeren. De bouw van 216 woningen (met onrendabele toppen) en ontmoetingsruimte (onrendabel) is in opdracht van woningcorporatie. Het gaat om 146 huurwoningen en woningen in een landelijke omgeving.

www.quawonen.com

- 31 -

73 koop-

Projecten Buitenland

Residencia La € 200.000 – Landelijk Opgeleverd Zorg, zwaar Senioren Ciguena (de € 574.000 Ooievaar) In het Spaanse Andalusië realiseerden zorgaanbieder de Wielborgh, makelaar Tailor Made en ontwikkelaar Procapital in 2006 een woonzorgpark met 250

Andalusië (Spanje)

woningen, bestemd voor Nederlandse 55-plussers.Trias is de betrokken zorgverzekeraar. Het park heet Residencia la Ciguena (de ooievaar). De Wielborgh biedt er zeven dagen per week 24 uur per dag verzorging, verpleging en begeleiding. Klanten moeten zelf een woning huren of kopen. Opvallend hier is dat zorgaanbieder de Wielborgh de trekker is, terwijl het initiatief in veel andere gevallen bij een projectontwikkelaar ligt. Er zijn 9 type appartementen met een 2

oppervlakte tussen de 80 en 150 m . Er is een glasvezelnetverbinding, satelliettelevisie voor de Nederlandse zenders plus een alarminstallatie. Ook een ingenieus verwarming- en airconditioningsysteem is standaard. Badkamer en keuken kunnen naar uw eigen wensen worden aangepast. Elk appartement beschikt over een berging. De prijs van de appartementen ligt tussen de € 200.000 en € 574.000.

www.laciguena.nl

- 32 -