PROTOCOL DYSLEXIE
Colofon Uitgave Vastgesteld College van Bestuur Kenmerk CvB vastgesteld Afkomstig van
: MBO Amersfoort : 7 januari 2014 : MBOA-15-331 : Afdeling O & O
Inhoudsopgave
Inleiding .............................................................................................................................…. ....3 Wat is het protocol dyslexie? .............................................................................................3 Voor wie is het protocol bestemd? ....................................................................................3 Wat kun je vinden in dit protocol? ......................................................................................3 Uitgangspunten MBO Amersfoort......................................................................................3 A. Voorzieningen bij Toetsing en examinering ................................................................ .. ....4 Mogelijkheden bij kwalificerende schoolexamens: ............................................................4 Mogelijkheden bij centraal ontwikkelde examens (COE) ..................................................4 B. Voorzieningen voor de student bij lessen en beroepspraktijkvorming .......................... ....5 Registratie op dyslexiekaart ..............................................................................................5 Geldigheid van de voorzieningen ......................................................................................5 Wat er van de student verwacht wordt ..............................................................................5 Verdere informatie .............................................................................................................5 Bijlage ................................................................................................................ …………….. ....6
pagina 2 van 7
Inleiding Wat is het protocol dyslexie? In dit protocol dyslexie laat MBO Amersfoort zien hoe studenten met dyslexie opgespoord (gescreend) worden, hoe ze begeleid en ondersteund worden en welke hulpmiddelen voor deze studenten ter beschikking staan tijdens hun schoolloopbaan en bij hun examen. Voor wie is het protocol bestemd? Het protocol is bestemd voor studenten, ouders, medewerkers en management. Het geldt voor alle opleidingen van MBO Amersfoort, maar houdt rekening met eventuele verschillende omstandigheden bij de afzonderlijke scholen en verschillen tussen studenten. Wat kun je vinden in dit protocol? Het protocol is veelomvattend. Het gaat over afspraken over aangepaste examinering, maar ook over aanpassingen in de lessen en de beroepspraktijkvorming. Het laat zien dat alle medewerkers van MBO Amersfoort zich in zetten om de student met dyslexie zo goed mogelijk te ondersteunen en te begeleiden. Het sluit aan bij het Taalbeleid en de Wet op het Passend Onderwijs. In dit protocol zullen de procedures en voorzieningen van MBO Amersfoort beschreven worden, maar zal ook worden verwezen naar het landelijk Protocol Dyslexie MBO. De tekst van dit landelijke protocol is te downloaden via onderstaande link: http://cinop.brengtlerentotleven.nl/downloads/publicaties/Protocol%20Dyslexie%20mbo_v1.pdf
Algemene informatie over dyslexie is te vinden in hoofdstuk 1 van dit landelijk protocol. Uitgangspunten MBO Amersfoort 1. Een dyslectische student, die aan de opleiding specifieke aanpassingen in verband met zijn dyslexie vraagt, moet een officiële dyslexieverklaring overleggen. 2. Een dyslexieverklaring is geldig als deze is afgegeven door een erkende, deskundige orthopedagoog of GZ-psycholoog. 3. De dyslexieverklaring heeft een onbeperkte geldigheidsduur. Eenmaal dyslectisch betekent altijd dyslectisch (Stichting Dyslexie Nederland). 4. Als de dyslexieverklaring op de basisschool is afgegeven, is het verplicht de in de verklaring genoemde voorzieningen te actualiseren op het moment dat een student verzoekt om vormen van ondersteuning. Een uitgebreid gesprek met de dyslexie-specialist van MBO Amersfoort is in de meeste gevallen voldoende om de dyslexieverklaring te actualiseren voor het MBO. 5. Indien de student of de begeleider een vermoeden heeft van dyslexie, kan de student getest worden met behulp van de Interactieve Dyslexie test Amsterdam-Antwerpen IDAA. Deze test wordt afgenomen door de dyslexiespecialist. De kosten van deze test zijn voor rekening van de student. Op basis van de uitslag van de IDAA test kan een “schoolinterne dyslexieverklaring” afgegeven worden. Hierin staan adviezen hoe passende zorg aan te bieden aan de student. Ook kan het een opmaat zijn voor een officiële dyslexieverklaring door een extern deskundige. Dit externe onderzoek wordt niet door MBO Amersfoort betaald. De schoolinterne dyslexieverklaring geeft alleen recht op aanpassing van – onderdelen van – de toetsing en van het instellingsexamen binnen de opleidingen van MBO Amersfoort. 6. De student met dyslexie geeft zelf aan of hij van voorzieningen, die MBO Amersfoort biedt, gebruik wil maken. De voorzieningen, die geboden kunnen worden, vallen uiteen in twee onderdelen: A. Voorzieningen bij toetsing en examinering B. Voorzieningen voor de student bij lessen en beroepspraktijkvorming
pagina 3 van 7
A. Voorzieningen bij Toetsing en examinering Deelnemers met een dyslexieverklaring kunnen indien gewenst en mogelijk gebruik maken van: Formatieve toetsen (toetsen die nog geen eindoordeel geven) extra toets tijd: 10 minuten bij een toets van 40 minuten, 20 minuten bij een toets van 80 minuten, of 80% maken van de opgaven de toets als eerste uitgereikt krijgen een kortere toets toetsen geprint in een vergroot lettertype met een overzichtelijke lay-out (vergroting). indien nodig mondelinge afname van, of toelichting op de toetsen. indien mogelijk auditieve ondersteuning (spraaksoftware of toets wordt voorgelezen). indien mogelijk de toets maken met gebruik van ICT ondersteuning (bijv. een laptop). een flexibele beoordeling van spelling bij toetsen die niet specifiek op spelling gericht zijn. Kwalificerende examens Bij kwalificerende examens zal de student moeten voldoen aan vooraf gestelde kwalificatie-eisen en zullen ondersteunende hulpmiddelen alleen ingezet mogen worden, als ze geen afbreuk doen aan de gestelde kwalificatie-eisen. De examencommissie besluit hier welke hulpmiddelen concreet zijn toegestaan! Mogelijkheden bij kwalificerende schoolexamens: voor studenten met dyslexie die op grond van hun dyslexieverklaring recht hebben op auditieve ondersteuning, kunnen ICT-hulpmiddelen ingezet worden. Er moet wel aangetoond worden, dat de student ook in het onderwijstraject hiervan gebruik gemaakt heeft. de duur van het examen mag verlengd worden met maximaal 30 minuten de examens worden aangeboden in minimaal puntgrootte 12. Bij voorkeur wordt er met de student overlegd over een speciaal lettertype of andere aanpassingen van lettergrootte de student kan bij schriftelijke examens gebruik maken van een computer waarbij de spellingscontrole niet uitgeschakeld behoeft te worden. Dit kan alleen als het onderdeel spelling geen deel uitmaakt van de beoordeling. Er mag geen gebruik gemaakt worden van een digitaal woordenboek. De student kan gebruik maken van een verklarend woordenboek Nederlands en Moderne Vreemde talen bij schriftelijke examens. Het gebruik van het woordenboek kost tijd en kan bij vakspecifieke termen leiden tot verwarring. Het is dus gewenst dat de student in het onderwijstraject wordt begeleid in het gebruik ervan. Mogelijkheden bij centraal ontwikkelde examens (COE) Het centraal ontwikkelde examen taal en rekenen kent een dyslexie variant. Bij de aanmelding voor het examen wordt aangegeven, dat de student dyslexie heeft. Voor de overige bepalingen geldt het Handboek Centraal Ontwikkelde Examens (COE).
pagina 4 van 7
B. Voorzieningen voor de student bij lessen en beroepspraktijkvorming In hoofdstuk 6 van het Landelijk Protocol Dyslexie mbo: `Begeleiding van studenten met dyslexie in het mbo, staat een overzicht van de mogelijkheden voor het aanpassen van het onderwijs voor dyslectische studenten. Voor veel van de tips geldt dat niet alleen studenten met dyslexie ervan zullen profiteren. De begeleiding van studenten met dyslexie vindt plaats in de dagelijkse klassensituatie. Afhankelijk van de inrichting van de opleiding kan daarnaast een aantal onderdelen van de dyslexiebegeleiding op een andere manier worden uitgevoerd. De studenten voor wie de begeleiding niet toereikend is, kunnen voor meer specialistische begeleiding worden verwezen naar de dyslexiespecialist. Bij de begeleiding van de studenten met dyslexie werken ook de vakdocent, de taaldocent en de studieloopbaanbegeleider samen met de student. Hierbij is maatwerk nodig. Een aanpak die hetzelfde is voor alle studenten is niet mogelijk en ook niet wenselijk. Het gaat erom de student centraal te stellen en te luisteren naar wat de student nodig heeft, en aan te sluiten bij de mogelijkheden en de kracht van de student. Kenmerkend hierbij is dat de student bij uitstek de expert is als het gaat om het vinden van oplossingen. De docenten beschikken over een overzicht van begeleidingstips en aanpassingen voor het onderwijs en de beroepspraktijkvorming. Registratie op dyslexiekaart Registratie van faciliteiten en hulpmiddelen vindt plaats op een dyslexiekaart. In overleg met de dyslexiespecialist en de SLB’er wordt samen met de student vastgesteld welke faciliteiten zinvol zijn. Op deze manier kan iedereen, die niet direct bekend is met de student, zien op welke faciliteiten de student recht heeft. Het opleidingsteam is bekend met alle faciliteiten en hulpmiddelen. In de bijlage vind je een overzicht. Geldigheid van de voorzieningen Het besluit over de toewijzing van voorzieningen is tijdens de gehele opleiding van de student geldig. Indien blijkt dat de student tijdens de opleiding meer of andere aanpassingen nodig heeft, kan de dyslexiekaart aangepast worden. Wat er van de student verwacht wordt Wij verwachten van de student met dyslexie eigen initiatief in het kenbaar maken van de beperking en de belemmeringen die hij ondervindt. De student heeft recht op ondersteuning en begeleiding, maar is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces. Wij verwachten dat hij de met hem afgesproken begeleiding aanvaardt. Verdere informatie Veel informatie over dyslexie is te vinden op www.steunpuntdyslexie.nl
pagina 5 van 7
Bijlage Overzicht faciliteiten en hulpmiddelen voor studenten met dyslexie: a. Tijdens lessen en beroepspraktijkvorming b. Bij toetsen en examens Let op: Deze faciliteiten en hulpmiddelen kunnen afhankelijk van de behoefte van de student met dyslexie en de mogelijkheden van de school ingezet worden. Welke faciliteiten we inzetten voor de student met dyslexie bepalen we in overleg met de student.
a. Faciliteiten en hulpmiddelen tijdens lessen en beroepspraktijkvorming Tijd/ruimte - studeren en werken in een aparte, rustige ruimte - extra tijd/ruimere deadline voor het inleveren van geschreven opdrachten - vermindering van het aantal opdrachten
Gebruik hulpmiddelen - gebruik ondersteunende software (tekst-naar-spraak en/of schrijfondersteuning) - gebruik spellingscontrole - gebruik laptop - gebruik computer - gebruik daisyspeler - gebruik woordenboek - gebruik steunkaarten - gebruik koptelefoon - gebruik kladpapier Overig -
-
geen onverwachte leesbeurten niet op het bord laten schrijven muziek tijdens de les evt. alternatieve opdrachten evt. alternatieve presentatievorm extra instructie (aansluitend bij de manier van leren van de dyslectische student) gebruik van vooraf ter beschikking gestelde hand-outs, sheets van colleges, aantekeningen van docenten etc. overige voorzieningen/aanpassingen, afhankelijk van de specifieke arbeidsomstandigheden aangepaste lettergrootte aangepast lettertype
pagina 6 van 7
b. Faciliteiten en voorzieningen bij toetsen en examens Tijd/ruimte - toetstijdverlenging (25%) - aangepaste examenlocatie (apart, rustige ruimte) - aangepast examenmoment (minder toetsen op een dag) Toets wijze - eventueel mondelinge toetsen - eventueel mondeling herkansen - mondeling toetsen - mondeling herkansen - aangepaste lettergrootte - aangepast lettertype - eventueel aangepaste lettergrootte - eventueel aangepast lettertype - aangepaste papierkleur bij toetsen - voorleesondersteuning bij toetsen - extra mondelinge instructie - toets maken op de computer - toets maken op de laptop - toets maken op papier
Beoordeling - aangepaste beoordeling van spelling en formulering
Gebruik hulpmiddelen - gebruik ondersteunende software toegestaan (tekst-naar-spraak en/of schrijfondersteuning) - gebruik spellingscontrole toegestaan (met uitzondering van spellingtoetsen) - gebruik laptop toegestaan - gebruik computer toegestaan - gebruik daisyspeler toegestaan - gebruik woordenboek toegestaan - gebruik steunkaarten in overleg - gebruik koptelefoon toegestaan bij luistertoetsen - gebruik leesraam toegestaan - gebruik kladpapier toegestaan Overig -
geen onverwachte toetsen geen onverwachte leesbeurten niet op het bord laten schrijven bij luistertoets voorbereiding toegestaan (lezen tekst) lezen en luisteren niet tegelijk aanbieden muziek tijdens toetsen toegestaan eventueel alternatieve opdrachten
pagina 7 van 7
