Protestantse Kerk. Bezield! Vijftig mogelijkheden voor bezieling

Protestantse Kerk

Bezield! Vijftig mogelijkheden voor bezieling

Utrecht, mei 2005

Inhoud 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 24. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 2

Schilderij Kea Eschbach-Leuvenink Lied De Geest des Heren heeft (Liedboek) Kunstwerk Hannelieke van de Beek Overdenking Heleen Zorgdrager Gedicht Anne Vlieger Schilderij Henk Pietersma Schilderij Kea Eschbach-Leuvenink Gebed Nynke Dijkstra Portret Reinier Dijkstra Foto Gerald Hoekstra Lied Matt Redman Foto Rick Keus Overdenking Jan Offringa Gebed Raad van Kerken in Nederland Schilderij Alice Scholte Schilderij Ton Frenken Gedicht Ida Gerhardt Portret Kathleen Ferrier Lied Gebed om de Geest voor de kerk Kunstwerk Tilleke Schwarz Overdenking Corrie van Egmond Zeefdruk Ton Schulten Suggesties Paula van Cuilenburg Kunstwerk Tom Waterreus Gebed Otto J. Ruff

32. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 54. 55. 56. 58. 59. 60.

Portret Femke Akerboom Midrasj Wandschilderingen Ruud Bartlema Lied Today I awake (Iona) Aquarel Roeli Willekes Foto Roos van der Sanden Overdenking Wout van Laar Schilderij Gerrit Elings Gedicht Nel Benschop Schilderij Anke Bras-van Oord Gebed Kick Bras Portret Jan H. van Bemmel Foto liturgische bloemstukken Lied O Saint Esprit, viens sur nous (Kameroen) Patchwork Toos van der Gaarden Overdenking Hilde Graafland Schilderij Marianne Driessen Gedicht Dom Helder Camara Portret Piet de Jong Beeld Henri Boelaars Suggesties Wil Derkse Materiaal voor verdieping Bronnen Vertaling Engelse liederen Colofon

Vooraf

Vijftig mogelijkheden voor bezieling Pinksteren is eigenlijk: aangeraakt worden. Aangeraakt worden – door woorden, door een lied, door mensen… door de Geest van God. Aangeraakt worden, meegenomen worden, bezield worden. Zoals de zon je verwarmt, zoals de wind je voortstuwt – zo beïnvloedt de Geest van God mensen. Gods Geest neemt je mee in zijn beweging, verwarmt je, verandert je, bezielt je. Niet zomaar. Want je bent er zelf bij. Je wordt aangeraakt, maar je laat je ook aanraken. Je wordt bezield, maar je stelt je ziel ook open voor die aanraking van de overkant. Bezieling kun je niet programmeren. Bezieling is niet de uitkomst van een procedure die je van tevoren opstelt. Maar je kunt je daarvoor wel ontvankelijk maken; je kunt je mee laten nemen, mee laten trekken. Dit boekje biedt bijbelteksten, foto’s, gedichten, liederen en woorden om te overwegen. Hopelijk wordt u erdoor aangeraakt. Om zo bezield te worden en bezield te leven. Jan-Gerd Heetderks, voorzitter van de synode van de Protestantse Kerk in Nederland 3

Kea Eschbach-Leuvenink, ‘Bezieling’ Voert u het woord, laat dan Gods woorden doorklinken in wat u zegt. Helpt u anderen, doe dat dan vanuit de kracht die God u geeft. Want zo doet u alles tot eer van God, dankzij Jezus Christus, aan wie alle eer en macht toekomt, voor eeuwig. 4

1 Petrus 4:11 in De Nieuwe Bijbelvertaling

Lied

De Geest des Heren heeft De Geest des Heren heeft

De geest die ons bewoont

een nieuw begin gemaakt,

verzucht en smeekt naar God

in al wat groeit en leeft

dat Hij ons in de Zoon

zijn adem uitgezaaid.

doet opstaan uit de dood.

De Geest van God bezielt

Opdat ons leven nooit

wie koud zijn en versteend

in weer en wind bezwijkt,

herbouwt wat is vernield

kom Schepper Geest, voltooi

maakt één wat is verdeeld.

wat Gij begonnen zijt.

Wij zijn in Hem gedoopt

Huub Oosterhuis

Hij zalft ons met zijn vuur. Hij is een bron van hoop in alle dorst en duur. Wie weet vanwaar Hij komt wie wordt zijn licht gewaar? Hij opent ons de mond en schenkt ons aan elkaar. 5

Dan zegt God: laten de wateren wemelen van het gewriemel van bezield leven,en laat er gevogelte vliegen over de aarde, over het aanschijn van het gewelf, de hemel! Genesis 1:20 in de Naardense bijbelvertaling Hannelieke van de Beek, 'De vijfde scheppingsdag'

6

Overdenking

Tussen vogels en vissen Kon je maar vliegen als een vogel. Vrij zwevend door het luchtruim, niet gehinderd door de zwaartekracht. Vogels zingen in ons het verlangen naar vrijheid wakker. Lokken de vogels ons naar onbekende verten, de vissen herinneren aan wat er in de diepte, in het verborgene leeft. Donker en geheimzinnig is hun domein. Het is de wereld van het onbewuste en de droom. De waterwezens verbeelden onze creatieve maar soms ook verscheurende krachten. Vogels en vissen werden beide geschapen op de vijfde dag. Ze zijn neffesj chajjiem, levende ziel (Genesis 1:20). De joodse midrasj zegt dat op de vijfde dag ook de ziel van de mens al geschapen werd. Het is de levenskracht, de levensdrang die de mens met de overige schepselen gemeen heeft. Wij hebben een tussenplaats op aarde, tussen de vogels daarboven en de vissen beneden. Spelenderwijs zoeken wij een evenwicht. Bezield door een vederlicht verlangen en door onvermoede rijkdom en kracht uit de diepte.

Heleen Zorgdrager

7

Gedicht

De Opgestane Een opname Van de Opgestane Is overbelicht. Het rolletje was al zoekgeraakt Maar weer gevonden Met dit resultaat. Ik staar ernaar En zoek een gezicht. Het is er niet. Dan hoor ik een zin: Mijn licht is niet meer op mijn gelaat Maar op dat van de ander Die naast je gaat. Anne Vlieger 8

Henk Pietersma, ‘Kom oerein’ (‘Sta op’)

9

10

Kea EschbachLeuvenink, ‘Feest, de kerk als feest, een levende kerk’

Gebed

Goede God, Schepper van hemel en aarde Beziel ons met Uw Geest, Dooradem ons met Uw leven. Wij bidden U Maak ons mensen die van genade weten, Zodat we elkaar zien in Uw licht. Wij danken U Voor al uw goede gaven Uw liefde blijft. Jezus, Zoon van de Vader, Leer ons U te volgen, Schenk ons Uw heil.

Heilige Geest, Broedend over de chaos Vernieuw deze aarde Neem ons in Uw dienst, Als bezielde mensen. Maak ons een kerk, Die getuige is van U, Uitnodigend, royaal, Blijmoedig en hoopvol. In de Naam van de Vader, De Zoon En de Heilige Geest Amen. Nynke Dijkstra

Wij danken U U had lijf-en-ziel voor ons over, U baant de weg, Geeft Leven in overvloed. 11

12

Portret

Reinier Dijkstra • student algemene sociale wetenschappen in Utrecht • lid en kringleider van de Navigator Studentenvereniging Utrecht (NSU) • voorzitter van de jeugdkerk van de protestantse gemeente te Houten (i.w.), die eens in de twee weken op zondagmorgen bijeenkomt in discotheek De Chipolata.

‘Het geloof in God, in Jezus, is het belangrijkste bij alle dingen die ik doe. Ik probeer alles op Jezus gespitst te laten zijn. Dat is het minst concreet in mijn studie, hoe belangrijk die ook is. Daar zoek ik naar mogelijkheden om mijn gaven te ontwikkelen en zo God te dienen. Het meest past dit streven bij mijn werk binnen NSU en de kerk. Wat is Gods plan met NSU, de jeugdkerk en de kerk en hoe kan ik daarvoor een zo goed mogelijk instrument zijn? Dat lukt de ene keer beter dan de andere. Maar ik ben er elke keer op gefocust en vraag er ook om in mijn persoonlijke tijd met God. Het geloof in God is mij met de paplepel ingegoten. Het is voor mij ook persoonlijk gaan leven, ik ben er enthousiast voor geworden en groei erin. Nu is Jezus de centrale as van het wiel geworden. Als ik Hem centraal stel, word ik daar concreet gelukkig van. Levensvreugde en troost ervaren is één aspect waarover ik enthousiast ben, maar God geeft me ook een opdracht. Hij is een geweldig groot God en heeft zoveel liefde voor iedereen. Omdat ik zo dankbaar ben voor wat Hij mij doet, en mijn doel in Jezus ligt, is het vanzelfsprekend dat ik al deze dingen doe. Er gebeurt van alles onder jongeren, zeker in Houten. Ik vind het een eer dat ik mag deelnemen in Gods plan, als voorzitter van de jeugdkerk.’ 13

Daarna zal zich dit voltrekken: Ik zal mijn geest uitgieten over al wat leeft. Jullie zonen en dochters zullen profeteren, oude mensen zullen dromen dromen, en jongeren zullen visioenen zien; Joël 3:1 in De Nieuwe Bijbelvertaling Jeugdkerk Houten

14

Lied

Mission’s Flame* (Openbaring 5:9) Let worship be the fuel for mission’s flame We’re going with a passion for Your name We’re going for we care about Your praise Send us out Let worship be the heart of mission’s aim To see the nations recognize your fame ‘Til every tribe and tongue voices Your praise Send us out. You should be the praise of every tongue, Jesus You should be the joy of every heart But until the fullness of Your Kingdom comes until that final revelation dawns Send us out Every tribe, every tongue every creature in the heaven and the earth every heart, every soul, will sing Your praise every note, every strain every melody will be for You alone every harmony that flows from every tongue we’ll sing Your praise, we’ll sing Your praise we’ll sing Your praise, we’ll sing Your praise Matt Redman *de Nederlandse vertaling van dit lied is te vinden op pagina 59

15

16

Overdenking

Martha is verder dan Maria Lucas 10:38-42 Onder gelovigen komt Martha er minder goed vanaf dan Maria. Ze is te druk om zich met de wezenlijke dingen bezig te houden. Maria verdient de voorkeur, als toegewijde leerling van Jezus, zittend aan zijn voeten. Wel wordt daaraan vaak, enigszins vergoelijkend, toegevoegd dat het prettig is als een mens iets van beiden heeft. In deze beeldvorming blijft Martha echter, met al haar goede bedoelingen, de wat simpele doener. Vaak kan ze wel op onze sympathie rekenen. We zitten vaak in hetzelfde schuitje: we willen graag meer rust in ons leven brengen, zodat er meer tijd komt voor bezinning en het werk wint aan bezieling. Maar helaas, er blijkt zoveel te doen, de telefoon rammelt, de mailtjes stromen binnen, je moet erop uit. Zo kun je lijden onder een versnipperd bestaan. Een mystieke denker uit de Middeleeuwen benadert het anders. Deze man, Meester Eckhart, waarschuwt tegen een geestelijk leven dat losraakt van het gewone bestaan. Juist in hun alledaagse handelingen kunnen mensen volgens hem tot God komen. Deze Meester Eckhart hield ooit een preek met deze boodschap: Martha is verder dan Maria. Want Maria zit nog afgezonderd in de leerschool van haar beschouwende leven. Maar Martha heeft het geestelijke al geïntegreerd in haar dagelijkse doen en laten. Martha als het goede voorbeeld voor Maria. Dat raakt aan mijn ideaal van bezieling. Niet blijven steken in het geklaag dat het allemaal zo druk is. Want als dat nodig is, moet je iets uitstellen of afstoten. En verder probeer je de veelheid aan taken met aandacht en toewijding te verrichten. Dus niet een beetje van beiden, maar liever Martha, die Maria in zich heeft opgenomen. Ongetwijfeld lukt dat de ene keer beter dan de andere. En sluipt af en toe het routineuze binnen. Maar dat doet niet meteen af aan leven en werken met bezieling. Jan Offringa

17

Gebed Trouwe God, Wij danken U voor het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland. Beziel deze verenigde kerk met uw Geest, opdat zij samen met andere kerken vrijuit mag getuigen van uw bevrijdend heil voor de hele schepping. Wij bidden U voor alle kerken in ons land. Geef dat zij elkaar in hun verscheidenheid respecteren en dienen, en aan U en elkaar verantwoording willen afleggen over de wegen die zij gaan en de keuzes die zij maken. Bemoedig alle kerken en gelovigen met uw Geest, opdat zij telkens opnieuw uitgedaagd worden om uitdrukking te geven aan de hoop die in hen leeft en zo tot grotere samenwerking en eenheid komen. Amen.

Raad van Kerken in Nederland

18

Alice Scholte, 'Zonder titel'

Dan zegt Jezus weer tot hen: vrede voor u! -zoals de Vader mij heeft uitgezonden zo stuur ook ik u uit! Als hij dat gezegd heeft blaast hij hen toe en zegt hij tot hen: neemt in u op aanblazing van de Heilige’ Johannes 20:21-22 in de Naardense bijbelvertaling

19

Ton Frenken, ‘Intimiteit’ 20

Gedicht

Zondagmorgen Het licht begint te wandelen door het huis en raakt de dingen aan. Wij eten ons vroege brood gedoopt in zon. Je hebt het witte kleed gespreid en grassen in een glas gezet. Dit is de dag waarop de arbeid rust. De handpalm is geopend naar het licht. Ida Gerhardt

21

22

Portret

Kathleen Ferrier • afkomstig uit Suriname, studeerde in Nederland en werkte met haar man Tjeerd de Boer tien jaar voor Zending en Werelddiaconaat in Latijns-Amerika • was acht jaar algemeen secretaris van Samen Kerk in Nederland (SKIN), de belangenorganisatie van migrantenkerken • is sinds 2002 volksvertegenwoordiger van het CDA. Portefeuille: ontwikkelingssamenwerking en familie- en gezinsbeleid.

‘In Suriname groei je op in het besef dat je christen bent, dus niet hindoe of moslim, maar wel één gemeenschap. Je zit met elkaar op school, je leeft met andere religies om je heen. Je viert feesten met elkaar. Je benadrukt dat je één samenleving bent. De multireligieuze samenleving die Suriname is en waarin je als gelovig burger een duidelijke identiteit hebt, is mijn ideaalbeeld. Vanuit dat beeld doe ik mijn werk in de Nederlandse politiek. Respect voor elkaar en het besef dat je één samenleving vormt, zijn mijn inzet. Ik streef naar beleid waardoor de verdeling van macht en rijkdom in de wereld eerlijker wordt. Armoedebestrijding heeft alles met goed bestuur te maken, en met politieke keuzes van leiders. De kracht van een samenleving zit in de mensen en hun maatschappelijke verbanden, niet in de markt en de staat. Daarom moeten mensen de ruimte krijgen, en moet niet alles in regels vastgelegd worden. Families en gezinnen zijn belangrijk. Het zijn kleine democratische structuren, waar kinderen voorgeleefd wordt hoe belangrijk het bijvoorbeeld is om voor je ouders te zorgen. Juist op dit gebied kunnen we veel leren van migranten. Ik wil de liefde – een taboewoord in de politiek – tot haar recht laten komen. Wij missen de kracht van de liefde vaak in ons land, zeker vandaag de dag. De samenleving valt uit elkaar, omdat niemand de ander lijkt te vertrouwen. Daardoor is onze democratie in het geding. We kunnen dit keren door de kracht van de verbanden die mensen met elkaar aangaan te benadrukken.’ 23

24

Lied

Gebed om de Geest voor de kerk Waar de dauw van uw Geest de dorheid geneest, ons van U doordrenkt, nieuwe adem schenkt, daar is leven! Refrein Wij leven in vuur en vlam gezet van Godswege, bewogen tot gebed om zegen! Waar een duif op ons daalt, Uw liefde vertaalt in het nieuwe lied dat Uw heil voorziet, daar is leven! Refrein

Maak uw kerk als de haard die het vuur bewaart tot uw dag aanbreekt, Gij het licht ontsteekt van ons leven! Refrein Waar zij van dat festijn een teken mag zijn, en aan mensen toont waar uw vrede woont, daar is leven! Refrein Waar de liefde als weg ons blijft aangezegd, een gave zo groot sterker dan de dood, daar is leven! Refrein Sytze de Vries

25

Inhoud

26

Tilleke Schwarz, ‘Familie I’

Overdenking

Verbinding Bezield leven, is leven in verbinding met je voorgeslacht, op je nemen wat er in vorige generaties is blijven liggen en vertrouwend verder gaan.

Bezield leven is in het alledaagse oog hebben voor datgene dat verbindt, de mens heeft het vermogen verbinding te leggen tussen het hemelse en het aardse. Zorgvuldig omgaan met het verleden is een kunst, elke knoop in het kunstwerk hiernaast heeft hier een eigen plek gekregen. De draden herinneren aan de (verbroken) verbinding en aan de draden van het Joodse gebedskleed. Het dagelijkse ritme van gebed houdt de ziel levend, een moment van jezelf rechtzetten. Bezield leven, het blijft een waagstuk of de mens in staat is vreugde te geven en de ander tot zijn recht te laten komen.

Corrie van Egmond

27

Ton Schulten, ‘Stad in vol licht’

28

Suggesties STIL Neem voor jezelf een moment van rust. Laat het vervolgens stil worden in jezelf. Stel je nu voor dat je een ontmoeting hebt met God. Wat zegt God tegen jou? Wat zou je op jouw beurt God willen vertellen? Neem nu denkbeeldig afscheid en laat de ontmoeting op je inwerken. Misschien heeft een woord je geraakt? Neem dat woord mee op je verdere levenspad. AANDACHTIG Leef hier en nu met aandacht. Je zintuigen zijn je behulpzaam. Een voorbeeld: Zie met aandacht de mensen om je heen. Ruik met aandacht de bloemen in het veld. Hoor met aandacht de vogels in de lucht. Voel met aandacht de regen op je hand. Raak met aandacht het boek dat je leest aan. Proef met aandacht het voedsel dat je eet. Kleur zo je leven met al je zintuigen.

DE ANDER Zie het gelaat van de ander. Het nodigt uit tot … ontmoeting, mededogen, vreugde, wijsheid, dankbaarheid, vertrouwen, liefde, begrip, enthousiasme, geduld, … Wat zie je? Neem je de uitnodiging aan? Paula van Cuilenburg

29

Tom Waterreus, ‘Wachten op de vangst’ 30

Gebed God, Wie zijn wij, als U niet bij ons bent? Wie zijn wij, als wij U niet in onze nabijheid ervaren? Hoe vaak roepen wij U niet aan: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?’ Uit het diepste van ons hart, schreeuwt onze ziel naar U!

In het geloof weten wij dat U ons hoort. Vanuit dat geloof bidden wij U om Uw Geest van liefde en trouw. Vanuit dat geloof bidden wij U, dat uw Geest in onze harten moge waaien. Uw Geest beziele ons, opdat wij naasten mogen zijn van de ander. Uw Geest inspirere ons, opdat wij door U gedragen, anderen mogen dragen.

Heer, God, Op de momenten dat wij het zwaar hebben, mogen wij weten dat U ons het meest nabij bent. Juist op dat kwetsbare en broze moment komt U ons tegemoet. Moge dit ons bezielen, opdat wij zo mogen staan in het leven van alledag: kwetsbaar en krachtig, broos en bezielend.

Otto J. Ruff 31

32

Portret

Femke Akerboom • studente Duitse taal- en letterkunde en educatief medewerker museum Mark 12 in Aalten • lid van een voorbedegroep en club lectoren in de Augustanakerk in Amsterdam • lid van de lutherse synode, redactielid van het blad ELK kwartaal, bestuurslid van de lutherse jeugdorganisatie Welja en jeugdcontactpersoon voor de Lutherse Wereldfederatie voor Nederland.

‘Mijn moeder is luthers predikant, mijn vader rooms-katholiek theoloog, zo ben ik in het kerkenwerk gerold. Ik vind het belangrijk dat specifiek-lutherse dingen waarmee ik opgegroeid ben, waar ik me prettig bij voel en die een bijdrage leveren aan een tolerantere maatschappij, blijven bestaan. Lutheranen maken nu deel uit van een groter geheel, maar dat hoeft niet te betekenen dat de goede dingen van onze kleine kerk zomaar verdwijnen. De lutherse kerk was een ‘ons-kent-ons’-kerk: we hadden contacten door het hele land. Omdat we als lutherse kerk zo klein waren ontwikkelden we een bepaalde tolerantie voor minderheidsgroepen. Al sinds de jaren twintig van de vorige eeuw kennen we bijvoorbeeld vrouwen in het ambt en al veel eerder dan bij de overheid konden homoseksuelen bij ons trouwen. Iedereen is welkom, je wordt niet raar aangekeken. Het is altijd gezellig als je een lutherse kerk binnenkomt, ook als je een vreemde bent. Zeker binnen de kerk moet je heel erg openstaan voor alles en iedereen. Ik hoop dat de Protestantse Kerk in Nederland de deur openzet voor interreligieuze contacten. Kerken moeten zich bezighouden met de problematiek van jodendom en islam die zo’n grote rol speelt in de maatschappij. Ik vind dat de kerk invloed moet houden in de maatschappij. Natuurlijk hoeft de kerk niet opgedrongen te worden, maar nu dúrft de kerk niet meer door de ontkerkelijking. De kerk kan wel een rol spelen in de interreligieuze dialoog, maar ze voelt zich daar niet voldoende toe geroepen. Dan hebben mensen ook een legitieme reden om de kerk te negeren. Als de kerk niet maatschappelijk betrokken is, houdt het op.’ 33

Midrasj

Worden wie je al bent Jakob, op de vlucht voor zijn broer Ezau, slaapt in de open lucht en krijgt een droom: ‘Hij zag een ladder die op de aarde stond en helemaal tot de hemel reikte, en daarlangs zag hij Gods engelen omhoog gaan en afdalen’ (Genesis 28:12). Waarom blijven die engelen toch steeds opstijgen en neerdalen? Het is de verrassing die hen gaande houdt! Want wat zij daar beneden zien liggen is de gestalte van een bange vluchteling. En zodra ze weer boven zijn, zien ze daar, ingegraveerd in de troon der heerlijkheid, het stralende beeld van Jakob, zoals hij gezien wordt door God. Vol verbazing vergelijken de engelen die twee beelden: is dit één en dezelfde mens? Ze dalen weer af: is die verschoppeling de koningszoon, geschapen naar het beeld van de Koning zelf? En ze klimmen weer omhoog: is dat beeld in de troon van God het beeld van die uitgeputte vluchteling, die daar ligt te slapen op het veld? Jawel, hij is het. Eén en dezelfde: de verschoppeling Jakob, op weg naar zijn bestemming, op weg om uiteindelijk gelijk te worden aan het beeld, dat in de hemel van hem bewaard wordt. 34

Detail wandschilderingen Ruud Bartlema, ‘De Jacobsladder’

35

Lied Today I awake* Today I awake and God is before me. At night, as I dreamt, he summoned the day; for God never sleeps but patterns the morning with slithers of gold or glory in grey.

Today I affirm the Spirit within me at worship and work, in struggle and rest. The Spirit inspires all life which is changing from fearing to faith, from broken to blest.

Today I arise and Christ is beside me. He walked through the dark to scatter new light. Yes, Christ is alive, and beckons his people to hope and to heal, resist and invite.

Today I enjoy the Trinity round me, above and beneath, before and behind; the Maker, the Son, the Spirit together they called me to life and call me their friend. Iona-lied Tekst: John L. Bell en Graham Maule Muziek: John L. Bell

36

* de Nederlandse vertaling van dit lied is te vinden op pagina 59

Roeli Willekes, ‘Licht’ 37

Leven uit de 38

Overdenking

Leven uit de Bron Soms ga je als door een woestijn: niets dan heet zand en door alle voorraden heen; dorstig verlangen naar oases van nieuwe kracht. Er is een opmerkelijke uitspraak van Jezus: ‘Laat wie dorst heeft bij mij komen en drinken! Rivieren van levend water zullen stromen uit het hart van wie in mij gelooft.’ (Johannes 7:37) Het wordt tijd dat we terugkeren naar deze Bron. Water, dat is: kracht, leven, geest. Jezus heeft zich laten volstromen door Gods Geest. Nu doet hij die Geest in ons ontspringen. Niet twee stromen, maar één doorgaande beweging: naar binnen en weer naar buiten. De eigen dorst wordt gelest en je wordt tot een bron voor je omgeving: er gaat iets van je uit!

Bron

Als een boom aan het water die zijn levenssappen opzuigt en rijk draagt, zo is de mens die zich voedt met Gods woorden en de vrucht van de Geest voortbrengt. Bezieling is: de Bron terugvinden en zo een bron van leven wórden. Wout van Laar

39

40

Gerrit Elings, ‘De Emmaüsgangers'

Gedicht

De Emmaüsgangers U bent met ons de lange weg gegaan en toen U sprak, begon ons hart te branden. U brak het brood. Wij keken naar Uw handen en zagen ’t stempel van het lijden daarin staan. U leerde ons de Schriften te verstaan; de haven van ons hart was aan ’t verzanden, maar ’t schip van ons geloof kon er weer landen toen Gij Uw stroom van liefde erdoor liet gaan. Wij smeekten U: ‘Heer, ga niet van ons heen, blijf bij ons, want de nacht is reeds gedaald, wij hebben U nog honderduit te vragen!’ Toen, plotseling, liet U ons weer alleen. Maar ’t licht dat in ons duister had gestraald, hebben wij heel ons leven meegedragen. Nel Benschop (†)

41

Anke Bras-van Oord, ‘Zonder titel’ 42

Gebed

O Geest, vuur uit de hemel, O Geest, vuur uit de hemel, inslaande vlam, vleugelslag van vuur Raak ons raak ons aan dat wij tot leven komen en opstaan dat wij een huis bouwen warm van liefde een dak hoog genoeg om U tegemoet te komen en velen onderdak te bieden dat ons gebed oprijst in vele talen om U te loven levende vlam van liefde. Kick Bras 43

44

Portret

Jan H. van Bemmel • hoogleraar medische informatica aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en oud–rector–magnificus • ouderling–voorzitter van de algemene kerkenraad van de hervormde gemeente te Maarssen en secundus–lid van de classis Maarssen • voorzitter van het curatorium van de Stichting Leerstoelen Reformatorische Wijsbegeerte.

‘Het geheim van veel doen is je tijd goed indelen. Lummel niet teveel – geen seconde in je leven komt terug. Daarnaast moet je regelmatig afstand nemen. Daarom vind ik de weekends zo waardevol. Ga naar een kerkdienst, en bezoek doordeweeks bijvoorbeeld kringwerk. Doe andere zaken dan je werk – dat staat er niet los van, maar het inspireert. Elk mens vraagt zich af: wat kan ik betekenen voor andere mensen? De beroepskeuze heeft daar alles mee te maken. Een mensenleven is geen asfaltweg; het is een weg vol kuilen en butsen. Soms ontbreken stukken weg. Wat me op de been houdt is dat de persoon van Jezus Christus de Gids is voor het leven van alledag. Dat Jezus niet alleen voor het leven in de kerk, maar van alles de zin is, is een ontdekking van jewelste. Hij was er al bij de schepping en is er nog steeds, niet alleen in de kerk, maar in de hele wereld. Hij heeft alles in zijn hand. Dan zijn er nog steeds vragen – ze buitelen over elkaar heen, maar dit te mogen geloven neemt de spanning weg. De Bijbel gaat uit van de eenheid van het leven. Als je daardoor bezield wordt, is dat schitterend. Dan draag je het ook uit aan anderen, zoals collega’s, als het zo eens uitkomt. Ik heb op mijn internationale reizen de mooiste gesprekken in vliegtuigen en aan diners. Natuurlijk word ik ook voor mijn werk in de kerk en de wetenschap gemotiveerd als het leuk gaat en interes45

Liturgische bloemstukken voor Pinksteren

Psalm 119:175 in De Nieuwe Bijbelvertaling

46

Moge mijn ziel leven en u loven, mogen uw voorschriften mijn hulp zijn.

Lied

O Saint Esprit, viens sur nous O Saint Esprit, viens sur nous. Comble nous de tes faveurs. Lied uit Kameroen

Nederlandse vertaling: Heilige Geest, kom tot ons. Stort uw gaven over ons uit 47

48

Patchwork Toos van der Gaarden

Overdenking Neigt uw oor en komt tot Mij; hoort, opdat uw ziel leve (Jesaja 55:3a) Bezield leven. Dat mijn leven een ziel heeft, een bron. Iets waar ik uit en voor kan leven. Mijn ziel is mijn allereigenste zelf, mijn allerdiepste ik. Toch heb ik mijn ziel niet van mijzelf. Maar van God. God gaf mij mijn ziel. Hij geeft er ook inhoud aan. Dat ik niet zomaar leef, voor mezelf, voor wat ik leuk vind. Maar dat ik, op mijn allereigenste wijze, leef voor Hem en voor Zijn doel met mij. Daarvoor is nodig, dat ik dicht bij Hem blijf. Dat ik steeds opnieuw naar Hem toe ga. Luister naar Zijn stem. Hoor naar Zijn woord. Daar mijn leven op afstem. Dan begint het. Dan zal mijn ziel leven. Dan leeft God door mij heen. Dan ontvang ik – hoe mijn leven ook gaat – een bezield leven. Hilde Graafland 49

Beter een arme die wandelt in zijn gaafheid,dan een die verkeerd van lippen is en bovendien een domkop. Ook is zonder kennis bezieling niet goed,en wie met zijn voeten te haastig is zondigt licht. 50

Spreuken 19:1-2 in de Naardense bijbelvertaling

Gedicht

De Geest ademt Al degenen met ogen om te zien, mannen en vrouwen met oren om te horen zijn op het spoor van een opkomende dageraad; een reden om door te gaan. Klein lijken ze, deze tekens van de dageraad, absurd, misschien. Al degenen met ogen om te zien mannen en vrouwen met oren om te horen ontdekken in de nacht een bijzondere lichtschittering; zij doorzien de reden om door te gaan. Dom Helder Camara

Marianne Driessen, ‘De warmte van Rozerood’ 51

52

Portret

Piet de Jong • predikant van de hervormde gemeente (PKN) Delfshaven; de gemeente van de Oude of Pelgrimvaderskerk.

‘Ik ben de gewone dominee – een jongere collega, Hans van Dolder, is missionair predikant. Hij is met zijn team verantwoordelijk voor het inloophuis in de wijk Spangen, de alpha- en bètacursus, de contacten met de moskee en het opzetten van een nieuwe gemeente in die wijk. Ik geef leiding aan de gemeente hier en moet zorgen voor de balans. Toen ik hier kwam moesten er knopen doorgehakt worden. De sleutel lag in de beslissing om te stoppen met overleven, en samen te proberen een missionaire gemeente te zijn. Het is opgeleefd met jonge mensen – oudere mensen vinden dit een wonder van God en ook ikzelf durfde hier niet mee te rekenen. Het is leuk en spannend om mensen in deze gemeente te bedienen en open en gastvrij te zijn naar buiten. Dat heeft te maken met onze identiteit: veel Bijbel en het hart van de Bijbel. Het gaat hier om Jezus en de Heilige Geest die hij gezonden heeft. Hier wordt de Schrift gelezen en zo uitgelegd dat het mensen raakt of verandert. Ik ben dominee op een menselijke manier. Ik doe mijn werk vanuit het ambt dat ik draag, vanuit de roeping die ik heb en daar geneer ik me niet voor. Maar ik zet het niet in – ik ben gewoon mens onder de mensen. Wij hoeven niet te scoren – dat moet de Heilige Geest zelf doen. Het gaat altijd om de Geest van Jezus Christus, niet om een kick of een bepaalde ervaring. De Geest is geen vage kracht die door je heen stroomt. Wat je voelt, mag allemaal, en als je ervan opknapt, is dat mooi meegenomen. Maar de Heilige Geest doet nog iets anders: hij zet van binnen je hele hart om, waardoor misschien niet alle wonden genezen, maar waardoor je wel hoop hebt.’ 53

Suggesties

Benedictus gaat er in zijn kloosterregel van uit dat een klooster nooit zonder gasten zal zijn. “Alle gasten moeten opgenomen worden als Christus zelf, want hij zal zeggen: ‘Ik was een vreemdeling en u hebt mij opgenomen’.” De wijze waarop de opname van gasten plaatsvindt dient gekenmerkt te worden door menselijkheid, hartelijkheid en deemoed – en wel los van sympathie, gevoel of status. In het leven van alledag krijgen we genoeg kansen hierin te oefenen. Een telefoongesprek aannemen is een kans om een gast te ontvangen. Maar in de praktijk ervaren we de beller eerder als een storende indringer. Als de telefoon gaat, wacht dan even met opnemen, en wel om je innerlijke houding een beetje te veranderen: van irritatie naar gastvrijheid. Om me daarbij te helpen spreek ik vaak een kleine mentale ‘zegenbede’ over nog onbekende gast uit: Benedicamus Domino – want het kán de Heer zijn. Mijn verandering van houding, hoe bescheiden die ook gelukt is, zal aan de andere kant van de lijn een klein beetje gevoeld worden. De conversatie zal er een iets andere toon en inhoud van krijgen. Wil Derkse

54

beeld ‘Pax’ voor de Slangenburgabdij in Doetinchem

55

Materiaal voor verdieping*

56

Boeken Bijbelse verhalen als spiegel van de ziel, I, II en III* Auteur: Bert L. van der Woude. Elk boekje biedt een selectie van bijbelverhalen die helpen in de zoektocht naar God en naar onszelf. Beeldende kunst en gespreksvragen helpen bij het eigen-maken van deze verhalen. Uitgave Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland, Utrecht. Prijs € 9,50.

22 kaarten met reproducties van Bartlema’s schilderijen, bedoeld voor meditatie. Prijs € 8,75. Tel. (030) 293 68 07 of e-mail [email protected]

Wegen van gebed* Auteurs: Paula van Cuilenburg, Nynke Dijkstra, Berry Haverkamp en Jan Minderhoud. Een werkmap die gemeenteleden helpt om verder te komen op hun weg van gebed. Bevat 19 modules die ingaan op onderwerpen als persoonlijk gebed, bidden met kinderen en jongeren en bidden in het pastoraat. Uitgave Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland in samenwerking met het Evangelisch Werkverband. Utrecht 2003. Prijs: € 8,95.

Brochures Geloof in uitvoering – projecten 2005 Een overzicht van alle missionaire en diaconale projecten in binnen- en buitenland waarbij Kerkinactie betrokken is. Uitgave Kerkinactie. Gratis. Tel. (030) 880 14 56 of e-mail [email protected]

RE: visie Ondertitel: het geheim van succesvol missionair jeugdwerk vanuit de kerk. Auteur: Sabine van der Heijden. Uitgave Kok Kampen, 2003. Prijs € 14,95.

Helpen onder protest Een handreiking voor kerkelijke, materiële hulpverlening. Bevat o.a. praktische tips om 'stille armoede' te signaleren. Uitgave Kerkinactie en de werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA. Prijs € 5,- incl. porto.

God tegenkomen? Zeven denkers over God en God anders? Een nieuwe generatie denkers over God Uitgaven bij het tijdschrift toer, ‘impulsen voor inspirerend kerk-zijn’. Openhartige autobiografische verhalen van min of meer bekende mensen over hoe hun denken over God uitwerkt in de praktijk van geloven. Voor persoonlijke bezinning of gesprekskringen. Uitgave Boekencentrum Zoetermeer, 2003 en 2004. Prijs € 4,95 resp. € 5,50. Tel. (079) 362 82 82 of e-mail [email protected]

Wie zeggen ze dat Ik ben – Jezus Christus in de dialoog Brochure die christenen helpt op een duidelijke manier over Jezus Christus te spreken in gesprekken met andersgelovigen. Uitgave Raad van Kerken in Nederland. Prijs € 3,25 excl. porto. Tel. (033) 463 38 44 of email [email protected]; ook te downloaden als pdf-bestand van www.raadvankerken.nl

Wijsheid in kleur Brochure over de mystieke betekenissen van het Hebreeuwse alfabet, zoals Ruud Bartlema dat geschilderd heeft. Uitgave Protestantse Kerk in Nederland en Docete. Prijs € 10,95 excl. porto Onder dezelfde titel is beschikbaar een CD-box met

Overtuigd tolerant Een bijdrage aan de bezinning over tolerantie, met name vanuit levensbeschouwelijk en religieus perspectief. Uitgave Raad van Kerken in Nederland. Prijs €4,- excl. porto. Tel. (033) 463 38 44 of e-mail [email protected]

Tijdschriften toer, april 2004, nr 2, en december 2004, nr. 6, thema: Kunst in de kerk Deze nummers van toer, ‘impulsen voor inspirerend kerk-zijn’, presenteren plaatselijke gemeenten die moderne kunst een plek gaven in hun kerk(gebouw). Uitgave Boekencentrum Zoetermeer. Prijs (los nummer) € 5,50 incl. porto. Tel. (079) 362 82 82 of e-mail [email protected] Vandaar Het tijdschrift voor missionair en diaconaal werk in binnen- en buitenland waar de Protestantse Kerk in Nederland bij betrokken is. Uitgave Kerkinactie. Abonnement € 7,50 per jaar, 10 nummers. Tel. (030) 880 17 25 of e-mail [email protected] Kerk & Israël Onderweg Kwartaalblad over de onopgeefbare verbondenheid van de christelijke gemeente met het Joodse volk. Abonnement € 5,95, groepsabonnement € 2,90 per jaar. Uitgave Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland. Tel. (030) 880 17 25 of e-mail [email protected] Digitale nieuwsbrieven Gebedsbrief Wereld en gebed Maandelijkse gebedsintenties voor partners en projecten van Kerkinactie in binnen- en buitenland. Abonneren via Kerkinactie, tel. (030) 880 14 56 of e-mail [email protected] e-Zine Maandelijkse nieuwsbrief van de stichting Leve de Kerk met bruikbare ideeën voor het kerk-zijn en informatie over de beweging rond een ‘open kerk’. Abonneren via de website www.idee-en-kerk.nl

Dvd Een document voor nu en later* Documentaire over 12 december 2003, de dag waarop drie kerken zich verenigden tot Protestantse Kerk in Nederland. Uitgave Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland. Prijs € 17,50. Cursussen Aangenaam kennismaken – Cursistenmap* Auteurs: Ingrid de Zwart en Henk Colijn. Deze map maakt het mogelijk thema’s te bespreken met mensen die belangstelling hebben voor het christelijk geloof en graag meer willen weten over leven en geloven van de gemeente. Uitgave Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland. Utrecht 2002. Prijs € 8,95. Op zoek naar het geheim* Geloofscursus voor mensen die kennis willen maken met het christelijk geloof. Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland. Utrecht 2002. Prijs: € 2,50. Alphacursus Vrijblijvende kennismakingscursus over het christelijk geloof, die tien avonden en een weekend duurt. Centraal staat het boek ‘Een kwestie van leven’ van Nicky Gumbel. De cursus is gratis; prijs boek € 10,20. Meer informatie op www.alpha-cursus.nl Websites www.idee-en-kerk.nl www.jeugdkerken.nl www.kerkinactie.nl www.bijbelencultuur.nl www.biblija.net

* Uitgaven van de Dienstenorganisatie PKN zijn te bestellen bij: tel. (030) 880 17 24 of e-mail: [email protected]

57

Verantwoording en bronnen Het copyright van de teksten en beelden in dit boekje berust bij de schrijvers c.q. makers, tenzij anders vermeld. De bijbelteksten op pagina 6, 19 en 50 werden met toestemming van uitgeverij Skandalon overgenomen uit de Naardense Bijbel, © 2004 Pieter Oussoren De bijbeltekst op pagina 49 is afkomstig uit de NBG-vertaling 1951. De bijbelteksten op pagina 4, 15, 34, 39 en 46 zijn ontleend aan De Nieuwe Bijbelvertaling © NBG 2004.

58

4. ‘Bezieling’, Kea Eschbach-Leuvenink, acryl op doek, 100 x 120 cm, 2001 5. Uit: Liedboek voor de Kerken, lied 247. Uitgave Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied, Den Haag 1973 6. ‘De zeven scheppingsdagen’ (de vijfde scheppingsdag), Hannelieke van de Beek, hout, lood, vezels, fotografie, borduursel, acryl, 220 x 17 x 4 cm 7. Heleen Zorgdrager, 2005, predikant te Leersum 8. Anne Vlieger, naar een uitspraak van J.M. de Jong in ‘Geloof en natuurwetenschap’, deel II. Uit: ‘In de Waagschaal’, jaargang 33 nr. 5, april 2004 9. ‘Kom oerein’ (Fries voor ‘Sta op’), Henk Pietersma, acryl op paneel, 24 x 30 cm, 2005 10. ‘Feest. De kerk als feest, een levende kerk’, Kea Eschbach-Leuvenink, acryl op doek, 100 x 120 cm, 2003 11. Nynke Dijkstra-Algra, 2005 12. Foto Rick Keus, 2005 14. Foto Gerald Hoekstra, van http://jns.pghouten.nl, februari 2005 15. Matt Redman, van cd Face Down, © Survivor Records, Eastbourne, East Sussex

16. Foto Rick Keus, 2005 17. Jan Offringa, 2005, predikant te Kesteren 18. Gebed aangeboden aan alle lidkerken van de Raad van Kerken in Nederland, t.g.v. de protestantse kerkdag op 12 juni 2004. © Raad van Kerken, juli 2004 19. ‘Zonder titel’, Alice Scholte, acryl op linnen, 100 x 100 cm, 2004 20. ‘Intimiteit’, Ton Frenken, acryl en olie op doek, twee delen, 180 x 120 cm, 1999 21. Uit: Ida Gerhardt, Verzamelde gedichten. © Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam 1985 22. Foto Rick Keus, 2005 24. Tekst Sytze de Vries, melodie Wim Ruessink; lied geschreven t.g.v. de kerkvereniging van de Protestantse Kerk in Nederland, 2004 26. ‘Familie I’, Tilleke Schwarz, oude knopen op textiel, ca. 120 x 80 x 1 cm, 1995 27. Corrie van Egmond, 2005, pastoraal werker remonstrantse gemeente te Utrecht 28. 'Stad in vol licht', Ton Schulten, zeefdruk, 70 x 107 cm, 1995 29. Paula van Cuilenburg, 2005, auteur van ‘Stil en aandachtig’, Boekencentrum, Zoetermeer, 2004 30. ‘Wachten op de vangst’, Tom Waterreus, grenenhout, vurenhout en verf, 41 x 33 x 5 cm, 2004. Foto K. Berghauser Pont 31. Otto J. Ruff, predikant te Haarlem, 2005 32. Foto Rick Keus, 2005 34. Midrasj uit Bereshit Rabbah 68,12 34. en 35. ‘De Jacobsladder´, Ruud Bartlema, wandschilderingen Andreaskapel verzorgingshuis Nijenstede, Amersfoort 2004. Foto’s Koos van Noppen, 2005

Vertaling lied pagina 15

36. Uit: Liederen & gebeden uit Iona & Glasgow, samengesteld door Gerke van Hiele en Teun Kruijswijk Jansen, © Gooi en Sticht, Kampen 2003 37. ‘Licht’, Roeli Willekes, aquarel, 31 x 21 cm, 2005 38. Foto Roos van der Sanden, 2004 39. Wout van Laar, algemeen secretaris Nederlandse Zendingsraad, 2005 40. ‘De Emmaüsgangers’, Gerrit Elings, olieverf op doek, 46 x 61 cm, 1988 41. Uit: Nel Benschop, De stem uit de wolk, verzamelde gedichten. © Kok Kampen 1997 42. ‘Zonder titel’, Anke Bras-van Oord, acryl op papier 40 x 50 cm, 2005 43. Kick Bras, predikant te Hilversum, 2005 44. Foto Rick Keus, 2005 46. ‘Feest van Pinksteren en de federatie’, werkgroep liturgisch bloemschikken protestantse gemeente i.w. te Dieren, 2004 47. Melodie en tekst Bayiga Bayiga, Kameroen. Uit: Thuma Mina - Internationales Ökumenisches Liederbuch. © Strube Verlag GmBH, München und Basileia-Verlag, Basel, 1995. 48/49. Patchwork Toos van der Gaarden, 46 x 46 cm en 107 x 25 cm. Foto’s Wim van Cappellen, 2005 49. Hilde Graafland, predikant te Rotterdam, 2005 50. ‘De warmte van Rozerood’, Marianne Driessen, nat-in-nat-schilderij op aquarelpapier, 42 x 29,5 cm, 2005 51. Uit: Bron van leven – teksten en gebeden uit de oecumene, uitgave MDO Utrecht 52. Foto Rick Keus, 2005 54. Wil Derkse, 2005, auteur van ‘Een levensregel voor beginners - Benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijkse leven’. © Lannoo Tielt 2000 55. ‘Pax’, Henri Boelaars, foto Studio Joop van Reeken

Laat aanbidding de brandstof zijn voor de vlam van de zending We gaan met een passie voor Uw Naam We gaan, want U te prijzen gaat ons aan Zend ons uit… Laat aanbidding het hart zijn van het doel van de zending Zodat iedere natie uw roem en glorie ziet Zodat iedere stam en elke tong U prijst. Zend ons uit… U zou door iedere klank geprezen moeten worden, Jezus U zou de vreugde van ieders hart moeten zijn Maar totdat de volheid van Uw Koninkrijk komt Totdat dat uiteindelijke licht gaat stralen Zend ons uit… Iedere stam, iedere klank Ieder schepsel in de hemel en op aarde, Ieder hart, iedere ziel Zal Uw Naam lofzingen Iedere noot, iedere snaar Iedere melodie zal alleen voor U zijn Iedere harmonie die stroomt uit alle klanken Zal Uw Naam prijzen…(herhaling). Vertaling: Nynke Dijkstra Vertaling lied pagina 37 Vandaag, ’t is nog vroeg, en daar is God voor mij uit, die, ’s nachts toen ik sliep, de morgen ontbood. God sluimert noch slaapt, maar schildert de morgen in lichttinten grijs of goud, geel en rood.

Vandaag zeg ik ‘ja’, beaam ik de Geest in mij, in werk en gebed, in vrede en strijd. De Geest woelt en wiegt, beweegt alle leven: wie bang was, gelooft; de slaaf wordt bevrijd.

Vandaag sta ik op, en Christus is hier naast mij. Door duister ging Hij, en licht strooit Hij rond. Ja, waarlijk Hij leeft, verlokt ons tot volgen, tot hoop die geneest, aansteek’lijk verbond.

Vandaag ben ik blij omgeven te zijn door God, de grond en de lucht, mijn honger, mijn brood. De Schepper, de Zoon, de Geest, drie tezamen, zij noemden mij kind en nu bondgenoot.

Nederlandse tekst: Andries Govaart

59

Colofon ‘Bezield!’ is een uitgave van de Protestantse Kerk in Nederland en is mede mogelijk gemaakt door Kerkinactie. Redactie: Janet van Dijk Nynke Dijkstra-Algra Marja Meerburg Samenstelling, interviews, eindredactie en productiebegeleiding: Anja de Zeeuw, Gouda Vormgeving: Oblong, Jet Frenken, Utrecht Druk: Libertas grafische communicatie, Bunnik Nabestellen van deze uitgave bij de afdeling brochureverkoop van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, Tel. (030) 880 17 24, e-mail [email protected] De prijs is € 3,95. Bij bestelling van 10 of meer exemplaren wordt de prijs € 2,95. U betaalt geen verzendkosten. 60