Projectplan BMP aanpak gevaarlijke stoffen in MKBoppervlaktebehandeling

Projectplan BMP aanpak gevaarlijke stoffen in MKBoppervlaktebehandeling 1.

Inleiding en probleemanalyse

Opbouw voorstel Dit projectvoorstel beschrijft de uitdagingen waarvoor de branche van de oppervlaktebehandelende industrie staat voor wat betreft de integrale aanpak van gevaarlijke stoffen. De VOM vertegenwoordigt een kleine 500 oppervlaktebehandelende bedrijven en is aangesloten bij de Koninklijke Metaalunie; een brancheorganisatie met ca. 11.000 aangesloten metaalondernemers. In het kader van de VASt-regeling willen beide organisaties graag werken aan concrete oplossingen voor haar leden. In hoofdstuk 2 worden hiertoe de doelstelling en uitgangspunten voor de aanpak beschreven. De verschillende projectonderdelen staan centraal in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 zet vervolgens de uitvoeringsaspecten van het project op een rij. De hoofdpijndossiers Oppervlaktebehandelende metaalbedrijven worden geconfronteerd met diverse vragen als: welke gevaarlijke stoffen heb ik in huis, welke risico's hebben deze voor mijn personeel en mijn omgeving en hoe kan ik deze risico's minimaliseren? Maar ook spelen er vragen als aan welke verplichtingen moet ik voldoen en hoe moet ik dat realiseren? De ondernemer ervaart steeds terugkomende meetverplichtingen en een wisselende informatie- en registratieplicht. Voor zijn/haar gevoel veranderen de normen continu (bijvoorbeeld de ontwikkeling naar lagere MAC-waarden) en worden er op brancheniveau steeds nieuwe afspraken gemaakt waaraan moet worden voldaan (bijvoorbeeld mja energie). Vervolgens moet het bedrijf actief anticiperen op ontwikkelingen uit de markt/klanten (bijvoorbeeld verbod op toepassing van 6-waardig chroom). Tenslotte wordt de branche geacht een actieve bijdrage te leveren aan de VOSreductie zoals afgesproken in het doelgroepenoverleg Metalectro. In de praktijk vormen deze zaken de zogenaamde hoofdpijndossiers van de ondernemer. Het gevolg is dan ook dat ze zo lang mogelijk in de kast blijven liggen en dat acties alleen maar ad hoc worden opgepakt. De bedrijven hebben van de branche een aantal instrumenten meegekregen, zo is er een online hulpmiddel ontwikkeld om zelf een RIE op te stellen en zijn er brochures over arbo en milieubeheersmaatregelen bij lassen en snijden uitgebracht. Er bestaat echter, met name bij de kleinere bedrijven, behoefte aan een praktisch geïntegreerd document waarin de diverse concrete maatregelen op het gebied van arbo, veiligheid en milieu zijn opgenomen. Waarin naast aandacht voor beheersing van gevaarlijke stoffen ook maatregelen zijn opgenomen in het kader van veiligheid (brand-,

projectplan_vastproject_VOM_v04_zonderbegr_v04.doc Projectvoorstel: BMP aanpak gevaarlijke stoffen in het MKB metaal 1

explosie- en stralingsgevaar). Een document dat wordt gedragen door de overheid: van arbeidsinspectie tot milieuhandhaving. In het project 'BMP-aanpak gevaarlijke stoffen in de MKB-oppervlaktebehandeling' wordt een actieplan opgesteld met concrete activiteiten waarmee de branche haar ondernemers structureel kan ondersteunen met een praktisch instrument (BMP), met een goede kennisinfrastructuur (digitale instrumenten/trainingen en voorlichting) en effectief ketenoverleg.


2.

Doelstelling, doelgroep en projectuitgangspunten

Doelstelling Het project 'BMP-aanpak gevaarlijke stoffen in de MKB-oppervlaktebehandeling' heeft tot doel: Oppervlaktebehandelende bedrijven aan te zetten tot een planmatige en integrale verbetering van de eigen arbo- en milieuprestaties. Centraal in het project staat de vermindering van risico's voor mens en milieu als gevolg van het werken met gevaarlijke stoffen. Hiertoe worden de huidige barrières en behoeftes bij ondernemers in kaart gebracht en instrumenten/methodieken gebundeld, aangepast of nieuw ontwikkeld. In het kader van het project wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn in de keten om te komen tot een verdere reductie van de risico's. Tenslotte wordt gezocht naar de mogelijkheden om te komen tot een integraal commitment van het bevoegd gezag bij de beoordeling. Aan het einde van het project zijn er een 10-tal maatregelprogramma's op maat opgesteld conform de BMP-structuur waarin een pro-actieve en integrale aanpak van gevaarlijke stoffen is geborgd. De bevindingen worden vertaald in een actieplan waarin de vervolgstappen voor branche worden geschreven. In het plan wordt aandacht besteed aan verdere vormgeving van individuele bedrijvenbegeleiding, kennisuitwisseling en ketenoverleg.

Doelgroep Het project is gericht op MKB-metaalbedrijven uit de oppervlaktehandelende sector die worden gerekend tot het zogenaamde BMP-potentieel (ca. 950 bedrijven) en die zich betrokken hebben verklaard aan het BMP-proces door middel van commitmentverklaring. Uitgangspunten voor de aanpak Uitgangspunt is de werkwijze zoals die wordt toegepast in de Meubelindustrie1. Hierbij worden de stappen doorlopen van erkennen, herkennen en terugdringen. Probleem erkenning Bij het erkennen van problemen is het noodzakelijk te weten wat de ervaringen van de ondernemers op dit moment zijn. Welke barrières zijn er voor hen om zaken op te pakken. Is het een kennisvraag, is het een tijdsprobleem etc.? In de probleemaanpak willen wij deze vraag bij de ondernemers zelf inventariseren.

1

succesvolle aanpak uit het nieuwe Arboconvenant Meubelindustrie


Probleemherkenning Op basis van de resultaten uit de inventarisatie wordt een groep van 10 bedrijven gescand op de wijze hoe op dit moment omgegaan wordt met gevaarlijke stoffen. De scan fungeert als een risicoanalyse en heeft als focus: welke beheersmaatregelen getroffen zijn en hoe deze zijn geïntegreerd in de bedrijfsvoering. De scan resulteert in een rapportage met conclusies ten aanzien van: - beleid en doelstellingen - gebruikte methodieken - leemten ten aanzien van weten regelgeving - acties ten behoeve van pro-actieve reductie van gevaarlijke stoffen Terugdringing Op basis van de scans wordt een maatregelprogramma opgesteld in de vorm van een BMP (zie kader) voor terugdringing van de risico's. De maatregelprogramma's vormen een concrete oplossing voor de deelnemende bedrijven en zijn tegelijkertijd voorbeeldmateriaal voor andere bedrijven in de deelsector. In het kader van de terugdringing van risico's worden ook bedrijfsoverstijgende acties geformuleerd. -

bundeling/aanpassing van huidige instrumenten: de instrumentenmix overleg met ketenpartners overleg met integraal bevoegd gezag voorlichting aan de andere bedrijven


De BMP-aanpak Aan de basis van iedere bedrijfsvoering staat een pro-actieve planning van activiteiten. In het recente verleden is voor de milieuzaken van een bedrijf het instrument BMP ontwikkeld. Een plan dat alle beheers- en reductiemaatregelen in kaart brengt voor een periode van vier jaar. Doordat het BMP rekening houdt met de kosteneffectiviteit van de maatregelen en met economische omstandigheden gericht op de continuïteit van het bedrijf heeft het instrument draagvlak bij branche, lidbedrijven en overheid. De exacte inhoud van een BMP is afgestemd op de aard en omvang van een bedrijf en geeft invulling aan onder andere vergunningeisen, meet-, monitor- en rapportageverplichtingen, emissie beperkende maatregelen, management en risicobeheersing conform eisen van ISO, overige weten regelgeving zoals de BRZO. Het huidige BMP heeft nog een milieusignatuur en mist de koppeling met andere documenten als bij voorbeeld VOS-registratie en-reductie of energiebesparing. De systematiek is echter ook geschikt voor het opnemen van maatregelen ten aanzien van veiligheidsrisico's, arbeidsomstandigheden en bijvoorbeeld energiezorg. Door de toegenomen integraliteit wordt het een waardevoller instrument voor ondernemer en bevoegd gezag.


3.

Projectaanpak

Het project bestaat uit 2 sporen: een individueel spoor waarbij voor 10 bedrijven een maatregelprogramma wordt opgesteld en een collectief traject waar generieke oplossingen worden gegenereerd die toepasbaar worden gemaakt voor de metaalondernemers. Iedere fase wordt afgesloten met een actieplan voor vervolg. Alle actieplannen gezamenlijk vormen een actieplan voor de overige jaren. figuur: projectaanpak

individueel spoor

collectief spoor 1. Ondernemers inventarisatie

selectie pilotbedrijven 3. Bedrijven-pilot - informeren BG - inventariseren aspecten (scan) - ontwikkeling maatregelprogr amma/BMP - afstemming BG

2. Inventarisatie stoffen en risico's 4. BG overleg met: - gemeente - arbeidsinspecti e - brandweer - waterschap

5. Keten overleg met leveranciers: - grondstoffen & hulpmiddelen - milieutechnolo gie

6. Instrumenten update inventarisatie en bundeling: - huidige (online) zelfanalyse instrumenten

7. Actieplan

Onderstaand worden de diverse projectonderdelen doorlopen: 1. In kaart brengen van de vraag: de ondernemersinventarisatie Van belang is een beeld te krijgen van de knelpunten waarmee de huidige lidbedrijven in de praktijk kampen. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om specifieke kennistekorten of informatieleemtes of om andere interne of externe barrières die een pro-actieve aanpak van gevaarlijke stoffen in de weg staan. Daartoe worden diepte-interviews gehouden met ca. 12 bedrijven die tot op heden: -

nog niet zijn begonnen met een BMP; tussentijds zijn afgehaakt; een BMP hebben afgerond.

Daarnaast worden bedrijven geïnterviewd die recent door de arbeidsinspectie zijn bezocht en waarbij opmerkingen zijn geplaatst. De inventarisatie betreft mondelinge interviews met directeur/eigenaren en (indien van toepassing) hun KAM


verantwoordelijken. Daarnaast worden de handhavers van bevoegd gezag (milieuinspectie en arbeidsinspectie) bezocht. 2. Inventariseren: welke stoffen en welke risico's De inventarisatie richt zich op de praktische aanpak van de blootstelling(srisico's) van de meest risicovolle stoffen/stoffengroepen. Hierbij gaat het om: stof/stoffengroep - organische oplosmiddelen (in verven, lijmen etc.) - chroom en andere kankerverwekkende metalen en verbindingen - nat werk, metaalbewerkingvloeistoffen en diverse andere irriterende - stoffen (zuren, logen, reinigingsmiddelen) - lasrook

effecten zenuwstelsel (onder andere OPS) kankerverwekkend huideffecten

aandoeningen luchtwegen

In het primaire proces zijn er diverse momenten waarin wordt gewerkt met deze stoffen. Het gaat hierbij om: stap 1 inkoop

stap 2 transport en opslag

stap 3 verwerking

stap 4 ontdoen

De inventarisatie richt zich op de subbranches en bewerkingsprocessen van de bedrijven die gaan deelnemen in de pilotgroep. In de inventarisatie wordt aangegeven welke stoffen gevaarlijk zijn en welke niet. Daarbij worden alle gevaarsaspecten per processtap in beeld gebracht. Het gaat hierbij om aspecten als ontvlambaar, corrosief, schadelijk etc. Per stap worden daarbij de wettelijke vereisten en richtlijnen (conform Wet milieubeheer en Arbo-wet) geïnventariseerd. Daarnaast wordt gekeken welke betrokken partijen in de productketen waarvan de oppervlaktebehandelaar deel uitmaakt welke rol spelen in informatie- en kennisverspreiding over de stoffen. 3. De pilot: een maatregelprogramma voor 10 bedrijven Op basis van de gegevens uit voorgaande stappen wordt als eerste de pilot gestart. In de pilot worden de bedrijven nader onderzocht op de huidige en toekomstig te nemen maatregelen om het gebruik van de stoffen en de daaraan gekoppelde risico's te verminderen. Daarbij staan zaken als praktische procedures en werkinstructies op het gebied van inkoop en administratie, blootstelling op de werkplek, preventie en afvalscheiding centraal. In overleg met het bevoegd gezag (voor het commitment) wordt een dynamisch maatregelprogramma voor het bedrijf opgesteld. Deze volgt de structuur van een BMP. De geselecteerde maatregelen worden uiteindelijk getoetst op financiële haalbaarheid en praktische toepasbaarheid in de individuele bedrijfssituatie. Het programma wordt samengesteld in overleg tussen bedrijf en uitvoerende overheid.


De pilot vormt een zwaartepunt in het projectvoorstel omdat alleen door een volledige uitvoering van het BMP-traject alle aspecten van de combinatie van de aspecten van gevaarlijke stoffen ten aanzien van mens en milieu boven tafel komen. Met de resultaten uit de pilot wordt het mogelijk om do's en don'ts voor de overige lidbedrijven boven tafel te krijgen. De branche is daarnaast te divers van aard directe toepassing in gevaar. In de begeleiding van het BMP per pilotbedrijf worden directievertegenwoordiger, KAMfunctionaris en een vertegenwoordiger van OR of PVT uitgenodigd. 4, 5. en 6. Integrale beoordeling, ketenoverleg en kennisinstrumenten (4.) N aar een integrale acceptatie: overleg met het bevoegd gezag Van groot belang voor de acceptatie door de bedrijven van de diverse maatregelen is ook hoe het bevoegd gezag (BG) met de rapportage hiervan omgaat. In de praktijk blijkt afstemming lastig en vaak dubbel werk op te leveren. In het deelproject 'overleg BG' nemen de verantwoordelijke partijen voor regelgeving en –handhaving deel. In het overleg worden de tussentijdse resultaten uit de pilot geëvalueerd op haalbaarheid en toepasbaarheid in de praktijk van vergunningverlening en handhaving. Aan tafel zitten daarom vertegenwoordigers van gemeente, waterschap, arbeidsinspectie en brandweer. Resultaat: concept protocol voor integrale beoordeling BMP oppervlaktebehandelende industrie. (5.) Reductie aan de bron aanpakken: ketenoverleg Ketenpartners zoals leveranciers van grond- en hulpstoffen en ver- en bewerkingsapparatuur spelen een belangrijke rol in de informatievoorziening over het werken met gevaarlijke stoffen. Bij hen ligt ook een deel van de sleutel voor de verdere reductie van de hoeveelheden gevaarlijke stoffen en de blootstellingsrisico's. In het project worden de belangrijkste ketenpartners geselecteerd om deel te nemen aan een overleg waarin de vraag centraal staat: hoe kan informatie verstrekking eenduidiger, uniformer en leiden tot een beter gebruik bij de oppervlaktebehandelaar? Resultaat: document met aanbevelingen voor bedrijven om overleg met ketenpartners in te steken. (6.) De bomen en het bos: de instrumenten-update Er zijn in de loop van de tijd diverse (digitale) hulpmiddelen, kennissystemen en toolkits ontwikkeld voor ondernemers om de risico's van gevaarlijke stoffen in beeld te brengen. Voorbeelden zijn onder andere de website stoffenmanager en de cd-rom stoffenmanagement. Daarnaast zijn er diverse RIE-zelfevaluaties ontwikkeld. In dit onderdeel van het project inventariseren wij de diverse methoden en technieken en selecteren wij voor de oppervlaktebehandelaars de meest toepasbare. Hieruit komen De projectonderdelen 4, 5 en 6 zijn continu gelinkt aan de vorderingen in de pilot. Bevindingen bij de 10 voorbeeld bedrijven worden teruggekoppeld in de diverse werkgroepen en conclusies en suggesties worden op hun beurt weer uitgetest in de bedrijfsvoering. Centraal staat uiteindelijk een concreet maatregelprogramma waarin de technische en economische bewezen is en de optimale inzet van ketenpartners is geïntegreerd.


ook suggesties voor optimalisering. Deze aanbevelingen dienen als basis voor het actieplan.

7. Verder richting toekomst: het Actieplan Uit de verschillende deelstappen resulteren concrete documenten. Deze beschrijven de diverse uitkomsten van de betreffende projectstap en formuleren concrete actiepunten van de branche voor de toekomst. Afhankelijk van de projectuitkomsten wordt hierop voortbeduurd. Aan het einde van het project vormen de notities gezamenlijk het actieplan. Afhankelijk van de uitkomsten uit project kunnen hieruit diverse acties resulteren: verbreding van de resultaten naar overige VOM-bedrijven: bijvoorbeeld clustergewijze vervolgvoorlichting van ondernemers (zie kader) nadere uitwerking of ontwikkeling op basis van de projectresultaten: bijvoorbeeld een pilot project bij x-tal bedrijven voor de invoering van innova tieve maatregelen ten behoeve van reductie gevaarlijke stoffen borging van de resultaten in de kennisinfrastructuur, danwel versterking van de infrastructuur, bijvoorbeeld: ontwikkeling (internet) database met maatregelen voor deelmarkten, ontwikkeling nieuwe cursusprogramma's en curriculums, structureel ketenoverleg, inrichten of versterken van kenniscentrum, bijvoorbeeld met vraag-antwoord databank (FAQ-database) Na besluitvorming wordt mogelijk in 2005 voor een of meer van deze projecten een VASt actieplan ingediend. Het actieplan is tevens een 0-meting van de stand van zaken bij de VOM-bedrijven. Na een nader vast te stellen periode (indicatie = 1,5 - 2 jaar) zal een 1-meting worden uitgevoerd door middel van een enquête onder de bedrijven. Het domino-effect: clustergewijze voorlichting De bedrijven die hebben deelgenomen aan de pilot fungeren als ambassadeurs voor een nieuwe groep. Daartoe worden in de laatste fase een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd waarin een volgende 'batch' van bedrijven wordt geworven om een maatregelprogramma op te stellen. De informatie op de bijeenkomst (ondernemers overtuigen ondernemers) wordt ondersteund door informatie op de websites van de Koninklijke Metaalunie en de VOM.

Slaagkans project De verwachte slaagkans van het project is groot. Het concreet werken aan integrale oplossingen voor de hoofdpijn-dossiers arbo en milieu staat hoog op de agenda van de branche. De actieve betrokkenheid van de VOM (daarbij haar volledige achterban van 500 bedrijven vertegenwoordigend) en de Koninklijke Metaalunie garanderen commitment en continuïteit.


In het project zijn praktische toepasbaarheid en eenduidigheid de sleutelwoorden. Het concept van een eenduidig maatregelprogramma dat pas binnen het bestaande BMPstramien heeft dan ook de instemming van alle betrokken projectuitvoerders. Het project is een goede follow-up voor het oude instrument van de branche: "VOM-zorg". Hiermee kunnen bedrijven stofstromen inventariseren en checken of voldaan wordt aan voorschriften uit hoofde van milieu- en arboregelgeving. De laatste versie van dit instrument dateert echter al weer uit oktober 1999 . Naast de meest relevante brancheorganisaties die zich hiermee bezig houden wordt het opleidings- en ontwikkelingsinstituut van de bedrijfstak, de OOM, betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering teneinde een goede borging voor de toekomst te garanderen.


4.

Uitvoeringsaspecten

Projectorganisatie, partners en overlegstructuur Het project is een volledige VOM-activiteit welke wordt opgenomen in het jaarprogramma van de branche. Functionarissen van VOM en Koninklijke Metaalunie zullen actief meewerken om dit project tot een succes te maken. Penvoerder van het project is de VOM. Voor de coördinatie en uitvoering van diverse werkzaamheden zal gebruik worden gemaakt van het bureau BMD Advies Centraal Nederland. Projectleider is dhr drs. J.P. Delleman, senior adviseur. Voor een beschrijving van deze adviesorganisatie wordt verwezen naar de bijlage. Daarnaast zal op onderdelen gebruik worden gemaakt van specifieke veiligheidskundige expertise. Aangezien de branche op dit moment nog in onderhandeling is met een prefered supplier is de naam hiervan nog niet bekend. Wel zijn de kosten van het additionele advies reeds in de projectbegroting opgenomen. Voor het project wordt een begeleidingsgroep ingericht waaraan deelnemen: -

VOM-secretariaat (directie); VOM-bestuur; 2 bedrijven (tevens lid milieu- en energie werkgroep VOM); Koninklijke Metaalunie (milieu- en energiecoördinator & beleidssecretaris arbozaken); BMD Advies.

Desgewenst kan een vertegenwoordiger van SZW aan de groep deelnemen. Het Ministerie van VROM zal worden gevraagd als agendalid van de begeleidingsgroep en wordt daarmee actief geïnformeerd over projectopzet, -voortgang en –resultaten. Nb: - namens de Metaalunie nemen zowel dhr G. Wyfker als dhr D.J. Meijer aan de begeleidingsgroep deel. De expertise van dhr Meijer wordt eveneens ingeschakeld bij de deelsessies en de evaluatie van producten - van de bedrijven nemen zowel de directeur-eigenaar als een vertegenwoordiging van OR of personeelvertegenwoordiging deel, bij voorkeur de voorzitters. Uitvoeringsplanning De globale fasering van het project wordt als volgt ingeschat: 2004 maand nov

dec.

2005 jan-mrt

apr-jun

jul-sep

okt.

toekenning VASt-subsidie ondernemers-inventarisatie stoffen- en risico-inventarisatie pilot 10 bedrijven werkgr BG; keten; instrumenten uitwerking actieplan


Na toekenning wordt in overleg met de verschillende partijen een detailplanning opgesteld.


Bijlage BMD Advies Wie wij zijn BMD Advies is dè partner voor het bedrijfsleven op het gebied van milieu, kwaliteit en arbeidsomstandigheden. Wij ondersteunen meer dan 600 ondernemingen, voornamelijk in het MKB-segment in diverse branches. Het bureau met vestigingen in Haarlem, Elst en Bussum heeft naast milieu- en veiligheidskundigen ook juristen en bedrijfskundigen in dienst. In totaal werken wij met 30 professionals aan de optimalisering van de bedrijfsvoering. Doort onze regionale opzet (landelijk meer dan 10 vestigingen) zijn wij goed bekend met de lokale situatie bij zowel bedrijfsleven als overheid. BMD Advies is onafhankelijk. Daardoor kunnen wij samenwerken met alle gespecialiseerde onderzoeksinstituten. Onze status maakt ook dat wij een neutrale gesprekspartner kunnen zijn voor de overheid. Wat wij doen Onderstaand een overzicht van onze belangrijkste diensen, ingedeeld naar werkveld.

Wet & Regelgeving

Kwaliteit & Zorgsystemen

Duurzaamheid & Innovatie


Wm & Wvo vergunning Gebruiksvergunning Bedrijfsnoodplan VOS-inventarisatie NRB-inventarisatie RIE's Opslag gevaarlijke stoffen Afval- en energiebesparingsonderzoek Bedrijfsmilieu-, afval- en energieplan Begeleiden externe onderzoeken op het gebied van bodem, geluid en afvalwater

Arbo (OHSAS 18001) Veiligheid (VCA) Milieu (ISO 14001) Energiezorg (Novem systematiek) Kwaliteit (ISO 9001) Training interne audit en normkennis

Duurzame bedrijventerreinen Branchegerichte projecten Klimaat (CO2-reductie) projecten Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) Innovatief ondernemen

Kennis van de metalectro BMD Advies heeft een diepgaande kennis van de (klein)metaal industrie. Zij is in het recente verleden gekozen door de Metaalunie als huisleverancier voor de aangesloten bedrijven. In dit kader zijn voor de sector diverse voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd over het milieuconvenant en trainingen gegeven over het instrument BMP. Daarnaast zijn in het kader van het programma Schoner Produceren meerdere projecten uitgevoerd. Tenslotte kent BMD Advies Centraal Nederland de praktijk van de metaalsector door structurele advisering meer dan 100 metaalbedrijven.


Projectplan BMP aanpak gevaarlijke stoffen in MKBoppervlaktebehandeling

Recommend Documents