Projectbeschrijving De Democratiefabriek 2014 – 2015
Huis van de Jeugd | Zeelandsingel 40, 6845 BH Arnhem | Tel. 026-389 24 24
[email protected] | www.huisvandejeugd.nl 1
Inleiding De Democratiefabriek De Democratiefabriek is een mobiele interactieve tentoonstelling die kinderen en jongeren laat meemaken wat democratie is en inhoudt. In de fabriek wordt gewerkt met vooroordelen, waarden en normen, burgerschap en democratie. Het laat kinderen en tieners zien wat nodig is om samen te leven, het laat voelen wat democratie is, het laat ervaren wat je kan doen aan het vormen van een samenleving waar voor iedereen plaats en ruimte is. Huis van de Jeugd gaat in 2014 en in 2015 met De Democratiefabriek op tournee langs jeugdwerk, gemeentes en scholen.
Doel Het doel van het project is het implementeren van de interactieve tentoonstelling De Democratie-fabriek om bewustwordingsprocessen te realiseren bij 30.000 kinderen en jongeren,
ten aanzien van
democratisch burgerschap vanuit het perspectief van de geschiedenis, ten aanzien van de thema’s: vrede, respect, democratie, vrijheid en diversiteit.
Uitvoerders Uitvoerder van het project De Democratiefabriek is Huis van de Jeugd. Dit samenwerkingsverband bestaat uit Lava, bureau voor jeugdwerk, opvoeding en onderwijs, Steunpunt Scouting Gelderland en In-Spe, organisatie voor jongeren en politiek. Lava heeft de projectleiding. De ontwikkeling en productie van De Democratiefabriek zijn primair in handen van Stichting Vredeseducatie. De tentoonstelling is gebaseerd op de interactieve methodiek die is ontwikkeld door Stichting Vredeseducatie.
Primaire doelgroepen Kinderen en jongeren van 10 – 14 jaar Jongeren van 14 – 18 jaar Jonge deelnemers aan lokaal jeugd- en jongerenwerk, onderwijs, lokale projecten en festiviteiten.
Secundaire doelgroepen
2
Begeleiders in het jeugd- en jongerenwerk; Leerkrachten; Ouders en andere volwassenen; Beleidsmakers; Volwassen bezoekers vieringen, manifestaties, oorlogs- en verzet musea, lokale projecten en festiviteiten.
Aanleiding & verantwoording De Vrede Express De afgelopen drie jaar heeft Huis van de Jeugd, gecoördineerd door Lava, met De Vrede Express, een 12,5 meter lange trailer met daarin een interactieve tentoonstelling over democratisch burgerschap, door Gelderland getoerd. De tentoonstelling bereikte per jaar zo’n 12.500 bezoekers in 50 plaatsen en sloot nauw aan bij burgerschapsdoelen in het onderwijs en de ambities ten aanzien van maatschappelijke binding en preventie in het jeugd- en jongerenwerk. De Democratiefabriek is een passend vervolg op de Vrede Express en voldoet aan de aanhoudende vraag van jeugdwerk en onderwijs naar een vernieuwend en eigentijds product om aandacht te besteden aan burgerschapsvorming, vrede en diversiteit.
Het Fort van de Democratie werkt De Democratiefabriek is een nadere toepassing van het Fort van de Democratie, educatief centrum over democratie in Utrecht, van Stichting Vredeseducatie. De Democratiefabriek zal naar doelgroep en presentatievorm worden aangepast zodat een innovatief en uitdagend middel ontstaat voor lokale groepen en instellingen die vorm en inhoud willen geven aan hun betrokkenheid bij democratisch burgerschap en maatschappelijke participatie vanuit lokaal perspectief. In 2011 werd een onderzoek uitgevoerd naar de leereffecten onder bezoekers van het Fort van de Democratie1. Dit onderzoek werd uitgevoerd vanuit de Programmagroep Sociale Psychologie van de Universiteit van Amsterdam. Er werd onder andere geconcludeerd dat jongeren na het bezoek aan het Fort van de Democratie meer kennis hadden over democratie. Met name jongens onder de 18 jaar bleken er democratischer ideeën op na te houden en minder radicale opvattingen te hebben. Andere opvallende conclusies waren dat autochtone jongeren minder discrimineren wanneer ze de tentoonstelling hebben doorlopen, en dat meer kennis van democratie samenhangt met positieve opvattingen over democratie en minder discriminatie. Met De Democratiefabriek wordt een vervolg gegeven aan de positieve ontwikkeling die is aangetoond, en daar wil Huis van de Jeugd graag aan bijdragen.
1
Het Fort van de Democratie werkt. Het effect van de interactieve tentoonstelling op kennis en opvattingen over democratisch burgerschap bij jongeren. Door: Drs. Jan Durk Tuinier, Prof. Dr. Bertjan Doosje, Drs. Liesbeth Mann, Dr. Allard R. Feddes, Irene van Ooijen, Geu Visser (2012)
3
Landelijke taakstelling In de afgelopen jaren is hernieuwde aandacht voor de democratische rechtsstaat en democratische omgangsvormen ontstaan, zoals treffend is geanalyseerd in de rapportage van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, die spreekt van de noodzaak van een democratische pedagogisch offensief2. De Democratiefabriek wil een bijdrage leveren aan democratisch burgerschap met het oog op maatschappelijk participatie. Daarbij worden kinderen en jongeren uitgedaagd om zelf onderzoek te doen naar de betekenis van democratisch burgerschap in hun eigen leefwereld. Jongeren ontdekken dat maatschappelijke diversiteit en pluriformiteit in een democratie kunnen floreren omdat minderheden beschermd worden en iedereen zonder onderscheid in gelijke gevallen, gelijk behandeld wordt voor de wet. Dit is het kernthema van De Democratiefabriek.
Burgerschapsdoelen in het onderwijs Sinds 2006 zijn het primair, voortgezet, hoger en praktijkonderwijs in Nederland wettelijk verplicht om een bijdrage te leveren aan actief burgerschap en sociale integratie. Burgerschapsvorming is geen apart vak, maar vormt een onderdeel van het totale lesaanbod. Bij burgerschap zijn vooral houding en vaardigheden van belang, en de school dient als oefenplaats voor democratische principes. Het SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, benoemt als de kern van burgerschapsvorming drie domeinen: democratie, participatie en identiteit3. Door het Ministerie van OCW zijn zogenaamde kerndoelen opgesteld, waaraan het onderwijs moet voldoen. Bovengenoemde domeinen vormen de basis van De Democratiefabriek. De tentoonstelling sluit naadloos aan bij de onderwijsdoelen, en is dan ook een goed middel om invulling te geven aan burgerschapsvorming, in samenwerking met andere spelers in de pedagogische civil society, zoals vrijwilligersorganisaties, gemeente en kerken.
(Kerkelijk) jeugdwerk In de fabriek zien tieners en jongeren wat nodig is om samen te leven, en ervaren ze wat je kan doen om een samenleving te creëren waar voor iedereen plaats en ruimte is. Democratie gaat over fundamentele waarden of levensvragen (vrijheid, diversiteit en solidariteit) die ook in het christelijk geloof belangrijk zijn. De tentoonstelling laat grote thema’s aansluiten bij de belevingswereld van kinderen en jongeren. Er komen grote en politieke thema’s aan bod, maar dan zo gebracht dat bezoekers het kunnen vertalen naar hun eigen ervaringen en gevoelens. De nadruk ligt niet op kennisoverdracht, maar op de onderliggende principes van het leven in een democratie, die ook van toepassing zijn op andere vormen van gemeenschappen of samenleven.
2 3
WRR rapport, Den Haag oktober 2004. Opvoeding Onderwijs en Jeugdbeleid in het algemeen belang. Zie: “Een basis voor burgerschap, een inhoudelijke verkenning voor het funderend onderwijs”(Jeroen Bron SLO, 2006)
4
De tentoonstelling is bovendien een vorm van morele ontwikkeling. Kinderen en jongeren worden voor maatschappelijke en morele dilemma’s gesteld, ze onderzoeken hoe zij daarover denken, ze exploreren wat voor zienswijzen er zijn, leren er constructief over in gesprek te gaan. Begeleiders kunnen in de voorbereiding en verwerking bovendien zelf een specifiek thema of onderdeel kiezen om dieper op in te gaan.
Thematiek & methodiek Thema’s In de tentoonstelling vormen drie hoofdthema’s de rode draad: vrijheid, diversiteit en solidariteit. In de afzonderlijke units zijn deze uitgewerkt in de volgende thema’s:
Identiteit, imago, wat maakt jou tot jou? (gelijkheid, gelijkwaardigheid);
Democratie ontdekken en doen (vrijheid, (on-)gelijkheid, idealen, eerlijkheid, veiligheid);
Jouw mening is van jou (vrijheid van meningsuiting, godsdienst, beledigen, zeggen wat je denkt, (dis-)respect);
Als democratie wordt afgeschaft… (minderheidsgroepen worden buitengesloten, herdenken);
Diversiteit: leven in een wereld van verschillen (iedereen behalve ik, vooroordelen);
Conflicten (belangen, zondebok mechanisme, macht, pesten, verzoenen, afspraken en wetten, praten of vechten);
Ontmoeting en participatie (Meedoen aan de maatschappij, wie zorgt voor jou? Voor wie of wat wil jij wat betekenen?).
Hoe werkt de tentoonstelling? Routekaart, certificaat In De Democratiefabriek werken de deelnemers in tweetallen aan de hand van een routekaart, die fungeert als gids met opdrachten in de fabriek. Tevens kunnen er antwoorden op deze kaart worden genoteerd. Na het bezoek kunnen kinderen en jongeren een twintigtal antwoorden verwerken in een internetapplicatie en een certificaat printen met persoonlijke feedback op de keuzen die in de fabriek werden gemaakt. Op grond van ervaringen weten we dat jongeren het uitermate boeiend vinden om feedback te krijgen op basis van waarden. Ze zijn er nieuwsgierig naar en ze ontdekken dat persoon-
5
lijke opvattingen en waarden een relatie hebben met de democratische waarden waarmee de maatschappij is ingericht.
Educatieve route Een bezoek aan de Democratiefabriek wordt op school of in clubverband voorbereid, het bezoek zelf duurt ongeveer een uur. Na het bezoek volgen idealiter follow-up activiteiten. Onder leiding van een leerkracht of (bege)leider worden persoonlijke ervaringen, ontdekkingen en meningen uitgewisseld. Op die manier wordt de waarden- en normencommunicatie verbreed. Voor docenten, jeugdwerkers en andere opvoeders is een handleiding beschikbaar. Hierin staan doelstellingen, het didactisch kader en tal van verwerkingsmogelijkheden.
Vorm De Democratiefabriek bestaat uit
12 modulen met een verschillende afmetingen (0,6x0,6x2m of
0,6x1,2x2m). In deze metalen en verrijdbare modulen zijn machines, apparaten en instrumenten bevestigd. Met behulp van panelen, luiken, kleppen, kan vrijheid en democratie worden onderzocht en ook gemaakt. De modulen zijn onderling verbonden met buizen, leidingen en koppelingen die de fabriek symboliseren. Zo ontstaat er een interactieve opstelling met tientallen belevingselementen over democratie en burgerschap. Het vervoer kan eenvoudig in een transportbusje met laadklep. De benodigde tentoonstellingsruimte is totaal ong. 150 m2; mogelijk verdeeld over verschillende ruimtes.
Verdiepend aanbod Huis van de Jeugd biedt bij De Democratiefabriek een verdiepend aanbod. Gebaseerd op onze afzonderlijke expertise, met verschillende trainingen, workshops en materiaal of activiteiten ter voorbereiding en verwerking, zodat afnemers zelf een menu kunnen samenstellen. Denk aan een debat, improvisatietheater, anti-polarisatie lespakket, of een workshop, teamtraining en/of ouderavond over pesten of omgaan met conflicten. Daarnaast zijn er ook materialen beschikbaar, zoals leskisten, een spelencircuit over Vrede en De Voordelenkoffer.
6
Doelgroepen Jongeren van 10-14 jaar, 14–18 jaar (en 18+) Huis van de Jeugd richt zich met De Democratiefabriek op de doelgroep 10 – 14 jarigen en 14-18 jarigen. Deze doelgroep is sterk vertegenwoordigd in de achterban en klanten van Scouting Gelderland, Lava en In-Spe, en van samenwerkingspartner Plattelandsjongeren Gelderland. Hiermee richten we ons op vrijwillig en kerkelijk jeugdwerk, basis- en voortgezet onderwijs, maar ook op ROC’s en praktijkonderwijs. Er is tevens de mogelijkheid voor volwassenen om een route op eigen niveau te volgen in de tentoonstelling, zodat De Democratiefabriek ook interessant is voor de (vrijwillige) begeleiders van kinderen en jongeren, leerkrachten en ambtenaren en beleidsmakers op bijvoorbeeld gemeente-niveau.
Gemeenten en lokale netwerken In partnerschap met gemeenten en lokale netwerken willen we met De Democratiefabriek inzetten op sociale cohesie en maatschappelijke participatie. We spelen daarbij in op de regie-verantwoordelijkheid die gemeenten hebben of krijgen op het terrein van jeugdbeleid en bevordering van maatschappelijke participatie. Gemeentes bereiken op lokaal niveau veel mensen en kunnen met De Democratiefabriek een belangrijk signaal afgeven. Rond verkiezingstijd kan het bijvoorbeeld een goed middel zijn om mensen te laten nadenken over het belang van vrede en democratie. Tijdens de looptijd van De Democratiefabriek vindt een aantal verkiezingsmomenten plaats.
Gemeenteraadsverkiezingen: 19 maart 2014
Europees Parlement: 22 mei 2014
Provinciale Staten: 18 maart 2015
Eerste Kamer: 26 mei 2015
Bevrijdingsgemeentes Drie weken per
jaar wordt De Democratiefabriek geplaatst in een bevrijdingsgemeente (Ede,
Wageningen, Rhenen of Renkum). Hiervoor bestaat een overeenkomsten tussen de gemeenten en Stichting Vredeseducatie. Lava doet recht aan die overeenkomst en treedt op als verhuurder naar de bevrijdingsgemeenten.
7
Oorlogs- en verzetsmusea De thematiek van De Democratiefabriek sluit goed aan bij oorlogs- en verzetsmusea en de specifieke geschiedenis van delen van Gelderland. De Democratiefabriek kan een mooie aanvulling zijn op hun reguliere aanbod. Doel is om deze afnemers met name te interesseren voor huur in de vakantieperiodes, met bijvoorbeeld een gereduceerd tarief.
Kwetsbare doelgroepen De Democratiefabriek gaat over belangrijke thema’s als diversiteit, samenleven, identiteit, vooroordelen en discriminatie. Daar wordt in de tentoonstelling op een interactieve manier aandacht aan besteed. Huis van de Jeugd vindt het belangrijk dat de diversiteit waarover we spreken in De Democratiefabriek ook echt beleefd wordt, dat iedereen evenveel kans moet krijgen om de tentoonstelling te bezoeken. Daarvoor is uitwisseling, dialoog en verdieping nodig. Met het verdiepend aanbod van Huis van de Jeugd
willen
we
ook
graag
kwetsbare
doelgroepen
bereiken.
Evaluatie Evaluatie en effectmeting Zoals beschreven bij de verantwoording, is onderzoek gedaan naar de effecten van Het Fort van de Democratie, waarop De Democratiefabriek gebaseerd is. De verwachting is dat dezelfde effecten bereikt worden bij de bezoekers van De Democratiefabriek. Om dit te toetsen wordt er opnieuw onderzoek gedaan vanuit de Universiteit van Amsterdam, met medewerking van Huis van de Jeugd. Daarnaast worden de ervaringen van de afnemers geëvalueerd door een evaluatieformulier, maar ook door het aanleggen van een dossier met ervaringen, reacties media-uitingen, etc. per plaats. Tevens wordt het project intern geanalyseerd en geëvalueerd.
Publiciteit, werving & communicatie Bereik In de jaren 2014 en 2015 wil Huis van de Jeugd met de Democratiefabriek minimaal 100 plaatsen bereiken. Er wordt gestreefd naar standplaatsen van (1 of) 2 weken en er wordt uitgegaan van een gemiddelde bezettingsgraad van 80% van de schoolweken (op basis van ervaringsgegevens uit voorgaande jaren).
8
Optimale bereikgegevens: Weken
40 schoolweken
+12 vakantieweken
Jeugd van 10-14 jaar
15.000
+ 5000
Jeugd van 14-18 jaar
10.000
+ 2500
Volwassenen
2500
+ 800
Vrijwilligers en professionals
1500
+ 500
Prijzen Primair afzetgebied is Gelderland. We werken met een hoog- en een laagseizoen, met bijbehorende prijzen. Verhuur buiten Gelderland is mogelijk, tegen een meerprijs. Binnen Gelderland:
€ 600 per week
Vervoer:
€ 325 per week
Buiten Gelderland:
€ 975 per wek
Vervoer:
€ 375 per week
Vakantie- en bijzondere periodes: korting 50%
Tot slot Wat is de kracht van de reizende Democratiefabriek?
De Democratiefabriek komt naar de mensen toe en is op gemeentelijk niveau een aansprekend middel voor maatschappelijke integratie en participatie;
De interactieve methodiek is een beproefd concept en is een bredere inzet waard;
Universiteit van Amsterdam is positief over de methodiek en leereffecten;
De fabriek geeft lokale groepen een kans om zich te profileren;
Democratie is concreet, dichtbij en je kunt het maken;
De fabriek kan heel goed ingezet worden op manifestaties en themadagen;
Openingstijden naar lokale wens, ook avonden en weekends mogelijk;
Aandacht voor specifieke doelgroepen: ouders, ouderen, nieuwe Nederlanders;
Samenwerkingscombinaties worden verstevigd;
Methodiek en procesevaluaties worden gedeeld met en zijn beschikbaar voor andere instellingen in het werkveld.
9
