2010 Project over Maatschappelijke stages en toegankelijkheid van voorzieningen in stadsdeel Oost
Kan ik binnenkomen?
Harm Puite
Inhoud Samenvatting .................................................................................................................................... 3 1.Projectplan ..................................................................................................................................... 5 2.Doelstelling en resultaat................................................................................................................. 5 3. Wijze van publicatie ..................................................................................................................... 6 4. De opzet van het project ............................................................................................................... 8 5. Resultaten project 2010................................................................................................................. 9 6. Modellen voor vervolgprojecten............................................................................................. 10 7. Draaiboek................................................................................................................................ 11
2
Samenvatting In het project Kan ik binnenkomen? wordt op een objectieve manier vastgesteld of de eerstelijns gezondheidszorgvoorzieningen in de woonservicewijken 1 in Stadsdeel Zeeburg bereikbaar, toegankelijk en bruikbaar zijn voor mensen met een beperking. De normen die daarvoor gebruikt worden zijn ontwikkeld voor de website www.toegankelijkAmsterdam.nl . Het bijzondere zit hem in de manier waarop deze gegevens verzameld worden. Dat is het product van de samenwerking tussen scholieren en vrijwilligers met een handicap. Resultaat van het project zal zijn dat informatie over al de eerstelijnsgezondheidszorg voorzieningen in de buurt aan deze website kan worden toegevoegd. Maar door de bijzondere opzet van het project zullen er veel meer resultaten zijn. De samenwerking van scholieren en ervaringsdeskundige vrijwilligers bij het inventariseren van toegankelijkheid levert nieuwe inzichten en ervaringen op voor beide partijen. Door de gemengde teams die instellingen komen onderzoeken is er ook sprake van een ongewone situatie die mogelijkheden van vernieuwing in zich bergt. Ten slotte levert het project zeer nuttige informatie op voor de gemeente ( stadsdeel) nodig voor het inrichten van woonservicewijken. In het project in schooljaar 2009 / 2010 liepen 19 scholieren van twee verschillende middelbare scholen ( VMBO en VWO) stage. Zij werkten daarbij samen met 8 verschillende ervaringsdeskundigen. Er werden 40 locaties onderzocht inclusief de routes er naar toe vanaf de dichtstbijzijnde halteplaatsen van het openbaar vervoer. Vanaf augustus 2010 staan de gegevens op de website www.toegankelijkAmsterdam.nl. Het project werd door de deelnemers ervaren als een succesvol model. In dit verslag treft u daarom niet alleen een verslag van het project aan maar ook de uitwerking er van als model voor toekomstige projecten.
1
Een woonservicebuuurt is een normale buurt voor iedereen, waar een verhoogd zorgniveau
aanwezig is en waar bewoners , ondanks een grote zorgvraag, kunnen blijven wonen. Dus naast “gewone mensen” wonen er ook ouderen, gehandicapten en andere bewoners die zorg en aandacht nodig hebben. Alle buurtbewoners kunnen gebruik maken van de geboden voorzieningen. De woningen, woonomgeving en voorzieningen worden zo ontworpen dat ouderen en andere zorgbehoevenden zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Het aanwezige dienstenniveau levert een wijk op met hoge woonkwaliteit voor iedereen.
3
Het verslag is als volgt opgebouwd: • • • • •
feitelijk verslag van het project twee stage modellen passend bij twee verschillende project opzetten uitrol naar andere gebieden verbreden van het project de losse onderdelen uit dit project
4
1. Projectplan Mensen met een chronische ziekte of lichamelijke beperking kunnen niet altijd optimaal gebruikmaken van gebouwen en voorzieningen. Het stadsdeel Zeeburg streeft ernaar dat mensen met een meer dan gemiddelde zorgvraag, zoals ouderen, chronisch zieken en mensen met een lichamelijke beperking in toenemende mate zelfstandig (of in klein groepsverband) kunnen blijven wonen. Juist deze mensen zijn extra aangewezen op eerstelijns zorgvoorzieningen en andere voorzieningen in de buurt. Het stadsdeel Zeeburg heeft twee gebieden aangewezen die zich moeten ontwikkelen tot woonservicewijk, één in de Indische Beurt en en één in het Oostelijk Haven Gebied. Zie de kaart hieronder.
Aangepast wonen Zorg Zorg op afroep Dienstverlening / welzijn Cultuur
Voorstel woonservicewijk Voorstel verhoogd aanbod
Bron: implementatieplan " zelfstandig in de wijk", Erna Gaal, stadsdeel Zeeburg
2. Doelstelling en resultaat Om goed zicht te krijgen op de toegankelijkheid heeft Zeeburg Inclusief het project "Kan ik binnenkomen" ontwikkeld. Door middel van inventarisatie en Internetpu-
5
blicatie van toegankelijkheidsinformatie van alle eerstelijns voorzieningen in de genoemde woonservicewijken op het gebied van zorg, welzijn en cultuur wordt het volgende bereikt: • Bewoners krijgen goed zicht op de toegankelijkheid van hun buurt. Hierdoor kunnen zij goed inschatten in hoeverre hun bepaalde voorziening voor hun bereikbaar en/of bruikbaar is. Kennis over toegankelijkheid van voorzieningen verhoogt de bruikbaarheid van de desbetreffende voorziening. De ouderen en/of lichamelijke beperkte buurtbewoner kan zijn eigen vraag en voorkeuren centraal stellen bij de keuze van bijvoorbeeld huisarts of tandarts. • Bestuurders krijgen goed zicht op die lokaties in de openbare ruimte die nog niet voldoen aan de eisen zoals die worden gesteld in het ASVV2004 – CROW (aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen binnen de bebouwde kom) en het Handboek voor Toegankelijkheid. De inventarisatie van de toegankelijkheid in de woonservicewijken kan worden gebruikt voor het MOR 2009 – 2013 en de daaruit voortvloeiende verbeterde toegankelijkheid. • De dienstverleners die werken op de betreffende lokaties krijgen goed zicht op fysieke knelpunten die mensen met een beperking, ouderen of mensen met kinderwagens ervaren als zij gebruikmaken van de diverse voorzieningen. Zeker in tijden waarin de vraag van de klant centraal staat is dit een stimulans voor verbetering van de toegankelijkheid.
3. Wijze van publicatie Als medium voor publicatie is gekozen voor het Internet, vanwege de grote toegankelijkheid hiervan. Alle bestuurders en dienstverleners hebben hier momenteel toegang toe. Ook het grootste deel van de burgers beschikt tegenwoordig over toegang tot het Internet. Zelfs onder ouderen wordt het tegenwoordig gebruikt, terwijl het voor mensen met een lichamelijke beperking het meest gebruikte informatiemedium is. Een bijkomend voordeel is publicatie van deze informatie op het Internet ook gelezen kan worden door mensen in aanpalende stadsdelen, mantelzorgers en bezoekers. De website www.toegankelijkamsterdam.nl lijkt het meest geschikte adres voor publicatie. Hier staat reeds toegankelijkheidsinformatie over Amsterdam. Deze website gebruikt een heldere systematiek en is volledig in haar toegankelijkheidsoordeel (niet alleen aandacht voor lichamelijk gehandicapten, maar ook voor auditief en visueel gehandicapten en mensen met astma). Diverse Nederlandse gemeenten publiceren hun toegankelijkheidsinformatie op websites met de opbouw www.toegankelijkgemeente.nl of www.toegankelijk.gemeente.nl. Al deze websites hanteren dezelfde systematiek qua beoordeling van de lokatie en qua presentatie van de gegevens.
6
Voorbeeld van een registratie:
7
4. De opzet van het project Het project bestaat uit de drie fases: 1 De voorbereiding Er wordt een projectplan, activiteitenplan en begroting opgesteld. Tevens wordt er gezocht naar vrijwilligers voor de dataverzameling. De data wordt verzameld in duo’s: een ervaringsdeskundige en een zogeheten rolmaatje. Een rolmaatje is een lichamelijke gezonde vrijwilliger die kan helpen met het schouwen van de diverse lokaties. De ervaringsdeskundige vrijwilligers worden gezocht in het netwerk van Zeeburg Inclusief en bij de vrijwilligerscentrale, rolmaatjes worden gezocht via de vrijwilligerscentrale en eventueel via scholen. Hierin moet een goede match worden gevonden. Alle geworven vrijwilligers krijgen een training in het zogeheten schouwen van gebouwen en hun omgeving. In deze fase krijgen alle geselecteerde organisaties een brief waarin de schouw wordt aangekondigd en waarin om medewerking wordt gevraagd. 2 De dataverzameling In deze fase gaan de vrijwilligers in duo's op bezoek bij de diverse geselecteerde organisaties voor het uitvoeren van een schouw. De project coördinator controleert of alle ingevoerde gegevens overeenkomen met de op papier verzamelde data.
8
3 De publicatie De verzamelde gegevens worden gezonden aan de ontwikkelaar van de website www.toegankelijkamsterdam.nl voor de publicatie op het Internet. Na publicatie volgt een presentatie van de gegevens aan bestuurders en ambtenaren van het stadsdeel, medewerkers van de betrokken organisaties, vrijwilligers en buurtbewoners.
5. Resultaten project 2010 Instelling
Geschouwd?
Functie
Civic Zeeburg
v
v v
Maatschappelijk werker Dietist Dietist Eerstelijnspsycholoog
v
Apotheker
Cordaan Dieet planet Eerstelijns Psychologenpraktijk Escura Apotheek Zeeburg Flevohuis FysioNovo Fysiotherapie praktijk Fysiotherapie praktijk Sportadvies Fysiotherapie Zeeburg Fysiotherapie Zeeburg Fysiotherapie Zeeburg, Kramatplantsoen Gezondheidscentrum De Koempoelan Gezondheidscentrum Zeeburg Gezondheidscentrum Zeeburg GGZ eerstelijnspraktijk GGZ eerstelijnspraktijk Groen Swart huisartsen Haptotherapiepraktijk Huisartsenpraktijk Huisartsenpraktijk Huisartsenpraktijk De Oostkaap Huisartsenpraktijk Indische Buurt Huisartsenpraktijk Sumatrastraat Huisartsenpraktijk Zeeburg Leger des Heils Logopediepraktijk voor Structurele Ontspanning Logopediepraktijk Zeeburg Mensendieckpraktijk
v v geweigerd
Fysiotherapeut Fysiotherapeut Fysiotherapeut
v v
Fysiotherapeut Fysiotherapeut Fysiotherapeut
v
Huisarts POH
v
Huisarts
geweigerd v
Psychotherapeut Psychotherapeut Huisarts Haptotherapeut Huisarts Huisarts Huisarts
v v
POH POH POH Hoofd thuiszorg Logopedist v
Logopedist
v
Oefentherapeut
9
Zeeburg Molukken apotheek Politie Amsterdam Amstelland Praktijk Vasterling Psychotherapiepraktijk Zwarts & Hylkema Sumatra apotheek Care dent Tandartsengroep Zeeburg Tandartsenpunt Tandartsen praktijd W.A. Hoeffelman Panama Lloydhotel khl Persmuseum Instroomhuis
v
v geweigerd
Apotheker Buurtregisseur Sumatraplantsoenbuurt Psychotherapeut Psychotherapeut
v
Apotheker tandartsen tandartsen
v
tandartsen tandarts
v v v v
culturele instelling culturele instelling culturele instelling culturele instelling daklozenopvang
v betekent geschouwd, leeg vakje betekent niet geschouwd
Hoe het gesteld is met de toegankelijkheid van de eerstelijns gezondheidszorg voorzieningen in de woonservicebuurten in Zeeburg kan nu vastgesteld worden door op de website www.toegankelijkamsterdam.nl deze instellingen op te zoeken. Natuurlijk zijn deze gegevens niet altijd helemaal up to date. Cliënten Belang Amsterdam, dat de site beheert probeert het systeem zodanig uit te breiden dat door feedback van gebruikers de gegevens zo actueel mogelijk blijven. Dat kan via het tabblad op de website: 'Ervaringen' waar bezoekers kunnen laten weten ze over het betreffende gebouw kwijt willen. Bij het schouwen van huisartsenpraktijken; tandartsen en fysiotherapiepraktijkruimtes en gezondheidscentra is bijna altijd alle medewerking geboden bij het schouwen. Het blijkt dat in verschillende gevallen voorzieningen wel aanwezig zijn maar niet gebruiksklaar. Voorbeelden zijn een onderrijdbare balie die niet gebruikt wordt, een MIVA toiltet dat op slot zit of als schoonmaakkast wordt gebruikt.
6. Modellen voor vervolgprojecten Bij de evaluatie van de stage projecten in stadsdeel Westerpark en Zeeburg is vastgesteld dat er twee modellen zijn voor de opzet van een maatschappelijke stage project waarin leerlingen met vrijwilligers uit gehandicapte belangenorganisaties samen toegankelijkheid beoordelen. Het komt er op neer dat je in het ene model met slechts één of twee stagiaires werkt en het project laat doorlopen over het hele schooljaar. Dit is dan het stage aanbod voor de scholen: individuele leerlingen kunnen op een voor de school geschikt moment stage komen lopen en met vrijwilligers samen gebouwen gaat schouwen. In het tweede model bied je een stage mogelijk-heid voor
10
een groep leerlingen tegelijk aan gedurende een periode van maximaal twee weken. We hebben het afgelopen jaar in het project ervaring opgedaan met beide opzetten. In de schouw periode in de maand juni heeft een hele schoolklas tegelijk stage kunnen lopen in het project. Omdat de schoolklas uit niet meer dan veertien leerlingen bestond was dat mogelijk, meestal zullen schoolklassen groter zijn en dan zal de schoolklas in twee of drie groepen moeten worden gesplitst. Er zijn een paar keuzemogelijkheden voor vervolg projecten, gebaseerd op de ervaringen uit Kan ik binnenkomen? •
•
Optie 1: Het kan voor het stadsdeel of voor de gemeente Amsterdam interessant zijn om deze stage in samenwerking met belangenorganisaties gehandicapten of W. M.O.-Advies raden te ontwikkelen voor de scholen in het eigen stadsdeel. Dit zou als extra opbrengst opleveren dat er een relatie wordt opgebouwd tussen belangenorganisatie en scholen in het stadsdeel. Binnen die relatie kunnen dan meer activiteiten worden georganiseerd gericht op de relatie school en omgeving. Het stage lopen van de leerlingen wordt dan veel meer onderdeel van het hele onderwijsprogramma van een school. De school kan zelf ook meer bewust worden van de mate van toegankelijkheid van het eigen gebouw en van het eigen onderwijs. Belangrijke leerdoelen en maatschappelijke doelen die aansluiten bij de doelstellingen van de W. M. O. Door de stage ervaringen en de relatie tussen scholen en Gehandicapten belangen organisatie in het stadsdeel in te bedden in andere onderwijsactiviteiten van de scholen kan de stage een veel groter effect krijgen, voor de school en de omgeving van de school. Optie 2: er is geen directe relatie tussen middelbare scholen in het stadsdeel en de stage -organisatie. De gehandicapten belangenorganisatie en het stadsdeel organiseren samen jaarlijks een stage aanbod dat aan alle middelbare scholen in Amsterdam wordt aangeboden via een centrale organisatie zoals C. B. A of via de vrijwilligers Centrale. Uit de bouw van de stage naar een vaste relatie tussen scholen en gehandicapten organisatie is dan niet zo voor de hand liggend.
7. Draaiboek Om het project "kan ik binnenkomen?" uit te voeren is het volgende nodig: •
•
Om te komen tot goede samenwerking met een school is het nodig dat er een contactpersoon is bij de school die goed op de hoogte is van de inhoud van de stage in Kan ik binnenkomen. Er is een brief met informatie nodig voor de ouders van de leerlingen en een korte beschrijving van wat van de leerlingen wordt verwacht in de stage. De leerlingen hebben een dag instructie nodig voordat ze aan de stage beginnen. Instructie wordt meegewerkt door de projectleider en een vrijwilliger o tijdens de instructie komen de volgende onderwerpen aan bod: kennismaking met de website toegankelijk Amsterdam
11
• •
•
•
•
• •
oefenen met meten op de belangrijkste punten: sanitair, doorgangen, toegangsdeur, bereikbaarheid stilstaan bij de samenwerking in een team met een ervaringsdeskundige eigen ervaring met het leven met een beperking delen bespreken van het werkgebied en afspraken goed doornemen de stage duurt minimaal een week en maximaal twee weken een schouwteam bestaat uit een ervaringsdeskundige en twee of drie leerlingen. Voor het schouwteam is materiaal nodig: o routebeschrijving / kaart o meetlint / duimstok / infrarood meter o papier / pen / schrijfblok o fotocamera o invul formulieren ook de ervaringsdeskundigen/vrijwilligers krijgen een dagdeel instructie. Dan komen aan de orde: o samenwerken met tieners hoe is dat? o Doornemen invulformulier toegankelijk Amsterdam o wat kun je wel en wat kun je niet? Tijdens de schouwweek is er halverwege een onderbreking van twee uren voor een tussen evaluatie. Tijdens de tussen evaluatie praat en vrijwilligers en leerlingen over hun ervaringen. Voor dit gesprek wordt de dialoog methode gebruikt. Aan het eind van de schouwweek is er een uitgebreide evaluatie waarbij de leerlingen zowel anoniem als in een groepsgesprek hun ervaringen kunnen vertellen en ook een oordeel kunnen geven over de stage. Ook de vrijwilligers kunnen hun ervaringen daarin kwijt. Er komt een schriftelijk verslag voor de school; alle leerlingen krijgen een stagecertificaat en de vrijwilligers krijgen een vrijwilligers vergoeding en onkostenvergoeding uitbetaald. Als de geschouwde gebouwen op de website worden gepubliceerd krijgen alle deelnemers aan de schouw week bericht daarvan
N. B. over de manier waarop beheerders van geschouwde gebouwen geïnformeerd worden over de resultaten en over de wijze waarop deze gepubliceerd worden is nog geen goede afspraak met de beheerder van de website C. B. A.. Wel een principe afspraak. Als onderdeel van het project zou het goed zijn als voor het stadsdeel hierover een protocol werd vastgesteld. Hierin kan ook iets vastgelegd worden over verbetering van de toegankelijkheid en een traject daar voor. Tijdpad: • keuze voor model een of model twee van de stage • met het stadsdeel wordt een keuze gemaakt voor de te schouwen plaatsen.
12
• er wordt een budget vastgesteld voor het organiseren van de stage • in model 1 wordt nu contact opgenomen met de scholen in het stadsdeel Oost. Met alle middelbare scholen wordt besproken of zij gebruik willen maken van dit maatschappelijke stage aanbod. • Op basis van de inventarisatie die hierboven te vinden is van wat er allemaal nodig is voor het uitvoeren van de stage wordt een projectleider aangesteld om de stage voor te bereiden en te organiseren. Budget Om de stage op te kunnen zetten en uit te voeren is er een budget nodig. Voor een deel kan het budget van de scholen komen die er voor kiezen elk jaar van dit stage aanbod gebruik te willen maken. Voor het resterende deel zou je kunnen kijken naar de opbrengst voor het stadsdeel en voor het verder ontwikkelen van de maatschappelijke stage in Amsterdam. Mogelijk biedt de subsidie ronde van ZONMW instrument ontwikkeling voor het bevorderen en ondersteunen van de pedagogische civil society ook nog mogelijkheden. Ik denk dat een budget van rond vijf duizend euro genoeg is voor stage voor twee groepen scholieren.
13
