project E twee 0 Know how: 3 1 Probleem of behoefte 26 2 Keuze en ontwerp 26 3 Productie 27 4 Test 28 5 Evaluatie 28

project

0 Know how: 0.1 Energie? 0.2 Energieomvorming in huis

1 Probleem of behoefte Een elektromotor bouwen

3 3 14

26 26

2 Keuze en ontwerp

26

3 Productie

27

4 Test

28

5 Evaluatie

28

5.1 Productevaluatie 5.2 Procesevaluatie 5.3 Beoordeling 5.4 Beroepen

E twee

28 29 29 29

2013

project E twee is samengesteld door de leerkrachten techniek het Heilige-Drievuldigheidscollege in Leuven. Zij zouden het jammer vinden als hun werk zonder hun toestemming zou gebruikt worden.

2

_________________________________________________________________________ e TECHNIEK 2 jaar: project E twee Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

0 Know how: Energie haal je niet zomaar in huis. We onderzoeken hoe energie in huis komt, en wat we ermee aanvangen. Als werkstuk bouwen we tijdens de les zelf een eenvoudige elektromotor: zoek zelf het geschikte ontwerp en kies de juiste materialen. De wereld van de techniek kent over enkele weken een geheim minder.

0.1 Energie? De energie van een systeem is de totale hoeveelheid arbeid die moet worden verricht om vanaf een grondtoestand tot de huidige situatie te komen. Bijvoorbeeld hoeveel arbeid het kost om een zwaar voorwerp vanaf de grond op een tafel te zetten, of de hoeveelheid arbeid om een spiraalveer die eerst ontspannen was een bepaalde afstand in te drukken. (Wikipedia) 0.1.1 

Energievormen

Mechanische energie (o.a. kinetische of bewegingsenergie) Een vrachtwagen en een personenwagen rijden beiden met dezelfde snelheid. Welke wagen bezit de grootste kinetische energie? ………………………………………………………………………



Elektrische energie: een trein



Chemische energie: de energie die vrijkomt bij een botsing laat een airbag ontploffen.



Stralingsenergie: Satellieten halen hun energie (om allerlei toestellen te laten werken) uit zonnestraling. Via zonnepanelen wordt deze stralingsenergie omgezet in elektrische energie.



Thermische energie of warmte-energie: Zonnecollectoren zetten de stralingsenergie van de zon om in thermische energie gebruikt voor het opwarmen van het water in de collectoren.



Kernenergie: een splijtingsproces in een kerncentrale verhit water, dat op zijn beurt dient om elektriciteit op te wekken.

In een woning heb je energie nodig voor:  elektrische apparaten,  verlichting,  verwarming,  andere toepassingen zoals: ………………………………………………. ………………………………………………. ………………………………………………. _________________________________________________________________________ e TECHNIEK 2 jaar: project E twee Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

3

0.1. 2 Energie gaat nooit verloren … De wet van het behoud van energie zegt dat energie nooit verloren gaat. Tegelijk zie je dat niet alle aangevoerde energie nuttig gebruikt wordt. Een gloeilamp zet slechts ongeveer 5% van de aangevoerde elektriciteit om in licht. De overige 95 % wordt omgezet in ………….... . Een gloeilamp heeft dus een slecht rendement. Ter vergelijking:  Een halogeenlamp: 15 %,  een spaarlamp: 40 %,  een TL: 65 %.

Vooraleer elektriciteit benut wordt, gebeuren een aantal omzettingen. Zo gaat het in een klassieke elektriciteitscentrale:

Bij elke omzetting wordt een deel van de aangevoerde energie omgezet in warmte. Dat deel gaat verloren voor het eigenlijke doel en zorgt mee voor de opwarming van de aarde. Uiteindelijk blijft slechts 40 % nuttige energie over. Vooraleer elektriciteit in een toestel echt gebruikt wordt, vermindert het rendement opnieuw door:  verlies tijdens het transport van de elektriciteitscentrale naar de verbruiker,  de omzetting van het elektriciteitsnet in huis naar een toestel.

Gebruik elektriciteit verstandig: door zijn laag rendement is het een kostelijke energievorm. Hoe zou je de “verloren warmte” toch nog kunnen benutten? …………………………………………………………………………………………………………………………..…… .

4


0.1.3 Energiebronnen voor elektriciteit

Niet-hernieuwbare energiebronnen:  fossiele brandstoffen (olie, gas, steenkool)  kernenergie. Duurzame of hernieuwbare energiebronnen:  de zon, de wind, aardwarmte, waterkracht, biomassa.

Energie van een onverwachte bron …  Voer volgende test uit. Vul aan en schrap waar nodig in deze test. Testmateriaal: 1 citroen, 6 testsnoertjes, 4 koperen staafjes, 4 zinken staafjes, een mes, een multimeter, enkele ledjes/ Werkplan: 1.

Steek links het koperen staafje in de citroen, rechts het zinken staafje.

2.

Meet de spanning (volt) met de multimeter door de meetpennen tegen het zink en koper te houden. Je e leerde in het 1 jaar met de multimeter werken. Zoek het eventueel terug op. Als de multimeter een negatief cijfer weergeeft, dan zijn de positieve pool en negatieve pool omgekeerd verbonden, verwissel ze dan. Welke spanning lees je af? ………………… Volt Correct verbonden: - Positieve pool (rode meetpen) : zinken / koperen staafje - Negatieve pool (zwarte meetpen) : zinken / koperen staafje

3.

Vervang de multimeter door een rode led en verbind met testsnoer aan de metalen staafjes. Let op voor de polariteit: het langste pootje van de led is positief / negatief. Brandt de led? Ja / Neen

4.

Meer spanning kan je bereiken door de citroen te halveren, in beide delen de staafjes aan te brengen en met een testsnoertje in serie te plaatsen.

 Schets hieronder de opstelling:

TIP: Zorg ervoor dat de ruimte tussen beide delen niet vochtig is. Waarom niet? …………………………………………………………………………………..…………………. 5.

Meet de spanning met de multimeter: …………….. volt Licht het ledje op? Ja / Neen _________________________________________________________________________ e TECHNIEK 2 jaar: project E twee Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

5

. 6.

Zo nodig halveer je de 2 delen opnieuw en test verder uit tot de led oplicht. Welke spanning heb je minimaal nodig voor een redelijk resultaat? …………………………… volt

7.

Test ook enkele andere ledjes. Noteer hieronder het resultaat: …………………………………………………………………………………………………………………….…… ………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………

8.

Verklaring: In een chemische reactie ontstaat er in een zuur een elektronenstroom tussen twee verschillende metalen. Dezelfde proef zou ook kunnen uitgevoerd worden met appelen of aardappelen. De opbrengst is nog lager en te gering om economisch rendabel te zijn. Waarom is de opbrengst nog lager? Welke apparaten met lage spanning kan je nog met citroenenergie laten werken? ………………………………………………………………………………………………………………………. Nog duidelijker: http://www.garagetv.be/video-galerij/ghostwriter/Electriciteit_uit_citroenen.aspx

Onderzoeksopdrachten:

 Bereid met een andere leerling een presentatie voor van een van de volgende energiebronnen. Onderstaande ideeën, schema’s of afbeeldingen moeten zeker voorkomen.

Opdracht 1: Fietsdynamo 

Meet de spanning op een fietsdynamo. Resultaat …………….

 

Welk lampje is bijgevolg nodig? Minimum: ………….……….. In de praktijk : …………….. Verklaar deze tekening.



Soorten fietsdynamo’s: ………………………………………………………………………………….………



Fietsverlichting met een dynamo is niet steeds de veilig. Verklaar.en zoek een oplossing. ………………………………………………………………………………………………………………………

6


Opdracht 2: Elektriciteitscentrale met fossiele brandstof

 

Verklaar bovenstaand schema. De onderdelen van het systeem:

1. ……………………………………………

8. ……………………………………………

2. ……………………………………………

9. ……………………………………………

3. ……………………………………………

10. ……………………………………………

4. ……………………………………………

11. ……………………………………………

5. ……………………………………………

12. ……………………………………………

6. ……………………………………………

13. ……………………………………………

7. ……………………………………………

Voordelen van fossiele brandstof: …………………………………………………………………………………………………………………………..…… Nadelen: …………………………………………………………………………………………………………………………..……

.……………………………………………………………………………………………………………………..……..… …………………………………………………………………………………………………………………………..…… (info o.a. op: http://elektro.weebly.com/fossiele-energiebronnen.html) _________________________________________________________________________ e TECHNIEK 2 jaar: project E twee Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

7

Opdracht 3: Elektriciteitscentrale met kernenergie

 Is kernenergie belangrijk voor België? Waar treffen we centrales aan?  ……………………………….

 Welke centrale staat op deze foto?  ……………………………….

 Leg de werking van de reactor uit.

 Noteer enkele bedenkingen bij het gebruik van kernenergie: Voor: ………………………………………………………………………………………………………………………

. …………………………………………………………………………………………………………………………….

Tegen: …………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….

8


Opdracht 4: Elektriciteitscentrale met waterkracht (waterkrachtcentrale) 

Waar tref je in de buurt waterkrachtcentrales? Op meren: ……………………...…………………………… Op rivieren: ………………...………………………………..



Welk is de grootste waterkrachtcentrale in de wereld? Wat is de opbrengst? …………………………………………………………………



Wat is het milieu-effect van een waterkrachtcentrale?

Positief: ……………………………………………………………………………………..………………………………

Negatief :…………………………………………………………………………………………………………………… 

Teken hieronder schematisch een waterkrachtcentrale. Verklaar.

……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….


9

Opdracht 5: PV-cellen 

Verklaar de werking van een systeem met pv-cellen met de afbeelding hiernaast. Waarvoor dient de omvormer? ……………………………………………. ……………………………………………. ……………………………………………. De Kwh-meter? ……………………………………………. ……………………………………………. De netkoppeling? ……………………………………………. …………………………………………….



Hoe loopt de elektronenstroom in de siliciumcellen? Schets.



De laatste jaren werden op vele huizen in Vlaanderen panelen met pv-cellen geplaatst. Niet iedereen vindt dit positief. Bespreek voor- en nadelen.

Enkele voordelen: ………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………. Nadelen: ………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………….



Wat is de Kyoto-norm?

……………………………………………………………………………………………………………………………….

10


Opdracht 6: Biomassa Welke materialen kunnen omgezet worden naar biomassa? ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… Omzetting kan op 3 manieren gebeuren, nl. door verbranding, vergassing en vergisting. Geef van elk een voorbeeld. 

Verbranding: ………………………



Vergassing: ……………………….



Vergisting: …………………………

Biobrandstof (o.a. voor de auto’s) lijkt een verantwoorde toepassing. Toch komt er ook kritiek op. Formuleer deze bondig. 

………………………………………………………………………………………………………………………



………………………………………………………………………………………………………………………



…………………………………………………………………………………………………

Info o.a. op: http://www.alternatieve-energie-info.be/

Toon de werking vergisting tot biogas aan met onderstaande installatie: Materiaal:  Droge gist  Kristalsuiker  PET-fles van 1,5 l  Ballon  Warm water Stappenplan:  Schep 2 eetlepels droge gist en 2 eetlepels kristalsuiker in de fles,  Vul de fles voor de helft met warm water (heet water geeft een snellere werking), WERK VOORZICHTIG!  Span de ballon rond de opening van de fles,  Schud de fles voorzichtig zodat alle ingrediënten goed mengen. TREK HIERVOOR WERKHANDSCHOENEN AAN,  Wacht 10 minuten. Schrijf hieronder het resultaat: …………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………..….

Wat is de naam van deze brandstof? ………………………………. Waaruit bestaat het materiaal? ………………………………. _________________________________________________________________________ e TECHNIEK 2 jaar: project E twee Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

11

Extra Opdracht 7: Windenergie Verklaar de werking van een windgenerator met deze afbeelding:

………………………………………………………………………………….…………………………………………… ………………………………………………………………………………….…………………………………………… ………………………………………………………………………………….…………………………………………… ………………………………………………………………………………….…………………………………………… ………………………………………………………………………………….…………………………………………… Het milieu-effect voor windenergie: Positief: …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. Negatief: …………………………………………………. …………………………………………………. ………………………………………………….

Een windmolen zet wind om in mechanische energie. Tandwielen zorgen hiervoor. Duid ze aan op de afbeelding. (vergroot eventueel)

12


Extra Opdracht 8: Geo-energie en aero-energie Onderzoek deze 2 onbekende energievormen. Waarom zijn ze zo onbekend? ………………………………………………………………………………….…………………………………………… ………………………………………………………………………………….…………………………………………… Energie uit niets

Een perpetuum mobile (Latijn: eeuwig bewegend) is een hypothetische machine die in staat is om energie op te wekken uit niets. De thermodynamica heeft al meer dan een eeuw geleden de onmogelijkheid hiervan aangetoond. Niettemin worden elk jaar nog patentaanvragen gedaan voor dergelijke apparaten. Er zijn twee mogelijkheden: of ze werken niet, of er is toch een verborgen energiebron aanwezig. Patenten worden echter niet verleend op een perpetuum mobile. De zoektocht naar een dergelijk apparaat is al heel oud, en er zijn op papier talloze voorbeelden bedacht:  Zo is er een watermolen die energie opwekt die gebruikt wordt om water weer omhoog te pompen zodat de molen erop kan blijven lopen.  Een elektromotor die draait op de http://nl.wikipedia.org/wiki/Perpetuum_mobile elektrische energie die hij zelf met een eraan gekoppelde generator opwekt, etc. In deze gevallen is echter altijd de opgewekte energie kleiner dan de nodige energie om de beweging in stand te houden. Bij bewegende onderdelen wordt immers door wrijving steeds een deel van de energie omgezet in thermische energie.

Leuk idee: http://www.studentengent.be/youtube/gast-maaktperpetuum-mobile


13

0.2 Energieomvorming in huis 0.2.1 Elektriciteit in huis Elektriciteit komt door een elektriciteitsmeter in huis. Langs een verdeelkast en leidingen bereikt het alle verbruikers: lichtpunten, keukenapparaten, pc, diepvriezer, wasmachine …

Opdracht 9: Electriciteitsschema’s Bestudeer het eendraadschema (1) op volgende pagina: - Wat betekenen de symbolen? Maak een lijstje. - Duid de toevoerleiding aan. Bestudeer ook het situatieschama (2) - Staan alle kringen van het situatieschema ook op het eendraadschema? Ja / neen - Welke kringen bedienen de badkamer? …………… Teken - een eendraadschema - een situatieschema van je slaapkamer Informatie: http://www.vincotte.be/data/PDF/en/Huishoudelijke_El ektrische_Installaties_2010_NL_LR.pdf

Elektrische installaties moeten …  goedgekeurd worden. Een goedkeuring is 25 jaar geldig.  voldoen aan de voorwaarden van het AREI (Algemeen Reglement voor Technische Installaties). (1) Een eendraadschema is een schematische voorstelling van de vaste stroominstallatie. Deze houdt geen rekening met de plaats van het elektrisch materiaal. Wel vermeldt het de spanning en aard van de elektriciteit. Ook leidingen, doorsneden, aantal geleiders, wijze van plaatsing, schakelaars, contact-, verbindings- en aftakdozen, lichtpunten.... staan vermeld. (2) Een situatieschema bestaat uit een grondplan waarop de plaatsen van alle borden, verbindings-, aftaken contactdozen, lichtpunten, schakelaars en gebruikstoestellen aangeduid worden. Lichtpunten en contactdozen krijgen de letter en het nummer van het eendraadschema. Schakelaars zijn aangeduid met de letter van de stroombaan en het nummer van het lichtpunt of toestel dat ermee verbonden is.

14


Eendraadschema:

Situatieschema:


15

Opdracht 10: Veilig met elektriciteit Leg met eigen woorden uit: 

Elektrocutie: ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 

Overspanning: ……………………………………………………………….… ……………………………………………………………………………………



Lekstroom (of verliesstroom): ………………………………………………… …………………………………………………………………...……………….



Kortsluiting: ……………………………………………….……………………

Wanneer wordt dit waarschuwingsbord gebruikt? ………………………………………………………………. Om gevaarlijke situaties te vermijden:

Aarding

Zekering

Differentieelschakelaar (of aardlek-, of verliesstroom-)

Wat ?

Wat?

Wat ?

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

Werkt bij (schrap):  kortsluiting,  overbelasting,  aardlek





Aan welke kleuren kan je een aardingsdraad herkennen ? …………………………………………….



Wat moet in een woning geaard zijn? ……………………………………………………..………………

 Wat betekent dit symbool op een apparaat? …………………………………………..…. Apparaten met dit symbool moeten niet geaard zijn.

16


Hoe zijn stopcontacten in een vochtige plaats (vb. badkamer) beveiligd? 

……………………………………………………………………………………



……………………………………………………………………………………



……………………………………………………………………………………

Opdracht 11 a: Zuinig met elektriciteit (complementair met opdracht 11 b) Een van de vele sites waarop je goede informatie kan vinden: http://www.leefmilieubrussel.be 

Waarom is het belangrijk spaarzaam met energie om te gaan? ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………



Geef nuttige informatie en tips om een gezin spaarzaam elektriciteit te laten gebruiken. Onderscheid in je antwoord mogelijke technische verbetering (vb. spaarlampen gebruiken) en een gebruikersgedrag (vb. lichten doven als je een tijdje weggaat)

Technische verbetering: 

Verlichting: ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………



Elektrische huishoudtoestellen:

…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………



Andere

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………


17

Gebruikersgedrag: Enkele goede gewoonten kunnen ook het elektriciteitsverbruik verminderen. 

Verlichting:

- …………………………………………………………………………………………………………………………….. - …………………………………………………………………………………………………………………………….. - ……………………………………………………………………………………………………………………………..



Wassen: vaatwas-, wasmachine, droogkast

……………………….……………………………………………………………………………… ………………………………….…………………………………………………………………… ..…………………….…………………………………….…………………………………………



Koelkast en diepvriezer:

……………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………..



Keuken:

……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………….…….. ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 

Ontspanning en bureau:

……………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………..

18


0.2.2 Warmte in huis Plaatselijke warmtebronnen: kachels, open haarden, convectoren, … Vroeger werden uitsluitend plaatselijke warmtebronnen gebruikt: de kolenkachel, daarna ook de gaskachel. Op dit ogenblik zijn ook nog veel open haarden en houtkachels in gebruik: gezellig maar helaas energieverslindend. Al deze systemen verbranden de zuurstof in een ruimte en zijn aangesloten op een schoorsteen. Daarin ontstaat koolstofmonoxyde, een gas dat jaarlijks tientallen slachtoffers maakt. Daarom moet een schoorsteen voldoende groot en zonder spleten zijn. Regelmatig de schoorsteen laten schoonmaken hoort ook bij het verhaal. Opdracht 13: Centrale verwarming Op een bepaalde plaats staat een installatie die warmte produceert voor een hele woning. De energie is gas, stookolie (mazout) of elektriciteit.

 Vul de legende hieronder aan. Keuze tussen: radiatorknop, klok / thermostaat, circulatiepomp, collector, brander, buitenvoeler, ontluchter, ketel, radiator, toevoerleiding, terugvoerleiding, expantievat. Verklaar de werking van elk onderdeel.

1. …………………………

5. …………………………

9. …………………………

2. …………………………

6. …………………………

10. …………………………

3. …………………………

7. …………………………

11. …………………………

4. …………………………

8. …………………………

12. …………………………


19



Leg bondig uit hoe een verwarmingssysteem met elektriciteit werkt. ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………



Waarom kan je beter nog eens nadenken vooraleer een verwarmingsinstallatie met elektriciteit te nemen? ………………………………………………………………………………………………………………………



De meeste centrale verwarmingssystemen werken met gas of met stookolie (mazout). Geef de belangrijkste voor- en nadelen. ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………

EXTRA  Leg uit hoe een systeem met vloerverwarming werkt.  Wat is er leuk aan? Wat niet?

Opdracht 13: Warm water 

Verklaar de werking van deze warm watertoestellen:



Welk systeem (welke systemen) heb je bij je thuis? ………………..……………………………….………



Welk is het goedkoopst van bovenstaande? ………………………………………………………….………



Waarom wordt warm water steeds bovenaan afgetapt? ………………………………………..……...……

………………………………………………………………………………………………………………………..… 

20

Geef voor elk systeem enkele voor- en nadelen.




Omdat gebruik gemaakt wordt van zonnewarmte is het paneel naar het …………….. gericht.



Ook als het buiten koud is, maar de zon schijnt, verwarmt het zonnepaneel nog behoorlijk het water. Hoe komt dit? ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………



Waarom bevriezen de buizen in het zonnepaneel niet? ………………………………………………………………………………………………………………………



Waarom werkt dit systeem ook als het zonnepaneel geen warmte geeft? ………………………………………………………………………………………………………………………

Opdracht 11 b: Zuinig met warmte (complementair met opdracht 12 a) 

Hoe kan je besparen op warm water?

Technische verbetering: ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… Gebruikersgedrag: ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………


21

0.2.3 Een passiefhuis, de oplossing voor de toekomst? Opdracht 14 

Aan welke voorwaarden moet een woning voldoen om passiefhuis genoemd te worden? Noteer de belangrijkste voorwaarden: ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………  Vaak wordt een houten skeletbouw gebruikt als basis voor de constructie. Waarom? ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………  Hernieuwbare energiebronnen worden gebruikt voor een passiefwoning. Geef enkele voorbeelden? ……………………………………………………………………. …………………………………………………………………….



Verklaar de grafiek hiernaast.



Wat betekent de eenheid kWh/m2.a? ……………………………………………… ……………………………………………… Waarin verschilt een lage eneregiewoning?



……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

Maak en lijstje pro’ en cons:



Pro: ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… Contra: ……………………………………………… ……………………………………………… 

Zoek een filmpje of een goede presentatie voor een passiefhuis.

22


0.2.4 Energie in de derde wereld Een goed idee is soms meer waard dan veel geld …

 Lees onderstaande tekst en beantwoord de vragen.

Innovatief project in Nepal: koken op zonne-energie! Stichting Vluchteling steunt in Nepal een innovatief project waarbij Bhutanese vluchtelingen koken op zonne-energie. De vluchtelingen krijgen daarvoor een zogenoemde zonneoven: een kooktoestel dat er uitziet als een enorme satellietschotel waarmee je kunt koken zonder petroleum, hout of kolen te gebruiken. Dus geen houtkap meer, geen giftige dampen en vluchtelingen hoeven geen brandstof meer te kopen voor het koken. Dat is beter voor het milieu én beter voor de vluchtelingen. Na een korte training kunnen ze rijst klaarmaken in slechts 20 minuten en eieren en aardappels koken zónder water. Het grootste deel van de bevolking van Nepal kookt op hout. In totaal komt 80% van de verbruikte energie uit de bossen. En door de gestage bevolkingsgroei wordt dat alleen maar meer waardoor er veel bos met erosie verdwijnt. Het eindresultaat is dat Nepal één van de snelst ontbossende landen ter wereld is geworden. Hout is schaars en petroleum en kolen zijn duur. De meeste vluchtelingen kunnen dat niet betalen en gassen die vrijkomen bij het opstoken van deze brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu en de gezondheid: de luchtwegen en de ogen worden er door aangetast. De zonneoven is een goed alternatief. In het zuidoosten van Nepal leven 106.000 Bhutanese vluchtelingen in kampen. Dankzij het HIERklimaatproject van Stichting Vluchteling krijgen deze mensen zonneovens zodat ze op klimaatverantwoorde wijze gezond kunnen koken.

Koken onder een vergrootglas? “Toen ik voor het eerst over de zonneoven hoorde, dacht ik dat het een soort vergrootglas zou zijn”, glimlacht een van de vluchtelingen. “Ik was heel benieuwd hoe het ding eruit zou zien,” vertelt hij. ”En natuurlijk vroeg ik me af of ik erop zou kunnen koken”. Zijn buurman was daar nogal sceptisch over. “Koken op de zon? Ik kon me niet voorstellen dat het zou werken.” Nu staat er voor hun bamboe hut een zonneoven en koken ze er iedere dag op. Ook de vluchtelingen uit het Beldangi kamp zijn erg enthousiast. “Ik ben al blij met heel kleine dingen”, vertelt een jonge vrouw. “Ik ben hier al zo lang. In Bhutan werd het te gevaarlijk en ik moest vluchten. Nu woon ik hier met duizenden andere Bhutanese vluchtelingen in een kamp, ver van mijn geboortegrond. “Nu heb ik iets groots gekregen”, vervolgt ze. “Een zonneoven waarop ik eten kan koken voor mijn man en kinderen.” Zo werkt de zonneoven Stichting Vluchteling maakt in het HIERklimaatproject gebruik van een zogenoemde parabolische zonneoven. De werking van deze oven is gebaseerd op reflectie en absorptie van zonnestraling. Twee vluchtelingengezinnen maken samen gebruik van één zonneoven. Daarnaast krijgen ze _________________________________________________________________________ e TECHNIEK 2 jaar: project E twee Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

23

twee grote zwarte pannen en een hooikist. De pan met eten komt op een ijzeren plateau te staan in het middelpunt van de oven waar alle opgevangen zonnestralen worden geconcentreerd. De temperatuur kan hierbij tot meer dan 200ºC oplopen. Tijdens het koken kun je van de pan weglopen en iets anders gaan doen. Om de tien minuten moet je wel controleren of de zonneoven nog optimaal naar de zon gedraaid is. Volgens de eerste ruwe berekeningen kan de zonneoven gemiddeld ongeveer 60% van de tijd worden gebruikt. In Nepal regent het ook wel eens en 's ochtends staat de zon niet hoog genoeg waardoor er alleen ’s middags en ’s avonds op gekookt kan worden. Als het gerecht bijna klaar is dan gaat de pan in de hooikist. Doordat de gerechten in de hooikist lang warm blijven en zo kunnen nagaren, hoeft de zonneoven minder lang te worden gebruikt. Zo kan met dezelfde parabolische zonneoven vrijwel tweemaal zoveel rijst per dag worden gekookt. De hooikist is gemaakt van hout en thermische dekens houden het eten warm.

Nepalezen en vluchtelingen werken mee Vluchtelingen werken zelf actief mee om het zonneovenproject tot een succes te maken. Zo zijn er vluchtelingen opgeleid om trainingen te geven in het gebruik en onderhoud van de zonneovens. Deze zogenoemde ‘motivators’ gaan ook langs bij de gezinnen om te kijken of ze hun oven goed kunnen gebruiken en of er nog problemen of vragen zijn. Ook zijn er Nepalezen opgeleid om de hooikisten te timmeren en om de zonneovens in elkaar te zetten. Zo zorgt het project ook voor werkgelegenheid in de vluchtelingenkampen.

Voor het eerst zonnekoken Blok voor blok worden de groepen hutten in het kamp van zonneovens voorzien. De vluchtelingen moeten zelf een symbolisch bedrag betalen van ongeveer 1,75 euro per gezin. Een nieuwe groep zonnekokers komt hun nieuwe zonneoven ophalen bij het distributiecentrum. Nadat ze geregistreerd zijn en hun bijdrage hebben betaald mogen ze hun oven meenemen. Het is nog een heel karwei om het gevaarte naar de hutten te vervoeren. Er zijn wel twee of drie familieleden nodig om de oven te tillen. Ze doen het erg voorzichtig. Ze willen hun oven natuurlijk niet beschadigen nog voordat hij gebruikt is. Ook de hooikisten moeten mee. Sommige vluchtelingen hebben een fiets of hebben er een kunnen lenen en binden hun hooikist achterop. Soms nemen ze ook een hooikist mee voor familie, buren of vrienden. Aan hun lachende gezichten kun je zien dat de vluchtelingen erg blij zijn met hun nieuwe aanwinsten. De grote zilverkleurige zonneovens zien er mooi uit voor de bamboe hutten. En ze werken goed. Overal waar je loopt zie je vluchtelingen rijst, dhal (een soort groente) of kip koken. En het is nog lekker ook! Het zonne-koken kent veel voordelen: - het sparen van bomen en grond; - het terugdringen van landverschuivingen. Zonder de wortels van bomen die het zand vasthouden, spoelen de hevige moessonregens hele stukken grond weg; - kunnen koken wanneer andere energiebronnen niet aanwezig zijn; - besparen van werk en tijd (je kunt gemakkelijk bij de oven weglopen en andere dingen doen) en besparing van geld (je hoeft geen brandstof te kopen); - schonere lucht en minder long- en oogziektes; - bijdrage aan de beperking van het broeikaseffect door een vermindering van de uitstoot van CO2.

24


Stichting Vluchteling is een Nederlandse NGO die zich om het lot van vluchtelingen over heel de wereld bekommert. http://www.vluchteling.org/pagina/mercury.asp?page_id=1504 Ook in Darfur, Somalië worden zonneovens als een antwoord op ontbossing gepromoot: http://www.youtube.com/watch?v=nE0hFBsB-40&feature=player_embedded Bhutan hoort niet tot Nepal. Tot welke land dan wel? ………………………………………….. Waarom is koken met hout voor deze vluchtelingen een moeilijke optie? 

………………………………………………………………………………………………………………………



………………………………………………………………………………………………………………………

Zonne-koken kent veel voordelen: Welke voordelen zijn onmiddellijk in het belang van de vluchtelingen? 

………………………………………………………………………………………………………………………



………………………………………………………………………………………………………………………

Welke voordelen komen in eerste plaats goed uit voor het milieu (en indirect ook voor de mensen)? 

………………………………………………………………………………………………………………………



………………………………………………………………………………………………………………………



………………………………………………………………………………………………………………………



………………………………………………………………………………………………………………………

Nog meer info over zonnekooktoestellen: http://www.solarcookers.org/index.html

Opdracht 15 Bouw een zonne-oven en leg de werking ervan uit. Ideeën vind je op www.nijl.be Natuurlijk mag je ook voor een ander ontwerp kiezen.


25

1 Behoefte of probleem: In heel wat toestellen zit een elektromotor: de stof zuiger, een boormachine, speelgoed, … Eigenlijk is het niet zo moeilijk er zelf een te bouwen. (Hij mag er eenvoudiger uitzien als het model hiernaast …) Zoek zelf een ontwerp  dat je kan bouwen en echt werkt,  netjes gepresenteerd,  en met een eenvoudige en heldere verklaring. Het werkstuk bouw je alleen.

2 Keuze en ontwerp: Zoek zelf op het internet een ontwerp dat je wil bouwen. Teken op print hieronder je opstelling. Hou rekening met het beschikbare materiaal:  gelakte koperdraad van 0,5 mm2 (max. 1 meter),  niet-gelakte koperdraad,  1 AAA batterij van 1,5 V  1 neodymium supermagneet S-15-08-N (schijf van 15 mm diameter, 8 mm hoog),  houresten, schroeven, ijzerdraadhet gekende basismateriaal uit het technieklokaal. Supermagneet? Deze magneet weegt 11 gram en heeft een houdkracht van 6,7 kg. Ze is zo sterk dat ze 35 A4-bladen tegen een kast kleeft. Zelfs gescheiden door een stuk hout van 3 cm dik of uw onderarm trekken twee zulke magneten elkaar nog goed aan. Pas er toch mee op: laat de magneten niet tegen elkaar knallen: afgebroken metaalsplinters kunnen je behoorlijk verwonden. Ontwerp:

26


3 Productie: Je project omvat 3 aandachtspunten:  een functionerende elektromotor,  keurig gemonteerd,  met een heldere, maar bondige verklaring van de werking. Op welke site of in welk boek vond je inspiratie voor je werkstuk? ……………………………………………………………………………………………………………………………….. Welk materiaal heb je nodig voor je elektromotor? 

……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………

Gereedschap? 

……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………



……………………………………………………

Keurig monteren: Je motor zal beter functioneren als het geheel goed afgewerkt is. Enkele tips:  Plaats de hele constructie op een bodemplaatje, precies afgezaagd,  Verf of vernis eventueel het plaatje. Tip: gebruik acrylverf (waarom?)  Zorg ervoor dat alles de bekabeling correct horizontaal of verticaal loopt,  Plooi kabel, stangetjes enz. helemaal recht, Schrijf hieronder bondig hoe je motortje werkt:


27

4 Test: Presenteer je werkstuk voor de klas. Vertel tegelijk hoe je motor functioneert. Zeg er ook bij wat de moeilijkheden in de bouw waren.

5 Evaluatie: 5.1 Productevaluatie  Vink aan hoe je je elektromotor beoordeelt..

 Wat kan je verbeteren? Hoe?

Motor: …………………………………………………………………………………

Draait vlot, Draait soms niet wegens gebrek, Is moeilijk in gang te krijgen,

………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

Werkt absoluut niet. Afwerking: …………………………………………………………………………………

Zeer keurig,

…………………………………………………………………………………

Mooi,

…………………………………………………………………………………

Maar zus en zo, Slordig,

…………………………………………………………………………………

Verklaring Zeer duidelijk,

…………………………………………………………………………………

Begrijpbaar,

…………………………………………………………………………………

Niet zo duidelijk, Ik versta er ook niets van.

Wat was GOED

NIET GOED

……………………………………………….

……………………………………………….

……………………………………………….

……………………………………………….

……………………………………………….

……………………………………………….

28


5.2 Procesevaluatie Vond je dit een leuke opdracht? …………………..

Wat heb je bijgeleerd? ……………………………………………………………………………………………………

5.3 Beoordeling in cijfers Functionerende elektromotor

/ 10 Keurige afwerking

/ 10 Verklaring van de werking

/ 10 TOTAAL

/ 30

5.4 Beroepen in de energiesector Knip of print een beroep uit de energiesector en kleef het hieronder. Gevraagd: ………………………….

Meer informatie over studeren en werken:


29

project E twee 0 Know how: 3 1 Probleem of behoefte 26 2 Keuze en ontwerp 26 3 Productie 27 4 Test 28 5 Evaluatie 28

Recommend Documents