Project Belicht Woonhuis IJburg - Tom Bergevoet door fotografie publicatiedatum AWM editie
: Josine Crone : Katja Effting : 21 oktober 2008 : 21
architectenweb magazine
praktisch vakblad over bouw en architectuur
w w w . a r c h i t e c t e n w e b . n l
praktisch vakblad over bouw en architectuur
interview Mariet Schoenmakers project belicht Tbs-kliniek Almere, Woning IJburg Amsterdam, De Grote Hof Nootdorp techniek Energiegevels them@gazine Kantoormeubilair
Ä
PARTICULIER WOONHUIS TE IJBURG, AMSTERDAM DOOR TOM BERGEVOET
DUBBEL
ZINNIG
Een woning die ook als kunstgalerie gebruikt kan worden, dat was de opmerkelijke ambitie van de particuliere opdrachtgevers voor een woonhuis aan de rand van het Steigereiland. De dubbele functie gaf aanleiding tot een uniek ruimtelijk concept, waarin alle woonlagen op luchtige wijze met elkaar verweven zijn. DOOR JOSINE CRONE FOTOGRAFIE KATJA EFFTING
D
e eigenaren van kavel R205 op het welstandsvrije deel van Steigereiland hadden een wel heel bijzonder wensenpakket geformuleerd voor hun nieuwe woning. Het woonhuis is namelijk tevens een aantrekkelijke en functionele tentoonstellingsruimte voor kunstenaars. Architect Tom Bergevoet heeft deze combinatie van functies vormgegeven door een deel van de woning uit te voeren als één grote open ruimte met overvloedig daglicht. In de open zone lopen de tentoonstellingsruimte en de woonfuncties geheel door elkaar, waardoor men dus bij wijze van spreken woont in de galerie en een tentoonstelling bezoekt in de woning. Deze dubbelzinnigheid vormde de grote uitdaging van dit project in particulier opdrachtgeverschap.
Ruimtelijk concept De dubbelzinnigheid van het ontwerp zit niet alleen in de functiemenging, maar is door Bergevoet ook vertaald naar het ruimtelijke concept. Naast de hoge open ruimte, die vanaf de straatzijde is losgehouden van het maaiveld, staat een sterk besloten serviceschijf. De schijf heeft vrijwel geheel dichte gevels. Als in een slakkenhuis vormen hier de verkeersruimten en trappen het hart, waar de technische ruimten, het sanitair en de keuken omheen liggen. Anders dan in de strakke, open zone is in de serviceschijf ook ruimte voor rommel. “Hier overheerst het arbitraire. Dat komt tot uitdrukking in het kleur- en materiaalgebruik,” aldus Tom Bergevoet: “Ik heb bewust een sterke tegenstelling gezocht met de minimalistisch vormgegeven open zone om de dubbelzinnigheid van de opgave te benadrukken.” Zodoende is de dubbelzinnigheid in het concept sterk aanwezig in zowel het interieur als het exterieur. Ligging aan het IJ De kavel ligt direct aan de waterrand van het Steigereiland, met een panoramisch uitzicht over het IJ. Van de serie aaneengeschakelde vrije kavels heeft de gemeente alleen de rooilijn en gebouwenvelop vastgelegd. Er is geen welstandstoezicht, zodat particulieren de vrijheid hebben hun g Grote, witte wandvlakken bieden de ondergrond
56
voor de geplande kunsttentoonstellingen ARCHITECTENWEB MAGAZINE
T
situatie
[[PROJECT BELICHT WOONHUIS IJBURG
Bergevoet heeft een sterke tegenstelling gecreëerd tussen de minimalistisch
Het contrast tussen de open en geslo-
vormgegeven open zone en de besloten servicezone
ten zone komt terug in de gevel
droomhuis op het eiland te realiseren zonder beperkingen op het uiterlijk. Wel is er de verplichting om het parkeren op te lossen op het eigen terrein. Tom Bergevoet koos ervoor de besloten schijf van de woning recht voor de tegenoverliggende straat te plaatsen, aan de zuidzijde van de kavel. Hierdoor blijft het zicht op het verkeer uit deze straat beperkt. Bovendien is door deze situering de lichtinval in de open zone geoptimaliseerd. Op warme dagen bieden de gesloten gevelvlakken beschutting tegen direct zonlicht. In de gevels is het besloten gedeelte herkenbaar aan de wit
gestucte vlakken, die in het interieur doorlopen. De open zone heeft juist volledig verglaasde gevels met verdiepingshoge aluminium puien. Aan de straatzijde zweeft het transparante blok als het ware boven het maaiveld. Hieronder is ruimte voor het stallen van de auto. Om een extra dimensie te geven aan het stucwerk zijn hierin blaadjes van helder glas verwerkt. Deze subtiele toevoeging valt nauwelijks op en wordt pas zichtbaar als je het woonhuis nadert. Interieur Het spectaculaire karakter van de woning openbaart zich bij binnenkomst. Vanaf het gastenverblijf op de begane grond ervaar je de enorme vrije hoogte, doordat je tot in de negen meter hoge kap kunt kijken. Een daklicht over de breedte van de open zone zorgt voor extra lichtinval. Via twee vides, in de eerste en de tweede verdiepingsvloer, zijn alle ruimten aan elkaar geregen. Doordat de vides en de vloeren ten opzichte van elkaar zijn verschoven, is een grote openheid en verwevenheid van de lagen ontstaan. Om het doorzicht te bewaren zijn de borstweringen uitgevoerd in glas, zonder leuningen. De ruimtelijke ervaring is het opmerkelijkst op de woonverdieping. Deze is op de eerste woonlaag gesitueerd als ‘piano nobile’ (letterlijk: de edele verdieping). Door het spel met verspringende vloerhoogtes en vides biedt deze laag zicht over de hele woning. Grote, witte wandvlakken bieden ruimte voor de geplande tentoonstellingen. Zo is de doorlopende wand langs de eetkamer maar liefst drie bij vier meter. Ook is hier ruimte voor een (hoge) sculptuur of een aan het dak hangend kunstwerk. Op de tweede verdieping zijn twee slaapkamers gemaakt met een overloop langs de g De ruimtelijke ervaring is het meest
58
bijzonder op de woonverdieping ARCHITECTENWEB MAGAZINE
T
langsdoorsnede
Via twee vides zijn alle ruimten aan elkaar geregen
g
NUMMER 19 - JULI / AUGUSTUS 2008
59
[[PROJECT BELICHT WOONHUIS IJBURG
3
1
11 7
14
17
9
4 5
12 15 2 6
8
13 16
10
begane grond
1e verdieping
1
garage
10 lees-/televisiekamer
2
gastenverblijf/galerie
11 slaapkamer
3
berging
12 studieruimte
4
meterkast
13 hoofdslaapkamer
5
entreehal
14 badkamer
6
douche
15 berging
7
(woon)keuken
16 inloopkast
8
woonruimte
17 dakterras
9
keuken
2e verdieping
dakverdieping
vide. De binnenwanden kunnen worden verwijderd om het tentoonstellingsoppervlak te vergroten of er kunnen wanden worden bijgeplaatst om extra kamers te maken. Dankzij deze flexibiliteit is het pand geheel als open galerieruimte of geheel als woonhuis te benutten, plus alle configuraties daartussenin. In het huis kunnen maximaal zes kamers worden gerealiseerd. Voor de afwerking van de open zone zijn relatief neutrale kleuren gebruikt, zoals gietvloeren in grijstinten en wit gesausde wanden en plafonds. Deze kleurkeuze vormt een g neutrale achtergrond voor de kunstwerken. De meanderende kast en de verspringende borstweringen
Het overgangsvlak tussen de zones vertelt, als een ‘sprekende wand’, het verhaal van het wonen 60
ARCHITECTENWEB MAGAZINE
T
vormen een mathematisch aandoende schuifpuzzel
NUMMER 19 - JULI / AUGUSTUS 2008
61
[[PROJECT BELICHT WOONHUIS IJBURG
Om een extra dimensie te geven aan het stucwerk zijn hier bladvormige elementen van glas in verwerkt
62
warmd moet worden, zijn zichtbare verwarmingselementen vermeden. De openheid is zo gehandhaafd gebleven. Belangrijk voor het eindresultaat is dat het binnen het ruimtelijke concept goed mogelijk bleek om specifieke gebruikerswensen te honoreren. Het strategische concept zorgde voor een robuust kader, dat tijdens het ontwerpproces allerlei keuzes toeliet die het eindresultaat niet teniet hebben gedaan. Het succes van het ontwerp hangt volgens Bergevoet sterk samen met het ruimtelijk idee, als oplossing voor de gestelde opgave. Dat het idee ook goed communiceerbaar was, heeft hieraan bijgedragen. Tijdens de uitwerking bleek het bovendien prima mogelijk de verschillende keuzes voor de afwerking af te stemmen op het beschikbare budget. Het resultaat is een uitzonderlijk ruimtelijke woning, die verrast door de gedurfde combinatie van woonfuncties f en galerie. Alle woonlagen in de galeriewoning zijn op luchtige wijze met elkaar verweven
OPDRACHTGEVER
PARTICULIER
ONTWERP
TOM BERGEVOET (WWW.TOMBERGEVOETARCHITECTURE.NL)
TEAM
TOM BERGEVOET, DAVID KÜNZEL
KOSTENADVIES
BBN ROTTERDAM
DRAAGCONSTRUCTIE
DUYTS BOUWCONSTRUCTIES
BOUWFYSICA
BEN TERDENGE
BESTEK
ADVIESBUREAU BOTH
AANNEMER
NAT EN ZN. STOMPETOREN
KASTMEUBEL
WILBERT KAUW
BOUWTOEZICHT
HZ BOUWADVIES
OPGELEVERD
2008
ARCHITECTENWEB MAGAZINE
T
Sprekende wand De besloten zone met het trappenhuis is door Bergevoet opgevat als een autonoom deel van het huis, als een losstaand meubelstuk. Het is een aan drie zijden afgesloten blok, dat vanbinnen voorzien is van uitgesproken kleuren en materialen, zoals een hoogpolig tapijt en blauwe wanden. Met deze warme levendigheid onderscheidt de zone zich van de rust in de open ruimte. Het overgangsvlak tussen de zones vertelt, als een ‘sprekende wand’, het verhaal van het wonen. De openingen in het front van het gesloten blok bieden een blik op de veelkleurigheid van de kleinere holtes in het gesloten blok. Hier manifesteert zich het beeld met het kookeiland, de intieme tv-hoek en de open haard, maar ook met de doorlopende open boekenkast van bamboehout. De kast vormt de ruggengraat van de duidelijk gearticuleerde overgang tussen de zones. In het aanzicht vormt de meanderende kast met de draaiende trap en de verspringende witte borstweringen een mathematisch aandoende schuifpuzzel. Het stucwerk op het overgangsvlak is net als de buitengevel voorzien van bladvormige elementen van glas. Reflecties op de blaadjes zorgen voor steeds wisselende glinsteringen. Doordat de binnen- en de buitenafwerking met hetzelfde handschrift onderling verbonden zijn, wordt het autonome karakter van het blok versterkt. Het is een huis in een huis. In de gesloten zone zijn de constructieve stabiliteitswanden opgenomen, net als de technische voorzieningen zoals de leidingschachten. Met in het werk gestorte vloeren op breedplaten bleek het mogelijk om alle vloervormen uit te voeren zonder extra kolommen. Door de toepassing van vloerverwarming, waarmee wel het complete huis tot in de nok ver-
Grote wandvlakken bieden ruimte voor tentoonstellingen
NUMMER 18 - MAAND 2008
63
[[PROJECT BELICHT WOONHUIS IJBURG
2
1
3
1
minerale wol, 100 mm
2
cementgebonden plaat, 12 mm
3
hechtmortel
4
houten stijlen 18 x 100 mm
5
kalkzandsteen
6
EPS isolatie, 50 mm
7
sierplijster + wapeningslaag
8
RVS hoekprofiel
9
aluminium raamkozijn
horizontale detaildoorsnede
10 kunststof afdekplaatje, zwart
dakverdieping
11 pand buren
4
5
11
horizontale detaildoorsnede 1e verdieping 10 5
3
6
7
8
9
horizontale detaildoorsnede begane grond 64
ARCHITECTENWEB MAGAZINE
De twee verschillende zijden van de bamboehouten boekenkast articuleren de draaiende bestijging van de trap
Gerelateerd op architectenweb.nl projectportfolio
Villa Marrakech
projectportfolio
Aan de rand van Marrakech heeft Tom Bergevoet een woonhuis ontworpen voor een Nederlandse Marokkaan. Het ontwerp is een synthese van Arabische ornamentiek en Noord-Europese efficiëntie. In het hart van het eenvoudige bouwvolume ligt de Riad, de traditionele Marokkaanse patio. Tom Bergevoet Architecture O architectenweb.nl/p10208
portret van...
Tom Bergevoet
Olympisch Stadion, A’dam In opdracht van dRO Amsterdam heeft Tom Bergevoet met Maarten van Tuijl (na-ma architecture) onderzoek gedaan naar de uitbreidingsmogelijkheden van het Olympisch Stadion. Als Amsterdam in 2014 het EK Atletiek zou organiseren, kan het stadion in modules van 1500 zitplaatsen flexibel worden uitgebreid. Tom Bergevoet Architecture O architectenweb.nl/p10209
virtuele tour
Woonhuis IJburg, Amsterdam
Hij heeft een tijd in Tokyo gewoond. Een ‘verwilderde’ stad, oordeelt Tom Bergevoet nu. Bij terugkomst in Nederland heeft hij de ruimtelijke ordening en welstand leren waarderen: “Zo kan iets ontstaan dat boven het individuele project uitstijgt. Tom Bergevoet Architecture
Ook een kijkje nemen in het door Tom Bergevoet ontworpen particuliere woonhuis op IJburg? Surf dan snel naar architectenweb. nl voor de virtuele tour!
O architectenweb.nl/n16410
O architectenweb.nl/n16337
NUMMER 21 - OKTOBER / NOVEMBER 2008
65
