Programmaboekje werkconferentie 7 december 2015 Stadion Galgenwaard
Vitaal oud worden in Utrecht
Blijf meedenken op www.vitaaloudinutrecht.nl
INHOUD
Voorwoord Programma Werktafels
3 4 5
Thema �. Goed geïnformeerd zijn
5
1. Wat willen ouderen weten? En hoe gebruiken zij informatie?
5 e etage Businesslounge
Thema 2. Actief en betrokken blijven 2. Helpen de iPad en robot tegen eenzaamheid? 3. Kom en blijf in beweging 4. Actief zijn houdt je vitaal 5. Nooit te oud om mee te praten
3 e etage Van Hanegemzaal 5 e etage Vast&Goed Lounge 5 e etage Automotive Lounge 4 e etage Offshore Lounge
Thema 3. Mantelzorgondersteuning 6. Zorgen voor mijn partner. Ik doe het met veel liefde, mits … 7. Even op adem komen van de zorg voor je partner
2 e etage Veloxzaal
2
9
2 e etage Elinkwijkzaal 2 e etage Doszaal 2 e etage Dosbar
Thema 5. Vernieuwing zorg en ondersteuning 11. Als het (ineens) slechter gaat … 12. Als de ene wet de andere in de weg zit
8
2 e etage Domzaal
Thema 4. Wonen en zorg verbonden 8. Ouderen in Overvecht goed geïnformeerd 9. De welkome wijk 10. Permanente zorg nodig? Kan dat ook thuis?
6
1e etage Piet Imboszaal 1e etage Piet Imboszaal
11
Vitaal oud worden in Utrecht Het aantal 65-plussers neemt toe, ook in Utrecht. Hoe kunnen we bereiken dat zij vitaal oud worden en zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen? Dit is de kernvraag voor de werkconferentie Vitaal oud worden in Utrecht, waarvan u het programmaboekje in handen hebt. Zilveren Kruis en de gemeente Utrecht hebben de Stedelijke Agenda Ouderen 2016 – 2018 opgesteld. In deze agenda benoemen wij een aantal opgaven voor de komende jaren, die in onze ogen van belang zijn voor ouderen. Opgaven waarin wij, als zorgverzekeraar/zorgkantoor en gemeente, een rol hebben te spelen, in samenwerking met (oudere) bewoners en (zorg)partijen in de stad. De Stedelijke Agenda verwoordt onze ambitie op deze opgaven. Hoe kunnen wij samen met inwoners, mantelzorgers, vrijwilligers en professionals in de zorg deze ambitie realiseren? Over deze vraag gaan we in gesprek bij de conferentie aan 12 werktafels. En dat blijven we de komende tijd op verschillende manieren doen, onder andere via het nieuwe online platform Vitaal Oud in Utrecht. (Nieuwsgierig? Ga naar www.vitaaloudinutrecht.nl). U kunt aan twee werktafels meepraten, uw keuze maakt u bij binnenkomst op 7 december aanstaande. De onderwerpen en gespreksvragen voor de werktafels staan in dit programmaboekje. Wij hopen dat uw betrokkenheid resulteert in een productieve en creatieve middag. Wij zijn tevreden als de conferentie ideeën oplevert waarmee wij met elkaar – inwoners, mantelzorgers, vrijwilligers, professionals, zorgverzekeraar en gemeente – invulling kunnen geven aan de thema’s in de Stedelijke Agenda Ouderen. De ideeën uit de conferentie zetten wij op www.vitaaloudinutrecht.nl. Wij nodigen zoveel mogelijk mensen uit erop te reageren. Mede op basis van de reacties besluiten we welke ideeën kansrijk zijn om uit te werken en uit te voeren. Fijn dat u er bij bent! Bij voorbaat dank voor uw bijdrage, mede namens Zilveren Kruis,
Toke Tom Directeur Maatschappelijke Ontwikkeling Gemeente Utrecht 3
Programma 14.15 – 14.45 uur
Ontvangst deelnemers
14.45 – 14.50 uur
Welkom door dagvoorzitter
Toke Tom, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Utrecht
14.50 – 15.05 uur
Waarom een Stedelijke Agenda Ouderen?
José Manshanden, themadirecteur Sociaal gemeente Utrecht Olivier Gerrits, directeur zorginkoop Zilveren Kruis
15.05 – 15.15 uur
Wat gaan we vanmiddag doen?
Toke Tom, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Utrecht
Aan het werk – eerste ronde
16.30 – 17.20 uur
Aan het werk – tweede ronde
17.30 – 17.45 uur
Waar staan we nu en hoe verder?
Toke Tom, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Utrecht
Gelegenheid tot napraten
15.25 – 16.15 uur
17.45 – 18.15 uur
4
THEMA �
Goed geïnformeerd zijn
1. Wat willen ouderen weten? En hoe gebruiken zij informatie? Onze samenleving kent een overkill aan informatie over gezond bewegen, gezond eten en gezond (samen) leven. Informatie die ouderen kán helpen vitaal te blijven. Maar die informatie moet ouderen wel bereiken en aanspreken, wil zij effectief zijn en resulteren in gezond(er) gedrag. Wat weten we over de informatiebehoefte van ouderen en over de manier waarop ouderen informatie verwerken?
Vragen ■■
■■
■■ ■■
Kennen we de informatiebehoefte van ouderen? Hoe kunnen we hun informatiebehoefte beter leren kennen? Hoe komen ouderen aan informatie? Via welke kanalen kunnen we hen het beste bereiken? Werkt digitale informatievoorziening bij ouderen? Is het nodig om in de informatievoorziening rekening te houden met verschillen tussen ouderen (denk aan leeftijd en levensfase) of bepaalde groepen ouderen (denk aan migranten, ouderen met een verstandelijke beperking, dementerenden)?
Uw tafeldames ■■
■■
Marianne van der Horst (Gemeente Utrecht, afdeling Volksgezondheid) Ella van Hal (Bibliotheek Utrecht)
5
THEMA 2
Actief en betrokken blijven 2. Helpen de iPad en robot tegen eenzaamheid? Veel ouderen voelen zich eenzaam, omdat ze minder mobiel zijn dan vroeger of omdat familieleden, vrienden en bekenden zijn weggevallen. Naast andere middelen zou nieuwe technologie kunnen helpen om eenzaamheid te bestrijden. Wat zijn de kansen en mogelijkheden?
3. Kom en blijf in beweging Bijna dagelijks verschijnt er wel een onderzoek dat het belang van bewegen onderstreept. Zeker bij ouderen. Ouderen die voldoende bewegen zijn niet alleen lichamelijk gezonder. Ze hebben ook meer zelfvertrouwen, voelen zich minder afhankelijk van anderen en ervaren een betere kwaliteit van leven. Hoe bereiken we dat ouderen meer gaan bewegen en blijven bewegen?
Vragen ■■
■■
■■
Kennen we voorbeelden van technologie, die ‘werkt’ tegen eenzaamheid? En is er nieuwe technologie op komst die in dit verband een positieve rol kan spelen? Welke mogelijkheden en kansen zien ouderen zelf voor de inzet van technologie tegen eenzaamheid? Hoe bereiken we dat (meer) ouderen van deze mogelijkheden gebruik gaan maken?
Uw tafeldames ■■
■■
6
Daphne van Rhee (gemeente Utrecht, afdeling Samenleving) Karin Alfenaar (U CREATE, Centre of Expertise Creative Industries)
Vragen ■■
■■
■■
Welke behoeften hebben ouderen zelf waar het gaat om bewegen en sporten? Wat kunnen we doen om ouderen meer bewust te maken van het belang van bewegen? Is er voldoende aanbod voor bewegen en sporten door ouderen? Kan bestaand aanbod beter worden benut voor en door ouderen? Is aanvullend aanbod nodig voor ouderen?
Uw tafeldames ■■
■■
Sofie Ketelaars (gemeente Utrecht, afdeling Sport) Suzanne Baan-Van der Zwan (zorgboerderij Griftenstein)
4. Actief zijn houdt je vitaal
5. Nooit te oud om mee te praten
Ouderen die actief zijn en blijven: het is meestal goed voor hun gezondheid en hun kwaliteit van leven – en de samenleving wordt er ook vaak beter van. Actief zijn kan op veel manieren: oppassen op de kleinkinderen, wandelen of tuinieren, op bezoek gaan bij de (eenzame) buurman, besturen van de sportclub, een studie volgen – noem maar op. Activiteit houdt ouderen vitaal en veerkrachtig, en voorkomt sociaal isolement. Sommige ouderen zijn ‘vanzelf’ actief, andere zakken weg in passiviteit. Hoe kunnen we ouderen stimuleren om in actie te komen?
De Stedelijke Agenda is een product van ‘jongeren’ onder de 65. Maar ouderen weten zelf het best wat ze willen en nodig hebben. Hoe organiseren we hun betrokkenheid?
Vragen
■■
■■
■■
■■
Wie zijn die actieve en inactieve ouderen? Hebben we hiervan een goed beeld? Wat zijn slimme manieren om ouderen tot actie te motiveren en te stimuleren? Welke belemmeringen of drempels zijn er – en welke mogelijkheden en kansen? Welke rol kunnen (actieve) ouderen spelen in het activeren van andere (meer passieve) ouderen?
Vragen ■■
■■
Welke ideeën hebben we over hoe ouderen te betrekken bij de ontwikkeling van ondersteuning en zorg? Kunnen we bestaande vormen van participatie van ouderen hiervoor benutten of zijn (ook) nieuwe vormen nodig? Is het online platform Vitaal oud in Utrecht een geschikt instrument om de betrokkenheid van ouderen te vergroten en – zo ja – aan welke condities moet dit platform voldoen?
Uw tafeldame en –heer ■■
■■
Annemiek van der Velde (gemeente Utrecht, afdeling Meedoen naar Vermogen) Kees van Engelenhoven (gemeente Utrecht, afdeling Samenleving)
Uw tafeldame en –heer ■■
■■
Marianne Kolen (gemeente Utrecht, afdeling Volksgezondheid) Hans de Haan (gemeente Utrecht, afdeling Volksgezondheid)
7
THEMA 3
Mantelzorgondersteuning
6. Zorgen voor mijn partner (of andere naaste)? Ik doe het met veel liefde, mits … Veel Utrechters zijn mantelzorger voor hun partner, ouders of andere naaste. Zij zorgen dat hun naaste ondanks beperkingen thuis kan blijven wonen. Sommige mantelzorgers ervaren deze rol als zwaar. Zij krijgen niet altijd de steun die zij nodig hebben om overbelasting te voorkomen. Hoe kunnen we mantelzorgers ontlasten, zodat zij de zorg (beter) volhouden?
7. Even op adem komen van de zorg voor je partner Mantelzorg kan erg belastend zijn. Als dat zo is, moet je er af en toe even tussenuit kunnen en de zorg met een gerust hart kunnen overlaten aan een ander. Er bestaan verschillende voorzieningen voor wat we ‘respijtzorg’ noemen. Maar hiervan wordt weinig gebruik gemaakt. Is dit ‘onbekend maakt onbemind’ of zijn er andere, betere voorzieningen nodig?
Vragen Vragen ■■ ■■
■■
■■
■■
Wat helpt de mantelzorger om zijn rol minder als last te ervaren? Doet de gemeente vanuit haar Wmoverantwoordelijkheid de goede dingen om mantelzorgers te ondersteunen – of kan dat anders en beter? Wat kan de zorgverzekeraar bijdragen aan ondersteuning van mantelzorgers? Welke digitale hulpmiddelen (apps, online ondersteuning e.d.) en domotica (signaleringssystemen, zorg-op-afstand e.d.) bieden kansen voor ondersteuning van mantelzorgers?
Uw tafeldames
■■
■■
■■
■■
Uw tafeldames ■■ ■■
■■ ■■
8
Margriet Tiemersma (Steunpunt Mantelzorg Utrecht) Femke Scholten (gemeente Utrecht, afdeling Meedoen naar Vermogen)
Hoe organiseren mantelzorgers het nu, als ze een weekend weg willen of met vakantie gaan? Is het bestaande aanbod van respijtzorg bekend? Voldoet het aan de wensen? Hoe komt het dat mensen er weinig gebruik van maken? Hoe bereiken we dat meer mantelzorgers van bestaande mogelijkheden gebruik gaan maken? Zijn er ook andere voorzieningen te bedenken die misschien beter aansluiten op de behoefte van de mantelzorger? Wat kan de gemeente doen, wat kan Zilveren Kruis doen?
Ingrid Renes (Zilveren Kruis) Sylvia Schutte (gemeente Utrecht, afdeling Meedoen naar Vermogen)
THEMA 4
Wonen en zorg verbonden 8. Ouderen in Overvecht goed geïnformeerd Op 9 juni van dit jaar was het stadsgesprek Ouderenhuisvesting Overvecht. Daar werd duidelijk hoe belangrijk het is dat ouderen tijdig stilstaan bij de vraag, hoe zij in de toekomst, wanneer gebreken en beperkingen zullen toenemen, het beste kunnen wonen. In het stadsgesprek kwam ook naar voren dat het professionele netwerk rond de oudere (mantelzorgers, huishoudelijke hulp, wijkverpleegkundige) hierin een informerende en stimulerende rol zou moeten vervullen.
Vragen ■■
■■
■■
Wat zijn effectieve manieren om ouderen bewust te maken van het belang van goed wonen op latere leeftijd? Welke informatie is voor ouderen nodig om tijdig keuzes te maken over hun woonsituatie en langs welke weg kan deze informatie hen het beste aangereikt worden? Wie kunnen hierin een stimulerende rol spelen?
Uw tafeldame en –heer ■■
■■
9. De welkome wijk Kun je, als je ouder wordt, blijven wonen in je eigen wijk of buurt? Een wijk waar je je welkom en veilig voelt, ongeacht leeftijd, achtergrond en beperkingen. Een wijk ook waar je dichtbij huis terecht kan voor sociale activiteiten, bewegen en sporten, ondersteuning en zorg. Kortom: een welkome wijk.
Vragen ■■
■■
■■
Welke beelden hebben mensen bij de ‘welkome wijk’? Wat zijn goede voorbeelden van welkome wijken (of buurten) in Utrecht? Wat zijn de belangrijkste eisen die ouderen stellen aan de welkome wijk? Wie kan of moet wat doen om wijken ‘meer welkom’ te maken? (Denk bij ‘wie’ aan de gemeente, de woningcorporaties, de sociaal makelaars, sportverenigingen, bewoners etc.).
Uw tafelheren ■■
■■
Willem Smid (gemeente Utrecht, afdeling Meedoen naar Vermogen) Rick de Kogel (gemeente Utrecht, afdeling Samenleving)
Marianne van Dijk (gemeente Utrecht, afdeling Meedoen naar Vermogen) Martijn Kok (gemeente Utrecht, afdeling Wonen)
9
10. Permanente zorg nodig? Kan dat ook thuis? Veel ouderen willen langer thuis blijven wonen en de regie over hun leven zoveel mogelijk in eigen hand houden, ook als ze volledig zorgafhankelijk zijn. Als we vaker aan deze wens tegemoet kunnen komen, is dat niet alleen fijn voor de betrokken ouderen. Het kan ook helpen om de kosten van langdurige zorg in de hand te houden.
Vragen ■■
■■
■■ ■■
■■
Aan welke eisen moet een woning voldoen, wil een oudere die permanente zorg nodig heeft daar kunnen blijven wonen? Aan welke ‘eisen’ moet de oudere voldoen, wil hij of zij thuis kunnen blijven wonen? Welke mogelijkheden bieden domotica? Welke gereedschappen heeft de professional nodig om het gesprek met de cliënt over wonen op een goede manier te voeren? Wat kunnen de gemeente en de zorgverzekeraar hieraan bijdragen?
Uw tafeldame en –heer ■■ ■■
10
Reinhilde van den Brand (Zilveren Kruis) Rolf van der Weide (Bo-Ex)
THEMA 5
Vernieuwing zorg en ondersteuning 11. Als het (ineens) slechter gaat … De behoefte aan ondersteuning en/of zorg kan veranderen, geleidelijk of plotseling. Een dementerende man, die zich tot dusver met hulp nog aardig redde, slaat aan het dwalen. Een vitale hoogbejaarde vrouw breekt haar heup en zal daar waarschijnlijk niet volledig van herstellen. Een mantelzorger houdt het niet vol en dreigt af te haken. Hoe speel je daarop in als patiënt, mantelzorger en professional?
12. Als de ene wet de andere in de weg zit Veel ouderen krijgen ondersteuning en zorg vanuit twee wetten: de Wmo en de Zorgverzekeringswet. Ook al zeggen we dat we de (vraag van de) cliënt centraal stellen, toch merken we dat beide wetten elkaar soms in de weg zitten. Het gevolg is dan, dat de oudere niet de optimale zorg krijgt – of dat zorg duurder is dan nodig. Hoe kunnen we hinderlijke schotten tussen wetten en regels op een praktische manier slechten?
Vragen ■■
■■
■■
Welke knelpunten dienen zich aan als de behoefte aan ondersteuning en zorg (snel) verandert? Zijn er manieren om (beter dan nu) te anticiperen op knelpunten – vanuit de optiek van de oudere, de mantelzorger en de professional? Welke oplossingen kunnen we bedenken voor de geïnventariseerde knelpunten?
Uw tafeldame en –heer ■■ ■■
Vragen ■■
■■
■■
Marian Kesler (Raedelijn) Gerald Zwiggelaar (Zilveren Kruis)
Welke voorbeelden kennen we van hinderlijke schotten tussen de zorgwetten- en regels? Hoe pakt dat uit voor de cliënt of patiënt? Kennen we voorbeelden waarin zorgverleners het probleem van conflicterende wetten of regels op een creatieve manier hebben opgelost, zodat de cliënt of patiënt er niets van merkt? Kunnen we ook nieuwe ‘oplossingen’ bedenken, die zich mogelijk lenen voor pilots of experimenten?
Uw tafeldame en –heer ■■
■■
José Jeltes (gemeente Utrecht, afdeling Meedoen naar Vermogen) Remko Segers (Zilveren Kruis)
11
Uitgave
Gemeente Utrecht en Zilveren Kruis november 2015 Vormgeving
Ontwerpwerk, Den Haag Drukwerk
Drukkerij De Bondt, Barendrecht
