Conferentie
Aansluiting PO-VO 30 september 2015 09.30 uur – 17.00 uur Stadion Galgenwaard, Utrecht
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
Voorwoord Leerlingen kunnen makkelijk vastlopen op de ‘overgangen’ binnen het onderwijsstelsel. Voor een goede schoolcarrière van leerlingen is een goede aansluiting tussen de verschillende sectoren daarom van belang. Daarnaast is het belangrijk dat een leerling na de basisschool direct op de goede plaats in het voortgezet onderwijs terechtkomt. De urgentie om de aansluiting tussen het primair en het voortgezet onderwijs te verbeteren wordt in het onderwijsveld breed gevoeld. Momenteel zijn er 27 netwerken van PO-VO scholen binnen School aan Zet actief gericht op een betere aansluiting. Deze netwerken ontwikkelen een aanpak om de afstemming te verbeteren, onder meer op de thema’s referentieniveaus taal en rekenen, overdracht gegevens/Eindtoets, Engels, digitale leeromgeving en excellentie. Experts van School aan Zet versterken deze netwerken bij het uitvoeren van de plannen. Op de conferentie ‘Samenwerking in beeld’ presenteert een aantal netwerken hun aanpak en resultaten. Daarnaast vindt in sessies verdieping plaats op de thema’s waarmee de netwerken aan de slag zijn gegaan. Andere netwerken gericht op de aansluiting PO-VO kunnen hun voordeel doen met deze ervaringen en verdiepingen op de thema’s.
2
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
3
Programma 09.30 – 10.00 uur Inloop
12.30 – 13.30 uur Lunch Geïnteresseerden kunnen deelnemen aan een rondleiding door het stadion.
10.00 – 11.00 uur
13.30 – 14.45 uur
Sessies. Experts aan het woord
15.00 – 16.15 uur
Sessies. Netwerken aan het woord
Welkom - Gea Spaans, projectleider School aan Zet Opening ‘Knelpunten en succesfactoren bij de overgang van PO naar VO’ - Kees Lintermans, Inspectie van het Onderwijs
Kijkje in de keuken > netwerk PO-VO: Excellentie > netwerk PO-VO: Rekenen > netwerk PO-VO: Engels > netwerk PO-VO: Taal
11.15 – 12.30 uur
Sessies. Netwerken aan het woord Aan de hand van posterpresentaties en/of het Ontwikkelmodel Aansluiting PO-VO gaan experts in gesprek met de deelnemers en de netwerken zelf. Welke accenten leggen de netwerken? Wat zijn de producten? De netwerken rekenen, taal/lezen, Engels, overdracht, digitale leeromgeving, attitude en excellentie presenteren op interactieve wijze hun aanpak.
In verdiepende en/of werksessies gaan experts in op de thema’s taal/lezen, rekenen, attitude, differentiatie, overdracht van gegevens, de Cito Eindtoets, het ontwikkelmodel Aansluiting PO-VO en Engels.
De netwerken rekenen, taal/lezen, Engels, overdracht, digitale leeromgeving, attitude en excellentie presenteren op interactieve wijze hun aanpak.
16.15 – 17.00 uur
Borrel
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
Sessies. Netwerken aan het woord Tijdens de sessies ‘Netwerken aan het woord’ presenteren de netwerken rekenen, taal/ lezen, Engels, overdracht, digitale leeromgeving, attitude en excellentie aan de hand van posters hun aanpak en resultaten. Zo zal het Netwerk Gorinchem en het Tienercollege ingaan op de ontwikkelaspecten ‘Ontwikkeling’ en ‘ Differentiatie’ uit het ontwikkelmodel aansluiting PO-VO dat binnen School aan Zet ontwikkeld is. Er wordt ingezoomd op het ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie en instrumenten voor het verbeteren van de inhoudelijke overgang en scholing op de thema’s taal en rekenen. De netwerken POVO Wolvega, Haaksbergen en Zevenbergen houden zich bezig met een betere aansluiting voor Engels waar inhoudelijk is gekeken naar de aanpak op de basisschool en het VO en hebben een aantal verbeteringen ingevoerd. Het netwerk Capelle werkt aan de ontwikkelaspecten ‘Koers’ en ‘Feedback’ met als doel PO-leerlingen een goede start te laten maken in het VO door een effectieve overdracht van informatie. Netwerk Den Helder heeft voor de groepen 7 en 8 een digitale leeromgeving ingericht gekoppeld aan de leeromgeving op de VO-school. In de netwerken Wieringerwerf, Alkmaar, Doorn, Winterswijk, Duiven en Hellevoetsluis zijn ze onder andere aan de slag gegaan met de doorgaande lijn rekenen en hebben daar allerlei materiaal voor ontwikkeld. Excellentie is onder andere uitgewerkt in de netwerken van Huizen en Rotterdam-Zuid gericht op de doorgaande lijn. Deze en nog meer netwerken gaan graag in gesprek over hun aanpak en resultaten. De sessies Netwerken aan het woord vinden plaats in drie ruimtes. Halverwege de sessie kunnen deelnemers, als zij dat willen, in dezelfde ruimte wisselen van netwerk. Er zijn twee rondes van de sessies ‘Netwerken aan het woord’.
4
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
5
Sessies. Experts aan het woord 01. Als een spin in het web Jonneke Adolfsen, Jonneke Adolfsen Advies Evalueren van de voortgang van een project of innovatie is voor veel scholen een struikelblok. Vaak zijn de doelen en activiteiten goed beschreven en vindt de uitvoering plaats zoals gepland, maar ontbreekt het aan het goed volgen van wat de activiteiten opleveren en wat de kwaliteit daarvan is.
jongeren. We baseren ons onder meer op de onderzoeksresultaten van de Amerikaanse psycholoog Carol Dweck en de inzichten in breinleren. De deelnemers krijgen een uitdagende vraag te beantwoorden: Wat kunnen PO en VO verbeteren om succesvolle carrières van jongeren te bevorderen?
03. Gedeelde expertise bij Talentontwikkeling Piet Groenewegen, CPS Onderwijsontwikkeling en advies
Voor de gesprekken in het kader van het Intensiveringstraject Rekenonderwijs vo hebben we een instrument ontwikkeld waarmee de evaluatie inhoudelijk interessant, gemakkelijk én leuk wordt. Dit instrument is ook goed bruikbaar voor aansluitingsprojecten PO-VO. In de sessie gaan we aan de slag met het instrument. U gaat vast nog jaren profijt daarvan hebben!
02. Ze kunnen het omdat jij dat wilt
Het Camphusianum VO heeft in de afgelopen jaren een samenwerking ontwikkeld met scholen voor primair onderwijs. Het doel van deze samenwerking is om individuele hoogbegaafde leerlingen zo goed mogelijk te bedienen en daarnaast een hechte structuur te ontwerpen. Daar horen een beleidsplan bij, bestuurlijke afspraken, een gezamenlijke ontwikkeling van keuzemodules. Met deze structuur van samenwerking bereiken de partners dat het uitdagen van hoogbegaafde leerlingen hen meer ‘ontlast’ dan ‘belast’.
Hans van Dijck, Development Consult Wat maakt jonge mensen succesvol? Gaat het om kennis of om andere kwaliteiten? Is ons onderwijs wel gericht op wat jongeren werkelijk verder brengt in het leven? En misschien wel de allerbelangrijkste vraag: Geloven we in de ontwikkelbaarheid van die kwaliteiten die mensen succesvol maken, of is onze verborgen overtuiging dat die kwaliteiten aangeboren zijn? In deze sessie onderzoeken we die eigenschappen en vragen ons af hoe ontwikkelbaar ze zijn. We focussen daarbij op de gedachten van ouders en docenten over deze ontwikkelbaarheid en wat de invloed ervan is op de werkhouding en de motivatie van
Inhoudelijk wordt de samenwerking gedragen door talentontwikkeling van de leerlingen van de partnerscholen. In zogenoemde Plusmodules begeleiden en onderwijzen Camphusianen begaafde basisschoolleerlingen op de basisschool. Het Camphusianum gaat daarbij uit van het principe Docendo discimus (‘door te onderwijzen leren we’). Dat draagt bij aan de cognitieve en sociale ontplooiing van de gymnasiast. Door de uitwisseling van kennis en praktijkervaring tussen primair en voortgezet onderwijs, die uit dit project logisch voortkomt, wordt de kwaliteit van het onderwijs ‘aan beide kanten’ verhoogd. Dat zal uiteindelijk leiden tot een officieuze doorlopende leerlijn op het gebied van begaafdheid. Een dergelijke, gedeelde expertise tussen primair onderwijs en voortgezet onderwijs helpt de ouders bij het bepalen van de meest geschikte leerroute voor hun kind.
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
6
Sessies. Experts aan het woord 04. Overgang PO-VO: leerlingen met speciale onderwijsbehoeften Arjan Clijsen, KPCgroep Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften is het belangrijk dat zij bij de overgang van PO naar VO een doorgaande ondersteuning ontvangen. In deze sessie verkennen we met u de volgende vragen: >> Hoe kunnen we deze leerlingen goed voorbereiden op het voortgezet onderwijs? >> Op welke wijze vindt een goede overdracht van PO naar VO plaats? >> Hoe kan in het voortgezet onderwijs een goede instroombegeleiding aan deze leerlingen geboden worden? Daarbij gaan we na welke stappen de samenwerkingsverbanden PO en VO kunnen zetten om de overgang van PO naar VO goed en effectief in te richten. Tevens bekijken we welke bijdrage het ontwikkelingsperspectief van een leerling kan leveren aan een goede overdracht. Graag gaan we met u in gesprek over hoe we kunnen voorkomen dat leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften bij de overgang van PO naar VO tussen de wal en het schip vallen.
05. Verplichte eindtoets en regionale overgangsprocedures PO-VO Boudewijn Spoorenberg/Rosanne Mulder (OCW), Bernard Teunis (PO-Raad) en Jessica Tissink (VO-raad) In het schooljaar 2014/2015 hebben alle leerlingen in groep 8 verplicht een eindtoets gemaakt. Het schooladvies van het basisonderwijs is vooraf gegaan aan de resultaten op de eindtoets en heeft een centrale positie gekregen bij de toelating tot het voortgezet onderwijs. Tussen
besturen en/of scholen voor primair en voortgezet onderwijs zijn regionale afspraken gemaakt over de procedures rond de overstap van leerlingen. De PO-Raad, de VO-raad en het ministerie van OCW brengen de ervaringen in kaart. Tijdens deze sessie komen verschillende bevindingen aan de orde en gaan we daarover met elkaar in gesprek.
06. Naar een doorlopende leerlijn van PO/S(B)O via praktijkonderwijs en vmbo naar mbo, met Passend perspectieven taal en rekenen Ria Brandt, SLO/CPS Het project ‘Passende perspectieven’ heeft leerroutes op drie niveaus ontwikkeld voor leerlingen die referentieniveau 1F naar verwachting niet halen aan het eind van de basisschoolperiode. Een groot deel van deze leerlingen stroomt aan het eind van het primair onderwijs door naar vmbo-bb, vmbo-kb of praktijkonderwijs. Met welke kennis en vaardigheden stromen leerlingen die een leerroute kregen aangeboden het voortgezet onderwijs binnen? Welke hulpmiddelen kregen ze aangeboden en waar zijn prioriteiten gelegd dan wel doelen weggelaten? Tijdens deze interactieve sessie zullen we hierop ingaan.
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
7
Sessies. Experts aan het woord 07. Begrijpend lezen gaat over inhoud Bert de Vos, Stichting APS Begrijpend lezen is een belangrijke en voorspellende vaardigheid. Niet alleen bij taal en het schoolvak Nederlands, maar ook bij het leren van de meeste andere vakken. Scholen zoeken in de overgang van primair naar voortgezet onderwijs vaak naar een doorgaande lijn begrijpend lezen. Voor een doorgaande lijn is het een voorwaarde, dat scholen vanuit een gedeeld concept naar leesvaardigheid kijken. Het is mooi meegenomen als die gedeelde kijk gaat over interesse houden en ontwikkelen. Dan komt een heel repertoire didactische mogelijkheden vrij die zowel op PO- als op VO-scholen tot geïnspireerd onderwijs leiden. Hoe deze didactische mogelijkheden succesvol kunnen worden ingezet, komt in deze sessie aan de orde. Daarbij gaat het om het proces, maar ook om de inhoud. Alle aspecten van het Ontwikkelmodel Aansluiting PO-VO komen hierbij aan de orde.
08. Differentiatie PO-VO – op zoek naar afstemming Fred Janssen, ICLON Het succes van het onderwijs is afhankelijk van de mate waarin dit onderwijs wordt afgestemd op relevante verschillen tussen leerlingen. Dit is een uitdaging voor het basisonderwijs omdat daar de niveauverschillen tussen leerlingen binnen een klas heel groot kunnen zijn. In het voortgezet onderwijs zijn de niveauverschillen weliswaar kleiner, omdat leerlingen al zijn toegewezen aan een bepaald schoolniveau (externe differentiatie), maar dit maakt het omgaan met verschillen binnen de klas niet gemakkelijker. Voor docenten in het voortgezet onderwijs is het immers normaal om meer dan 150 leerlingen op een dag voorbij te zien komen. Bovendien zien ze deze leerlingen maar twee of drie keer per week.
Tijdens deze sessie staat differentiatie binnen instructie centraal. Hoe realiseren we een goede differentiatieaanpak in het basisonderwijs en hoe kunnen we dit praktisch vormgeven in het voortgezet onderwijs?
09. Naar een vaardig oplossingsproces Lionel Kole, Onderwijs Maak Je Samen Het rekenonderwijs heeft als doel dat de leerlingen hun kennis en vaardigheden flexibel kunnen toepassen in functionele situaties (ERWD-protocol). Zo kunnen leerlingen adequaat handelen in alledaagse ‘probleemsituaties’. Oplossingsprocedures zijn ingrediënten van strategisch denken en handelen om rekenwiskundige problemen passend te benaderen om deze op te lossen. In de schoolsituatie presenteren we een voorstelbare werkelijkheid met behulp van contexten. We willen dat leerlingen zich iets kunnen voorstellen bij rekenconcepten en op die manier ondervinden wanneer een bepaalde bewerking bruikbaar is om een probleemsituatie te modelleren en op te lossen. Contexten zijn bedoeld om de brug te slaan naar de wereld buiten school. Maar we toetsen ook vaak in contexten of de benodigde rekenkennis en – vaardigheden wel zijn verworven. Hier vormt zich een probleem op alle lagen van onderwijs. Waarom haken veel leerlingen af? Tijdens deze sessie gaan we in op de vraag hoe we leerlingen kunnen leren om strategisch te denken en te handelen om rekencontexten aan te pakken en op te lossen.
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
8
Sessies. Experts aan het woord 10. Aan de slag met ‘Ontwikkelmodel Aansluiting PO-VO’ Yvonne Leenders, Yvonne Leenders Onderwijsadvies en -ontwikkeling Met het Ontwikkelmodel Aansluiting PO-VO kunnen samenwerkende besturen en/of scholen gericht kijken naar hun ontwikkeling naar een goede overgang voor leerlingen van het primair naar het voortgezet onderwijs. Het model helpt om vragen als ‘Waar staan we in onze ontwikkeling?’, ‘Waar willen we naartoe?’ en ‘Hoe gaan we daar komen?’ te beantwoorden. Het ontwikkelmodel bestaat uit vijf ontwikkelaspecten, die verschillende niveaus van ontwikkeling beschrijven: >> Koers >> Afsluiting en start >> Feedback >> Ontwikkeling >> Differentiatie Deze sessie is bedoeld voor samenwerkende scholen en/of besturen voor primair en voortgezet onderwijs. Tijdens de bijeenkomst gaat u aan de slag met het Ontwikkelmodel om met elkaar een goed beeld te krijgen van de stand van zaken. Hieraan gerelateerd formuleert u de doelen en de gewenste acties voor toekomstig beleid.
11. Engels in het primair onderwijs Kris Verbeeck, M&O Groep In het voortgezet onderwijs is Engels een belangrijk vak waar leerlingen voor moeten slagen. Uit een nulmeting aan het begin van het vo blijkt vaak dat de leerlingen niet op het gewenste niveau binnenkomen. Maar is voor het basisonderwijs wel duidelijk welk niveau dat moet zijn?
In het basisonderwijs wordt het vak Engels door de Inspectie van het Onderwijs niet gecontroleerd en er wordt geen eindtoets afgenomen. In deze sessie bekijken we de verschillen tussen Engels in het basisonderwijs en in het voortgezet onderwijs, de knelpunten en de mogelijke oplossingen. Daarbij geven we een beeld van basisscholen die geen Engels geven vanaf groep 1, maar wel vanaf groep 7 en 8. Ook komt tweetalig onderwijs in het vo aan de orde.
12. Toewerken naar de Referentieniveaus 1S en 1F voor Rekenen Anneke Noteboom De uitslagen van de verplichte eindtoets leiden tot een score en een advies voor de leerlingen. Daarnaast krijgt u ook een aanduiding van het behaalde referentieniveau 1S of 1F. Hoe was die uitslag van 1S en 1F op uw school afgelopen schooljaar? Hoe interpreteert u die scores en wat zeggen ze? Wat kunt u met de scores voor het rekenonderwijs dit schooljaar? In deze sessie gaan we in op de interpretatie van de referentieniveaus en op de betekenis ervan voor het rekenonderwijs in de hele school. Hoe kunt u de referentieniveaus als school implementeren en hoe werk je er vanaf groep 1 al verantwoord naar toe, zodat elk kind zo passend mogelijk rekenonderwijs krijgt? In deze sessie gaan we in op deze vragen. Daarnaast wisselen we ervairngen uit, gaan we in discussie met elkaar, werken we samen aan opdrachten, spelen we automatiseringsspelletjes en leren we van elkaar. Tot slot gaan we in op de overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs. Onze leerlingen hebben recht op een soepele overstap van PO naar VO. Hoe kunnen wij met elkaar een overgang zonder drempels garanderen?
Colofon School aan Zet wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW, de PO-Raad en de VO-raad. Inhoudelijke organisatie Logistieke organisatie Coördinatie Redactionele ondersteuning Vormgeving Meer informatie
> > > > > >
Gea Spaans (School aan Zet) MBO-academie Lucienne Post (School aan Zet) Susan de Boer Optima Forma bv, Voorburg Gea Spaans,
[email protected]
Conferentie Aansluiting PO-VO
www.schoolaanzet.nl
070 - 311 97 19
volg School aan Zet op
