Over het koor
Kamerkoor Kwintessens is opgericht in januari 2005 door de dirigent Raoul Boesten en bestaat gewoonlijk uit 24 personen; dit programma aangevuld met een aantal extra zangers om het volkse karakter van de Missa Criolla tot zijn recht te doen komen. De zangers van Kwintessens zijn enthousiaste amateurs, die veelal zangles volgen en vaak ook in andere koren zingen. Inmiddels heeft het koor een behoorlijk uitgebalanceerde samenstelling en heeft het zijn ontwikkeling gehad aan stukken als het Miserere van Allegri en recente werken van Arvo Pärt. Het koor stelt zich ten doel om tweemaal per jaar een nieuw programma ten gehore te brengen. Het koor repeteert daarvoor wekelijks op vrijdagavond in de Noorderkerk in Den Haag.
Programma
Hanacpachap Doña Ubensa
anoniem Chacho Echenique arr. Liliana Cangiano/ Raoul Boesten
Ego vir videns Ave Maria Guarani To the mothers in Brazil
Alberto Ginastera Ennio Morricone Lars Jansson arr. Gunnar Eriksson
Instrumentaal intermezzo: Milonga del Angel Primavera Porteña Libertango
Sopranen: Christine Heetebrij Nicolet Boesten Judith Zirkzee Kirsten Jooren Iris Broska Margot Beekink Kim Olesen
Tenoren: Stefaan Brakkee Henk van Weers Hans Wolff Albert-Jan v.d. Neut Dick Zirkzee Imre Blok Erik Bakker Lowi Krijger
Alten: Franca Nyman Climmy Poll Marianne Jansen Maaike Smink Sietske Asselbergs Joke Fossen Luit van Velzen
Bassen: Josi Oberstadt Hans Boonstra Artho Jansen Harry Fossen Franz Profittlich
Astor Piazzolla Astor Piazzolla
(twee bandoneons) (twee accordeons)
Astor Piazzolla, arr. Oscar Escalada
Pauze La Huida
Ariel Ramírez
Instrumentaal intermezzo Misa Criolla Kyrie Gloria Credo Sanctus Agnus Dei
(charango en bombo) Ariel Ramírez
Solisten zang: Hans Barkmeijer Imre Blok Instrumentalisten: piano: Stefaan Brakkee, percussie: Orlando Miño, accordeon: Hans van der Maas en Iris Oberstadt, charango en gitaar: Frenk van Meeteren
Over Cordero de Dios
Na een aantal welluidende en vaak ook ingetogen concerten van Kwintessens, staat nu iets totaal anders op het programma: de Misa Criolla van Ramírez. (Voor de tweede maal, omdat dit programma zo enthousiast werd ontvangen in november!) De volkse mis wordt gekenmerkt door zijn typische Argentijnse ritmes. In mijn zoektocht naar muziekstukken waarmee ik een afwisselend en compleet programma kon samenstellen, kwam ik een aantal uiteenlopende, maar bijzonder fraaie stukken tegen. De meeste muziek is gecomponeerd door Argentijnse componisten. Een aantal werken echter niet, maar die sluiten wat betreft genre en thematiek goed aan bij de mis.
Cordero de Dios, het Argentijns voor Lam Gods. Deze titel is een soort leidraad door het programma. Het offer. In de teksten komt dit thema in verschillende gedaantes naar voren. Cordero de Dios is bovendien het laatste stuk uit de Misa Criolla. Een ingetogen einde waarin na alle ritmische escapades de rust ernstig maar warm neerdaalt.
Het beeld voor ons programma is een ondergaande zon met daarvoor kleurrijke mensen. Waarom passend bij ons programma? De zon ging ook in zekere zin onder voor de inheemse mensen van Argentinië met de komst van de westerse missionarissen. Hun zonnegod moest wijken voor Christus. Een offer; Cordero de Dios.
Raoul Boesten
Medewerking
Raoul Boesten, dirigent Raoul Boesten heeft van jongs af aan in koren gezongen. Tijdens zijn studie voor Vrije Schoolleerkracht, stichtte hij zijn eerste (studenten-) koortje op. Na het behalen van zijn diploma verzorgde hij de muzieklessen en koorzang voor de hogere klassen van het basisonderwijs. Hij richtte een ouderkoor op en startte Het Octet, waar hij tevens een plek als tenor innam. Vanuit het werken met Het Octet ontstond de wens om een groter koor te dirigeren waarin met name uitdagende hedendaagse muziek gezongen zou worden. Na een project met zestien zangers richtte Raoul in 2005 Kamerkoor Kwintessens op. Raoul is op dit moment als docent muziek verbonden aan het Rudolf Steiner College in Rotterdam, en volgt momenteel zijn opleiding docent muziek aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Directielessen ontvangt hij van Jos Vermunt. Hans Barkmeijer, tenor Na het doorlopen van de Vrije School, volgde Hans enkele jaren zangles bij verschillende pedagogen, waaronder Willem Brüning en Lennard Rodrigues de Miranda. Al tijdens de middelbare school werd zijn belangstelling voor de liedkunst gewekt en nam hij de studie van de liederen van Schubert en Schumann ter hand. Werkzaam als groepsleider in de heilpedagogiek op o.a. Huize Thomas te Rotterdam, gaf hij zijn eerste liedrecitals. Na zijn studie muziek-therapie aan academie ‘De Wervel’, ging hij werken als muziekdocent aan het Rudolf Steiner College te Rotterdam. In deze functie bekwaamde hij zich verder in het musiceren met grote koren. Daarnaast dirigeert hij het ouder- en vriendenkoren van Vrije Scholen; ‘Het Vondelkoor’ en ‘Pur Sang’. Imre Blok, tenor Imre is koorlid van Kwintessens en verzorgt vanmiddag de baritonsolo’s in La Huida en de Misa Criolla.
I
Medewerking
Stefaan Brakkee, piano Stefaan Brakkee werd in 1961 geboren in Nijmegen. Vanaf 1980 studeerde hij hoorn en piano aan de conservatoria van Utrecht en Den Haag. Hij volgde het hoofdvak piano bij Gerard van Blerk, en rondde zijn studie in 1986 af. Als pianist heeft hij een grote voorkeur voor het begeleiden van zangers en instrumentalisten. Lange tijd is hij ook actief gebleven als hoornist in amateur orkesten en ensembles. Momenteel is hij verbonden aan de Vrije School Den Haag. Stefaan is koorlid van Kamerkoor Kwintessens. Orlando Miño, percussie Orlando Miño (1957, Argentinië) is componist, zanger en instrumentalist (gitaar, charango, bombo en cajón). Sinds zijn professionele debuut in 1980, heeft hij gewerkt met bekende Argentijnse groepen en artiesten. Verschillende artiesten hebben zijn composities gezongen en Orlando zelf heeft zijn muziek opgenomen onder de titel "Canciones en alpargatas". Orlando gaf les als docent in Folklore Ritmes op de "Escuela Nacional de Danzas" te Buenos Aires. In Nederland heeft hij gewerkt met o.a. Gabriel Aguilera en Lincoln Almada, in het programma "Cuerdas latinoamericanas"; met verschillende Nederlandse koren als charangospeler; als percussionist in de Europese tour van Gustavo Toker en in het programma ‘Suite para Violeta’ van Winanda van Vliet; als zanger met de tango groep ‘Las guitarras del Plata’ van Hernán Ruíz, en in de programma’s ‘Noche de ronda’ van Jaime Rodríguez en ‘Meer dan Tango van Juan Pablo Dobal. . Iris Oberstadt, accordeon/bandoneon Iris Oberstadt studeerde accordeon aan het Rotterdams Conservatorium bij Miny Dekkers en Harriët Markus. In 2005 sloot zij haar studie af met de Bachelor of music. Iris volgde daarnaast cursussen in directie, improvisatie en masterclasses bij de bekende Russische accordeonist Friedrich Lips. Ze legt zich ook toe op het spelen van bandoneon, concertina en andere aan accordeon verwante muziekinstrumenten. Momenteel is ze werkzaam als accordeondocent in de muziekscholen van Heemskerk, Beverwijk en Uitgeest, naast een uitgebreide privé lespraktijk. Sinds november j.l. is Iris eigenaar van de eerste echte accordeonwinkel in Den Haag (Weimarstraat 17).
Medewerking
Hans van der Maas, accordeon/bandoneon Hans van der Maas (1960) studeerde accordeon bij Miny Dekkers aan het Rotterdams Conservatorium en volgde tijdens en na zijn studie diverse workshops en masterclasses, onder andere bij de Deense accordeonpionier Mogens Ellegaard. Hij studeerde ensembleleiding (arrangeren, componeren, dirigeren) bij Bernard van Beurden. Naast accordeon studeerde Hans van der Maas orkestdirectie bij Arie van Beek en Heinz Friesen, eveneens aan het Rotterdams Conservatorium en vervolgde deze studie bij Julius Kalmaren Lev Markiz. Hans van der Maas is tevens musicoloog. Momenteel is hij o.a. werkzaam als accordeonist en dirigent, en is verbonden aan het Koorenhuis in Den Haag als docent en hoofd van de afdeling muziek. Hans heeft sinds een aantal jaar een eigen trio ‘French Touch’ (accordeon, gitaar, bas), dat zich o.a. toelegt op ‘Franse jazz’ en hij speelt in ‘Quinteto Tango Extremo’, waarmee hij optreedt in Nederland en daarbuiten.
Frenk van Meeteren, charango/gitaar Frenk speelt en treedt al op sinds z’n vijftiende, raakte al vroeg geïnteresseerd in jazz, blues en andere soorten “78-toeren”-muziek. Hij speelde, behalve met z’n eigen stringband Crooks (tournee’s in Rusland en Hongarije in de jaren 80), in de folkgroep King’s Galliard (jaren 70) en de Gangbusters (jaren 80 – 90), die veel speelden op de Boulevard of Broken Dreams (nu de Parade). In Den Haag verzorgde hij vele sessies in het lokaal Vredebreuk en het Syndikaat. Tegenwoordig speelt hij veel met de Gehoorgangsters, een groep die z’n basis heeft in Rotterdam. Recent heeft Frenk een CD uitgebracht onder z’n eigen naam: ‘Stop look & listen’. Hierop is hij te horen in een trio-bezetting.
Componisten en teksten
Componisten en teksten
Over de muziek In Argentinië zijn meerdere muzikale stromingen bij elkaar gekomen. Van oorsprong was er natuurlijk de inheemse muziek, die gekenmerkt wordt door zijn typische ritmes. De Indianen, de oorspronkelijke bewoners van Argentinië, vereerden de zon als God en voelden zich één met de schepping. In de Renaissance kwam daar een Europese invloed overheen. De ontdekkingsreizigers brachten de gebieden en de volkeren ‘in cultuur’. De oorspronkelijke bevolking werd bekeerd en kreeg Christus in plaats van de zon. De inheemse muziek werd afgeserveerd als volks en heidens en de westerse polyfone muziek werd gepredikt als zaligmakend. Rond 1800 werden voor het werk op het platteland slaven uit Afrika gehaald en met hen kwam een nieuwe muzikale invloed. Rond 1900 werden de grote steden van Argentinië overspoeld met immigranten uit Italië, Spanje en andere Europese landen. Deze veelal mannelijke gelukszoekers zochten elkaar op in kroegen en bordelen waar de verschillende muziekstijlen zich vermengden en vanuit deze muzikale smeltkroes ontstonden nieuwe muziekstijlen zoals de Argentijnse Tango. Deze geschiedenis is ook te herkennen in ons programma.
Hanacpachap cussicuinin- anoniem Van dit fraaie Peruaanse jagerslied wordt vermoed dat het de oudste gecomponeerde polyfone muziek is van Amerika. Het werd voor het eerst gepubliceerd in 1631 en het was gebruikelijk om dit lied te zingen als de zangers de kerk binnen kwamen. De statige, verheven klanken van de katholieke kerk zijn duidelijk in dit stuk te herkennen, maar ook lichtvoetige, ritmische elementen van de inheemse bevolking zijn erin terug te horen.
Hanacpachap cussicuinin fruit Huaran cacta muchascaiqui Yupairurupucoc mallqui Runacunap suyacuinin Callpan nacpa quemi cuinin Huaciascaita
Uyarihuai muchascaita Diospa rampan Diospa maman Yurac tocto hamancaiman Yupascalla, collpascaita Huahuarquiman suyuscaita Ricuchillai.
Boom met driemaal gezegend Hemelse vreugde, duizend maal zullen wij u prijzen O hoop der mensheid Helper van de zwakken Verhoor ons gebed
Luister naar onze smeekbeden Drager van God, Moeder van God Schone iris, geel en wit Ontvang ons zangoffer Kom ons helpen Toon ons de Vrucht van uw schoot.
Doña Ubensa- Chacho Echenique (*1939) (arr. Liliana Cangiano/ Raoul Boesten) Doña ubensa is een bekend lied in Argentinië. Arrangeur Liliana Cangiano (componist en dirigent, geboren in Buenos Aires), heeft van dit lied een arrangement voor koor gemaakt. Uit dit stuk spreekt veel vreugde en de stijl is nauw verwant aan de inheemse muziek van Argentinië. Raoul Boesten heeft voor dit concert de SATB-zetting omgewerkt naar een bezetting voor dameskoor.
Ando llorando p’a dentro Aunque me ria p’ajuera Asi tengo yo que vivir Esperando a que me muera Le doy ventaja a los vientos Porque no puedo volar Hasta que agarro mi caja Y la empiezo a bagualear
Innerlijk huil ik heel de dag Hoewel het lijkt alsof ik lach Aldus ga ik het leven door Steeds in verwachting van de dood De wind die heeft de overhand Omdat ik niet vliegen kan Totdat ik mijn caja oppak En er mee aan het zingen sla
Mi raza reza qué pedira Allá en el monte de caridad No tiene tiempo ya no da más Reza que reza porqué sera Ayes sonores de pedregal Piedra por piedra el viento va Borrando huellas a mi dolor Silencio pura es mi corazon
Mijn eigen volk bidt en smeekt altijd daar op de berg van barmhartigheid niet voor een langere levensduur het bidt en bidt zodat er daardoor Weeklagen klinkt van de stenen grond Van rotsblok tot rotsblok huilt de wind Wist er de sporen van mijn verdriet Stilte heel puur is mijn hartenklop
Me persigno por si a caso No vaya que dios exista Y me lleve p’al infierno Con todas mis ovejitas No sé si habrá otro mundo donde las almas suspiran yo vivo sobre la tierra trajinando todo el dia
Ik maak het teken van het kruis Voor het geval dat God bestaat En hij mij naar de hel toe stuurt Samen met al mijn schaapjes klein Zou er een and’re wereld zijn Waar dan de zielen zuchtend gaan Ik leef op deze wereld hier Bezig met werken heel de dag
Ego vir videns paupertatem meam in virga indignationis eius Me minavit et adduxit in tenebris et non in lucem Vetustam fecit pellem meam et carnem meam In tenebrosis collacavit me quasi mortuos sempiternos. Sed et cum clamavero et rogavero exclusit orationem meam, Et dixi periit finis meus et spes mea a domino
Ave Maria Guarani- Ennio Morricone (*1928) Ennio Morricone is een Italiaanse componist die de muziek voor ruim 500 films en televisieseries componeerde en arrangeerde. Hij werd vooral bekend door zijn muziek voor de film “Once upon a time in the West”. Hij schreef ook de muziek voor “The Mission”, een film uit 1986 waarin een Indiaans stam, de Guarani, wordt bekeerd tot het Christendom. Ave Maria Guarani is een bijzonder expressief stuk waarin de ongepolijste, eerlijke stemmen van de Indianen zich met overgave uiten in een polyfoon pareltje.
Ego Vir Videns- Alberto Ginastera (1916- 1983)
Ave Maria dominus tecum
Ginastera was een Argentijns componist en muziekpedagoog. Zijn muziek brengt ons met zijn wringende harmonieën meer in onze tijd maar blijft polyfoon van opzet.
Benedicta tu in mulieribus Et benedictus fructus ventris tui In te pietate misericordia
Ego vir videns is het tweede deel uit de drie “Lamentations of Jeremiah” die Ginastera schreef. In het oudtestamentische bijbelboek ‘de klaagliederen van Jeremia’ beklaagt de profeet zich over het feit dat de stad Jeruzalem verwoest is.
Ik, mens, zie mijn berooidheid onder de roede van Zijn toorn. Hij heeft mij verdreven en weggevoerd, de duisternis in, niet naar het licht. grauw heeft Hij mijn huid gemaakt contrivit ossa mea mijn lichaam oud, verbrijzeld mijn botten. Naar de buitenste duisternis heeft Hij mij verbannen, zoals de tot eeuwigdurende dood veroordeelden. Maar wat ik ook riep en smeekte Hij heeft mijn gebed versmaad Toen heb ik gezegd; Teloor gegaan is mijn uitzicht en mijn hoop op de Heer
Mater Dei te magnificenza Ora pro nobis peccatoribus Nunc et in hora mortis nostrae Sancte Maria virgo virginum praeclara Fac ut animae donetur paradisi gloria
Wees gegroet Maria, de Heer is met jou Gezegend ben je onder de vrouwen Gezegend is de vrucht van jouw schoot Jezus. Jezus. In jou zie ik toewijding, barmhartigheid en heerlijkheid Jij bent de moeder van God Bid voor ons zondaars Nu en in het uur van onze dood Heilige Maria, maagd, in glans verheven boven alle maagden Zorg dat mijn ziel de verrukking van het paradijs ontvangt
Componisten en teksten
To the mothers of Brazil- Lars Jansson (*1951) (arr. Gunnar Eriksson)
Dit koorarrangement van de Zweedse koordirigent Gunnar Eriksson (geboren 1936) is gebaseerd op een stuk van Lars Jansson met de traditionele Salve Regina tekst. Het stuk kan a cappella uitgevoerd worden of worden begeleid door percussie, een solo-instrument zoals een sopraansax of zelfs door een compleet orkest. Verder zijn er verschillende delen in het stuk waarbij het koor en de instrumenten de ruimte kunnen innemen voor improvisatie. Wij hebben ervoor gekozen om het stuk vooral a cappella uit te voeren. Daarnaast zal het koor op een aantal momenten samen met accordeon improviseren op de harmonische en ritmische basis van het stuk.
Componisten en teksten
Astor Piazzolla (*1971) De grootste bijdrage aan de erkenning van de tango als ‘klassieke’ muziekstijl is ongetwijfeld geleverd door deze componist. Vanaf 1930 speelde Astor Piazzolla bandoneón. Hij kreeg aanvankelijk weinig waardering, ook in Argentinië. Nu is de tango definitief als klassieke muziekstijl erkend.
Muzikaal intermezzo door bandoneon en accordeon Door Iris Oberstadt en Hans van der Maas Milonga del Angel- Astor Piazzolla Door twee bandoneons
Salve Regina Mater misericordiae Ad te clamamus exules filii hevae Regina coeli laetare, Alleluia O Clemens, o pia O dulcis virgo Maria Et Jesum benedictum fructum ventris tui.
Wees gegroet Koningin Moeder van barmhartigheid Tot U roepen wij, ballingen, kinderen van Eva, Hemelse koningin, verheugt u, Halleluja O goedertieren, O Liefdevolle, O zoete maagd Maria Toon ons Jezus, de gezegende vrucht van Uw schoot.
Primavera Porteña- Astor Piazzolla Door twee accordeons
Libertango- Astor Piazzolla
Componisten en teksten
Componisten en teksten
Misa Criolla- Ariel Ramírez (*1921)
La huida- Ariel Ramírez (*1921) La huida is het laatste deel uit de Navidad nuestra (ons kerstfeest). Opvallend is dat dit deel niet zo specifiek over de vlucht naar Egypte gaat, maar over de vlucht van kinderen overal ter wereld. Het stuk heeft een dramatische ondertoon. Het ritme dat Ramírez gebruikt, is dat van de vidala: vrijwel hetzelfde ritme als bij het Kyrie uit de Misa Criolla. Vamos! Burrito apurá! Si no te apuras los van a pillar Largo el camino, largo el salitral. Ya tocan a degollar! Niño bonito no lloris mi amor Yallegaremos a tierraamejor Duermete ya no lloris, Cuna en mis brazos te haré Bomboslegueros en mi corazon.
Laten we gaan! Als je je niet haast krijgen ze je te pakken. Ze staan klaar Klaar om te moorden. De dolk raakt al bebloed. Haast je, ezeltje, lief kindje, huil niet, mijn liefje We komen al in een beter land Ga maar slapen, huil niet. Ik maak je een wiegje in mijn armen, Bombos leguëros klinken in mijn hart.
De Misa Criolla werd geschreven in de Argentijnse volkstaal toen de Katholieke kerk besloot dat Latijn niet meer de enige toegestane taal in de kerk was. Ramírez schreef toen dit baanbrekende werk en maakte gebruik van Argentijnse ritmes en instrumenten uit het Andesgebergte, zoals de charango (kleine gitaar) en de bombo (Argentijnse trom). In het eerste deel, het Kyrie, maakt Ramírez gebruik van de Vidala en de Baguala, ritmes die ontstaan zijn vanuit de Huayno (Inca’s). Het ritme ademt de leegte en de wijdheid van het afgelegen bergland. Het is het uitgelezen ritme voor het uiten van je zielenroerselen! In het tweede deel, het Gloria, maakt Ramírez gebruik van de Carnavalito en de Yaravi. De Carnavalito is een vrolijk ritme, maar het stuk wordt gezongen in een mineurtoonsoort. De beide delen van het Gloria worden onderbroken door een recitatief, de Yaravi, een intens, melancholiek ritme. In het Credo wordt gebruik gemaakt van het boerse ritme Chacarera Trunca, een zeer levendig ritme! Het Sanctus ademt meer rust uit met het Carnaval Cochabambino. De mis eindigt weer met een ritme dat de wijdheid van de pampas suggereert; de Estilo Pampeano.
Muzikaal intermezzo De Charango- en bombospelers stellen zich kort aan u voor! Vertalingen gemaakt door: Hans Boonstra en Nicolet Boesten
