PROGRAMMA CURSUS Aan het werk! Cultuur en literatuur in het taalonderwijs 2012

PROGRAMMA CURSUS ‘Aan het werk! Cultuur en literatuur in het taalonderwijs’ 2012

ORGANISATIE Op verzoek van de Nederlandse Taalunie organiseert DE SCHOLINGSWINKEL van 19 tot 25 augustus 2012 een cursus voor docenten Nederlands als vreemde taal met als onderwerp ‘Aan het werk! Literatuur en cultuur in het taalonderwijs’. Adres:

Vondelzaal Universiteitsbibliotheek Singel 425 Amsterdam

Cursusleiding:

Alice van Kalsbeek E-mail: [email protected] Tel: +31 6 13048984

CERTIFICAAT Deelnemers die de hele cursus hebben gevolgd, ontvangen van de Nederlandse Taalunie een bewijs van deelname.

LOCATIE Workshops:

Vondelzaal, Universiteitsbibliotheek Singel 425 Amsterdam

Lunch:

Maagdenhuis, Spui

Maaltijden:

Binnengasthuisterrein, Restaurant Atrium (begane grond) Oudezijds Achterburgwal 237 Amsterdam

1

INHOUD

Maandag 20 augustus 2012 Gastvrouw: Alice van Kalsbeek

Vondelzaal

10.00 – 10.15 u:

Opening Liesbet Vannyvel, Nederlandse Taalunie

10.15 – 11.15 u:

Culturele identiteit in de vreemde talenklas Lezing door Ludo Beheydt, Université Catholique de Louvain

11.15 – 11.45 u:

pauze

11.45 – 13.00 u:

Interculturaliteit in het taalonderwijs: een nieuwe module van Digidact. Marijke Huizinga Op welke manier komt de taaldocent en de taalleerder in aanraking met cultuur? Hoe kun je daar het beste mee omgaan in de klas? Hoe zorg je dat je studenten intercultureel competent worden? Wat is interculturele competentie eigenlijk? Deze vragen komen in de nieuwe module van Digidact aan de orde. We krijgen een overzicht van de inhoud van de module en zullen een aantal opdrachten uitvoeren. Net als in de module is er in de workshop afwisseling tussen theorie en opdrachten.

13.00 – 14.00 u:

lunchpauze

14.00 – 15.00 u:

vervolg Interculturaliteit in het taalonderwijs.

15.00 – 15.15 u:

pauze

15.15 – 16.45 u:

Excursie naar OBA (Openbare Bibliotheek Amsterdam) Joke Olie

v.a. 16.45 u:

Borrel

2

Dinsdag 21 augustus 2012 Gastvrouw: Alice van Kalsbeek

Vondelzaal

09.30 – 11.00 u:

Best Practices Alice van Kalsbeek

11.30 – 11.30 u:

pauze

11.30 – 11.45 u:

Werken met films Alice van Kalsbeek, De Scholingswinkel/Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies (INTT), Universiteit van Amsterdam. Het gebruik van films in het taalonderwijs heeft grote voordelen. Door internet en het verschijnen van speelfilms en documentaires op dvd is de toegankelijkheid van videomateriaal enorm toegenomen. In deze workshop bespreken we samen de voor- en nadelen van het gebruik van films, we bekijken verschillende filmgenres en onderzoeken welke werkvormen bij de verschillende genres toegepast kunnen worden.

12.45 – 13.45 u:

lunchpauze

13.45 – 15.15 u:

Dramatische expressie in de NVT-klas Peter Schoenaerts Sinds 2001 maakt Peter Schoenaerts met theatergroep Fast Forward toneelstukken voor anderstaligen die Nederlands leren. In deze workshop komen een aantal taal- en toneelspelletjes aan bod die elke enthousiaste taaldocent zelf kan spelen in de klas. Deze fantasievolle en creatieve activiteiten bevorderen de groepssfeer, zijn handig om woordenschat te herhalen of om beter te leren communiceren en zorgen bovenal voor plezier in de klas. In deze workshop wordt even stilgestaan bij de educatieve waarde en de 'regels' van een goed spel, en worden uiteraard verschillende spelletjes gespeeld. We bekijken de verschillende mogelijkheden van dramatisch tekstmateriaal, en aan de hand van rollenspelen, gedichten en scènes uit toneelstukken leren we waarop je moet letten als je zelf korte scènes of hele toneelstukken wilt gaan spelen met studenten Nederlands.

15.15 – 15.45 u:

pauze

15.45 – 17.00 u:

vervolg Dramatische expressie in de NVT-klas

19.30 u

Als ik jou, Theatervoorstelling Theatergroep Fast Forward 'Als ik jou' laat anderstalige tieners en volwassenen op een wervelende, ontroerende, speelse en interactieve manier kennismaken met een aantal bekende Vlaamse en Nederlandse dichters

3

Woensdag 22 augustus 2012 Gastvrouw: Nicky Heijne

09.30 – 11.00 u:

Vondelzaal

Creatief schrijven Maartje Wortel, schrijfster Maartje Wortel leest iets voor uit haar werk en gaat daarna met de deelnemers aan de slag. In de workshop leren de docenten aan de hand van enkele regels en stijlvormen hoe ze een kort verhaal kunnen schrijven en zoeken ze naar werkvormen om dat met de studenten te doen.

10.30 – 11.00 u:

pauze

11.00 – 12.45 u:

vervolg Creatief schrijven

12.45 – 13.45 u:

lunchpauze

13.45 – 15.15 u:

Literaire lessen in het taalonderwijs Nicky Heijne, De Scholingswinkel/Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies (INTT), Universiteit van Amsterdam In deze workshop onderzoeken we hoe we authentieke literaire teksten kunnen gebruiken in het taalverwervingsonderwijs. Welke teksten zijn geschikt? En hoe bepaal je of de student inderdaad al toe is aan het desbetreffende boek of verhaal? De deelnmers maken kennis met een aantal leesboekje die geschikt zijn voor de lagere niveaus. Om docenten een houvast te geven bij het bepalen van de moeilijkheidsgraad van teksten, is op het Steunpunt NVT De Leeswijzer ontwikkeld. De Leeswijzer is een instrument waarmee op een eenvoudige, snelle en betrouwbare manier vastgesteld kan worden op welk taalbeheersingsniveau de tekst gebruikt kan worden. De deelnemers maken kennis met het instrument en passen het toe op een aantal literaire teksten.Tot slot ontwikkelen de deelnemers zelf een les.

15.15 – 15.45 u:

pauze

15.45 – 17.00 u:

vervolg Literarire lessen in het taalonderwijs

4

Donderdag 23 augustus 2012 Gastvrouwen: Helga Van Loo & Annemie Decavele

09.30 – 11.00 u

Vondelzaal

Taal is cultuur. Taal is communicatie. Taal is (inter)culturele communicatie. Helga Van Loo & Annemie Decavele, De Scholignswinkel / ILT, Katholieke Universiteit Leuven Hoe creëer je een positieve groepsdynamiek? Hoe creëer je een veilige sfeer voor iedereen in je klas zodat elke student zichzelf kan zijn? Eén van de voornaamste uitdagingen voor docenten is immers om van de taalleerders niet alleen ‘communicatief competente’ maar ook ‘intercultureel competente’ mensen te maken. Dat zijn mensen die erin slagen om binnen de doelcultuur goed te functioneren, bijvoorbeeld door op het juiste moment gepaste dingen te zeggen en te doen. In deze workshop bekijken we op een creatieve manier allerlei werkvormen die illustreren hoe je als docent kan bijdragen aan dat proces. Moet alles bespreekbaar zijn? Wat doe je met stereotypen? Hoe word je je als docent bewust van je eigen stokpaardjes? Op een praktische en interactieve manier laten we docenten en studenten hun eigen cultuurbril ontdekken via allerlei tips en tricks.Verder bekijken we ook enkele voorbeelden uit onze lespraktijk rond werken met kunst en cultuur in de klas.

11.00 – 11.30 u:

pauze

11.30 – 12.45 u:

Best Practices

12.45 – 13.45 u:

lunchpauze

13.45 – 15.15 u:

vervolg Taal is (inter)culturele communicatie

15.15 – 15.45 u:

pauze

15.45 – 17.00 u:

Boekenblok

5

Vrijdag 24 augustus 2012 Gastvrouwen: Helga Van Loo en Annemie Decavele

9.30 – 11.00 u:

Vondelzaal

Dekolonisatie en cultuur: perspectieven. ‘De west’ in debat. Eric Mijts, Universiteit van Aruba Culturele en maatschappelijke ontwikkelingen en tegenstellingen bespreekbaar maken vraagt veel energie en inventiviteit van een docent omdat de onderwerpen vaak gevoelig zijn voor onze studenten. We moeten een veilige omgeving creëren voor onze studenten en soms ook voor onszelf om toch deze onderwerpen te behandelen, we moeten objectief de juiste informatie aanreiken voor de studenten en vermijden dat discussies uit de hand lopen. Een productieve en leuke aanpak hiervoor is het uitvoeren van debatten waarbij de studenten niet alleen kennis maken met de cultuur en maatschappij van een ander gebied, maar daarnaast ook nog op gestructureerde wijze aan taalverwerving doen. Deze workshop bestaat uit drie delen: in het eerste deel maak je kennis met de vormgeving en uitvoering van verschillende debatvormen. Tijdens de tweede ronde maak je kennis met de cultuurhistorische (post)koloniale ontwikkeling van de Nederlandse Antillen, met een focus op de dekolonisatie van Aruba. Uit deze tweede ronde worden een paar thema’s gekozen die tijdens het derde deel van de workshop in debat gebracht worden. Vergis je niet: deze workshop kun je niet bijwonen zonder mee te doen aan de praktijkonderdelen.

11.00 – 11.30 u:

pauze

11.30 – 12.45 u:

vervolg ‘De west’ in debat

12.45 – 13.45 u:

lunchpauze

13.45 – 15.15 u:

vervolg ‘De west in debat’ Best Practices

15.15 – 15.45 u:

pauze

15.45 – 16.30 u:

Afsluiting / Evaluatie Alice van Kalsbeek, de Scholingswinkel/ INTT, Universiteit van Amsterdam Liesbet Vannyvel, Nederlandse Taalunie De cursus wordt geëvalueerd en de certificaten worden uitgereikt.

19.30 u:

Gemeenschappelijk slotdiner: Saskia’s Huiskamerrestaurant

6

DE DOCENTEN

Ludo Beheydt studeerde Germaanse filologie aan de K.U. Leuven en promoveerde tot doctor in de Wijsbegeerte en de Letteren (taalkunde) aan diezelfde universiteit over het taalaanbod van jonge moeders. Hij is op dit ogenblik voltijds gewoon hoogleraar aan de Université catholique de Louvain voor de vakken Civilisation néerlandaise, Linguistique néerlandaise en compétence de la langue. Hij heeft jaren gewerkt voor het Certificaat Nederlands als vreemde taal en schreef verschillende boeken en artikelen over vreemdetalendidactiek en over cultuur. Hij was bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Universiteit Leiden waar hij de vakken 'Taal en culturele identiteit' en 'kunst en culturele identiteit' verzorgde. Zijn belangrijkste boek is 'Eén en toch apart. Kunst en cultuur van de Nederlanden', een kunstoverzicht van de Vlaamse Primitieven tot de nulgeneratie vanuit het perspectief van de culturele identiteit. Hij heeft talloze lezingen gehouden in binnen- en buitenland over vreemdetalendidactiek, taaltoetsen en culturele identiteit. [email protected] Annemie Decavele studeerde Germaanse talen aan de K.U.Leuven en volgde een bijkomende opleiding NT2-didactiek aan de Universiteit Antwerpen. Ze behaalde ook het diploma ‘Sociale en Culturele Antropologie’ en legt zich toe op de interculturele component binnen het taalverwervingsproces. Annemie ging actief theater maken voor anderstaligen bij theatergroep Fast Forward. In 2005 richtte ze vzw Klapsalon op, waarmee ze anderstaligen in contact brengt met Nederlandstalige poëzie en muzikaal theater. Ze werkte ook mee aan het boekje ‘Als ik jou. Poëzie voor wie Nederlands leert’. Via De Scholingswinkel verzorgt Annemie ook bijscholingen en workshops in binnen- en buitenland. Momenteel is ze docente NT2 aan het Instituut voor Levende Talen van de K.U.Leuven. [email protected] Nicky Heijne studeerde Nederlandse Taal en Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zij werkt al geruime tijd als docent en projectmedewerker bij het Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast was zij zo nu en dan als projectmedewerker betrokken bij het Steunpunt Nederlands als Vreemde Taal. Zij verzorgt voor de Scholingswinkel regelmatig docententrainingen over allerlei onderwerpen in binnen- en buitenland. Daarnaast ontwikkelt zij nieuw lesmateriaal. Zij is onder andere. mede-auteur van de taakgerichte leergang CODE 1 en CODE 2, die onlangs geheel herzien is (CODE Plus 1, 2, 3, en 4, 2012) van @net; videolessen ten behoeve van het onderwijs Nederlands als Vreemde Taal en van het Digitaal Handboek voor NVTdocenten: Digidact (www.digidact.org). [email protected] Marijke Huizinga was van 1972 tot aan haar pensioen in 2009 verbonden aan de afdeling Nederlands Tweede Taal van de Vrije Universiteit. Ze hield zich bezig met onderwijs, nascholing, ontwikkeling van leermiddelen en praktijkgericht onderzoek en was de laatste elf jaar hoofd van de afdeling. Ze bracht enige jaren door in het buitenland (Afrika, Azië) waardoor haar belangstelling is gewekt voor de rol van cultuur in het taalonderwijs. [email protected] Alice van Kalsbeek was van 1983-1998 werkzaam aan de Afdeling Nederlands als tweede taal van de Vrije Universiteit te Amsterdam, waar zij zich bezighield met onderwijs, nascholing en leermiddelenontwikkeling. Ze deed onderzoek naar de praktijk van het NT2-onderwijs (Kijk op de klas, Huizinga & Van Kalsbeek 1996). Van 1998-2008 werkte ze als projectmanager bij het Steunpunt Nederlands als vreemde taal aan de Universiteit van Amsterdam.Haar speciale belangstelling gaat uit naar de relatie tussen taal en cultuur (Cultuur in taal, Van Baalen, Beheydt & Van Kalsbeek 2003), een onderwerp waar ze zich sinds haar verblijf in Zambia (1979-1982) mee bezighoudt. Sinds februari 2010 is ze coördinator van het Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast geeft ze workshops aan docenten in binnen- en buitenland. [email protected] Helga Van Loo studeerde Germaanse talen aan de K.U.Leuven en volgde daarna een bijkomende opleiding NT2-didactiek aan de Universiteit Antwerpen. Ze werkt als docente NT2

7

aan het Instituut voor Levende Talen van de K.U.Leuven. Buiten de klas kreeg ze de kans om nieuw NT2- en NVT-lesmateriaal te ontwikkelen (o.a. Vanzelfsprekend, Niet Vanzelfsprekend, Thematische Woordenschat voor Anderstaligen, Het Grote Puzzel- en Doeboek voor Anderstaligen, Als ik jou). Helga schreef ook Anders nog iets?, een oefenboek bij liedjes die muzikant Janjaap de Vries speciaal voor NT2- en NVT-leerders maakte. Het recentste boek waar Helga aan meewerkte is Nederlands voor Anderstaligen: van theorie naar praktijk, een docentenboek bij basiscursussen. Helga verzorgt ook bijscholingen en workshops in binnenen buitenland via De Scholingswinkel. [email protected] Eric Mijts is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Universiteit van Aruba. Hij is verantwoordelijk voor het onderwijs Nederlands/vaardigheden aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Zijn onderzoek richt zich op de bijzondere positie van het Nederlands in Aruba en in de andere voormalige Nederlandse koloniën in het Caribisch gebied en op de invloed van meertaligheid in de samenleving op cultuur, identiteit, ideologie en taalbeleid. Daarnaast verzorgt hij regelmatig communicatietrainingen en onderwijstrainingen voor professionals. [email protected] Joke Olie is in 1982 afgestudeerd in Nederlandse Taal- en Letterkunde. Tijdens haar studie is ze begonnen met lesgeven en dat doet ze tot op heden met enorm veel plezier. Ze heeft meer dan dertig jaar moedertaalonderwijs, lessen NT2 en geschiedenis gegeven aan diverse scholen en instituten en sinds 2001 is ze verbonden aan het Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies (INTT) van de Universiteit van Amsterdam. NT2-lessen probeert ze vaak te integreren met geschiedenis, kunst en cultuur. Ze heeft ervaren dat cursisten die de Nederlandse taal willen leren, ook veel belangstelling hebben voor culturele aspecten van Nederland. Al meer dan vijftien jaar onderneemt ze met vrijwel elke groep waaraan ze lesgeeft, een excursie naar het Rijksmuseum, het Amsterdams Historisch Museum of het Van Gogh Museum en ook heeft ze veel (multimediaal) lesmateriaal ontwikkeld rond culturele thema’s. Behalve in Historisch Amsterdam is ze ook thuis in het moderne Amsterdam aan het IJ. [email protected] Peter Schoenaerts studeerde Germaanse Talen aan de Katholieke Universiteit Leuven en volgde een drama-opleiding aan de American Academy of Dramatic Arts in New York. Hij was lange tijd verbonden aan het Instituut voor Levende Talen in Leuven en werkt nu voor het Taaluniecentrum NVT in Brussel. In 2001 was hij een van de oprichters van de educatieve theatergroep Fast Forward, met wie hij jaarlijks een theaterproductie voor anderstaligen maakt. Hij werkte mee aan verscheidene bekende NT2/NVT-publicaties (onder andere ‘Vanzelfsprekend’, ‘Thematische Woordenschat Nederlands voor Anderstaligen’, ‘Het Grote Puzzel- en Doeboek voor Anderstaligen’). [email protected] Maartje Wortel woont en werkt in Amsterdam. Ze studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie, afdeling beeld en taal. Haar verhalen verschenen in tal van literaire tijdschriften en verzamelbundels en worden getypeerd als vreemd en humoristisch. In 2007 won zij de landelijke finale van de schrijfwedstrijd WriteNow! In 2009 verscheen haar debuut ‘Dit is jouw huis’ bij uitgeverij de Bezige Bij. Ze won hiervoor de Anton Wachterprijs en de Nieuw Proza Prijs. Haar roman ‘Half Mens’ werd genomineerd voor de BNG Literatuurprijs en de Opzij literatuurprijs. Maartje Wortel geeft schrijfles aan studenten van verschillende kunstacademies in Nederland. [email protected]

8