Professionaliseringsaanbod voor het voortgezet onderwijs

Centrum voor Onderwijs en Leren Onderwijsadvies & Training

Professionaliseringsaanbod voor het voortgezet onderwijs Schooljaar 2015-2016

Samen werken aan de kwaliteit van onderwijs “Het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden vinden we steeds belangrijker. We zouden graag een academische route ontwikkelen voor leerlingen. Hoe kunnen we meer samenhang aanbrengen in de ontwikkeling van deze vaardigheden?” “Waarom scoren we al jaren goed op Nederlands maar is er nu ineens een cohort dat slecht scoort? Waarom lijkt een grote groep leerlingen het plotseling niet te redden op het vastgestelde niveau?” “Wij willen professionaliseren en hebben daarbij onder andere aandacht voor toetsing. Hoe maken we zichtbaar wat leerlingen leren tijdens de les? Toetsen we nu wel wat we willen toetsen? En hoe sluiten de toetsen aan op wat de docent doet in de klas?” “We willen onze beginnende docenten de kans geven zich meer te verdiepen in de basale elementen van het lesgeven en ze daarmee laten oefenen. Bijvoorbeeld op thema’s als klassenmanagement, het creëren en managen van een veilige werksfeer, differentiatie en interventies plegen. Kunnen jullie ons hierbij helpen?”

Samen werken aan antwoorden Bovenstaand is zomaar een greep uit de vragen waar scholen mee komen. Wij helpen schoolleiders en docenten bij het beantwoorden ervan. Dat doen we door middel van scholing, advies en onderzoek. Met als doel om bij te dragen aan duur­ zame competentieontwikkeling van docenten en om de kwaliteit van onderwijs te verbeteren. We denken mee op het niveau van beleid, maar ook bij de implementatie en uitvoering.

gedrags­wetenschappelijke inzichten uit de wetenschap te vertalen naar de praktijk op uw school. Bovendien kennen onze adviseurs/ trainers het onderwijs: ze hebben veelal zelf voor de klas gestaan en/of hebben ervaring in het opleiden van eerstegraads docenten. Hebt u ook een vraag? Neem dan contact met ons op. Zodat we samen op zoek kunnen naar het antwoord. Namens Onderwijsadvies & Training,

U kunt bij ons terecht met vragen ten aanzien van de volgende onderwerpen: • het primaire proces van lesgeven, scholing en coaching • professionalisering binnen de school en intervisie van docenten • onderwijsonderzoek (met en voor de school)

Uw praktijk als basis Uw praktijkvragen zijn het aanknopingspunt voor een werk­ wijze die past bij uw school. Veel scholing verzorgen wij als maatwerk. Daarnaast bieden wij trajecten aan waar docenten individueel op kunnen inschrijven. Ook organiseren wij conferenties die gericht zijn op de professionalisering van docenten, en hebben wij aandacht voor een goede aansluiting tussen het voortgezet en het wetenschappelijk onderwijs.

Wetenschap vertalen naar uw praktijk Wij maken onderdeel uit van de Universiteit Utrecht. Hierdoor zijn wij in staat om recente onderwijskundige, vakdidactische en

Jan van Tartwijk Wetenschappelijk directeur

Riekje de Jong Adviseur/trainer en lid van het managementteam

1

Kalender 2015-2016 Activiteit

Soort

Doelgroep

(Start)datum

Professionaliseringstraject voor docentcoaches

Opleiding

Ervaren docenten, beginnende docentcoaches

8 september

Practical CLIL for Starters

Cursus

CLIL teachers

15 september

Verbeteren van uw toetspraktijk

Workshop

Docenten

15 september

Activeren en motiveren

Cursus

Docenten

16 september

Starten als decaan

Cursus

Startende decanen

17 september

Gesprekstechniek voor decanen vmbo-havo-vwo

Cursus

Decanen

24 september

Docenten bovenbouw vwo

1 oktober

2015

Academische vaardigheden: leerlingen voorbereiden op Cursus het wetenschappelijk onderwijs Leerlingen leren natuurwetenschappelijk onderzoek doen Opleiding

Vwo-docenten natuurwetenschappen 5 oktober

Klassenmanagement: de basis op orde

Cursus

Docenten

7 oktober

Oriëntatiekennis en verwerking examenprogramma havo-vwo

Cursus

Docenten geschiedenis havo-vwo

13 oktober

Keuzebegeleiding havo-vwo

Cursus

Decanen

15 oktober

Leren begeleiden van leraren-in-opleiding

Cursus

Begeleiders van (aanstaande) docenten

28 oktober

Verbeteren van uw toetspraktijk

Workshop

Docenten

4 november

Visie op loopbaanoriëntatie vmbo-havo-vwo

Cursus

Decanen

5 november

Vmbo examenconferentie geschiedenis

Conferentie Docenten geschiedenis vmbo

6 november

Woudschoten chemie conferentie

Conferentie Docenten scheikunde havo-vwo

6 en 7 november

Scholennetwerkmiddag

Conferentie Docenten, decanen, schoolleiders

12 november

Examenconferentie historische context Duitsland

Conferentie Docenten geschiedenis havo-vwo

20 november

WND conferentie

Conferentie Docenten natuurkunde en NLT, TOA’s, 11 en 12 december lerarenopleiders

2016

2

Klassenmanagement: de basis op orde

Cursus

Docenten

13 januari

Activeren en motiveren

Cursus

Docenten

14 januari

Nationale Wiskundedagen

Conferentie Docenten wiskunde

29 en 30 januari

Verbeteren van uw toetspraktijk

Workshop

Docenten

24 februari

Klassenmanagement: de basis op orde

Cursus

Docenten

11 maart

Meten is weten: het benutten van doorstroomcijfers

Cursus

Decanen en teamleiders bovenbouw

24 maart

ECENT conferentie

Conferentie Lerarenopleiders bètavakken

18 mei

ELWIeR conferentie

Conferentie Lerarenopleiders wiskunde/rekenen

18 mei

Voor alle open inschrijving cursussen geldt dat maatwerk ook tot de mogelijkheden behoort.

Inhoudsopgave Een ambitieuze leercultuur en differentiatie

4

Opbrengstgericht werken

6

Pedagogisch-didactisch handelen van docenten

8

Coachen en gecoacht worden

12

Doelgericht werken aan schoolontwikkeling

14

Keuzeprocessen van leerlingen begeleiden

16

Engels als tweede taal

18

Geschiedenis

19

Wiskunde/rekenen en de bètavakken

20

Aansluiting vo-wo: het Scholennetwerk

22

Aansluiting vo-wo: U-Talent

24

Wilt u op de hoogte blijven van onze projecten, ons onderzoek en ons (cursus)aanbod? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief op www.uu.nl/onderwijsadviesentraining/nieuwsbrieven.

3

Een ambitieuze leercultuur en differentiatie Hoe kun je de beste groep leerlingen in een klas goed bedienen? Het is de kunst hen voldoende uit te dagen en te motiveren, zodat ze van brugklas tot eindexamen aan hun trekken komen. Door hierbij stil te staan bereik je mogelijk ook de leerlingen die onderpresteren omdat ze zich vervelen. De cursussen zijn gericht op havo- en vwo-leerlingen. Het vwo bereidt voor op een wetenschappelijke opleiding, waarin je niet alleen kennis verwerft, maar ook leert toepassen, bijvoorbeeld door onderzoek te doen en zaken kritisch te benaderen. Hoe kun je daar al vanaf de brugklas op inspelen, zodat vijfde- of zesdeklassers een behoorlijke kennisbasis en de ‘21st century skills’ hebben wanneer ze gaan studeren?

Academische vaardigheden: leerlingen voorbereiden op het wetenschappelijk onderwijs U wilt uw leerlingen goed voorbereiden op een universitaire studie. De aansluiting verloopt niet altijd vlekkeloos. In deze cursus slaan we een brug tussen het vwo en de universiteit. Wat zijn academische vaardigheden? Welke vaardigheden (21st century skills) verwacht de universiteit? En hoe kun je hier op het vwo aandacht aan besteden zodat leerlingen een goede start kunnen maken op de universiteit? Ook maakt u een plan om academische vaardigheden onderdeel te maken van uw eigen vak. Doelgroep: docenten bovenbouw vwo Data: 1 oktober en 5 november Kosten: € 600,-

Begeleiden van de jonge onderzoeker in het vwo: leren onderzoek doen van brugklas tot profielwerkstuk Onderzoek doen helpt om de wereld te leren kennen en te begrijpen. Vwo-docenten helpen hun leerlingen onderzoek te doen en de houding van een aankomend weten­ schapper aan te nemen. U leert in deze cursus hoe u daar in de brugklas al mee kan beginnen, en hoe u de leerlingen naar de eisen in de eindexamenprogramma’s kunt laten toewerken. We gaan zowel in op het vakoverstijgende karakter van onderzoek doen als op het vakspecifieke karakter. Doelgroep: vwo-docenten Data: dit aanbod betreft maatwerk.

4

Differentiëren Differentiëren is belangrijk als je goed wilt aansluiten op de beginsituatie, interesses en het leerprofiel van leerlingen. Het kan een positief effect hebben op de motivatie van leerlingen, maar het moet wel haalbaar blijven voor de docent. Wij helpen u ontdekken waarin u kunt differentiëren, welke methodieken goed werken voor leerlingen die meer uitdaging aankunnen, en of je het binnen of buiten de klas vormgeeft. Speciale aandacht krijgt compacten, verdiepen en verrijken. U maakt passende opdrachten die u, na eventueel noodzakelijke aanpassingen, in de klas inzet. Doelgroep: ervaren docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

“Ik weet nu weer waar goed onderzoek aan moet voldoen. En weet dat te vertalen naar onderzoeks­opdrachten voor mijn leerlingen.” Oud-deelnemer Leerlingen leren natuurweten­ schappelijk onderzoek te doen

Leerlingen leren natuurwetenschappelijk onderzoek te doen (i.s.m. GLOBE Nederland) In dit scholingstraject leert u hoe u vwo-leerlingen vanaf de brugklas al kleine en grotere levensechte onderzoekstaken kunt laten uitvoeren bij de natuurweten­ schappelijke vakken, en zo stapsgewijs toe kan werken naar de eisen in de examen­ programma’s ten aanzien van onderzoeksvaardigheden. Binnen dit traject wordt het internationale wetenschappelijke GLOBE programma gebruikt als voorbeeld voor hoe je in de klas leerlingen enthousiast kunt maken voor wetenschappelijk onderzoek en ze kunt leren de natuurwetenschappelijke onderzoekscyclus te doorlopen. Doelgroep: vwo-docenten natuurwetenschappen Data: Startfase: 5 oktober en 5 november. Verdiepingsfase: 9 december, 18 januari, 18 februari en 1 juni. Kosten: € 1489,- (inclusief een schoolbreed GLOBE jaarlidmaatschap)

Uitdaging voor de best presterende leerlingen Elk klas kent leerlingen die meer kunnen en willen dan het curriculum biedt. Als de leeromgeving ze te weinig uitdaagt missen ze de kans om hun talenten te ontwikkelen. Ook kunnen ze hun interesse in de lesstof verliezen. In deze cursus leert u hoe u deze leerlingen herkent en hoe u ze uitdaagt om excellente prestaties te leveren, toegelicht met ervaringen en lesmaterialen uit verschillende schoolvakken. Ook besteden we aandacht aan de uitstraling naar de rest van de klas. Doelgroep: vwo-docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

5

Opbrengstgericht werken Meer aandacht voor opbrengstgericht werken benadrukt het belang van inzicht in leerprestaties van leerlingen. Leerresultaten laten zien wat leerlingen hebben geleerd en hoe succesvol het onderwijs was. Ze vormen een bron voor feedback op basis waarvan zowel leerlingen als docenten conclusies kunnen trekken en beslissingen kunnen nemen over het vervolgtraject. Als dit proces van onderbouwde feedback, toetsen en beoordelen optimaal verloopt, verbeteren de leerresultaten van leerlingen en nemen opbrengst en rendement van uw onderwijs verder toe.

Beoordelen en toetsen Toetsen en beoordelen wordt ingezet om leerresultaten te meten, feedback te kunnen geven en om het niveau van de leerling te kunnen vaststellen. In deze cursus leert u wat er komt kijken bij goede toetsing: wat zijn de sterke en minder sterke kanten van verschillende toetsvormen, hoe ziet het proces van toetsconstructie tot evaluatie eruit, welke methoden zijn er om toetsen te analyseren en hoe bepaal ik zak-slaag grenzen en cijfers. Ook komen ontwikkelingen op het terrein van toetsing aan bod. Doelgroep: docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

Focus op feedback Feedback kan bij leerlingen een sterk effect hebben op leren, inzet, plezier en gevoel van competentie. Je kunt feedback inzetten om een leerproces te beoordelen en af te sluiten, om te bepalen waar een leerling staat en hoe hij verder moet. Dit individuele traject geeft u inzicht in de manier waarop u feedback geeft en wat de effectiviteit ervan is. We maken een opname van interactiesituaties en analyseren deze. Ook bevragen we leerlingen over uw handelen. Dit resulteert in een uitgebreid profiel en adviezen. Doelgroep: docenten Data: dit aanbod betreft individueel maatwerk. Kosten: € 900,- voor een volledig traject.

6

Meten is weten: het benutten van doorstroomcijfers U wilt weten hoe het uw leerlingen vergaat in het vervolgonderwijs. Want dat zegt iets over het rendement van de school, en ook over wat er beter kan aan het LOB-beleid of de inrichting van het onderwijs. Doorstroomcijfers komen steeds beter in beeld. Maar hoe analyseer en interpreteer je deze, en welke vervolgstappen kun je daaruit afleiden voor het beleid op uw eigen school? In deze cursus kijken we naar de cijfers van uw eigen school, waarna we vervolgstappen vaststellen en een plan van aanpak maken. Doelgroep: decanen en teamleiders bovenbouw Data: 24 maart en 14 april Kosten: € 600,-

Verbeteren van uw toetspraktijk Het is niet eenvoudig om uw opdrachten, toetsen en beoordelingen te laten passen in het leerproces van leerlingen en ze inzichtelijk en leerzaam te laten zijn. In dit individuele traject maken we een analyse van uw eigen praktijk: sluiten uw toets en de activiteiten van u en uw leerlingen aan op de doelen, hoe kan dat worden beoor­deeld en hoe leerzaam is de beoordeling? U ontvangt concrete adviezen om uw praktijk te verbeteren, waarbij we aandacht hebben voor het actief betrekken van leerlingen. Doelgroep: docenten Data: 15 september of 4 november of 24 februari (workshop) Kosten: € 600,- voor maatwerk, € 450,- voor een workshop.

Verdiepingscursus: opdrachten, toetsen en beoordelen voor ervaren docenten Voor hun vervolgopleiding en hun latere werk moeten leerlingen 21st century skills zoals samenwerken, kritisch denken, analyseren, reflecteren en probleemoplossend vermogen ontwikkelen. In deze cursus leert u hoe u dit integreert in opdrachten, toetsen en beoordelen. U leert om toetsen en beoordelingscriteria te maken die in lijn zijn met de beoogde leerdoelen, opdrachten, leerling- en docentactiviteiten en die optimaal bijdragen aan de motivatie van leerlingen. We gaan na wat adequate feedback is, waarbij we ook de mogelijkheden van peerfeedback verkennen. Doelgroep: ervaren docenten Data: dit aanbod betreft maatwerk. Kosten: € 950,- (bij in-company € 700,-)

7

Pedagogisch-didactisch handelen van docenten Lesgeven aan een groep pubers vraagt om specifieke vaardigheden. Docenten houden van hun vak en willen dat graag overbrengen. Maar zonder persoonlijk contact in de klas is weinig sprake van leren. En zonder goed didactisch handelen van de docent, is leren ook lastig. Een breed repertoire van pedagogische en didactische vaardigheden, naast vaardigheden op vakdidactisch gebied, zorgt ervoor dat u als docent al die verschillende individuen in een klas kunt bieden wat ze nodig hebben. Daarnaast betekent docent-zijn ook coachen en gesprekken voeren met leerlingen en met ouders.

Activeren en motiveren Bij het activeren en motiveren van leerlingen spelen veel factoren een rol. Leerlingen willen uitdaging, zelf sturing hebben op het leerproces, zich verbonden voelen met de docent en medeleerlingen en actief zijn. We gaan in op de factoren waar u zelf invloed op kunt uitoefenen en die u kunt inzetten. Waarbij we altijd de vraag stellen hoe u leerlingen aan het denken zet en laat leren. Aan bod komen onder andere activerende werkvormen, vraagtechnieken, motiverende openingen, realistische opdrachten en behapbaar differentiëren. Doelgroep: docenten Data: 16 september, 30 september en 21 oktober of 14 januari, 27 januari en 17 februari Kosten: € 500,-

Klassenmanagement: de basis op orde Heeft u over het algemeen een goede, veilige werksfeer in de klas? Wilt u zich nu verder ontwikkelen op het gebied van klassenmanagement? De onrust net vóór zijn, het eeuwig kletsende groepje ook bij de les betrekken, of overgangen tussen verschillende lesonderdelen soepeler en sneller laten verlopen? We starten met een praktijkgerichte groepsworkshop, waarna u individueel verder gaat. U leert patronen herkennen over communicatie en interactie en past dit in het vervolgtraject toe op uw eigen situatie. Doelgroep: docenten Data: 7 en 28 oktober of 13 januari en 5 februari of 11 maart en 1 april Kosten: € 800,-

8

Observeren en nabespreken van lessen van collega’s Als docent leer je in de praktijk, al doende. Door middel van reflectie op uw praktijk­ ervaringen ontwikkelt u zich als professional. Het kan een enorme steun zijn en het leerproces versnellen als u begeleid wordt door een ervaren collega. Zo’n begeleider zit tijdens de les achter in de klas – al dan niet met filmcamera – en geeft na afloop feedback. In deze cursus leert u waar je als begeleider op let, en hoe je constructieve feedback en tips geeft die passen bij de stijl van de geobserveerde docent. Doelgroep: docenten Data: dit aanbod betreft maatwerk.

Onderwijsonderzoek Hebt u de ambitie om (praktijkgericht) onderzoek te gaan doen binnen uw school, of wilt u docent-onderzoeker worden? In deze cursus leert u welke soorten onderzoek u kunt doen, uit welke stappen onderzoek bestaat en hoe u een onderzoeksplan opstelt. Ook leert u kritisch kijken naar bestaand onderzoek over onderwijs, zodat u in staat bent om in te schatten wat werkt en effectief is. De cursus kan ook vakspecifiek worden ingericht. Doelgroep: docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

9

10

Pedagogisch-didactisch handelen van docenten

Ontwikkelen van uw pedagogisch-didactisch handelen Inzicht in uw pedagogisch-didactisch handelen is een goede opmaat voor reflectie en dialoog. De Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (VIL) en de vragenlijst Pedagogisch-Didactisch Handelen (PDH) worden gebruikt om uw leidinggevend handelen en uw persoonlijke contact met de klas in kaart te brengen. Op basis van het beeld dat leerlingen hebben en het beeld dat u als docent zelf heeft en nastreeft bespreken we de invloed van uw gedrag op het gedrag van leerlingen, waarna u adviezen en praktische handreikingen krijgt. Doelgroep: docenten Data: Dit aanbod betreft maatwerk.

Zelfregulerend leren Leerlingen die goed leren monitoren hoe ze zelf presteren, wat goed werkt voor ze om effectief te kunnen leren en hoe ze zichzelf kunnen bijsturen, hebben daar de rest van hun lerende leven profijt van. In deze cursus verwerft u leerpsychologische en vakdidactische kennis over zelfregulerend leren. U maakt kennis met enkele theoretische modellen en met ontwerpprincipes die helpen bij het ontwikkelen van vaardigheden ten aanzien van zelfregulerend leren. U oefent met deze principes in een zelf vormgegeven les. Doelgroep: docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

11

Coachen en gecoacht worden Nieuwe, nog onervaren collega’s en studenten die stage lopen, maken op veel scholen deel uit van het docententeam. Het kan een enorme steun zijn en het leerproces versnellen als ervaren collega’s goede begeleiding geven. Collega’s begeleiden is meer dan inwerken, praatpaal zijn of advies geven. U kunt bij ons terecht voor het laten coachen van docenten of het begeleiden van intervisiebijeenkomsten, maar ook voor verdere professionalisering van docenten in uw team, zodat zij de rol van coach op zich nemen en/of een intervisiesysteem in uw school opzetten en begeleiden.

Begeleid worden in de klas We bieden verschillende soorten begeleiding in de klas zoals individuele coaching, supervisie, vakdidactische coaching, en video-interactiebegeleiding door één van onze trainers/begeleiders. Na een intake waarin we uw vraag verkennen en aanscherpen, wordt een op u toegesneden traject gemaakt. Het is mogelijk om een combinatie van coachingsvormen toe te passen. Mogelijke onderwerpen die voor coaching in aan­ merking komen zijn gespreksvaardigheden, samenwerking, contact houden met uw leerlingen, klassenmanagement en (vak)didactische vraagstukken. Doelgroep: docenten Data: Dit aanbod betreft maatwerk.

Ervaren collega’s leren coachen Ook ervaren docenten hebben leer- of hulpvragen. Vroegtijdige signalering van problemen en adequate begeleiding voorkomen dat zaken uit de hand lopen en laten de docent weer plezierig en succesvol in de school functioneren. We reiken instrumenten aan waarmee u collega’s met hun leer- of hulpvraag of met hun problemen kunt begeleiden. Aan bod komt onder meer: hoe geef je feedback zodat de ander met meer plezier (meer) leert, hoe ga je als coach om met je eigen waarden en opvattingen, hoe stel ik de goede vragen? Doelgroep: begeleiders Data: Dit aanbod betreft maatwerk.

12

Een driejarig begeleidings­ programma voor startende leraren ontwikkelen en uitvoeren

Leren begeleiden van leraren-in-opleiding Leraar worden leer je voor een groot deel in de praktijk. Deskundige begeleiding is hierbij van groot belang. In deze training leert u hoe u docenten-in-opleiding zo efficiënt mogelijk begeleidt bij hun ontwikkeling als docent. Zowel de theorie als de praktijk van het begeleiden komen aan bod. U oefent met begeleidingsvaardigheden, wisselt uit met begeleiders van andere scholen, scherpt uw visie op begeleiden aan en oefent met beoordelingsinstrumenten. Doelgroep: begeleiders van (aanstaande) docenten. Data: 28 oktober, 29 oktober, 11 november en 15 november Kosten: gratis voor begeleiders lerarenopleiding. Voor overige geïnteresseerden € 750,-. Voorwaarde voor deelname is dat u in de periode dat de training plaatsvindt, ook daadwerkelijk (aanstaande) docenten begeleidt.

Professionaliseringstraject voor docentcoaches op school Het coachen van beginnende docenten zorgt voor een plezierige start van de loop­ baan, verhoogt de effectiviteit van lesgeven en versnelt dat proces ook. In deze intensieve opleiding (7 bijeenkomsten) wordt u opgeleid tot coach van docenten. We gaan in op gespreksvaardigheden, het geven van feedback, de overtuigingen van coaches over goed onderwijs en de rol daarvan in het coachingstraject. Werkvormen en inzichten, zowel voor coaches als voor docenten, zijn gebaseerd op leer- en motivatietheorieën. Het traject draagt bij aan de school als lerende organisatie. Doelgroep: ervaren docenten, beginnende coaches Data: 8 september, 13 oktober, 19 november, 16 januari, 2 februari, 18 februari en één nog nader te bepalen dag. Kosten: € 1425,-

Startende leraren zijn meestal goed op de hoogte van actuele inzichten over onderwijs, hebben verfrissende ideeën en zijn enthousiast. Tegelijkertijd zijn ze kwetsbaar, doordat ze nog volop in ontwikkeling zijn, beperkt over routines beschikken en hun weg binnen de school nog moeten vinden. Om deze redenen is het Ministerie van OCW in 2014 het project Begeleiding Startende Leraren gestart. Doel van het project is om startende leraren te ondersteunen bij hun professionele ontwikkeling en ervoor te zorgen dat ze met plezier in het onderwijs (blijven) werken. Om dat te bereiken ontwikkelen scholen een bij de school passend begeleidings­ programma. Doordat de pedagogischdidactische bekwaam­heden van de docent systematisch in kaart worden gebracht is er sprake van gerichte coaching. Scholen worden in het project ondersteund door (leraren­ opleiders van) universiteiten en hogescholen uit de regio.

Meer informatie Hebt u interesse om in het schooljaar 2015-2016 deel te nemen of wilt u meer weten? Zie www.begeleidingstartendeleraren.nl. Hier vindt u ook de contact­ gegevens voor uw regio. Scholen in de regio Utrecht kunnen rechtstreeks contact opnemen via [email protected] of 030 253 4415. 13

Doelgericht werken aan schoolontwikkeling Schoolontwikkeling is niet alleen een zaak van de schoolleider, maar een gezamenlijke verantwoordelijkheid van schoolleider, teamleiders en docenten. De schoolleider zet een koers uit, maakt keuzes en stelt prioriteiten. De vertaalslag naar pedagogisch-didactisch handelen ligt steeds meer bij de teamleiders en docenten. Voor een schoolleider wordt het belangrijker om overzicht over het geheel te hebben en te zien waar mogelijkheden en behoeftes van docenten liggen. Zo kan beter ingespeeld worden op externe richtlijnen, zoals hogere leeropbrengsten en het stimuleren van excellentie. Van docenten wordt gevraagd dat zij over hun eigen klas en vak heen kijken en een bijdrage leveren aan schoolontwikkeling en doorlopende leerlijnen.

ICT, didactiek en TPACK ICT kent vele toepassingsmogelijkheden in het onderwijs. Het kan de onderwijs­praktijk ondersteunen en verbeteren. In deze cursus doet u kennis op over het inzetten van ICT vanuit een pedagogisch-didactisch, leerpsychologisch en techno­lo­gisch pers­ pectief. U krijgt inzicht in verschillende toepassingsvormen van ICT, in de manier waarop ICT uw onderwijspraktijk kan verbeteren en ondersteunen, in het ontwerpen van ICT-toepassingen en in de mogelijkheden om het ICT-gebruik binnen uw eigen onderwijspraktijk en school te evalueren. Doelgroep: docenten, teamleiders Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

Individueel begeleidingstraject Vragenlijst Interpersoonlijk Schoolleidersgedrag (VIS) De Vragenlijst Interpersoonlijk Schoolleidersgedrag (VIS) geeft u inzicht in uw func­ tioneren als leidinggevende. De vragenlijst wordt ingevuld door medewerkers van de school (medewerkersbeeld) en door uzelf (zelfbeeld en ideaalbeeld). De verschillen tussen de drie perspectieven op uw gedrag worden als uitgangspunt gebruikt voor reflectie en verbetering. In gesprekken onderzoeken we patronen en bespreken we op welke wijze u gewenste veranderingen tot stand kan brengen. Doelgroep: schoolleiders Data: dit aanbod betreft maatwerk.

14

Multimedia leren Hoe leren we van multimediaal materiaal? En hoe kunt u er als docent voor zorgen dat leerlingen multimediale informatie (plaatjes, video) zo goed mogelijk verwerken? In deze cursus formuleren we de antwoorden op deze vragen vanuit een leer­ psychologisch perspectief. We koppelen het cognitief theoretisch perspectief over de (on)mogelijkheden van ons leren aan uw eigen onderwijspraktijk. Zodat u een concreter beeld heeft hoe u andere bronnen dan tekst kan toepassen in uw lessen. Doelgroep: docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

Perspectieven op het organiseren van leren Als docent heeft u te maken met o.a. collega’s, leidinggevenden en ouders met ideeën over het verbeteren van onderwijs. Onderwijsontwikkeling is een complex proces, waarbij schoolorganisatie, -cultuur en leiderschap een belangrijke rol spelen. In deze cursus krijgt u zicht op verschillende perspectieven op onderwijs en op de wijze waarop scholen georganiseerd en aangestuurd worden. Ook gaan we in op de totstandkoming van onderwijsbeleid, de rol van onderwijsadviseurs en de inspectie bij onderwijsverbetering, de maatschappelijke functie van onderwijs en uw rol als onderwijsprofessional in dit dynamische veld. Doelgroep: docenten Data: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining voor actuele cursusdata en kosten.

15

Keuzeprocessen van leerlingen begeleiden De decaan wil leerlingen zo goed mogelijk ondersteunen bij het maken van een keuze voor een vervolg­ opleiding. Maar hoe? Welke hulpmiddelen zijn er, waar is actuele informatie te vinden, wat hebben leerlingen eigenlijk nodig om een goede keuze te kunnen maken? En hoe stimuleert u collega’s die betrokken zijn bij Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) van leerlingen? Op welke wijze wilt en kunt u LOB vormgeven binnen de school? In onze cursussen gaan ervaren én minder ervaren decanen aan de slag met deze vragen. Vervolgopleidingen concretiseren hun eisen tegenwoordig in nieuwe matchingen selectieprocedures. Onze cursussen helpen decanen om een brug te slaan tussen deze eisen en het keuzeproces van leerlingen.

Gesprekstechniek voor decanen vmbo-havo-vwo Gesprekjes met leerlingen: vaak heb je maar 10 minuten. Een effectief gesprek voeren waarbij de leerling aan het woord is en aan de slag gaat, is een hele kunst. In deze cursus oefent u verschillende technieken die u kunt toepassen in een gesprek. Ook leert u uw eigen gespreksstijl te versterken. Doelgroep: decanen Data: 24 september, 29 oktober en 19 november Kosten: € 850,-

Keuzebegeleiding havo-vwo

“Door de combinatie van praktische tips, onder­liggende theorie en oefenen met eigen casussen kan ik meer uit een gesprek met een leerling halen. En daar profiteert de leerling van.” Oud-deelnemer Gesprekstechniek voor decanen vmbo-havo-vwo 16

In deze cursus besteden we aandacht aan het herkennen van verschillende soorten keuzestrategieën en de achterliggende problematiek. We kijken wat het verschil is tussen een ‘goede keuze’ en ‘goed kiezen’. Ook gaan we in op alle fasen van een keuzeproces. U leert hoe u al deze kennis kunt benutten in uw gesprekken. Doelgroep: decanen Data: 15 oktober en 12 november Kosten: € 650,-

Meten is weten: het benutten van doorstroomcijfers U wilt weten hoe het uw leerlingen vergaat in het vervolgonderwijs. Want dat zegt iets over het rendement van de school, en ook over wat er beter kan aan het LOB-beleid of de inrichting van het onderwijs. Doorstroomcijfers komen steeds beter in beeld. Maar hoe analyseer en interpreteer je deze, en welke vervolgstappen kun je daaruit afleiden voor het beleid op uw eigen school? In deze cursus kijken we naar de cijfers van uw eigen school, waarna we vervolgstappen vaststellen en een plan van aanpak maken. Doelgroep: decanen en teamleiders bovenbouw Data: 24 maart en 14 april Kosten: € 600,-

Starten als decaan havo-vwo Deze cursus geeft u in korte tijd zicht op de taken en werkzaamheden van een decaan. Aan bod komen het LOB-jaarprogramma, de beschikbare informatiebronnen, en methode- en testgebruik. Het betreft een concrete cursus met informatief en bruikbaar materiaal. Doelgroep: startende decanen Data: 17 september en 8 oktober Kosten: € 725,-

Visie op loopbaanoriëntatie vmbo-havo-vwo Deze cursus biedt u de mogelijkheid om uw visie op en de opzet van loopbaan­ oriëntatie in de tweede fase op uw school kritisch tegen het licht te houden en nader uit te werken. Een stevige positionering van loopbaanoriëntatie binnen school vraagt om een gedegen visie van uw kant, en het vermogen deze visie ook over te brengen op leerlingen, collega’s en schoolleiding. Doelgroep: startende en ervaren decanen Data: 5 november, 3 december, 14 januari, 11 februari, 17 maart en 21 april Kosten: € 990,-

17

Engels als tweede taal CLIL (Content and Language Integrated Learning) biedt uw school en docenten concrete handvatten en praktische begeleiding om CLIL te gebruiken binnen uw tweetalige onderwijs (TTO). Ook voor het vreemde talenonderwijs (binnen of buiten TTO) biedt de methodologie goede aanknopingspunten. CLIL draagt bij aan een hoger leerrendement door zowel taal- als andere (vakinhoudelijke) vaardigheden tegelijkertijd aan te leren. U kunt bij ons terecht voor (open inschrijving) cursussen en voor op maat gemaakte ondersteuning die aansluit bij de doelstellingen van uw school. Zowel scholen die starten met CLIL als scholen die CLIL verder willen ontwikkelen kunnen bij ons terecht.

Practical CLIL for Starters

“The course helped me to create different types of CLIL excersises to use in my classes. I also have learned how to identify patterns in TTO learning which help me modify my existing lessons.” Oud-deelnemer Practical CLIL for Starters

Are you interested in CLIL for your own teaching situation but don’t you see your school-type listed? Please contact us to see how we can work together with your school to match the best training to your teachers. For more information about CLIL see www.uu.nl/onderwijsenleren/clil 18

Are you new or relatively new to CLIL and want to improve your CLIL teaching method­ology? This is a practical course in content and language integrated learning, specially designed for all subject teachers who are new or relatively new to CLIL. The emphasis is on experiencing a variety of CLIL focused activities and creating your own ideas and materials for lessons. Target group: starting teachers in TTO or bilingual education Dates: 15 and 29 September, 13 and 27 October Costs: € 890,-

CLIL Coaching + Refresh your CLIL CLIL Coaching is for schools that wish to work more individually with their teachers. After a short intake with your teachers to discover which aspects of CLIL they would like to develop, we observe and give feedback to them. CLIL coaching can be combined with a series of workshops to refresh and expand CLIL knowledge and build up CLIL toolkits. Target group: intermediate to advanced teachers in TTO or bilingual education Dates: on demand and personalized for each school

Bitesize CLIL Perfect for in-service training days (studie-dagen), Bitesize CLIL allows your school to choose from a selection of topics to present to your teachers in an all-day or afternoon workshop. With relevant information for all subjects and experience levels, Bitesize CLIL will provide teachers with a great impulse to CLIL up their classrooms even more. Target group: all teachers in TTO or bilingual education Dates: on demand and personalized for each school

Geschiedenis Geschiedenis is een vak dat zich op zowel het vmbo als havo-vwo continu ontwikkelt. Het nieuwe eind­ examen havo-vwo van 2015 is daar een goed voorbeeld van. We weten nu beter wat van leerlingen wordt gevraagd en wat dit betekent voor de didactiek en het PTA. Lopende leerlijnen worden bijvoor­beeld steeds belangrijker. En er moet worden nagedacht over het integreren van de historische contexten in de tien tijdvakken. Wij gaan in op de didactiek van geschiedenis en leggen verbanden met de nieuwste ontwikkelingen in de examenprogramma’s. Zodat geschiedenisdocenten geïnformeerd en vol vertrouwen zijn, en nieuwe ideeën opdoen.

Examenconferentie over de historische context Duitsland Deze examenconferentie wordt door het departement Geschiedenis en het Stedelijk Gymnasium Utrecht georganiseerd. De conferentie biedt inhoudelijke lezingen en workshops over de historische context Duitsland. Voor actuele informatie over het programma, sprekers en workshops: zie www.uu.nl/onderwijsadviesentraining. Doelgroep: docenten geschiedenis havo-vwo Datum: 20 november

Oriëntatiekennis en verwerking examenprogramma havo-vwo Vanaf het schooljaar 2014/2015 is er een nieuw examen geschiedenis. Leerlingen moeten nu tien tijdvakken en drie of vier historische contexten kennen. Dit betekent dat u als docent geschiedenis uw PTA, manier van toetsen en de examenvoor­bereiding hebt moeten bijstellen. Deze cursus combineert activerende didactiek met de didactische en organisatorische consequenties van het nieuwe examenprogramma. We bespreken het maken van PTA’s en toetsen, wat we kunnen leren van het eerste eindexamen en wat dit betekent voor uw praktijk. Doelgroep: docenten geschiedenis havo-vwo Data: 13 oktober en 17 november

Vmbo-conferentie over het examen geschiedenis U wilt uw leerlingen zo effectief mogelijk voorbereiden op het eindexamen geschiedenis. De jaarlijkse vmbo-conferentie is erop gericht u te voorzien van tips en concreet lesmateriaal zodat u de geschiedenislessen goed laat aansluiten op het examen­ programma en leerlingen goed voorbereid zijn op het examen. De thema­lijnen voor dit jaar zijn Duitsland in het historisch overzicht, Europese Unie en historisch redeneren in het vmbo-examen. De conferentie is een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, VGN en Prodemos. Doelgroep: docenten geschiedenis vmbo Datum: 6 november

19

Wiskunde/rekenen en de bètavakken Centraal in het aanbod voor wiskunde/rekenen en de bètavakken staat de professionele ondersteuning voor de docent havo/vwo en de docent vmbo vanuit een vakdidactisch perspectief. Docenten havo/vwo worden optimaal voorbereid op de nieuwe examenprogramma’s en voor het vmbo is er onder andere aandacht voor de nieuwe eisen ten aanzien van rekenen in het voortgezet onderwijs. We voorzien in uw behoefte door middel van conferenties en cursussen.

ECENT Conferentie ECENT (een samenwerkingsverband van lerarenopleidingen) ondersteunt de opleiders van bètavakken in het uitwisselen van praktijkervaringen, opleidingsplannen en onderzoeksresultaten. ECENT helpt studenten in hun opleiding en docenten in hun professionele ontwikkeling. De drie speerpunten van ECENT zijn: professionalisering, leergemeenschappen en expertisesysteem. Vanuit deze speerpunten worden onder andere een actuele website onderhouden en een jaarlijkse conferentie georganiseerd. Doelgroep: lerarenopleiders bètavakken van 1e en 2e graads lerarenopleiding (en pabo) Datum: 18 mei Meer informatie: www.ecent.nl

ELWIeR Conferentie Jaarlijks organiseert het Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen (ELWIeR) met zijn partners een conferentie voor lerarenopleiders. Thema’s die aan bod komen zijn de kennisbasis van de lerarenopleiding, praktijkonderzoek door leraren-in-opleiding en het gebruik van informatietechnologie in de rekenwiskundeles. Doelgroep: lerarenopleiders wiskunde/rekenen 1e en 2e graads en pabo Datum: 18 mei Meer informatie: www.elwier.nl

20

Nationale Wiskunde Dagen De Nationale Wiskunde Dagen zijn bedoeld voor álle wiskundeleraren die les geven aan leerlingen van 12 tot 18 jaar van ieder schooltype. In werkgroepen, demonstraties en presentaties komen nieuwe en historische ontwikkelingen binnen het vak aan de orde. De sprekers komen zowel uit het binnen- als het buitenland. Het zijn wiskundigen die over hun vak praten, maar ook niet-wiskundigen die laten zien hoe wiskunde in de uitoefening van hun beroep wordt toegepast. Doelgroep: docenten wiskunde (ook leraren-in-opleiding) die lesgeven aan 12-18 jarigen Datum: 29 en 30 januari Meer informatie: www.fi.uu.nl/nwd/

WND Conferentie Sinds 1965 houdt de Werkgroep Natuurkunde-Didaktiek (WND) een conferentie voor docenten natuurkunde. Deze conferentie is in de loop van de jaren uitgegroeid tot een groot evenement waar zo’n 580 docenten, didactici en onderwijsontwikkelaars uit Nederland en België elkaar ontmoeten. Doelgroep: leraren Natuurkunde en NLT, TOA’s, leraren-in-opleiding en lerarenopleiders Datum: 11 en 12 december Meer informatie: www.fi.uu.nl/woudschotennatuurkunde

Woudschoten Chemie Conferentie Het thema voor de 25ste Chemie Conferentie 2015 is Chemie verzilvert. Doelgroep: scheikundedocenten (ook leraren-in-opleiding) havo-vwo Data: 6 en 7 november Meer informatie: www.fi.uu.nl/woudschotenchemie De professionaliseringsactiviteiten op het gebied van wiskunde/rekenen en de bètavakken worden aangeboden door het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen, een van onze samenwerkingspartners met wie wij samenwerken binnen het Centrum voor Onderwijs en Leren van de Universiteit Utrecht: www.uu.nl/onderwijsenleren. 21

Aansluiting vo-wo: het Scholennetwerk De Universiteit Utrecht hecht veel waarde aan een goede aansluiting tussen het voortgezet en het wetenschappelijk onderwijs. Daarom is er het Scholennetwerk. Dit netwerk organiseert uiteenlopende activiteiten voor scholieren, docenten en decanen in het voortgezet onderwijs.

Voor scholieren Rectors League Gastcolleges van hoogleraren en andere wetenschappers op uw eigen school, dat is een Rectors League. De gastdocenten verzorgen interactieve lessen over hun vak­ gebied voor 5- of 6-vwo’ers. Een Rectors League helpt leerlingen in de aanloop naar het profielwerkstuk of in de oriëntatie op een vervolgstudie.

Profielwerkstukwedstrijd Vwo-leerlingen uit heel Nederland kunnen meedoen aan profielwerkstukwedstrijden van de Universiteit Utrecht. Elke wedstrijd staat in het teken van een van de vier strate­gische thema’s van de Universiteit Utrecht: Duurzaamheid, Instituties, Dynamics of Youth en Life Sciences. Voor het schooljaar 2015-2016 staat het thema Life Sciences gepland.

Profielwerkstukondersteuning Leerlingen van alle VO-scholen in Nederland kunnen bij het maken van hun profiel­ werkstuk een beroep doen op de expertise van de Universiteit Utrecht. Indien er sprake is van een heldere en concrete onderzoeksvraag spant het Scholennetwerk zich in om een expert binnen de universiteit te vinden die tips kan en wil geven voor het onderzoeksproces.

22

In het Scholennetwerk werken veertig scholen voor voortgezet onderwijs uit de regio samen met de Universiteit Utrecht. Ook scholen die niet zijn aangesloten bij het netwerk kunnen deelnemen aan de activiteiten die worden georganiseerd. Zie voor meer informatie www.uu.nl/scholennetwerk

Voor docenten en decanen Netwerkmiddag vo-wo Tijdens een Scholennetwerkmiddag treft u andere collega’s uit het voortgezet onderwijs en medewerkers van de Universiteit Utrecht. De dag is een uitstekende manier om bij te dragen aan een goede aansluiting tussen het vo en het wo. Elk jaar komen er actuele thema’s aan bod, zoals matching of honoursonderwijs.

Digitale nieuwsbrief vo-wo Vier keer per jaar verschijnt een nieuwsbrief over de aansluiting VO-WO. De nieuws­ brief informeert abonnees onder andere over ontwikkelingen binnen de Universiteit Utrecht (denk aan matching, vernieuwde bachelorwebsites, veranderingen binnen opleidingen), ontwikkelingen binnen het voortgezet onderwijs, activiteiten van het Scholennetwerk en professionaliseringsmogelijkheden.

De Universiteit Utrecht komt ook naar u toe Schoolbezoek Voor medewerkers van de Universiteit Utrecht (docenten, studieadviseurs, communi­ catie­adviseurs of beleidsmakers) is het belangrijk om op de hoogte te blijven van de veranderingen in het voortgezet onderwijs en welk type student zij tegemoet kunnen zien. Daarom organiseert het Scholennetwerk schoolbezoeken. De medewerkers van de universiteit wonen lessen bij, krijgen een rondleiding en wisselen van gedachten met docenten en leerlingen.

23

Aansluiting vo-wo: U-Talent U-Talent is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Utrecht, de Hogeschool Utrecht en middelbare scholen. U-Talent biedt activiteiten voor leerlingen en docenten op het gebied van science en wiskunde. De doelen van U-Talent zijn het stimuleren van talentontwikkeling van alle havo- en vwo-leerlingen en de professionalisering van bètadocenten. Scholen kunnen kiezen voor drie niveaus van partnerschap:

• U  -Talent Ambitie: 27 partnerscholen. Leerlingen volgen elke maand twee dagen onderwijs aan de universiteit en nemen tevens deel aan een schoolprogramma dat is gericht op talentontwikkeling in bèta en techniek. • U -Talent Connectie: 10 partnerscholen. Leerlingen komen naar de universiteit en hogeschool voor het volgen van masterclasses: zowel vakinhoudelijke als profiel­ werkstukvaardigheden masterclasses. • U -Talent Open: Activiteiten die onder U-Talent Open worden aangeboden staan voor iedereen open voor inschrijving. De U-Talent activiteiten voor docenten bestaan uit vakinhoudelijke workshops, zoals wiskundige denkactiviteiten en elementaire deeltjes, en vakdidactische workshops, zoals onderzoekend leren. Zie voor meer informatie www.uu.nl/onderwijs/u-talent.

24

Uitgave Universiteit Utrecht Samenstelling Onderwijsadvies & Training Fotografie Wilbert van Woensel, Ed van Rijswijk, iStock, e.a. Ontwerp en drukwerk ZuidamUithof

Onderwijsadvies & Training maakt onderdeel uit van het Centrum voor Onderwijs en Leren van de Universiteit Utrecht (www.uu.nl/onderwijsenleren). In dat kader werken wij o.a. samen met: • De Graduate School of Teaching, die de universitaire lerarenopleidingen voortgezet onderwijs verzorgt (www.uu.nl/gst) • de afdeling Educatie, die de bacheloren masteropleidingen Onderwijskunde, de research masteropleiding Educational Sciences en de Academische Lerarenopleiding Primair Onderwijs (ALPO) verzorgt • het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen (www.uu.nl/freudenthalinstituut) • het Wetenschapsknooppunt Utrecht (www.uu.nl/wetenschapsknooppunt) Universiteit Utrecht De Universiteit Utrecht kent een lange tradi­tie van samenwerking met scholen voor primair en voortgezet onderwijs: bij het oplei­den en bijscholen van leraren, bij onder­wijs­ont­wikke­ ling, en bij het uitvoeren van onderzoek. De Universiteit Utrecht heeft het onderwijs ook zelf hoog in het vaandel staan. Zij liep voorop met de invoering van onderwijskwalificaties voor haar docenten, was de eerste universiteit met een University College en met een universitaire PABO (ALPO). De Universiteit Utrecht werkt continu aan actuele thema’s gericht op het verbeteren van het onderwijs. Contact Heeft u vragen, interesse in ons aanbod of behoefte aan een oriënterend gesprek? Neem dan contact met ons op. T 030 253 3224 E [email protected] www.uu.nl/onderwijsadviesentraining/vo Deze folder is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Aan de inhoud kunnen echter geen rechten worden ontleend.