tips Tips: tanden oren Living with en ALS and still remain active Professional, social or in the community For pALS who were very active before their illness profesInterdentale tandreiniging: sional, social or in the community, there isborstels a great chance fLossen, tandenstokers, interdentale that they become bored very quickly. This is because they cannothet be involved thedeworkplace thenoodzakelijk same way. om Naast poetsen in van tanden isinhet However it is perfectly possible to still stay active. will te ook dagelijks de ruimtes tussen de tanden en You kiezen only have to deal with it in a different way. You will have reinigen (‘interdentale’ reiniging) om voedselresten toen focus less on your physical presenceTandplak and instead should vooral de tandplak te verwijderen. op you de tanden focus more on the organizing tasks of your work. en kiezen veroorzaakt gaatjes en tandvleesontsteking. Consider your strengths and tussen think about what tasks Afhankelijk van de ruimte de tanden kanyou je drie preferably want to be involved in. You will of course notice verschillende manieren onderscheiden: the execution of these tasks willof take some more time •that weinig plaats: flossen (tandzijde dentaltape) especially once ALS progresses. • een beetje plaats : tandenstokers • variabele spaties : interdentale borstels of ragers Hereook are: some considerations that you can make. Can you Zie Tandplak en tandsteen possibly be involved in the meetings by telephone? Perhaps you can participate via Facebook? In which way can your Flossen computer be adaptedalindan order to be able to van continue to Floss is tanddraad, niet voorzien een laagje work? Can the meetings possibly be held at home instead was. ‘Gewaste’ floss glijdt makkelijker tussen de tanden, of atrafelt work?minder; It might‘ongewaste’ be easier forneemt you to communicate via Er en meer plak mee. phone, email or sms? bestaan heel wat variaties: de gewone dunne flossdraad, de lintvormige ‘tape’ en de dikke superfloss. A beautiful example is Sandra Lesher Stuban. She worked a nurseeen in the armydraad whenvan she ongeveer received the •asNeem stukje 40ALS cm diagnosis opgerold atop thebeide age ofmiddenvingers 38. Although sheen is completely paralyzed and houdt hiervan ongeveer uses a respirator, she still leads an active life as responsible 5 cm strak tussen de duimen en/of wijsvingers. her nursing unit.gespannen She writes and sendsmet the een monthly e•forBreng de strak draad zagende newsletter to the 600 members, she sends welcome e-mails (heen- en weergaande) beweging door het contacttopunt new members sends of reminders bills. All tussen deand tanden kiezen. for Ga unpaid voorzichtig tusthe work she does at home on her computer. Communicasen het contactpunt van de tand tot aan het tandvlees. tion withdecolleagues and management via met email.een Buig draad naar het tandvleesis done toe. Ga zagende beweging terug naar het contactpunt. Door Another is Stephen Hawking. Hawking was born heen- example en weergaande bewegingen wordt voorkomen, ondat January 8, 1942. In 1963, only 21 years old, he de draad met te grote kracht tussen de was gebitselediagnosed with ALS, and gave him 2 yearsbeschato live. menten doorschiet enthey daardoor hetonly tandvlees Yetdigt. he continued to study at the University of Cambridge Laat dan aan één kant de draad los en trek hem and became tussen a brilliant and Professor. He is even zijdelings deresearcher tanden weg. considered as one of the most brilliant • Herhaal tussen alle andere tanden.scientists since Einthe moment he is scientific director at the •stein. Het For tandvlees mag tijdens het flossen geen pijnInstidoen. tute for Theoretical Cosmology. He has already won a dozen honorary degrees throughout his career. Stephen Hawking has also written several science books that are very accessible to the general public. ‘A Brief History of Time’ was an international bestseller.
Volunteering is also becoming more and more popular. Tandenstokers Currently 1 in 6 peopleruimte are volunteering according to a Waar er voldoende tussen deand tanden en kiezen study on the Dutch website www.vrijwilligerswerk.be this is voor het gebruik van tandenstokers, genieten deze de number even be higher a large number of voorkeurcould boven floss. Er zijnbecause tegenwoordig zeer smalle people are open for it. tandenstokers verkrijgbaar zodat ook kleinere ruimten tussen de tanden en kiezen met tandenstokers kunnen Remain in sports worden active gereinigd. pALS previously very active is doing sports, encounter Een goede tandenstoker driehoekig van vorm,with heeft time more and more significant and annoying mobility een platte, smalle onderkant en eindigt in een punt.proHij blems. And when thezachte summer comes itsEen ways, you realize is gemaakt van een houtsoort. cocktailprikker that many things you’ve always lovedtandenstoker. to do will be very of een plastic stoker is geen goede difficult now sometimes even impossible. You then realize that entertainment and leisure do not mean • Voor u tandenstokers gebruikt is het aanthe te same radenas deze before. Simply going somewhere now means a lot more eerst nat te maken met speeksel. De tandenstoker effort anddan yousoepeler may be wondering whethersnel all this wordt en breekt minder af. is worth it. The question then arises whether you can deal with • Houdt de tandenstoker tussen duim en wijsvinger your relaxation and leisure, with more sense, joy and great dicht bij de punt vast. expectations in a different way. • Ga tussen de driehoekige ruimtes tussen de tanden zodat de platte kant van de tandenstoker naar het tandThis problem is certainly onedeoftandenstoker the most important vlees is gericht. Beweeg enkelesetmalen tings you’ll need to change as sporting ALS patient. For it is horizontaal van buiten naar binnen. certainly possible and necessary for morality to accept your new life with ALS and toofenjoy life in a different way. Maybe Interdentale borstels ragers you used to play golf, train for a marathon, and play om tennis Interdentale borsteltjes of ragertjes zijn geschikt wat in your spare time…. Mentally you will have to slowly make grotere tussentandruimtes en tussen scheve of gekipte the switch from active sport participant to involved sport tandelementen te reinigen. participant who is mentally committed to his favorite sport. As from now you will have to shift your sport interest from the physical to the mental. You should not get frustrated and think you are thereby losing talent and ability. You should look forward in a positive way and try things out. Think about how you can best deal with this and consider it as a new challenge. Here are some ideas to help you on your way: • Invite friends to your home to watch your favorite sports team and favorite sports together on TV. Together with friends that brings so muchvormen more atmosphere. Ze bestaan in verschillende en dikten. Om de • tandplak Ask your friends if they can take youde torager sportsmet games goed te verwijderen, moet enige and sports events. All big sports stadia for sports such as moeite tussen de tanden en kiezen doorgaan. Hoe groter basketball, football, hockey, tennis are very accessible for de ruimte tussen de tanden en kiezen, hoe groter dus de wheelchair users. rager. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Er zijn zowel losse ragers als ragers met handvatten te koop. Er bestaat ook een elektrische interdentale borstel met een bewegende draad. • Ga met de borsteltjes tussen de vrije ruimtes van de tanden zodanig dat het borsteltje en lichte weerstand ondervindt. Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen). • Doe dit enkele keren per ruimte en tussen alle tanden. • Spoel het borsteltje af, maak het droog en hergebruik het enkele keren tot de haartjes minder dik staat.
tips Tips: tanden en oren • Improvise with your favorite sport and create your own team. Newspapers offer these kind of betting games. Interdentale tandreiniging: So one can play with Golden 11, the Golden Classics, the fLossen, tandenstokers, interdentale borstels Golden F1, The Golden Tour, and the Golden Cross. The prediction consists of composing your ownnoodzakelijk team with your Naast het poetsen van de tanden is het om favorite players and give it a name. You do have to kiezen pay a te ook dagelijks de ruimtes tussen de tanden en small contribution to participate. All participants play theen reinigen (‘interdentale’ reiniging) om voedselresten most points depending on the players in their own vooral de tandplak te verwijderen. Tandplak op deteam tanden score the best results ingaatjes the official games and on top of en kiezen veroorzaakt en tandvleesontsteking. that you can win nice prices. • Rejoice already the Olympics thattanden will take place in Afhankelijk van deon ruimte tussen de kan je drie London this year from July 27 till August 12. You can already verschillende manieren onderscheiden: all the information on the Dutch website: www. •find weinig plaats: flossennow (tandzijde of dentaltape) olympischespelenlonden.nl • een beetje plaats : tandenstokers Discoverspaties and play online gamesborstels on yourofcomputer. •• variabele : interdentale ragers Yahoo Games http://games.yahoo.com is one of the many Zie ook : Tandplak en tandsteen websites that offer a large variety of games, also board games such as chess, card games such as blackjack and Flossen poker,ispuzzles and word games. one van can also Floss tanddraad, al dan nietOnline voorzien een find laagje Scrabble and many other fun games. was. ‘Gewaste’ floss glijdt makkelijker tussen de tanden, • rafelt You can ask the‘ongewaste’ local sports club if they have some en minder; neemt meer plak mee. Er interesting administrative tasks you could perform as a bestaan heel wat variaties: de gewone dunne flossdraad, volunteer from their location or from home. That way you de lintvormige ‘tape’ en de dikke superfloss. feel useful and closely involved in your favorite sport and will definitely give you avan good feeling. 40 cm opgerold •this Neem een stukje draad ongeveer op beide middenvingers en houdt hiervan ongeveer Work a volunteer 5 cmasstrak tussen de duimen en/of wijsvingers. ALS-patients who are anxious to make • Breng de strak gespannen draadthemselves met een useful zagende and are looking for an activity are more than at (heen- en weergaande) beweging doorwelcome het contactour ALS Liga. We are looking for volunteers that are willing punt tussen de tanden of kiezen. Ga voorzichtig tustosen assist in many tasks. Dode you liketot working with numhetuscontactpunt van tand aan het tandvlees. Buig de draad naar het tandvlees toe. Ga met een zagende beweging terug naar het contactpunt. Door heen- en weergaande bewegingen wordt voorkomen, dat de draad met te grote kracht tussen de gebitselementen doorschiet en daardoor het tandvlees beschadigt. Laat dan aan één kant de draad los en trek hem zijdelings tussen de tanden weg. • Herhaal tussen alle andere tanden. • Het tandvlees mag tijdens het flossen geen pijn doen.
bers, are you a linguist, are you interested in research, do you like working on a PC…? It’s all possible because the ALS Tandenstokers Liga looking for several volunteers can helpen with the Waaris er voldoende ruimte tussenwho de tanden kiezen administration of the Liga. We are still looking for an event is voor het gebruik van tandenstokers, genieten deze de organizer, accountant, fundraiser, and translators. voorkeur an boven floss. Era zijn tegenwoordig zeer smalle Thanks to the variety of tasks there is definitely something tandenstokers verkrijgbaar zodat ook kleinere ruimten you want contribute to. A few of the administrative tasks: tussen detotanden en kiezen met tandenstokers kunnen translations, research on the internet, gather information worden gereinigd. into file, writing letters… is driehoekig van vorm, heeft Een agoede tandenstoker een platte, smalle onderkant en eindigt in een punt. Hij The requirements arezachte not high, but working internet is gemaakt van een houtsoort. Een with cocktailprikker and e-mail and knowledge of Word and Excel is an of een plastic stoker is geen goede tandenstoker.added value. • Voor u tandenstokers gebruikt is het aan te raden deze Thanks the te improving a lot De is possible. It’s all eersttonat maken technology met speeksel. tandenstoker about looking at the different possibilities and make use wordt dan soepeler en breekt minder snel af. of them. Inde thetandenstoker first place to remain active anden to wijsvinger look for • Houdt tussen duim some distraction to avert your thoughts from the disease. dicht bij de punt vast. Our great example at the Liga is our chairman Danny • Ga tussen de driehoekige ruimtes tussen de tanden zoReviers, 35 years and active chairdat dealready platteALS kantpatient van defor tandenstoker naar het tandman of the Liga since 12 years. He can like no other witness vlees is gericht. Beweeg de tandenstoker enkele malen about how tough sometimes to live with this terrible horizontaal vanitbuiten naarisbinnen. disease and how important it therefore is to keep the high morality. According to him the best way is to remain as Interdentale borstels of ragers active as possible. Interdentale borsteltjes of ragertjes zijn geschikt om wat grotere tussentandruimtes en tussen scheve of gekipte Ittandelementen would be nice ifteyou could join us at our office in Leureinigen. ven but there are plenty of tasks that can be performed at home. Interested? Please contact the secretariat at the following number: 016/23 95 82 or send an e-mail to info@ alsliga.be.
Ze bestaan in verschillende vormen en dikten. Om de tandplak goed te verwijderen, moet de rager met enige moeite tussen de tanden en kiezen doorgaan. Hoe groter de ruimte tussen de tanden en kiezen, hoe groter dus de rager. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Er zijn zowel losse ragers als ragers met handvatten te koop. Er bestaat ook een elektrische interdentale borstel met een bewegende draad. • Ga met de borsteltjes tussen de vrije ruimtes van de tanden zodanig dat het borsteltje en lichte weerstand ondervindt. Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen). • Doe dit enkele keren per ruimte en tussen alle tanden. • Spoel het borsteltje af, maak het droog en hergebruik het enkele keren tot de haartjes minder dik staat.
tips Tips: tanden en orenPEG’s Voedingtips voor ALS-patiënten die een voedingssonde (PEG) gebruiken hebben soms wel tandreiniging: eens vragen over welk voedsel er nu precies Interdentale toegelaten is in de sonde.interdentale Dit komt voornamelijk fLossen, tandenstokers, borstels omdat een heleboel patiënten nog steeds de voorkeur geven aan hun eigen gezondevan voeding in plaats vannoodzakelijk de verkochteom inNaast het poetsen de tanden is het geblikte voeding. Sommige patiënten hebben voordien ook ook dagelijks de ruimtes tussen de tanden en kiezen te nog nooit(‘interdentale’ ingeblikt voedsel gegeten.om Er zijn ook patiënten reinigen reiniging) voedselresten en die vragen of ze vegetarisch of veganistisch voedsel kunnen vooral de tandplak te verwijderen. Tandplak op de tanden gebruiken. en kiezen veroorzaakt gaatjes en tandvleesontsteking. Door het gebruik vanruimte een blender, hetjevoedAfhankelijk van de tusseneen detoestel tandenom kan drie sel te pureren, is er normaal gezien geen enkel probleem je verschillende manieren onderscheiden: eigen voedsel te bereiden. Het maken van de eigen sonde• weinig plaats: flossen (tandzijde of dentaltape) is doorgaans ook veel goedkoper dan de speciaal •voeding een beetje plaats : tandenstokers verkochte formules. En de meeste mensen houden nog • variabele spaties : interdentale borstels of ragers steeds het meest van de geur van hun eigen huisgemaakte Zie ook : Tandplak en tandsteen voeding. Nog een bijkomend voordeel is, dat men precies weet welke ingrediënten en voedingsstoffen er in de eigen Flossen bereide voeding zitten. Natuurlijk is het zelf bereiden veel Floss is tanddraad, al dan niet voorzien van een laagje tijdrovender dan alleen maar een blik te moeten openen, en was. ‘Gewaste’ floss glijdt makkelijker tussen de tanden, deze inspanning kan voor sommige personen zeer vermoeien rafelt minder; ‘ongewaste’ neemt meer plak mee. Er end worden, indien men meeste of zelfs alle maalbestaan heelzeker wat variaties: de de gewone dunne flossdraad, tijden zelf wil bereiden. de lintvormige ‘tape’ en de dikke superfloss. alleeen voeding dat gebruikt worden PEG kun •Bijna Neem stukje draad van mag ongeveer 40 in cmdeopgerold je op vinden bij de kruidenier. Als ingrediënten mag men zeker beide middenvingers en houdt hiervan ongeveer al 5wortelen, groene bonen, plantaardige olie, appelmoes en cm strak tussen de duimen en/of wijsvingers. ander voedzaam voedsel gebruiken. Er bestaan ook recep• Breng de strak gespannen draad met een zagende ten, waarbij gebruik maakt van babyvoeding, om de (heenenmen weergaande) beweging door het dit contacttijd van het mengen te verkorten. punt tussen de tanden of kiezen. Ga voorzichtig tussen het contactpunt van de tand tot aan het tandvlees. Wanneer uw eigen voedsel bereidt voor deGa PEG,met wees er Buig deje draad naar het tandvlees toe. een dan zeker van dat het voedsel goed gepureerd is zodat de zagende beweging terug naar het contactpunt. Door tube nieten kanweergaande verstoppen. Het is zeer belangrijk vlees- en visheenbewegingen wordt voorkomen, producten te vermijden, alsook sommige vitaminesuppledat de draad met te grote kracht tussen de gebitselementen diedoorschiet een hoog vetgehalte bevatten, zoals vitamine E, menten en daardoor het tandvlees beschadigt. Laat dan aan één kant de draad los en trek hem zijdelings tussen de tanden weg. • Herhaal tussen alle andere tanden. • Het tandvlees mag tijdens het flossen geen pijn doen.
Omega 3 of andere vetten en olieproducten. Wanneer je het lust, kan je ook noten verpulveren en onder de voeding Tandenstokers mengen, noten zijn vezelrijk en hebben een en hoge voeWaar er want voldoende ruimte tussen de tanden kiezen dingswaarde. Draag zorg ervoor om de sonde na gebruik is voor het gebruik van tandenstokers, genieten deze de grondig spoelen. voorkeurteboven floss. Er zijn tegenwoordig zeer smalle tandenstokers verkrijgbaar zodat ook kleinere ruimten Om het voedsel te pureren bestaat een ganse variëteit aan tussen de tanden en kiezen metertandenstokers kunnen toestellen, van een fruitpers tot een echte voedingsbewerworden gereinigd. ker. van deze toestellen laten spijtig genoeg veEen Sommige goede tandenstoker is driehoekig van vorm, heeft zels van plantaardige stoffen achter, maar oplosbare vezels een platte, smalle onderkant en eindigt in een punt. Hij kunnen toegevoegd in de vorm van zoals is gemaakt van een worden zachte houtsoort. Een producten cocktailprikker Metamucil®. of een plastic stoker is geen goede tandenstoker. Sommige patiënten willengebruikt graag genieten vanteeen “cocktail• Voor u tandenstokers is het aan raden deze uurtje”. Het is fijn voor hen om wijn, bier en andere alcohoeerst nat te maken met speeksel. De tandenstoker lische drankjes wat verdund in deminder PEG te snel doen.af.Deze menwordt dan soepeler en breekt sen genieten zozeer van dit glaasje, dat ze veel • Houdt de tandenstoker tussen duimzich en nadien wijsvinger socialer en ontspannen voelen. dicht bij de punt vast. • Ga tussen de driehoekige ruimtes tussen de tanden zoWanneer op reis bent ende je graag wat minder tijdhet wil tandspendat de je platte kant van tandenstoker naar deren in het zelf bereiden van je voedsel, kan je best optevlees is gericht. Beweeg de tandenstoker enkele malen renhorizontaal voor plantaardige proteïneformules die voorkomen in van buiten naar binnen. sommige producten. Of je kan Instant ontbijt met melk ge bruiken indienborstels je dit lust. Interdentale of ragers Interdentale borsteltjes of ragertjes zijn geschikt om wat Maar bespreek zeker eerst enen vooral je zelfgemaakte dieet grotere tussentandruimtes tussen scheve of gekipte met je arts of – beter nog – met een voedingsdeskundige die tandelementen te reinigen. samenwerkt met de ALS Liga of met het ziekenhuis. Het is zeer belangrijk om een evenwichtig dieet te krijgen, dat de nodige hoeveelheid aan belangrijke voedingsstoffen bevat. Tot slot willen we je ook graag nog doorverwijzen naar het de pdf brochure ‘Voeding bij ALS’ op de website. In deze brochure vind je nog zeer veel bijkomende informatie over gezonde voeding in het algemeen en sondevoeding.
Ze bestaan in verschillende vormen en dikten. Om de tandplak goed te verwijderen, moet de rager met enige moeite tussen de tanden en kiezen doorgaan. Hoe groter de ruimte tussen de tanden en kiezen, hoe groter dus de rager. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Er zijn zowel losse ragers als ragers met handvatten te koop. Er bestaat ook een elektrische interdentale borstel met een bewegende draad. • Ga met de borsteltjes tussen de vrije ruimtes van de tanden zodanig dat het borsteltje en lichte weerstand ondervindt. Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen). • Doe dit enkele keren per ruimte en tussen alle tanden. • Spoel het borsteltje af, maak het droog en hergebruik het enkele keren tot de haartjes minder dik staat.
tips Tips: tanden en orenPEG’s Voedingtips voor ALS-patiënten die een voedingssonde (PEG) gebruiken hebben soms wel tandreiniging: eens vragen over welk voedsel er nu precies Interdentale toegelaten is in de sonde.interdentale Dit komt voornamelijk fLossen, tandenstokers, borstels omdat een heleboel patiënten nog steeds de voorkeur geven aan hun eigen gezondevan voeding in plaats vannoodzakelijk de verkochteom inNaast het poetsen de tanden is het geblikte voeding. Sommige patiënten hebben voordien ook ook dagelijks de ruimtes tussen de tanden en kiezen te nog nooit(‘interdentale’ ingeblikt voedsel gegeten.om Er zijn ook patiënten reinigen reiniging) voedselresten en die vragen of ze vegetarisch of veganistisch voedsel kunnen vooral de tandplak te verwijderen. Tandplak op de tanden gebruiken. en kiezen veroorzaakt gaatjes en tandvleesontsteking. Door het gebruik vanruimte een blender, hetjevoedAfhankelijk van de tusseneen detoestel tandenom kan drie sel te pureren, is er normaal gezien geen enkel probleem je verschillende manieren onderscheiden: eigen voedsel te bereiden. Het maken van de eigen sonde• weinig plaats: flossen (tandzijde of dentaltape) is doorgaans ook veel goedkoper dan de speciaal •voeding een beetje plaats : tandenstokers verkochte formules. En de meeste mensen houden nog • variabele spaties : interdentale borstels of ragers steeds het meest van de geur van hun eigen huisgemaakte Zie ook : Tandplak en tandsteen voeding. Nog een bijkomend voordeel is, dat men precies weet welke ingrediënten en voedingsstoffen er in de eigen Flossen bereide voeding zitten. Natuurlijk is het zelf bereiden veel Floss is tanddraad, al dan niet voorzien van een laagje tijdrovender dan alleen maar een blik te moeten openen, en was. ‘Gewaste’ floss glijdt makkelijker tussen de tanden, deze inspanning kan voor sommige personen zeer vermoeien rafelt minder; ‘ongewaste’ neemt meer plak mee. Er end worden, indien men meeste of zelfs alle maalbestaan heelzeker wat variaties: de de gewone dunne flossdraad, tijden zelf wil bereiden. de lintvormige ‘tape’ en de dikke superfloss. alleeen voeding dat gebruikt worden PEG kun •Bijna Neem stukje draad van mag ongeveer 40 in cmdeopgerold je op vinden bij de kruidenier. Als ingrediënten mag men zeker beide middenvingers en houdt hiervan ongeveer al 5wortelen, groene bonen, plantaardige olie, appelmoes en cm strak tussen de duimen en/of wijsvingers. ander voedzaam voedsel gebruiken. Er bestaan ook recep• Breng de strak gespannen draad met een zagende ten, waarbij gebruik maakt van babyvoeding, om de (heenenmen weergaande) beweging door het dit contacttijd van het mengen te verkorten. punt tussen de tanden of kiezen. Ga voorzichtig tussen het contactpunt van de tand tot aan het tandvlees. Wanneer uw eigen voedsel bereidt voor deGa PEG,met wees er Buig deje draad naar het tandvlees toe. een dan zeker van dat het voedsel goed gepureerd is zodat de zagende beweging terug naar het contactpunt. Door tube nieten kanweergaande verstoppen. Het is zeer belangrijk vlees- en visheenbewegingen wordt voorkomen, producten te vermijden, alsook sommige vitaminesuppledat de draad met te grote kracht tussen de gebitselementen diedoorschiet een hoog vetgehalte bevatten, zoals vitamine E, menten en daardoor het tandvlees beschadigt. Laat dan aan één kant de draad los en trek hem zijdelings tussen de tanden weg. • Herhaal tussen alle andere tanden. • Het tandvlees mag tijdens het flossen geen pijn doen.
Omega 3 of andere vetten en olieproducten. Wanneer je het lust, kan je ook noten verpulveren en onder de voeding Tandenstokers mengen, noten zijn vezelrijk en hebben een en hoge voeWaar er want voldoende ruimte tussen de tanden kiezen dingswaarde. Draag zorg ervoor om de sonde na gebruik is voor het gebruik van tandenstokers, genieten deze de grondig spoelen. voorkeurteboven floss. Er zijn tegenwoordig zeer smalle tandenstokers verkrijgbaar zodat ook kleinere ruimten Om het voedsel te pureren bestaat een ganse variëteit aan tussen de tanden en kiezen metertandenstokers kunnen toestellen, van een fruitpers tot een echte voedingsbewerworden gereinigd. ker. van deze toestellen laten spijtig genoeg veEen Sommige goede tandenstoker is driehoekig van vorm, heeft zels van plantaardige stoffen achter, maar oplosbare vezels een platte, smalle onderkant en eindigt in een punt. Hij kunnen toegevoegd in de vorm van zoals is gemaakt van een worden zachte houtsoort. Een producten cocktailprikker Metamucil®. of een plastic stoker is geen goede tandenstoker. Sommige patiënten willengebruikt graag genieten vanteeen “cocktail• Voor u tandenstokers is het aan raden deze uurtje”. Het is fijn voor hen om wijn, bier en andere alcohoeerst nat te maken met speeksel. De tandenstoker lische drankjes wat verdund in deminder PEG te snel doen.af.Deze menwordt dan soepeler en breekt sen genieten zozeer van dit glaasje, dat ze veel • Houdt de tandenstoker tussen duimzich en nadien wijsvinger socialer en ontspannen voelen. dicht bij de punt vast. • Ga tussen de driehoekige ruimtes tussen de tanden zoWanneer op reis bent ende je graag wat minder tijdhet wil tandspendat de je platte kant van tandenstoker naar deren in het zelf bereiden van je voedsel, kan je best optevlees is gericht. Beweeg de tandenstoker enkele malen renhorizontaal voor plantaardige proteïneformules die voorkomen in van buiten naar binnen. sommige producten. Of je kan Instant ontbijt met melk ge bruiken indienborstels je dit lust. Interdentale of ragers Interdentale borsteltjes of ragertjes zijn geschikt om wat Maar bespreek zeker eerst enen vooral je zelfgemaakte dieet grotere tussentandruimtes tussen scheve of gekipte met je arts of – beter nog – met een voedingsdeskundige die tandelementen te reinigen. samenwerkt met de ALS Liga of met het ziekenhuis. Het is zeer belangrijk om een evenwichtig dieet te krijgen, dat de nodige hoeveelheid aan belangrijke voedingsstoffen bevat. Tot slot willen we je ook graag nog doorverwijzen naar het de pdf brochure ‘Voeding bij ALS’ op de website. In deze brochure vind je nog zeer veel bijkomende informatie over gezonde voeding in het algemeen en sondevoeding.
Ze bestaan in verschillende vormen en dikten. Om de tandplak goed te verwijderen, moet de rager met enige moeite tussen de tanden en kiezen doorgaan. Hoe groter de ruimte tussen de tanden en kiezen, hoe groter dus de rager. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Er zijn zowel losse ragers als ragers met handvatten te koop. Er bestaat ook een elektrische interdentale borstel met een bewegende draad. • Ga met de borsteltjes tussen de vrije ruimtes van de tanden zodanig dat het borsteltje en lichte weerstand ondervindt. Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen). • Doe dit enkele keren per ruimte en tussen alle tanden. • Spoel het borsteltje af, maak het droog en hergebruik het enkele keren tot de haartjes minder dik staat.
tips
Voedingtips voor Tips: tanden en orenPEG’s ALS-patiënten die een voedingssonde (PEG) gebruiken hebben soms wel eens vragen over welk voedsel er nu precies Interdentale tandreiniging: toegelaten is in de sonde. Dit komt voornamelijk omdat fLossen, tandenstokers, interdentale borstels een heleboel patiënten nog steeds de voorkeur geven aan hun eigen gezonde voeding in plaats van de verkochte inNaast het poetsen van de tanden is het noodzakelijk om geblikte voeding. Sommige patiënten hebben voordien ook ook dagelijks de ruimtes tussen de tanden en kiezen te nog nooit ingeblikt voedsel gegeten. Er zijn ook patiënten reinigen (‘interdentale’ reiniging) om voedselresten en die vragen of ze vegetarisch of veganistisch voedsel kunnen vooral de tandplak te verwijderen. Tandplak op de tanden gebruiken. en kiezen veroorzaakt gaatjes en tandvleesontsteking. Door het gebruik van een blender, een toestel om het voedAfhankelijk van de ruimte tussen de tanden kan je drie sel te pureren, is er normaal gezien geen enkel probleem je verschillende manieren onderscheiden: eigen voedsel te bereiden. Het maken van de eigen sonde• weinig plaats: flossen (tandzijde of dentaltape) voeding is doorgaans ook veel goedkoper dan de speciaal • een beetje plaats : tandenstokers verkochte formules. En de meeste mensen houden nog • variabele spaties : interdentale borstels of ragers steeds het meest van de geur van hun eigen huisgemaakte Zie ook : Tandplak en tandsteen voeding. Nog een bijkomend voordeel is, dat men precies weet welke ingrediënten en voedingsstoffen er in de eigen Flossen bereide voeding zitten. Natuurlijk is het zelf bereiden veel Floss is tanddraad, al dan niet voorzien van een laagje tijdrovender dan alleen maar een blik te moeten openen, en was. ‘Gewaste’ floss glijdt makkelijker tussen de tanden, deze inspanning kan voor sommige personen zeer vermoeien rafelt minder; ‘ongewaste’ neemt meer plak mee. Er end worden, zeker indien men de meeste of zelfs alle maalbestaan heel wat variaties: de gewone dunne flossdraad, tijden zelf wil bereiden. de lintvormige ‘tape’ en de dikke superfloss. Bijna alle voeding dat gebruikt mag worden in de PEG kun • Neem een stukje draad van ongeveer 40 cm opgerold je vinden bij de kruidenier. Als ingrediënten mag men zeker op beide middenvingers en houdt hiervan ongeveer al wortelen, groene bonen, plantaardige olie, appelmoes en 5 cm strak tussen de duimen en/of wijsvingers. ander voedzaam voedsel gebruiken. Er bestaan ook recep• Breng de strak gespannen draad met een zagende ten, waarbij men gebruik maakt van babyvoeding, dit om de (heen- en weergaande) beweging door het contacttijd van het mengen te verkorten. punt tussen de tanden of kiezen. Ga voorzichtig tussen het contactpunt van de tand tot aan het tandvlees. Wanneer je uw eigen voedsel bereidt voor de PEG, wees er Buig de draad naar het tandvlees toe. Ga met een dan zeker van dat het voedsel goed gepureerd is zodat de zagende beweging terug naar het contactpunt. Door tube niet kan verstoppen. Het is zeer belangrijk vlees- en visheen- en weergaande bewegingen wordt voorkomen, producten te vermijden, alsook sommige vitaminesuppledat de draad met te grote kracht tussen de gebitselementen die een hoog vetgehalte bevatten, zoals vitamine E, menten doorschiet en daardoor het tandvlees beschadigt. Laat dan aan één kant de draad los en trek hem zijdelings tussen de tanden weg. • Herhaal tussen alle andere tanden. • Het tandvlees mag tijdens het flossen geen pijn doen.
Omega 3 of andere vetten en olieproducten. Wanneer je het lust, kan je ook noten verpulveren en onder de voeding Tandenstokers mengen, want noten zijn vezelrijk en hebben een hoge voeWaar er voldoende ruimte tussen de tanden en kiezen dingswaarde. Draag zorg ervoor om de sonde na gebruik is voor het gebruik van tandenstokers, genieten deze de grondig te spoelen. voorkeur boven floss. Er zijn tegenwoordig zeer smalle tandenstokers verkrijgbaar zodat ook kleinere ruimten Om het voedsel te pureren bestaat er een ganse variëteit aan tussen de tanden en kiezen met tandenstokers kunnen toestellen, van een fruitpers tot een echte voedingsbewerworden gereinigd. ker. Sommige van deze toestellen laten spijtig genoeg veEen goede tandenstoker is driehoekig van vorm, heeft zels van plantaardige stoffen achter, maar oplosbare vezels een platte, smalle onderkant en eindigt in een punt. Hij kunnen toegevoegd worden in de vorm van producten zoals is gemaakt van een zachte houtsoort. Een cocktailprikker Metamucil®. of een plastic stoker is geen goede tandenstoker. Sommige patiënten willen graag genieten van een “cocktail• Voor u tandenstokers gebruikt is het aan te raden deze uurtje”. Het is fijn voor hen om wijn, bier en andere alcohoeerst nat te maken met speeksel. De tandenstoker lische drankjes wat verdund in de PEG te doen. Deze menwordt dan soepeler en breekt minder snel af. sen genieten zozeer van dit glaasje, dat ze zich nadien veel • Houdt de tandenstoker tussen duim en wijsvinger socialer en ontspannen voelen. dicht bij de punt vast. • Ga tussen de driehoekige ruimtes tussen de tanden zoWanneer je op reis bent en je graag wat minder tijd wil spendat de platte kant van de tandenstoker naar het tandderen in het zelf bereiden van je voedsel, kan je best optevlees is gericht. Beweeg de tandenstoker enkele malen ren voor plantaardige proteïneformules die voorkomen in horizontaal van buiten naar binnen. sommige producten. Of je kan Instant ontbijt met melk ge bruiken indien je dit lust. Interdentale borstels of ragers Interdentale borsteltjes of ragertjes zijn geschikt om wat Maar bespreek zeker eerst en vooral je zelfgemaakte dieet grotere tussentandruimtes en tussen scheve of gekipte met je arts of – beter nog – met een voedingsdeskundige die tandelementen te reinigen. samenwerkt met de ALS Liga of met het ziekenhuis. Het is zeer belangrijk om een evenwichtig dieet te krijgen, dat de nodige hoeveelheid aan belangrijke voedingsstoffen bevat. Tot slot willen we je ook graag nog doorverwijzen naar het de pdf brochure ‘Voeding bij ALS’ op de website. In deze brochure vind je nog zeer veel bijkomende informatie over gezonde voeding in het algemeen en sondevoeding.
Ze bestaan in verschillende vormen en dikten. Om de tandplak goed te verwijderen, moet de rager met enige moeite tussen de tanden en kiezen doorgaan. Hoe groter de ruimte tussen de tanden en kiezen, hoe groter dus de rager. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Er zijn zowel losse ragers als ragers met handvatten te koop. Er bestaat ook een elektrische interdentale borstel met een bewegende draad. • Ga met de borsteltjes tussen de vrije ruimtes van de tanden zodanig dat het borsteltje en lichte weerstand ondervindt. Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen). • Doe dit enkele keren per ruimte en tussen alle tanden. • Spoel het borsteltje af, maak het droog en hergebruik het enkele keren tot de haartjes minder dik staat.
tips Tips: tanden en orenPEG’s Voedingtips voor ALS-patiënten die een voedingssonde (PEG) gebruiken hebben soms wel tandreiniging: eens vragen over welk voedsel er nu precies Interdentale toegelaten is in de sonde.interdentale Dit komt voornamelijk fLossen, tandenstokers, borstels omdat een heleboel patiënten nog steeds de voorkeur geven aan hun eigen gezondevan voeding in plaats vannoodzakelijk de verkochteom inNaast het poetsen de tanden is het geblikte voeding. Sommige patiënten hebben voordien ook ook dagelijks de ruimtes tussen de tanden en kiezen te nog nooit(‘interdentale’ ingeblikt voedsel gegeten.om Er zijn ook patiënten reinigen reiniging) voedselresten en die vragen of ze vegetarisch of veganistisch voedsel kunnen vooral de tandplak te verwijderen. Tandplak op de tanden gebruiken. en kiezen veroorzaakt gaatjes en tandvleesontsteking. Door het gebruik vanruimte een blender, hetjevoedAfhankelijk van de tusseneen detoestel tandenom kan drie sel te pureren, is er normaal gezien geen enkel probleem je verschillende manieren onderscheiden: eigen voedsel te bereiden. Het maken van de eigen sonde• weinig plaats: flossen (tandzijde of dentaltape) is doorgaans ook veel goedkoper dan de speciaal •voeding een beetje plaats : tandenstokers verkochte formules. En de meeste mensen houden nog • variabele spaties : interdentale borstels of ragers steeds het meest van de geur van hun eigen huisgemaakte Zie ook : Tandplak en tandsteen voeding. Nog een bijkomend voordeel is, dat men precies weet welke ingrediënten en voedingsstoffen er in de eigen Flossen bereide voeding zitten. Natuurlijk is het zelf bereiden veel Floss is tanddraad, al dan niet voorzien van een laagje tijdrovender dan alleen maar een blik te moeten openen, en was. ‘Gewaste’ floss glijdt makkelijker tussen de tanden, deze inspanning kan voor sommige personen zeer vermoeien rafelt minder; ‘ongewaste’ neemt meer plak mee. Er end worden, indien men meeste of zelfs alle maalbestaan heelzeker wat variaties: de de gewone dunne flossdraad, tijden zelf wil bereiden. de lintvormige ‘tape’ en de dikke superfloss. alleeen voeding dat gebruikt worden PEG kun •Bijna Neem stukje draad van mag ongeveer 40 in cmdeopgerold je op vinden bij de kruidenier. Als ingrediënten mag men zeker beide middenvingers en houdt hiervan ongeveer al 5wortelen, groene bonen, plantaardige olie, appelmoes en cm strak tussen de duimen en/of wijsvingers. ander voedzaam voedsel gebruiken. Er bestaan ook recep• Breng de strak gespannen draad met een zagende ten, waarbij gebruik maakt van babyvoeding, om de (heenenmen weergaande) beweging door het dit contacttijd van het mengen te verkorten. punt tussen de tanden of kiezen. Ga voorzichtig tussen het contactpunt van de tand tot aan het tandvlees. Wanneer uw eigen voedsel bereidt voor deGa PEG,met wees er Buig deje draad naar het tandvlees toe. een dan zeker van dat het voedsel goed gepureerd is zodat de zagende beweging terug naar het contactpunt. Door tube nieten kanweergaande verstoppen. Het is zeer belangrijk vlees- en visheenbewegingen wordt voorkomen, producten te vermijden, alsook sommige vitaminesuppledat de draad met te grote kracht tussen de gebitselementen diedoorschiet een hoog vetgehalte bevatten, zoals vitamine E, menten en daardoor het tandvlees beschadigt. Laat dan aan één kant de draad los en trek hem zijdelings tussen de tanden weg. • Herhaal tussen alle andere tanden. • Het tandvlees mag tijdens het flossen geen pijn doen.
Omega 3 of andere vetten en olieproducten. Wanneer je het lust, kan je ook noten verpulveren en onder de voeding Tandenstokers mengen, noten zijn vezelrijk en hebben een en hoge voeWaar er want voldoende ruimte tussen de tanden kiezen dingswaarde. Draag zorg ervoor om de sonde na gebruik is voor het gebruik van tandenstokers, genieten deze de grondig spoelen. voorkeurteboven floss. Er zijn tegenwoordig zeer smalle tandenstokers verkrijgbaar zodat ook kleinere ruimten Om het voedsel te pureren bestaat een ganse variëteit aan tussen de tanden en kiezen metertandenstokers kunnen toestellen, van een fruitpers tot een echte voedingsbewerworden gereinigd. ker. van deze toestellen laten spijtig genoeg veEen Sommige goede tandenstoker is driehoekig van vorm, heeft zels van plantaardige stoffen achter, maar oplosbare vezels een platte, smalle onderkant en eindigt in een punt. Hij kunnen toegevoegd in de vorm van zoals is gemaakt van een worden zachte houtsoort. Een producten cocktailprikker Metamucil®. of een plastic stoker is geen goede tandenstoker. Sommige patiënten willengebruikt graag genieten vanteeen “cocktail• Voor u tandenstokers is het aan raden deze uurtje”. Het is fijn voor hen om wijn, bier en andere alcohoeerst nat te maken met speeksel. De tandenstoker lische drankjes wat verdund in deminder PEG te snel doen.af.Deze menwordt dan soepeler en breekt sen genieten zozeer van dit glaasje, dat ze veel • Houdt de tandenstoker tussen duimzich en nadien wijsvinger socialer en ontspannen voelen. dicht bij de punt vast. • Ga tussen de driehoekige ruimtes tussen de tanden zoWanneer op reis bent ende je graag wat minder tijdhet wil tandspendat de je platte kant van tandenstoker naar deren in het zelf bereiden van je voedsel, kan je best optevlees is gericht. Beweeg de tandenstoker enkele malen renhorizontaal voor plantaardige proteïneformules die voorkomen in van buiten naar binnen. sommige producten. Of je kan Instant ontbijt met melk ge bruiken indienborstels je dit lust. Interdentale of ragers Interdentale borsteltjes of ragertjes zijn geschikt om wat Maar bespreek zeker eerst enen vooral je zelfgemaakte dieet grotere tussentandruimtes tussen scheve of gekipte met je arts of – beter nog – met een voedingsdeskundige die tandelementen te reinigen. samenwerkt met de ALS Liga of met het ziekenhuis. Het is zeer belangrijk om een evenwichtig dieet te krijgen, dat de nodige hoeveelheid aan belangrijke voedingsstoffen bevat. Tot slot willen we je ook graag nog doorverwijzen naar het de pdf brochure ‘Voeding bij ALS’ op de website. In deze brochure vind je nog zeer veel bijkomende informatie over gezonde voeding in het algemeen en sondevoeding.
Ze bestaan in verschillende vormen en dikten. Om de tandplak goed te verwijderen, moet de rager met enige moeite tussen de tanden en kiezen doorgaan. Hoe groter de ruimte tussen de tanden en kiezen, hoe groter dus de rager. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Er zijn zowel losse ragers als ragers met handvatten te koop. Er bestaat ook een elektrische interdentale borstel met een bewegende draad. • Ga met de borsteltjes tussen de vrije ruimtes van de tanden zodanig dat het borsteltje en lichte weerstand ondervindt. Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen). • Doe dit enkele keren per ruimte en tussen alle tanden. • Spoel het borsteltje af, maak het droog en hergebruik het enkele keren tot de haartjes minder dik staat.
