Proefhoofdstuk Garagist www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Kom je cursus inkijken: Antwerpen, Frankrijklei 127, 2000 Gent, Oude Brusselseweg 125, 9050 Hasselt, Simpernelstraat 27, 3511 Brussel, Timmerhoutkaai 4, 1000 +32 3 292 33 30
[email protected] Maak van je opleiding garagist een succes! Beste toekomstige student, Hartelijk dank voor je interesse in de opleiding garagist aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs. Op de volgende pagina’s vind je een hoofdstuk en de volledige inhoudstafel van deze thuisstudie terug. Ook krijg je alle nodige informatie over de werking van onze school. Neem deze info rustig door, zo krijg je een goed beeld van de inhoud van de cursus en weet je zeker dat je voor de opleiding kiest die het beste bij jou past. Noteer alvast dat alle diploma’s die je via het CVA behaalt erkend zijn en uitermate praktijk- en dus jobgericht! Heb je na het inkijken van dit proefhoofdstuk nog vragen? Geef ons gerust een seintje op het nummer +32 3 292 33 30 of mail ons op
[email protected]. Onze opleidingsconsulenten beantwoorden al jouw vragen en geven je persoonlijk advies omtrent je studiekeuze. Blader je graag door de volledige cursus? Ook dat kan. Het Centrum Voor Afstandsonderwijs geeft je op vier plaatsen in België de mogelijkheid om de cursussen geheel vrijblijvend in te kijken. Je kan de cursussen inkijken in de campussen van Het Centrum Voor Avondonderwijs VZW in Antwerpen, Gent en Hasselt of in Brussel. Je hoeft hiervoor geen afspraak te maken, kom gewoon vrijblijvend langs.
Ik wens je veel leesplezier en alvast veel succes met je studie!
Jo Vandevelde Opleidingsconsulent Centrum Voor Afstandsonderwijs
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Garagist: een beroep met toekomst!
Deze moderne en praktijkgerichte opleiding kwam tot stand in samenwerking tussen het Centrum Voor Afstandsonderwijs en zelfstandige beroepsdeskundigen met jarenlange ervaring. Een duidelijke structuur maakt deze cursus zeer overzichtelijk. Op deze manier garanderen wij je een vlot studietraject. Op de volgende pagina’s vind je de volledige inhoudstafel van de opleiding en een gratis onderdeel uit de cursus terug.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
1
Mechanica voor motorvoertuigen 1.1
Inleidende begrippen
1.1.1
Delen van een voertuig
1.1.2
Taken van de belangrijkste mechanische delen
1.1.3
Opbouw van de aandrijflijn van een voertuig
1.2
Motoren: soorten en werkingsprincipes
1.2.1
Soorten motoren
1.2.2
De zuigermotor
1.2.3
Werkingsprincipe tweetakt
1.2.4
Voor- en nadelen van tweetakt
1.2.5
Werkingsprincipe viertakt
1.2.6
Voor- en nadelen van viertakt
1.3
Onderdelen van het viertakt motorblok
1.3.1
Distributie en timing
1.3.2
Cilinderkop
1.3.3
Cilinderblok
1.3.4
Zuigers en drijfstangen
1.3.5
Krukas
1.4
Smering van de zuigermotor
1.4.1
Functies van smering
1.4.2
Mengsmering
1.4.3
Smering met verse olie
1.4.4
Spatsmering
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
1.4.5
Drukomloopsmering
1.4.6
Droogcarter smering (dry-sump)
1.5
Motorkoeling
1.5.1
Luchtkoeling
1.5.2
Vloeistofkoeling
1.6
Brandstoftoevoer
1.6.1
Mengverhouding, lambdawaarde
1.6.2
Carburatie
1.6.3
Inspuitsystemen voor benzinemotoren
1.6.4
LPG - LPi
1.6.5
Zelfontbranding
1.6.6
Inspuitsystemen voor dieselmotoren
1.6.7
Verkeerd getankt?
1.7
In- en uitlaatsysteem
1.7.1
Inlaat
1.7.2
Uitlaat
1.7.3
Katalysator
1.7.4
Lambdasonde
1.7.5
Roetfilter
1.7.6
Uitlaatgasrecirculatie
1.8
Drukvulling
1.8.1
Uitlaatgasturbo
1.8.2
Compressor
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
1.9
Overbrenging
1.9.1
Koppeling
1.9.2
Overbrengingsverhouding
1.9.3
Versnellingsbak
1.9.4
Differentieel
1.9.5
Aandrijfassen
1.9.6
Vierwielaandrijving
1.10
Onderstel
1.10.1
Chassis
1.10.2
Ophanging
1.10.3
Stuurinrichting
1.10.4
Wiel- , as- en fuseestanden: wielgeometrie
1.11
Remmen
1.11.1
Basisprincipes uit mechanica en hydraulica
1.11.2
Soorten remsystemen
1.11.3
De hydraulische kring
1.11.4
Droge delen van het hydraulisch remsysteem
1.11.5
Remvoeringen en remvloeistof
1.11.6
Parkeerrem
1.11.7
ABS en ESP
1.12
Wielen en banden
1.12.1
Krachtenspel tussen band en wegdek
1.12.2
Banden
1.12.3
Wielen
1.12.4
Combinatie band - wiel
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
2
Elektriciteit in motorvoertuigen 2.1
Basisbegrippen
2.1.1
Grondbeginselen
2.1.2
Grootheden en eenheden
2.1.3
Wetten en formules
2.2
Elektrische schakelingen
2.2.1
Componenten van een eenvoudige stroomkring
2.2.2
Serieschakeling
2.2.3
Parallelschakeling
2.2.4
Gemengde schakelingen
2.2.5
Het elektrisch schema: basisprincipes
2.3
Elektriciteit en magnetisme
2.3.1
Magnetisme
2.3.2
Elektromagnetisme
2.3.3
Inductie
2.3.4
Werking van de elektrische motor
2.4
Elektrische componenten
2.4.1
Geleiders
2.4.2
Schakelaars en relais
2.4.3
Aansluitingen en connectoren
2.4.4
Zekeringen
2.4.5
Weerstanden
2.4.6
Condensator
2.4.7
Diodes
2.4.8
Transistoren
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
2.5 2.5.1
Basisprincipes en evolutie van datacommunicatie
2.5.2
Soorten datanetwerken in motorvoertuigen
2.5.3
Topologieschema’s van datanetwerken
2.6
Laadstroomkring
2.6.1
Stroombron: de accu
2.6.2
De alternator: bouw en werkingsprincipe
2.6.3
Schema’s van laadstroomkringen: voorbeeld
2.7
Startstroomkring
2.7.1
De contactschakelaar
2.7.2
Startmotor: bouw en werking
2.7.3
Wegrijblokkering: principe en soorten
2.7.4
Schema’s van startstroomkringen: voorbeelden
2.8
Onstekings- en voorgloeisysteem
2.8.1
Voorgloeikring bij dieselmotoren
2.8.2
Conventionele ontsteking: principe en werking
2.8.3
Elektronische ontsteking: verschillen met de conventionele
2.9
3
Databussen: netwerkcommunicatie in voertuigen
Diagnose van stroomkringen
2.9.1
Meten met de multimeter
2.9.2
Meten met de oscilloscoop of scope
2.9.3
Foutcodes uitlezen en interpreteren
Administratieve kennis voor de garagehouder 3.1
Algemeen bedrijfsbeheer
3.1.1
Starten als zelfstandige
3.1.2
Rechten en plichten als zelfstandige
3.1.3
Eénmanszaak of vennootschap www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
3.1.4
Beteugeling van witwas praktijken
3.1.5
Vestigingsvereisten in de sector motorvoertuigen
3.2
Fiscale regelgeving in de automobielsector
3.2.1
Opstellen van correcte facturen – verplichte vermeldingen
3.2.2
BTW-registers voor het garagebedrijf
3.2.3
Heffing van BTW over de marge
3.2.4
Intracommunautaire transacties
3.2.5
Uitvoer van een voertuig buiten de EU
3.3
Sociale regelgeving in de motorvoertuigensector
3.3.1
Collectieve sociale verplichtingen
3.3.2
Sociale fondsen in de garagesector
3.3.3
Welzijn en veiligheid op de werkvloer
3.4
Milieuwetgeving
3.4.1
Milieuvergunningen
3.4.2
Afvalstoffenbeheer
3.4.3
Bodem: van vermijden van vervuiling tot sanering
3.4.4
Preventie: beperken van afvalstroom en milieubelasting
3.5
Sectorspecifieke regelgevingen
3.5.1
Inschrijving van voertuigen
3.5.2
Inschrijving en gebruik van commerciële platen: Z en ZZ
3.5.3
Garantie: nieuw en tweedehands
3.5.4
Car-Pass: beperken van fraude met kilometertellers
3.5.5
Bestelling van een voertuig
3.5.6
Verzekeringen
3.5.7
Retentierecht
3.5.8
Erkenning als LPG-installateur
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
4
Reglementering inzake technische keuring 4.1 4.1.1
Soorten voertuigen op onze wegen
4.1.2
Emissienormen van motorvoertuigen
4.1.3
Verschillende soorten technische keuring
4.2
Controles bij een gewone periodieke keuring
4.2.1
Algemene controle van het voertuig
4.2.2
Verlichting en signalering
4.2.3
Uitlaat en uitlaatgassen
4.2.4
Banden en wielen
4.2.5
Chassis en carrosserie
4.2.6
Tuning
4.2.7
Keuring lichte vracht
4.3
5
Algemene voorschriften
Tweedehandskeuring
4.3.1
Tweedehandsrapport
4.3.2
Carpass
Carrosserie: materiaalkennis tot schadeherstel 5.1
Materiaalkennis
5.1.1
Metalen
5.1.2
Kunststoffen
5.2
Metaalbewerking
5.2.1
Meten
5.2.2
Boren
5.2.3
Schroefdraad tappen of snijden
5.2.4
Zagen
5.2.5
Vijlen, schuren en slijpen www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
5.2.6
Plooien, kloppen en uitdeuken
5.2.7
Warmtebehandeling
5.3 5.3.1
Schroefverbindingen
5.3.2
Klinken
5.3.3
Lassen
5.3.4
Lijmen
5.4
Schadeherstel: verschillende werkzaamheden
5.4.1
Demontage en montage
5.4.2
Voorbereiding
5.4.3
Spuiten
5.5 6
Verbindingstechnieken
Totaal verlies
Gereedschappen, installaties en veiligheid 6.1
Gereedschappen
6.1.1
Handgereedschappen
6.1.2
Elektrische gereedschappen
6.1.3
Pneumatische gereedschappen
6.1.4
Speciale gereedschappen
6.2
Installaties en uitrusting
6.2.1
Hefbrug
6.2.2
Persluchtinstallatie
6.2.3
Spuitcabine
6.2.4
Afzuiging / ventilatie
6.2.5
Vervangen van banden
6.2.6
Uitlijning
6.2.7
Remmen- en schokbrekertestbank www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
6.2.8
6.3
Veiligheid
6.3.1
Brandveiligheid
6.3.2
Verplichtingen in verband met veiligheid in de werkplaats
6.4
7
Werkplaatspers
Al of niet verplichte periodieke controles
6.4.1
Lokalen
6.4.2
Machines en installaties
6.4.3
Veiligheidscontroles
6.4.4
Controles met betrekking tot milieu
6.4.5
Meetgereedschappen
6.4.6
Persoonlijk gereedschap
6.4.7
Extra
Periodiek onderhoud van motorvoertuigen 7.1
Belang van degelijk periodiek onderhoud
7.2
Onderhoudsschema’s en onderhoudsintervallen
7.3
Verversen van motorolie
7.3.1
Motorolie: classificaties en viscositeit
7.3.2
Werkwijze voor het verversen van motorolie en filter
7.3.3
Gereedschappen
7.3.4
Aandachtspunten
7.4
Onderhoud van het koelsysteem
7.5
Onderhoud van het brandstofsysteem
7.5.1
Benzine
7.5.2
Diesel
7.5.3
Brandstofadditieven
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
7.6
8
Remmen
7.6.1
Controle van het hele remsysteem
7.6.2
Vervangen van remblokken en remschijven
7.6.3
Vervangen van remschoenen en remtrommels
7.6.4
Remvloeistof verversen en remmen ontluchten
7.6.5
Handrem
7.7
Wielen en banden
7.8
Controles aan het onderstel en het uitlaatsysteem
7.9
Klepspeling controleren en afstellen
7.10
Distributie
7.11
Overbrenging
7.11.1
Koppeling
7.11.2
Versnellingsbak
7.11.3
Eindaandrijving
7.12
Elektrische installatie
7.13
Administratie
Het autobedrijf: een hele organisatie 8.1
Commercieel beleid
8.1.1
Procesverloop van de activiteiten
8.1.2
Klantenontvangst en klachtenbehandeling
8.1.3
Kwaliteitszorg
8.1.4
Publiciteit en reclame
8.1.5
Customer relation management
8.1.6
Verkoopsprognoses
8.1.7
Prijspolitiek bij overnames
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
8.2
Financieel beleid
8.2.1
Kosten, opbrengsten en resultaat
8.2.2
Break-even-analyse
8.2.3
Bepalen werkplaatstarief
8.2.4
Voorraadbeheer
8.3
Bedrijfsinrichting
8.3.1
Receptie
8.3.2
Magazijn
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
HOOFDSTUK 7: PERIODIEK ONDERHOUD VAN MOTORVOERTUIGEN Dit
hoofdstuk
handelt
bedrijfsvoertuigen.
Voor
over
alle
andere
mogelijke
onderhoudswerkzaamheden
motorvoertuigen
kunnen
eventueel
aan
andere
auto’s
en
lichte
voorschriften
en
werkzaamheden gelden maar de basisprincipes blijven hetzelfde. Bovendien kan er ook al heel wat verschil zijn tussen merken en modellen van auto’s. Het is daarom steeds belangrijk de juiste gegevens met betrekking tot het voertuig op te zoeken. Na het bespreken van het belang van degelijk periodiek onderhoud en de verschillende soorten onderhoudsschema’s en intervallen worden de verschillende onderhoudswerkzaamheden een voor een toegelicht.
7.1
Belang van degelijk periodiek onderhoud
Motoren van voertuigen worden steeds krachtiger, efficiënter en milieuvriendelijker. Alle verschillende onderdelen zijn dan ook heel fijn op elkaar afgestemd. Ze zijn bovendien aan hoge belasting onderhevig. Voornamelijk om het milieu te sparen, worden de onderhoudsintervallen ook steeds langer. Minder frequent olie en andere onderdelen vervangen, zorgt immers voor een lagere belasting van het milieu. Omwille van die hoge graad van precisie, hoge belasting en lange onderhoudsintervallen worden hoge eisen gesteld aan de verschillende vloeistoffen (smeermiddelen, koelvloeistof, enzovoort), motoronderdelen en filters. De precisie van moderne brandstofsystemen kan bijvoorbeeld bij de geringste vervuiling falen. Gebruik van kwaliteitsonderdelen en geschikte vloeistoffen, maar ook proper werken is van het grootste belang. Besparingen op onderhoud kunnen hele grote motorische kosten met zich meebrengen. Naast de motor is er natuurlijk ook nog het aspect veiligheid. Het belang van de goede staat van remmen en ophanging kan niet genoeg benadrukt worden. Ook daar geldt bovendien het principe dat degelijk onderhoud uiteindelijk grote kosten kan besparen. Ook een tijdige controle en onderhoud van elektronische systemen kan bijdragen aan de veiligheid. Denk maar aan ABS- en ESP-systemen of aan airbags en gordelspanners bijvoorbeeld. Maar de elektronica draait zeker niet alleen om veiligheid. Sporadisch voorkomende storingen kunnen duiden op aankomende problemen en dat kan ook gaan om motor- of comfortelektronica.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Laat het dus duidelijk zijn dat een degelijk periodiek onderhoud een noodzaak is en dat het van uitermate groot belang is dat dit gebeurt volgens de voorschriften van de fabrikant. Zowel op mechanische vlak als op gebied van veiligheid en elektronica kunnen grote kosten op termijn vermeden worden.
7.2
Onderhoudsschema’s en onderhoudsintervallen
Zoals reeds vermeld worden de onderhoudsintervallen steeds langer. 30 000 km tussen twee oliewissels is geen uitzondering meer, terwijl men 25 jaar geleden over 5000 tot 10 000 kilometer sprak. Die
lange
onderhoudsintervallen
zijn
echter
niet
voor
iedereen
geschikt.
Afhankelijk
van
de
gebruiksomstandigheden van het voertuig kunnen de noodzakelijke intervallen verschillen. Daarom is er bij de meeste merken tegenwoordig een onderscheid tussen zogenaamde longlife service en het klassieke onderhoud. Longlife is vooral voor kilometervreters, die voornamelijk autosnelwegkilometers op de teller krijgen en dus meestal op de ideale bedrijfstemperatuur draaien en niet zwaar belast worden. Motoren die onder zware omstandigheden draaien, bijvoorbeeld veel korte ritten met koude motor of veel start- en stopverkeer (denk bijvoorbeeld aan huis-aan-huis-bezorgers), hebben dan weer meer baat bij een klassiek smeerschema. In extreme omstandigheden kan het zelfs aangewezen voorgeschreven zijn om er nog kortere intervallen op na te houden. Onderhoudsintervallen verschillen van merk tot merk, maar variëren voor een klassieke onderhoudsbeurt meestal tussen 10 000 en 20 000 km of maximum één jaar. Met een longlife service ben je meestal goed voor 30 000 km of meer of maximum twee jaar (in sommige gevallen ook maximum één jaar). Dit gaat dan om het verversen van olie. De andere werkzaamheden (vervangingen, verversingen en controles) die moeten uitgevoerd worden tijdens deze beurten zijn ook verschillend van merk tot merk en van type tot type. Gedetailleerde tabellen zijn meestal beschikbaar via werkplaatsgegevens of programma’s zoals Autodata of Bosch ESI-Tronic.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Ook voor de grote beurten verschillen de noodzakelijke werkzaamheden volgens wagentype. Meestal worden deze beurten in intervallen van 40 000 tot soms wel 90 000 km uitgevoerd of tussen twee en vier jaar. Meestal gaat het dan om extra werkzaamheden zoals brandstoffilter of luchtfilter. Ook zijn er dan weer meestal extra controles uit te voeren. Daarnaast zijn er ook nog extra werkzaamheden zoals het vervangen van distributieriemen, het verversen van rem- , koel- of transmissievloeistof. Het is zeer belangrijk termijnen in acht te houden en de instructies van de fabrikanten nauwgezet op te volgen.
7.3
Verversen van motorolie
Eén van de basishandelingen bij een onderhoud aan een motorvoertuig, of het nu een klein of een groot is, is het verversen van de motorolie en de oliefilter. Helaas is het niet meer zo eenvoudig als vroeger, met één of twee soorten motorolie voor het hele wagenpark. Motoren zijn zodanig geëvolueerd dat er heel strenge eisen worden gesteld aan oliën. Daarom eerst een woordje uitleg over motorolie. 7.3.1
Motorolie: classificaties en viscositeit
Er bestaan honderden verschillende soorten oliën, en zonder kennis van zaken lijkt dit een zo goed als onmogelijke opdracht. Als garagist is het natuurlijk belangrijk hier een inzicht in te krijgen, zeker gezien het belang van correcte smering bij de nieuwere voertuigen. Een eerste onderscheid dat met betrekking tot motoroliën kan gemaakt worden, betreft minerale, halfsynthetische en synthetische olie.
Minerale olie wordt in raffinaderijen uit ruwe aardolie gewonnen.
Synthetische olie wordt gecreëerd uit veel duurdere chemische processen.
Halfsynthetische olie is een mengeling van de twee.
Een tweede verschil vind je terug in de viscositeit, met andere woorden de dikte van de olie. Hier kan je het onderscheid maken tussen singlegrade en multigrade oliën. De singlegrade oliën hebben een bepaalde viscositeit waar een nummer wordt aan toegekend volgens de SAE-norm. Deze nummers zijn 0, 5, 10, 15, 20, 25, 30, 40, 50 en 60. De codes 0 tot 25 krijgen een suffix W mee, om aan te duiden dat dit winteroliën zijn en dat de viscositeit bij koudstarttemperatuur wordt gemeten (0°C). De viscositeiten van de zomeroliën (zonder W) worden gemeten bij een temperatuur van 100°C. Hoe hoger het cijfer hoe dikker de olie. Olie op 100°C is natuurlijk altijd dunner dan olie op 0°C, dus een olie van SAE W0 zal op 100°C dunner zijn dan een SAE 60 bij 0°C. Als je ze echter beide op 100°C vergelijkt (of beide op 0°C), dan zal de SAE 60 dikker zijn.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Bij multigrade olie wordt vaak de misvatting gemaakt dat deze dikker wordt naarmate ze warmer wordt. Een motorolie wordt altijd dunner bij stijgende temperatuur. Een multigrade olie 10W40 bijvoorbeeld zal bij 0°C de viscositeit hebben die een SAE 10 heeft bij 0°C. Bij een temperatuur van 100°C zal ze een viscositeit hebben van een dikkere SAE 40 bij 100°C. Een SAE 40 is bij 100°C dunner dan een SAE 10 koud, maar het verschil tussen de viscositeit bij 0°C en die bij 100°C wordt wel kleiner. Bij synthetische oliën kan dit verschil sterk verkleind worden (bijvoorbeeld 0W40 of 5W50). Hoe hoger het verschil tussen beide getallen, hoe kleiner het verschil in viscositeit op verschillende temperaturen. Het laatste onderscheid zit in de classificatie volgens Europese, Amerikaanse of Aziatische normen (ACEA, API, JASO). De API-normen zijn de Amerikaanse normen (American Petroleum Institute). Deze bestaan uit coderingen van twee letters. De eerste letter duidt het type norm aan, bijvoorbeeld S voor benzine of C voor diesel. De tweede letter is een maat voor het prestatieniveau van het product. Naargelang je vordert in het alfabet verhoogt het prestatieniveau. Volgende tabellen geven een overzicht.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
NORM
SA
SB
GEBRUIK
OPMERKINGEN
Benzinemotoren, die geen
Zonder additief, behalve
geadditiveerde olie vereisen.
stolpuntverlager en antischuim
Benzinemotoren, die minimaal
Enkele antislijtage- en antioxidatie
bestand zijn tegen de slijtage en de
eigenschappen.
oxydatie.
SC
SD
SE
SF
SG
Benzinemotoren.
Bescherming tegen : de afzettingen,
Modellen van 1964 tot 1967.
de slijtage en de corrosie.
Benzinemotoren.
Gelijkaardige bescherming maar
Modellen van 1968 tot 1971.
beter als SC.
Benzinemotoren.
Gelijkaardige bescherming maar
Modellen van 1972 tot 1980.
beter als SD.
Benzinemotoren.
Grotere bescherming dan SE tegen
Modellen van 1980 tot 1988.
slijtage en oxydatie.
Benzine motoren.
Grotere bescherming dan SF tegen
Modellen sinds 1989.
slijtage, oxydatie en afzettingsvorming.
SH
Benzinemotoren.
Komt overeen met de
Modellen sinds 1992.
prestatievereisten voor SG, maar is getest volgens het CMA-protocol.
SJ
Benzinemotoren.
Verstrengde kwalificatievereisten ten
Vanaf 1997.
opzichte van SH. Beperking van het fosforgehalte.
Benzine motoren SL
Vanaf juli 2001
Benzine motoren SM
Minder afzetting op hoge temperaturen. Verminderd olieverbruik. Betere oxydatie stabiliteit en verlengde verversingsintervallen
Overzicht API-normen benzine (Bron: www.marly.com)
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
NORM
CA
CB
CC
GEBRUIK
OPMERKINGEN
Dieselmotoren.
1940 - 1950
Atmosferisch.
Beantwoordt aan de eisen van MIL-L-
Lichtbelast.
2104 A.
Brandstof met laag zwavelgehalte.
Antioxidatie, Detergenten.
Dieselmotoren.
1949 - 1960
Atmosferisch.
Niveau supplement 1.
Lichtbelast.
Antioxidant.
Brandstof met hoog zwavelgehalte.
Detergenten bij hoge temperatuur.
Dieselmotoren.
Ingevoerd in 1961.
Atmosferisch.
Beantwoordt aan de eisen van MIL-L-
Lichtjes opgeladen.
2104 B.
Matig belast.
Antioxidatie, Detergenten, Dispergerend
CD
Dieselmotoren.
Beantwoordt aan de eisen van
Atmosferisch en opgeladen.
CATERPILLAR Serie 3.
Matig belast.
Antioxidatie. Detergenten.
CDII
Dieselmotoren.
API CD met specifieke 2-takt diesel
2-takt.
test.
Zwaarbelast.
CE
Dieselmotoren.
Ingevoerd in 1987.
Zwaar opgeladen.
Beantwoordt aan de eisen van MACK
Zwaar belast.
EOK/2 CUMMINS NTC 400.
Gefabriceerd sinds 1983.
Antioxidatie,Detergenten, Dispergerend, Antislijtage.
Diesel motoren
CF-2
Vervangen CD II oliën
Geïntroduceerd in 1994. Voor hoog belaste 2-takt diesel motoren
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
CF-4
4-takt Dieselmotoren.
Overtreft de CE-vereisten.
Rechtstreekse injectie
Vermindert het olieverbruik en de
Hoge snelheid.
afzettingen op de zuigers.
Sinds 1990.
CF
Typisch voor Dieselmotoren met
Meerdere brandstoffen.
onrechtstreekse injectie sinds 1994.
Diesel met een hoog zwavelgehalte (>0,5% S). Vervangt CD.
Diesel motoren Geïntroduceerd in 1995. CG-4
Geschikt voor de emissienormen van 1994. Vervangen de CD, CE, en CF-4 oliën
Snel draaiende en zwaar belaste motoren, die met zwavelarme diesel functioneren (<0,5%) Diesel motoren Geïntroduceerd in 12/1998.
CH-4
Vervangen de CD, CE, en CF-4, CG-4 oliën
Snel draaiende en zwaar belaste motoren, die voldoen aan de emissie normen van 1998 en met zwavelarme diesel functioneren (<0,5%)
Overzicht API-normen diesel (Bron: www.marly.com)
De ACEA-normen zijn de Europese normen en vervangen de vroegere CCMC-normen. ACEA staat voor Association des Constructeurs Européens d’Automobiles. De ACEA-normen van 1999 voor motoroliën bestaan uit drie verschillende kassen. Klasse A voor benzinemotoren, klasse B voor lichte dieselmotoren en klasse E voor zware diesels. Elk van deze klassen wordt nog eens onderverdeeld in verschillende categorieën die op hun beurt het prestatieniveau van de olie weergeven. Er zijn drie subcategorieën voor benzinemotoren (A1, A2, A3), vier voor lichte diesel motoren (B1, B2, B3, B4) en vier voor de zware diesel motoren (E1, E2, E3, E4). Het jaartal achter de norm, bijvoorbeeld ACEA B1-96, duidt aan wanneer de norm voor het laatst herzien werd. Intussen zijn er reeds vijf subcategorieën voor elke categorie in plaats van de oorspronkelijke drie en vier.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
De algemene toepassingen die overeenkomen met de verschillende normen worden in de tabellen hieronder beschreven, maar dienen enkel ter informatie. De specifieke toepassingen van elke norm worden bepaald door de constructeurs/fabrikanten voor hun eigen voertuigen of motoren. A1
Oliën bestemd voor motoren die ontworpen zijn om te functioneren met een wrijvingsverminderende olie met lage viscositeit dewelke een ’shear’ stabiliteit heeft tussen 2,9 en 3,5 mPa. Deze oliën kunnen ongeschikt zijn voor bepaalde motoren, ga dit na in het onderhoudsboekje.
A2
Oliën bestemd voor een universeel gebruik in de meeste benzine motoren met ’normale’ verversingsintervallen (5 à 10.000km). Deze oliën kunnen ongeschikt zijn voor sommige motoren met hoge prestaties.
A3
Oliën met een zeer goede stabiliteit van de viscositeit, bestemd voor motoren die hoge prestaties leveren en waarvan de verversingsintervallen groot zijn (bepaald door de constructeur) of voor zeer intensief gebruik (eveneens bepaald door de constructeur)
A4
Olie bestemd voor DI motoren (HTHS = nog niet bepaald)
A5
Betere kwaliteit dan A1 (HTHS ts 2.9 en 3.5 mPa’s). Niet geschikt voor alle types motoren.
ACEA-normen voor benzinemotoren (Bron: www.marly.com) B1
Oliën bestemd voor diesel motoren van personenwagens of andere lichte diesels die ontworpen zijn om te functioneren met een wrijvingsverminderende olie met lage viscositeit dewelke een ’shear’ stabiliteit heeft tussen 2,9 en 3,5 mPa. Deze oliën kunnen ongeschikt zijn voor bepaalde motoren, ga dit na in het onderhoud boekje.
B2
Oliën bestemd voor een universeel gebruik in de meeste lichte diesel motoren met ’normale’ verversingsintervallen (5 à 10.000km). Deze oliën kunnen ongeschikt zijn voor sommige motoren met hoge prestaties.
B3
Oliën met een zeer goede stabiliteit van de viscositeit, bestemd voor motoren die hoge prestaties leveren (oorspronkelijk indirecte injectie)en waarvan de verversingsintervallen groot zijn of voor zeer intensief gebruik (bepaald door de constructeur).
B4
Oliën van superieure kwaliteit bestemd voor lichte diesels met een rechtstreekse injectie.
B5
Betere kwaliteit dan B1 (HTHS ts 2.9 en 3.5 mPa’s).
ACEA-normen voor lichte dieselmotoren (Bron: www.marly.com)
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
E1
Motoroliën met een universeel karakter bestemd voor zware atmosferische dieselmotoren (normale verversingsintervallen)
E2
Categorie van motoroliën die aan een zeker prestatieniveau beantwoorden inzake : controle van de afzettingen op de zuigers, polijsten, slijtage, dispergeren van roet en stabiliteit. Dit type van olie is aanbevolen voor motoren die voldoen aan Euro1 en Euro2 normen. Kan ook gebruikt worden bij grote verversingintervallen.
E3
Oliën met een zeer goede stabiliteit van de viscositeit, bestemd voor motoren die hoge prestaties leveren (oorspronkelijk indirecte injectie) en waarvan de verversingsintervallen groot zijn of voor zeer intensief gebruik (bepaald door de constructeur).
E4
Oliën met een zeer goede stabiliteit van de viscositeit die aan een zeker prestatieniveau beantwoorden inzake : controle van de afzettingen op de zuigers, polijsten, slijtage, dispergeren van roet en stabiliteit t.o.v. E3. Aanbevolen voor zeer zwaar belaste motoren die voldoen aan Euro1, 2, en 3 normen. Is ook geschikt voor grote verversingsintervallen (bepaald door de constructeur).
E5
Oliën met een zeer goede stabiliteit van de viscositeit die een bepaald prestatieniveau vertonen inzake : afzettingen op de zuigers en polijsten. Alsook een beperking van de slijtage, van afzettingen in de turbo en een grote verdraagzaamheid voor roet. Aanbevolen voor zwaarbelaste diesels die aan de Euro1, 2 en 3 normen voldoen. Is ook geschikt voor grote verversingsintervallen (bepaald door de constructeur).
7.3.2
Werkwijze voor het verversen van motorolie en filter
Voor het verversen van motorolie en filter is de motor best lichtjes warm, omdat de olie dan dunner is en er vlotter allemaal uit zal stromen. Over het algemeen kan je best de oliefilter eerst vervangen. Dan kan de olie die eventueel nog in de filter zit terugstromen naar het carter. Als je eerst olie zou aflaten en de stop terug zou dichtdraaien, dan stroomt wat nog uit de filter komt achteraf in het carter en blijft er dus vervuilde olie achter. Er zijn grofweg twee soorten oliefilters:
Metalen schroeffilters met een rubber dichting
Vroeger waren er vooral metalen schroeffilters met een rubber dichting. Soms is in dit soort filter een bypassklep geïntegreerd voor als de filter te veel verstopt geraakt. De by-pass kan ook soms extern zijn.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Papieren inzetfilter in een oliefilterhuis
Voor het losdraaien van oliefilters of deksels van oliefilterhuizen zijn allerhande verschillende soorten gereedschap beschikbaar. Bij een metalen filter wordt alvorens hij gemonteerd wordt de rubber dichting ingesmeerd met verse motorolie. Dit is nodig opdat het rubber vlot over het metalen contactoppervlak zou glijden bij het vastdraaien en niet zou beschadigd worden. Vastdraaien doe je met de hand, eventueel met een licht schuurpapiertje in de hand om glijden van de hand rond de filter te vermijden.
Foto 1
Foto 2
Foto 3
Foto1: metaal oliefilter(Bron: www.minicarparts.nl) Foto 2: papier oliefilter (Bron: www.carok.nl) Foto 3: oliefilterhuis (Bron: www.bartebben.nl) Bij een inzetfilter moeten van het deksel van de behuizing één of meer O-ringen vervangen worden. De nieuwe filter wordt meestal vastgezet in de behuizing of op het deksel. Het deksel wordt normaal met 15 tot 25 Nm koppel vastgedraaid. Meestal staat het aangewezen aanhaalkoppel op het deksel vermeld. Om olie af te laten wordt meestal een stop onderaan het motorcarter losgedraaid. De afdichtring moet altijd vervangen worden. Deze kan van koper of aluminium zijn of kan een fiberring zijn. In sommige gevallen is de ring niet van de stop te scheiden en moet de hele stop vervangen worden. Let bij het aandraaien op het juiste aantrekkoppel. Meestal is dit ongeveer 30 Nm. Let er in elk geval op dat je de stop niet te vast aandraait. Zeker bij aluminium carterpannen kan de schroefdraad snel beschadigd worden. In sommige gevallen wordt de olie niet afgelaten, maar langs de opening van de peilstok opgezogen. Hierbij is het nog belangrijker dat de olie op temperatuur en vloeibaar genoeg is om vlot mee te komen. Deze werkwijze kan niet bij alle motoren toegepast worden. Persoonlijk ben ik er geen voorstander van, hoewel heel wat mensen mij op dat vlak wellicht zullen tegenspreken
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
7.3.3
Gereedschappen
Er zijn een aantal gereedschappen voor het vervangen van olie en oliefilter. Voor het lossen van deksels plastic oliefilterhuizen volstaat soms een grote dopsleutel en voor het lossen van de aflaatstop wordt ook meestal een klassieke dopsleutel, inbus of torx gebruikt. Soms kan er ook bijvoorbeeld een vierkante inbus (in plaats van een zeskant) gebruikt worden voor de aflaatstop. Voor het lossen van metalen filters zijn verschillende soorten oliefiltersleutels beschikbaar. Soms zijn deze ook nodig voor de plastic deksels. Deze zijn met een groot aantal. 7.3.4
Aandachtspunten
Let vooral op de onderdelen niet vast te draaien, maar wel vast genoeg. Liefst met het voorgeschreven aanhaalkoppel. Ga achteraf met warmgedraaide motor na of er nergens lekkage optreedt. Zorg dat je olie gebruikt van de juiste specificaties. Dit is van nog groter belang indien het om een wagen met roetfilter gaat. Roetfilters zijn immers heel gevoelig voor het gebruik van verkeerde olie. Vul met de juiste hoeveelheid olie, zeker niet te veel. Beter net iets onder het maximumniveau van de peilstok dan boven het maximum. Een te hoog olieniveau kan olieverbruik veroorzaken, wat nefast is voor de levensduur van de katalysator.
7.4
Onderhoud van het koelsysteem
Onderhoud van het koelsysteem bestaat er vooral in visueel te controleren op lekkage. Bij twijfel kan men het systeem via een handpomp die op het expansievat wordt geplaatst onder druk zetten om kleinere lekken op te sporen. Ook belangrijk is het antivriesgehalte van de koelvloeistof te controleren. Hiervoor zijn eenvoudige metertjes verkrijgbaar in de handel. Eventueel moet men antivries aanvullen of het niveau op peil brengen. Normaal wordt ook een periodieke verversing van koelvloeistof voorgeschreven. Meestal ongeveer om de vier jaar. Dit is nodig om corrosie door gedegradeerde koelvloeistof te voorkomen. Let er ook op dat je de juiste koelvloeistof gebruikt. De verschillende kleuren koelvloeistof zijn op basis van verschillende producten en additieven en kunnen bij verkeerd gebruik problemen veroorzaken. De keuze is normaal afhankelijk van de gebruikte materialen. Verkeerde koelvloeistof kan falen van thermostaat, aantasting van radiator en radiatorslangen en zelfs aantasting van de koppakking veroorzaken.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
7.5
Onderhoud van het brandstofsysteem
Wanneer steeds kwaliteitsbrandstof getankt wordt, dan is het brandstofsysteem over het algemeen relatief onderhoudsvrij. Toch zijn er enkele punten van onderhoud. Algemeen punt van controle bij zowel benzineals dieselmotoren is een volledige visuele controle op lekkage en eventuele beschadiging van verschillende componenten en leidingen. Let bij oudere voertuigen ook zeker op corrosie van de brandstoftank. Bij nieuwere voertuigen is deze meestal van kunststof. 7.5.1
Benzine
Bij benzinemotoren kon het vroeger zijn dat periodiek de carburator diende bijgesteld te worden. Dat was niet bij alle carburatoren zo, maar in sommige gevallen was dat wel nodig. Tegenwoordig is dat in elk geval al niet meer nodig. Wat er dan wel moet gebeuren is periodiek de brandstoffilter vervangen. Bij benzinemotoren is dat meestal in een interval van 60 000 tot zelfs 120 000 km of vier tot zes jaar. De meest voorkomende benzinefilters zijn de klassieke universele leidingfilter bij oudere motoren en een metalen leidingfilter bij nieuwere motoren.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Vragenreeks 1. Welke olie is dikker: 10W40 of 5W50? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Geef voor een voertuig naar keuze op wat de technische kenmerken zijn, en welke controles en werkzaamheden je zal uitvoeren bij een grote onderhoudsbeurt. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. Welke aandachtspunten zijn er bij het afstellen van de handrem? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4. Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten bij het vervangen van een distributieriem? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. Waarom en om de hoeveel tijd moet de remvloeistof ververst worden? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Afstandsonderwijs = studeren op je eigen tempo Een thuisstudie volgen aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs is de meest flexibele manier om je erkend diploma te behalen. Met een thuiscursus start je namelijk wanneer het jou het beste uitkomt. Je studeert waar en wanneer je wil, en legt examen af wanneer jij er klaar voor bent. Erg handig als jouw leven meer is dan studeren alleen! Tijdens je studie kan je rekenen op de professionele begeleiding van een persoonlijke docent. Met de taken die je docent aan elk hoofdstuk heeft toegevoegd, oefen je jezelf in de praktijk, en bereid je je optimaal op het examen voor. Heb je vragen, of wil je je gemaakte oefeningen uit de cursus laten verbeteren? Dan stuur je je docent een mailtje via het online leerplatform (je krijgt een toegangscode bij inschrijving). In het inschrijvingsgeld is twaalf maanden begeleiding van je docent inbegrepen. Klaar met studeren? Dan leg je examen af op één van onze examenlocaties in Antwerpen, Brussel, Gent of Hasselt. Je hebt vijf jaar de tijd om je examen af te leggen en je beslist zelf wanneer je dit wil doen. Dit kan bijvoorbeeld al na drie maanden, maar ook na een jaar; de keuze is aan jou! Geslaagd? Dan krijg je je diploma binnen de 14 dagen. Je kan hiermee meteen solliciteren als werknemer of als zelfstandige starten (mits je ook een attest bedrijfsbeheer hebt). Al onze diploma’s zijn erkend en zijn een fikse meerwaarde op de arbeidsmarkt. Niet van de eerste keer geslaagd? Geen nood. Je kijkt je examen in, en leert van je fouten. Vervolgens mag je gratis herexamen afleggen. Examen afleggen is trouwens nooit verplicht.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Zes ijzersterke redenen om te studeren aan het CVA 1. Je behaalt een erkend diploma Het Centrum Voor Afstandsonderwijs bezit het ISO 9001-2008 certificaat. Dit is een onafhankelijk kwaliteitslabel dat elk jaar opnieuw, na een grondige audit, moet worden toegekend. Zowel ons cursusmateriaal als de docenten en de secretariaatswerking kregen en krijgen een positieve beoordeling. Dit is jouw beste garantie voor een kwaliteitsvolle en degelijke opleiding. Het Centrum Voor Afstandsonderwijs is door een groot aantal beroepsfederaties erkend. Je kan je met je diploma bij deze federaties aansluiten en genieten van allerlei voordelen. Bij werkgevers in verschillende sectoren heeft het diploma een grote troef bij je sollicitatie en biedt het je vaak werkzekerheid. Bovendien zijn onze diploma’s internationaal erkend door de International Association of Professional Education (IAPE), die alle beroepsopleidingen wereldwijd registreert en accrediteert. De IAPE controleert en beoordeelt de kwaliteit van professioneel onderwijs van instellingen zoals universiteiten, hogescholen, publieke en private opleidingsverstrekkers, docenten en onderwijsinstellingen voor volwassenen. 2. Je kiest voor een praktijk- en jobgerichte opleiding Al onze opleidingen en cursussen worden ontwikkeld en geschreven door zelfstandige specialisten met jarenlange beroepservaring. Je gaat er meteen mee aan de slag. Dankzij onze jarenlange ervaring weten we precies welke onderwerpen, extra uitleg of praktijkvoorbeelden het verschil maken. Hierdoor bereik je snel je doel: je carrière een boost geven of een nieuwe job vinden. Het contact tussen jou en je docent is maximaal door gebruik van ons online studentenplatform. Al je vragen zullen binnen de 48 uren worden beantwoord. Momenteel is er in het bedrijfsleven veel vraag naar goed opgeleide werknemers. Het diploma dat je behaalt is een internationaal erkend diploma. Deze cursus biedt daarom zeer goede perspectieven op de arbeidsmarkt en een groot voordeel tijdens je sollicitatie. Veel afgestudeerde studenten startten reeds hun eigen succesvolle zaak na het volgen van een opleiding bij het CVA. Wij zijn dan ook een echte ondernemersschool die startende
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
ondernemers met veel plezier begeleidt in hun eerste stappen naar een carrière als zelfstandig ondernemer. 3. Je kiest voor maximale flexibiliteit Thuisstudie is uiterst flexibel. Jij bepaalt zelf wanneer je studeert, hoe lang, en wanneer je examen aflegt. Je hebt je toekomst dus zélf in de hand! Ideaal als je je studie wil combineren met een job, kinderen of andere activiteiten. 4. Je weet zeker dat je de opleiding kiest die bij je past Nog vragen? Extra informatie nodig? Kom dan gewoon langs op één van onze inkijklocaties (Antwerpen, Brussel, Gent, Hasselt) voor een adviserend gesprek met één van onze professionele opleidingsconsulenten. Zij helpen jou met veel plezier bij het ontwikkelen van een studietraject dat volledig aan jouw eisen en wensen voldoet. Je kan er ook je volledige cursus inkijken! 5. Je kan boeiende stages lopen Het CVA helpt je carrière op weg! Heel wat studenten kiezen ervoor om tijdens hun opleiding stage te lopen, ook al is dat in de meeste gevallen geen verplichting. Je docent begeleidt je in jouw keuze van een stageplaats en jouw opleidingsconsulenten brengen de nodige papieren in orde. Een handige manier om praktijkervaring op te doen, waardevolle referenties te krijgen en connecties te leggen! 6. … Dit aan een uiterst scherpe prijs! Wist je dat het CVA elk jaar meer dan 12.000 studenten telt? Door die schaalgrootte kunnen we jouw cursus tegen een bijzonder scherpe prijs laten drukken en verzenden. Zonder in te boeten op de kwaliteit van het lesmateriaal. Het examen dat je aflegt op onze school is in je inschrijvingsgeld inbegrepen (inclusief herkansingen!). Geen verborgen kosten bij het CVA! Je kan mogelijk genieten van extra financiële voordelen bij je inschrijving, zoals de Ondernemerskorting voor startende ondernemers, korting indien meerdere familieleden dezelfde opleiding volgen, korting bij het volgen van een studietraject dat bestaat uit meerdere cursussen enz. Bel onze opleidingsconsulenten (03 292 33 30) tijdens je inschrijving om te weten voor welke korting jij in aanmerking komt.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
Overtuigd? Start vandaag nog! Schrijf je snel en eenvoudig in: Wie studeert aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs heeft een streepje voor. Moderne werkgevers hechten veel belang aan permanente bijscholing en een praktijkgerichte kennis. Onze school bouwde in de loop der jaren op dit vlak een ijzersterke reputatie op. Alle diploma’s die je behaalt via het Centrum Voor Afstandsonderwijs zijn erkend, en verhogen je kansen op de arbeidsmarkt. Jouw keuze gemaakt? Dan hoef je je alleen nog in te schrijven. Je hebt hiervoor 3 opties: 1. Je vult het inschrijvingsformulier in op www.centrumvoorafstandsonderwijs.be 2. OF je mailt naar
[email protected] 3. OF je maakt gebruik van het inschrijvingsformulier op de volgende pagina (als je je rechtstreeks op één van onze locaties komt inschrijven). Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je cursusgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus garagist bedraagt €429 en bevat de kostprijs van het cursusboek, de begeleiding van jouw docent en het (her)examen bij ons op school. Na ontvangst van je inschrijvingsgeld krijg je van ons een bevestigingsmail. Je krijgt je cursus dan binnen de week toegestuurd, zodat je meteen aan de slag kan! Veel succes!
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30
INSCHRIJVINGSFORMULIER THUISSTUDIE GARAGIST Naam: Voornaam: Straat + Huisnummer: Postcode + Gemeente: Telefoon: GSM: E-mailadres: Geboortedatum: Heb je bij ons al een cursus gevolgd?
JA - NEE
Wens je een factuur na je betaling?
JA - NEE
Bij ja, vul hier je bedrijfsnaam en BTW-nummer in: O Ik ga akkoord met de algemene voorwaarden zoals ze vermeld staan op onze website.
(handtekening)
Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je inschrijfgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus garagist bedraagt €429 en bevat de kostprijs van de cursus, de begeleiding van je docent en je examen bij ons op school (en eventuele herexamens).
Veel succes met je opleiding en je verdere carrière!
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected] +32 3 292 33 30