I N T E R N AT I O N A A L S A M E N W E R K I N G S P RO J E C T
PROEF ONS PLATTELAND in uw stadsrand
Ondernemersuitwisseling in ! ! ! 20-22 oktober 2012
Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
Ondernemersuitwisseling 20-22 oktober 2012 Inleiding In het weekend van 20-21 oktober is een delegatie van acht ondernemers uit het Groene Hart (NL) en vijf vertegenwoordigers van drie bedrijven uit Pajottenland (BE) op bezoek geweest bij ondernemers in Plaine de Versailles. Het bezoek bestond uit twee delen: op zondag 20 oktober hebben de ondernemers hun eigen producten en regio’s gepromoot op het Fête du Goût en op maandag 21 oktober hebben ze een bezoek gebracht aan twee producenten van fruit en groenten die nabij de stadsrand Parijs proberen hun producten en hun regio te verkopen. Dit ondernemersuitwisselingsbezoek was het eerste van drie die in het kader van het internationale samenwerkingsproject ‘Proef ons Platteland in uw Stadsrand’ plaatsvinden. Hierin werken drie Leadergebieden nabij grote steden samen: Pajottenland nabij Brussel, Plaine de Versailles nabij Parijs en Groene Hart tussen Rotterdam, Amsterdam en Utrecht. De rode draad in alle drie de regio’s is de ligging vlakbij de stad met alle kansen en bedreigingen van dien. De uitwisselingsbezoeken voor ondernemers bestaan telkens uit het deelnemen aan een internationaal evenement en het bezoeken van enkele bedrijven in de gastregio (een ‘kijkje in de keuken’). Doelstelling van zo’n uitwisselingsbezoek is het uitwisselen van kennis en ervaringen tussen plattelandsondernemers uit die drie verstedelijkte plattelandsregio’s. Nevendoel is dat de bezoekende producenten als ambassadeurs hun regio’s en hun producten promoten. De kennisuitwisseling vond plaats op het onderwerp van vermarkting van de regio en hoe zij hun producten verbinden aan het merk van de regio maar ook op het niveau van productieproces, zoektocht naar kansen uit de markt, duurzaamheid, productontwikkeling, distributie, marketing.
Het project Proef ons Platteland Op een conferentie voor plattelandsgebieden nabij de grote stad in december 2009 hebben de drie regio’s Pajottenland (B), Plaine de Versailles (F) en Groene Hart (NL) elkaar ontmoet. Deze drie regio’s zijn alledrie druk bezig met het verbeteren van de relatie tussen stad en land. Ze doen dit in het kader van het Europese Leaderprogramma dat loopt van 2007 tot en met 2015. Tijdens de conferentie hebben deze drie regio’s de eerste stap gezet om te gaan samenwerken op het onderwerp ‘regionale vermarkting’. Met ‘regionale vermarkting’ wordt bedoeld het in de markt zetten van de regio als merk. Dragers van dat merk zijn onder andere streekproducten, evenementen, logies, bezoekers- en educatie-centra, horeca maar ook het landschap, de natuur en niet te vergeten de cultuur van de streek. De producenten van die producten zijn de uitdragers van het merk en daarmee ambassadeurs van de regio. De drie regio’s werken nu samen om zich hierin verder ontwikkelen door van elkaar te leren en ervaring op te doen. Dit doen ze onder andere door middel van de promotie van hun platteland en producten, door het organiseren van gezamenlijke streekevenementen en door middel van een arrangement. Het samenwerkingsproject loopt tot medio 2014.
Verslag van de uitwisseling Zaterdag 20 oktober Op zaterdag 20 oktober reisden de ondernemers uit Groene Hart en Pajottenland af naar Plaine de Versailles, Saint Cyr l’ecole. Vanuit Nederland zijn we met negen deelnemers van vijf bedrijven vertegenwoordigd. Pajottenland kwam met producten vanuit vijf bedrijven. Na ons geïnstalleerd te hebben in onze hotelkamers zijn we naar het restaurant vertrokken om wat te eten. De volgende ochtend was het vroeg op om de markt op te bouwen voor de Fête du Goût die om 10.00 uur op de Ferme de Gally van start ging.
Deelnemers aan het uitwisselingsbezoek Groene Hart • Bark en Ineke Verkade, Groene Hart marktwagen, verkoop
en distributie van de GH streekproducten van de GH cooperatie. www.groenehartmarktwagen.nl • Leon en Annie van der Arend, producent boerenkazen,
vinkethaler en (bestuurs)lid van de Groene Hart cooperatie. www.arendkaas.nl, www.groenehartcooperatie.nl • Arien Smorenburg, fruitteler (peren, appels, kersen,
stoofperen, chutney, jams, sap). Tevens voorzitter van de Streekmarkt Woerden. www.streekmarkt-woerden.nl • Emmy Voordouw: slachterij van allerlei dieren. Producent
van diverse soorten vlees. Levert ook vlees voor de Brand en Levi-worst (www.brandenlevie.nl) en coppa. • John Cherec en Menno Koopmans, Tuinderij de Kweektuin,
biologische groenten en zorgboerderij. • Michelle Poort, projectleider Leader
Pajottenland • Yo De Beule, teler van kruiden en bloemen en groenten
voor m.n. horeca. www.duizendblad.be • Willy en Aimé De Ville; kaasmakerij de Biévène – Beverse
kaasmakerij – www.beversekaas.be • Patrick en Margaret Demeulemeester, fruitteler (peren en
appels), sappen • Jos Huwaert, projectleider Leader • Lien Standaert, projectleider Leader en trekker regional
branding Pajottenland Plaine de Versailles • Leden van de Plaatselijke Groep: Catherine Lanen, Francois
Bisserier, Valerie Gillette, Marie et Michel de Naurois, Martine de Lorenzi, Bérangère Voillot, Emmanuelle Mugnier, • Xavier en Nadine Marize, Ferme du Clos d’Ancoigny in
Saint Nom la Breteche. • René et Marie-Jeanne Gaillard: Maison Gaillard -
biologische fruitkweker in Les Alluets-le-Roi
Zondag 21 oktober: Fête du Goût Ferme de Gally organiseert jaarlijks in de herfst het Fête du Goût (feest van de smaak). Doorgaans komen dan de producenten die in de winkel hun producten verkopen en promoten. Dit jaar was de de presentatie van de streekproducten uit Pajottenland en Groene Hart een extra element op dit jaarlijks terugkerend evenement. De kramen van Groene Hart en Pajottenland stonden aan de linkerkant naast de entree. De ondernemers hadden een groot aantal regionale producten meegebracht: de ondernemers uit Pajottenland stonden er met de Beverse kaas (kleine kaasjes met diverse kruiden), vruchtensappen (waarvan met name de appel-frambozensap in de smaak viel), het streekeigen bier Geuze en Kriek, diverse soorten bijzondere kruiden en bloemen om te koken en decoratie en verder ook bijzondere salades, pralines en chocolade. De regio Groene Hart presenteerde zich met hun diverse soorten boerenkazen, sappen, advocaat, jams, klompenpakket, de Welland-appel en – een nieuw Groene-Hartproduct - gedroogde worstjes. Daarnaast konden de bezoekers de gerookte paling proeven en de “home made”-wortelcake. Voor de echte liefhebber was er ook de Wilnisse kruidenbitter. Naast de producten werden ook de drie regio’s gepromoot met foldermateriaal, banners, film (in de wagen). Om het publiek extra attent te maken op de kramen en te voorkomen dat men erlangsheen liep, trokken Léon en Annie van der Arend (Arendkaas), Ineke Verkade en Dick Bark de klanten met plankjes kaas om te proeven. Uiteindelijk is er behoorlijk wat verkocht. De mensen reageerden enthousiast!
L’automne de la
PLAINE DE VERSAILLES AGRICULTEURS... PATRIMOINE... NATURE.. RANDONNEES...
Vive les découvertes!
DU 9 SEPTEMBRE AU 18 NOVEMBRE
le
q l o v i s . p r o d u c t i o n s@s f r. f r
Programme
A S S O C I AT I O N PAT R I M O N I A L E D E L A P L A I N E D E V E R S A IL L E S, D U P L AT E A U D E S A L L U E T S E T D E L A VA L L É E D E L A M A U L D R E
Plaine de ersailles
w w w.p l a i n e d e v e r s a i l l e s .f r
Promotie van de Fête du Goût De Fête du Goût maakt onderdeel uit van een groter evenement: de Automne de la Plaine de Versailles (de herfst van Plaine de Versailles). Ondernemers in Plaine de Versailles hebben een publieksactiviteit of open dag georganiseerd en hebben die gepromoot onder de vlag van de Automne de la Plaine de Versailles. De promotie werd verzorgd door de Association Patrimoniale de La Plaine de Versailles et du plateau des Alluets (APPVPA) middels het uitbrengen van een boekje. Dit boekje is huis aan huis verspreid, het lag tevens op publieke plaatsen en bij de betrokken ondernemers. Het aanbod stond ook op de website: www.plainedeversailles.fr Daarnaast zijn er persberichten verspreid. Er lagen folders in de winkel en er hingen posters in de Ferme de Gally.
De verkoop was niet voor iedereen even groot. Enkele ondernemers hadden bijvoorbeeld alleen producten meegenomen om te laten proeven (na overleg met de organisatie waarin werd aangegeven dat hun producten niet direct additioneel zijn ten opzichte van de producten uit Plaine de Versailles).De producten van de Groene Hart Coöperatie en de Groene Hart marktwagen werden veel verkocht, met name de Romero kaas, de meerjarige (3-4 jaar oude) kaas en de Leidse belegen. De Groene Hart Coöperatie heeft ook kazen verkocht aan de Ferme de Gally om door hen te laten verkopen. Als dit loopt, kan daar een blijvende afzet door ontstaan.
Ferme de Gally in Saint-Cyr de l’Ecole De Ferme de Gally bestaat uit een grote winkel (magazine), een historische boerderij (les fermes) en een boerderij voor bezoekers die zelf groenten en fruit kunnen oogsten en bloemen kunnen plukken (cueillette). Alle boerderijen zijn voor het publiek toegankelijk. In het hart van de boerderij bieden zij zorgvuldig geselecteerde producten, verdeeld over drie grote ruimten: • kassen met planten van lokale producenten en alles wat je nodig hebt voor de zorg voor tuinen; • een winkel met een breed scala aan decoratieve artikelen, keukengerei, servies, tafellinnen • Gally-markt met de lokale producten: vele variëteiten van groenten en fruit, vlees en worst, kaas, delicatessen, ook producten van de boerder zelf (koolzaadolie, appelsap, ...) en vele andere producten uit verschillende regio's van Frankrijk. Om even uit te kunnen rusten van het winkelen is er een brasserie ingericht. Een luxe winkel met een plus! Naast de winkel ligt het historisch erf met mooie bijgebouwen en stallen. Een ruimte is ingericht als educatie ruimte. Ook kun je er als groep terecht voor allerlei workshops. Er is een beleving pad met aaibare boerderijdieren en een wandelroute in de richting van de tuinen van het kasteel van Versailles. Een bijzondere entourage. Sinds 1746 behoort de boerderij toe aan de familie Laureau. Vandaag de dag zijn de gebroeders Dominique en Xavier Laureau de eigenaren. De Ferme de Gally is in weide omgeving bekend en trekt veel klanten. Families kunnen zich er een middag vermaken met hun kinderen op deze plek maar ook op de andere twee locaties (dichtbij lag de plukboerderij, waar je zelf je fruit mag plukken of en bloemen pakket samenstellen). De eigenaren hebben zich de behoeften vanuit de groeiende stad Parijs goed beseft en bieden een pakket waar vraag naar is.
!
Ook de Beverse kaas van de familie De Ville werd goed verkocht. Patrick Demeulemeester was niet ontevreden over de verkoop. De verkoop van kruiden was beperkt, maar voor Kruidenkwekerij Duizendblad was het meer een test om te kijken hoe kruidenverkoop loopt op een beurs. De verkoop van chocolade was beperkt, niettegenstaande Belgische chocolade gekend is om de kwaliteit. Geuze en kriek zijn beperkt verkocht. Vooral wie de bieren reeds kende, heeft ze gekocht. Gemiste kans was dat de aanwezigheid van buitenlandse producten niet werd uitgelicht. De coördinatoren van Weidse Veenweiden en Pajottenland hebben er gemerkt dat het opbouwen van een internationale beurs bij een privébedrijf niet evident is. Deelnemen aan een internationale beurs waar de Leadergroep zelf bij de organisatie is betrokken, biedt voordelen. De internationale bezoekers worden dan in een ander perspectief opgevangen. In het geval van de Ferme de Gally werd het evenement gehouden bij een bedrijf waar het de bedrijfsleiding in eerste instantie om te doen is om rendement te halen uit hun opendeurdag, wat ook logisch is. Bij betrokkenheid van de Leaderorganisatie bij het evenement, kan er ook passende communicatie worden geregeld. Vele bezoekers op de Ferme de Gally waren nu verrast dat er buitenlandse stands stonden opgesteld. De samenwerking tussen de drie streken qua promotie op de stand, vloeide wel in elkaar over. Na een lange vermoeiende maar mooie dag braken de producenten om 18.30 uur de kramen af en werd samen met de Franse collega’s de maaltijd genuttigd.
Arrangement ‘Proef ons Platteland’ De Fête du Goût was ook de start van het gezamenlijk arrangement ‘Proef ons Platteland’. Dit arrangement is gericht op het verbinden van streekproducten en streekbezoek. Bezoekers van elk van de drie internationale streekevenementen wordt een gratis streekproductenpakket aangeboden wanneer zij één van de bezoekende regio’s bezoeken. HIertoe krijgen ze een brochure met regionale inlegvellen uitgereikt. De brochure bevat de uitleg van het arrangement en de promotiecode. Op de regionale inlegvellen worden de regio’s uitgelicht en worden de adressen gegeven van de deelnemende logies. Wanneer de bezoeker bij een van hen voor 30 juni 2014 minimaal 2 nachten in een van de regio’s verblijft (niet de eigen regio), kan hij bij een deelnemend afhaalpunt een gratis streekproduct afhalen. Het arrangement geldt zolang de voorraad strekt. Voor de promotie van het arrangement is een folder ontwikkeld in het Frans en in het Nederlands. Op de Fête du Goût zijn er circa 500 uitgedeeld. Ook zijn er stapeltjes achtergebleven voor in de winkel van de Ferme de Gally en voor de leden van de Plaatselijke Groep van Plaine de Versailles.
Maandag 22 oktober: bezoek aan twee ondernemers in Plaine de Versailles Locatie : La ferme du Glos d’Ancoigny Nadine en Xavier Morize ontvangen de groep op hun bedrijf met een ontbijt. Een bijzonder en gastvrij onthaal. Nadine Morize nam eerder dit jaar ook deel aan het uitwisselingsbezoek aan Groene Hart. Het bedrijf van Nadine en Xavier bestaat uit 100 ha, waarvan 90 ha graanteelt en 10 ha fruit (appels, peren, pruimen, klein rood fruit) en verder ook groenten (kas in open grond). Veel producten worden verwerkt in jams, sappen, soepen en worden in hun winkel verkocht. De diversiteit is groot, dat heeft met de directe afzet te maken. Hun manieren van afzet zijn: • Via een winkel aan huis met ruime openingstijden; • Een automaat vlakbij de weg waar producten uit kunnen worden gehaald. • Tweemaal per week (di/do) staan ze ’s avonds aan een treinstation met hun producten. Dit stationsconcept is nu ook door andere ondernemers overgenomen op 40 stations in Frankrijk (o.m. Aix en Provence, Marseille). Als boodschappentas hebben ze een ontwerp gemaakt die alle producenten die met het concept werken verkopen aan hun klanten. Het duurde 2 jaar eer het concept was uitgedacht en om alles rond gaat krijgen. Nu werkt het goed. Meer informatie: lafermeduclosdancoigny.blogspot.com
Locatie : Maison Gaillard In 1999 startten de broers Gaillard het fruitbedrijf met klein fruit en onderzochten afzetmogelijkheden richting horeca of kleinere winkels in Parijs. Later startten ze ook met appels en peren. In verschillende fases, beïnvloed door kansen vanuit de markt, zijn ze uitgegroeid tot een divers bedrijf met voornamelijk biologisch fruit (muv de aardbeien). Het bedrijf produceert op dit moment klein fruit (aardbeien, frambozen, besjes, zwarte bessen), pruimen, diverse soorten appels en peren. Sinds 2010 ook abrikozen en kiwi’s. Ook hebben ze diverse verwerkingsproducten zoals jams en sappen. In 2004 zijn ze gestart de winkel die inmiddels is uitgegroeid tot een streekwinkel met een ruim assortiment van eigen bodem en van andere producenten . Het assortiment is voornamelijk biologisch: groenten, fruit, jams, sappen, honing, meel, rilette de canard (pastei van eend), foie gras, brood, kazen, zuivel en chocolade. Vanaf 2009 kwam de overstap naar biologisch. Ze zitten nu nog in een overgangperiode. De producten worden afgezet via: • Restaurants, horeca in Parijs • Een winkel / supermarkt in de regio waar zijn fruit verkocht wordt. • Groente-/ fruitpakketten bij Franse gezinnen in Parijs. Circa 20 afhaalplekken waar hij zelf de producten moet leveren. De pakketten worden op maat samengesteld op basis van bestelling. • Eigen winkel (omzet is op zich niet zo heel groot). • Afzet via keten “association agriculture biologisch Ile de France”. Deze keten verzorgt de afzet naar grootkeukens van ziekenhuizen, grote bedrijven, universiteiten. • Er is een gemeente die zelf streekproducten wilden aantrekken in hun gemeente. • Afzet via tussenhandel die afzet regelt naar restaurants. Meer informatie: www.maisongaillard.fr
Conclusies Beide bedrijven promoten met hun aanbod ook de regio Plaine de Versailles, ze zijn ambassadeurs voor hun gebied. Ze benutten de kansen die de verstedelijkte regio hen bieden. Geleidelijk ontdekken ze kansen in de markt, niches die nog niet ingevuld zijn. Beide ondernemers ondernemen vraaggestuurd. Ze zoeken samenwerking om hun afzetmogelijkheden te verruimen. Ze zijn daarmee een voorbeeld voor anders ondernemers. Het was een mooie, inspirerende en zeer leerzame uitwisseling, zowel inhoudelijk als logistiek. Dank aan de organisatoren en de ondernemers voor hun gastvrijheid.
Evaluatie De deelnemende ondernemers uit Pajottenland en Groene Hart is gevraagd hun ervaringen en leerpunten op te schrijven naar aanleiding van het uitwisselingsbezoek. Hieronder vind u de conclusies van de evaluaties van de deelnemers per onderzoeksvraag. De evaluaties zelf zijn te vinden Annex 1. Vanuit het Groene Hart waren via de Kweektuin ook Aart-Jan van Dijk en David Hague aanwezig. Hun verslag is te lezen op de weblog van Aart-Jan van Dijk via deze link. 1. Hoe creëren we ambassadeurs die het verhaal van de streek uitdragen en die het regiomerk uitdragen in hun eigen aanbod en promotie (co-branding)? Uit de reacties komt naar voren dat het persoonlijk verpakken en portioneren van de producten bijdraagt aan het ambassadeursschap van regio en product. Anderzijds helpt een gezamenlijke uitstraling van de ondernemers uit één regio wel bij het ‘verkopen’ van de regio. De banier van Pajottenland is daarvan een goed voorbeeld maar ook de Groene Hart marktwagen en het verkopen van de producten op stations in Plaine de Versailles. Als belangrijke instrumenten zijn genoemd het gebruiken van internet en sociale media maar ook het meer betrekken van jongeren omdat zij de ambassadeurs van de toekomst zijn. Dat laatste zou je kunnen doen door stages te organiseren of vakantiewerk op de streekmarkt of andere activiteiten rond een streekmarkt. 2. Welke communicatietools werken goed om de streekidentiteit onder de aandacht te brengen van de nabije stad / consument? De banier van Pajottenland viel op als goed middel om de streekidentiteit onder de aandacht te brengen. Posters en filmpjes waarin de identiteit van de regio terugkomt, werken ook goed. Voorbeelden van het gebruik van sociale media zijn nog niet echt aan de orde gekomen. 3. Hoe zorg je voor een samenhangend en vraag gestuurd aanbod? Kan samenwerking en netwerkvorming een sleutel zijn voor succes? Wat zijn de valkuilen? Gezamenlijke promotie en georganiseerde afzetmogelijkheden zoals de afhaalpunten op stations in Plaine de Versailles en de Groene Hart marktwagen zijn goede manieren om een samenhangend aanbod te creëren. Samenwerking is er wel in de drie regio’s maar vaak wel versnipperd. Hierdoor zijn mensen (klanten) het beeld kwijt van waar ze met vragen terecht kunnen. Anderzijds moeten organisaties ook niet te groot worden.
4. Welke voorbeelden zijn er in onze regio’s rond afzet van streekproducten? Wat kunnen de verschillende initiatiefnemers van elkaar leren? In Plaine de Versailles vielen de afhaalpunten op stations op, de automatiek voor producten, de mooie presentatie van de producten in de streekwinkel op de Ferme de Gally. Ook de persoonlijke verkoopwijze (het op maat verpakken en portioneren van de producten) betrekt de klant nog meer bij het product. Van de Pajotten viel op dat zij een mooie presentatie hadden op de streekmarkt en een gezamenlijke uitstraling door de mooie banier. Van het Groene Hart viel in deze zin de Groene Hart martkwagen op als goed voorbeeld van gezamenlijke afzet van streekproduct. 5. Hoe kunnen deze regio’s de open ruimte in de toekomst behouden? Hoe kunnen ze het landschap gebruiken voor o.m. landbouw, recreatie en de waarde van de natuur behouden? Deze vraag was moeilijk te beantwoorden in deze uitwisseling. Wel werd aangegeven dat boeren in een regio zich onderscheiden door middel van biologische productie en/of het produceren van streekproducten. Uitdaging is dan om te organiseren dat er in hun regio zoveel mogelijk met hun streekproducten wordt gewerkt (korte ketens). 6. Kunnen we het duurzaamheidsthema koppelen aan onze landschapsmarketing? Zo ja, hoe? Veel streekproducten worden duurzaam geproduceerd (al dan niet biologisch) en dat zou meer onder de aandacht kunnen worden gebracht. Ook kan duurzame productie als eis voor geregistreerde streekproducten of –merken kunnen worden gesteld. 7. Hoe werken de verschillende plaatselijke overheden met elkaar samen op bovenstaande thema’s? Dit is niet aan de orde gekomen in deze uitwisseling.
Conclusies ten aanzien van de logistiek: • Het zou goed zijn als de ondernemers uit de gastregio meer betrokken zijn bij de ontvangst van de bezoekende regio’s op de markt en dat er voor/tijdens of na de markt ook gelegenheid is om nader kennis te maken en uit te wisselen. Bekijk of het mogelijk is dat men elkaars kraam even kan overnemen zodat de ondernemer even rond kan lopen en even de sfeer kan proeven en bij de andere regio’s kan kijken. • Zorg tijdens de markt per regio ook voor gastvrouwen/-heren van de regio die bezoekers aanspreken en attenderen op de producten en eventueel rondgaan met iets om te proeven. • Zorg voor voldoende ruimte voor de kramen, ook tussen de groepen kramen van elke regio zodat duidelijk is voor de bezoeker dat het om verschillende regio’s gaat (met een eigen identiteit). • Benadruk het feit dat er producten en ondernemers uit het buitenland zijn, profileer het evenement daarmee en voorkom dat het ondersneeuwt bij het eventuele hoofdevenement.
