Productenboek Volwassenenzorg
1
Inhoudsopgave 1. Behandelingen 1.1 Tweedelijns behandelingen 1.2 Individuele behandelingen 1.2.1 Cognitieve gedragstherapie 1.2.2 Cliëntgerichte psychotherapie 1.2.3 Interpersoonlijke therapie 1.2.3 Schemagerichte therapie 1.2.4 EMDR 1.2.5 Dialectische Gedragstherapie van Linehan 1.2.6 Steunende-structurerende behandeling
p.3 p. 3 p. 3 p. 3 p. 3 p. 5 p. 5 p. 5 p. 5 p. 6
1.3 Groepsbehandelingen 1.3.1 Schemapsychotherapie 1.3.2 Sociale vaardigheidstraining bij subassertiviteit 1.3.3 Aandachttraining / Mindfulness training 2. Onderzoeksprogramma 3. Team volwassenenzorg
p. 7 p. 7 p. 7 p. 7 p. 8 p. 9
2
1. Behandelingen 1.1 Tweedelijns behandelingen De tweedelijns psychologische zorg die Lionarons GGZ aanbiedt is drieledig. Er zijn individuele behandelingen en groepsbehandelingen mogelijk en daarnaast heeft Lionarons GGZ een onderzoeksprogramma. De onderdelen van de tweedelijns zorg zullen hieronder apart worden besproken.
1.2 Individuele behandelingen Er zijn verschillende individuele behandelingen mogelijk binnen het cluster volwassenenzorg van Lionarons GGZ. Deze behandelingen vinden plaats in een 1-op-1 setting. De behandeling kan kortdurend of langdurig zijn, afhankelijk van de ernst van de problematiek. Deze behandelingen kunnen klachtgericht en persoonsgericht zijn. De verschillende individuele behandelingen die Lionarons GGZ aanbiedt zijn de volgende: 1.2.1 Cognitieve Gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie bestaat uit gedragstherapie en cognitieve therapie. Ze zijn beiden sterk gericht op het hier en nu, dat wil zeggen dat er voornamelijk gewerkt wordt aan actuele klachten of problemen. Behandelingen zijn over het algemeen kort van duur. Cognitieve gedragstherapie vraagt om een actieve oplossingsgerichte aanpak van de cliënt. In cognitieve gedragstherapie wordt veel belang gehecht aan de invloed van het denken op het gevoelsleven en het gedrag. Er wordt onderzocht of de negatieve denkwijze van de cliënt realistisch is. Vervolgens wordt gezocht naar een meer passende manier van denken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van specifieke cognitieve oefeningen en gedragsexperimenten in de actuele leefsituatie. Ook is het gedrag van de cliënt belangrijk. Hoe men handelt bepaalt immers in belangrijke mate hoe men zich voelt. Bijvoorbeeld wie geneigd is om uit angst bepaalde zaken te vermijden, zal zijn angst vaak eerder versterken dan verminderen. De therapeut helpt de cliënt om met meer gepast gedrag te reageren. Hiervoor worden verschillende oefeningen voorbereid die in de thuissituatie uitgevoerd worden. Cognitieve gedragstherapie wordt gebruikt voor: - Stemmingsstoornissen (depressie en dysthymie) - Angststoornissen - Eetstoornissen - Aanpassingsstoornissen - Burn out - Chronische vermoeidheid - Hypochondrie - Onverklaarde lichamelijke klachten - Somatoforme stoornissen - Seksueel misbruik - Persoonlijkheidsproblematiek (cluster C en trekken van cluster B) 1.2.2 Cliëntgerichte psychotherapie Een belangrijk uitgangspunt van cliëntgerichte psychotherapie is dat psychisch welzijn samenhangt met de mogelijkheid om, binnen de gegevenheden van ons leven, ons zelf te zijn en ons verder als mens te ontwikkelen. In een omgeving die voldoende veiligheid biedt, kan men 3
zich het beste ontplooien. Door een onveilige buiten- of binnenwereld kan dit proces van ontwikkeling stagneren en kunnen klachten ontstaan, zoals somberheid, gespannen zijn of het gevoel hebben vast te lopen. De therapie bestaat uit gesprekken om gedachtes en gevoelens van de cliënt te onderzoeken en samen te komen tot een oplossing. Een cliëntgerichte therapie is persoonsgericht, dat wil zeggen dat de psychotherapeut niet de psychische 'stoornis' als uitgangspunt neemt, maar de persoon als geheel. 1.2.3. Inter-persoonlijke therapie Inter-persoonlijke therapie (IPT) is een bewezen effectieve behandeling voor onder andere de acute fase van een depressieve stoornis. IPT bestaat uit een kortdurende therapie met wekelijkse sessies waarin vermindering van depressieve symptomatologie en verbetering van het sociaal functioneren wordt nagestreefd. IPT richt zich op een met de cliënt vastgesteld focus en onderscheidt 4 interpersoonlijke gebieden (focussen) waar de depressieve stoornis mee kan samenhangen: 1. Rouw, 2. Interpersoonlijk conflict, 3. Rolverandering en 4. Tekort aan interpersoonlijke relaties. IPT is met name gericht op de behandeling van depressieve klachten en niet op verandering van de persoonlijkheidsstructuur. Uitgangspunt is dat depressieve klachten en interpersoonlijk relaties elkaar wederzijds beïnvloeden. 1.2.4.Schemagerichte therapie Schemagerichte therapie, ontwikkeld door Young, is een uitbreiding van de hierboven genoemde traditionele cognitieve gedragstherapie. Soms hebben cliënten disfunctionele lange termijn patronen van reageren, waaronder de manier waarop ze omgaan met andere mensen. Deze patronen worden schema’s genoemd. Vaak ontstaan deze patronen vroeg in ons leven, in het gezin waarin we opgroeiden. Ze zijn zo vertrouwd en automatisch, dat we er ons vaak niet van bewust zijn. Gedrag ontstaat als reactie op de schema’s die iemand heeft. Verondersteld wordt dat disfunctionele schema’s een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van langdurige psychologische problemen. Door middel van schemagerichte therapie kunnen deze schema’s afgezwakt worden en komen er alternatieve, functionele schema’s voor in de plaats. Dit wordt gedaan aan de hand van vier technieken, namelijk ervaringsgerichte, interpersoonlijke, cognitieve en gedragsmatige technieken. 1.2.5. EMDR Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort EMDR, is bedoeld voor de behandeling van mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en andere angstklachten die verband houden met een traumatische ervaring. Bij EMDR halen cliënten de traumatische gebeurtenis voor de geest. Dit gebeurt in combinatie met een afleidende stimulus, namelijk handbewegingen van de therapeut, waarbij de cliënt deze bewegingen moet volgen met diens ogen. Door stil te staan bij de gedachten en gevoelens die de EMDR procedure met zich meebrengt, doen zich vaak veranderingen voor. Langzamerhand neemt de kracht en emotionele lading van de herinneringen af en wordt het makkelijker om aan de gebeurtenis terug te denken. 1.2.6. Dialectische Gedragstherapie van Linehan De dialectische gedragstherapie (DGT) is een therapie voor mensen met borderline problematiek, die ontwikkeld is door Linehan. DGT heeft als doel het aanleren van verschillende vaardigheden om zo goed mogelijk op problemen te reageren. De therapie is voornamelijk gekoppeld aan problemen die kenmerkend zijn voor iemand met een BPS(Borderline persoonlijkheidsstoornis), zoals relationele problemen, gedrags- en impulscontrole, instabiele identiteit, emotioneel labiel 4
zijn en cognitieve stoornissen. Kort samengevat leert de cliënt zijn gedrag en gedachten te 'managen'. Cliënten leren zich bewust te worden van de manier waarop zij reageren, denken en voelen, en hier effectief op te reageren. De behandeling bestaat uit twee onderdelen, namelijk een individuele psychotherapie en een groepstraining psychosociale vaardigheden. De therapie bestaat uit vier modules: kernoplettendheid, intermenselijke effectiviteit, emotieregulatie en het verdragen van crisis. 1.2.7 Steunende-structurerende behandeling De steunende-structurerende behandeling is bedoeld voor een breed scala aan cliënten, die om de een of andere reden niet (voldoende) geholpen kunnen worden met een van de specifieke behandelstrategieën. In deze behandeling wordt er gekeken naar de wensen, verwachtingen, behoeften, angsten en onzekerheden van de cliënt en wordt er samen met de therapeut geprobeerd om hier orde in te brengen en inzicht in te krijgen. Er worden doelen gesteld en er wordt vervolgens aan gewerkt om deze doelen realistisch en haalbaar te maken en er wordt gekeken wat nodig is om deze doelen te behalen.
5
1.3 Groepsbehandelingen Er zijn ook verschillende groepsbehandelingen mogelijk binnen het cluster volwassenenzorg van Lionarons GGZ. Deze behandelingen vinden plaats in groepsverband. Het is per behandeling verschillend uit hoeveel cliënten een groep bestaat. De verschillende groepsbehandelingen die Lionarons GGZ aanbiedt zijn als volgt: 1.3.1 Schemapsychotherapie Een schema is een valkuil die je in je jeugd ontwikkeld hebt, doordat je bijvoorbeeld te weinig aandacht kreeg, werd bekritiseerd, gepest, mishandeld, verwaarloosd of buitengesloten. Door deze gebeurtenissen heb je nu opvattingen of overtuigingen over jezelf, anderen en de wereld. Deze bepalen hoe je denkt, voelt en handelt en hoe je met anderen omgaat. Vaak ben je je hier niet van bewust, maar zitten de gevoelens wel zo diep dat het een onderdeel van jezelf geworden is. Het doel van schemagerichte therapie is te helpen je schema's/valkuilen op te sporen en te leren hoe deze in stand worden gehouden. Inzicht krijgen in de schema's die je last bezorgen en waarom en hoe je ze in stand houdt is de eerste stap in het veranderingsproces. Vervolgens leer je stap voor stap de oude gewoonten waarvan je last hebt te vervangen door gewoonten waarbij jij je prettiger voelt. Onder begeleiding van twee therapeuten werk je samen met anderen aan de schema’s waar je last van hebt. Je vindt herkenning en steun bij je groepsgenoten. Je leert van elkaar wat wel en niet kan helpen om schema’s te veranderen. Je leert elkaar om schema’s uit te dagen. Samen sta je tegenover het probleem. Voordat je kunt deelnemen aan een groepsbehandeling worden jouw klachten en valkuilen eerst goed in kaart gebracht. In een gesprek zal er samen met jouw behandelaar worden overlegd of deze groepsbehandeling geschikt voor jou is. De groepsbehandeling bestaat uit 20 (wekelijkse) sessies van 1,5 uur. De groep zal bestaan uit 8 tot 10 personen. 1.3.2 Sociale vaardigheidstraining bij subassertiviteit Tijdens de sociale vaardigheidstraining worden vaardigheden die nodig zijn in de omgang met anderen aangeleerd. Het doel hiervan is het verlagen van de ervaren spanning in sociale situaties door de vaardigheden te oefenen en het zelfstandig leren toepassen van de behandelprocedure. Een deel van de training bestaat uit theoretische kennis. De begrippen subassertiviteit, assertiviteit en agressie worden uitgelegd en het verschil tussen observatie en interpretatie worden besproken. Met deze begrippen wordt ook geoefend zodat duidelijk wordt wat voor invloed dit kan hebben op hoe anderen over je denken en hoe jij over anderen denkt. Een aantal van de vaardigheden die besproken worden zijn actief luisteren, feedback geven, grenzen aangeven en jezelf kenbaar maken. Deze vaardigheden worden uitgelegd, waarna in de vorm van rollenspellen de vaardigheden worden geoefend. Dit oefenen gebeurt aan de hand van situaties die cliënten voorheen moeilijk vonden. De sociale vaardigheidstraining bestaat uit 10 groepssessies van 1.5 uur, waarbij de groep bestaat uit 6-10 personen. 1.3.3 Aandachttraining / Mindfulness training Mindfulness staat voor bewustzijn. Met bewuste aandacht in het hier en nu leven, te kijken naar jezelf en naar de dingen die je meemaakt: handelingen, zintuiglijke ervaringen, gevoelens, gedachten. 6
Het doel van de training is om cliënten te leren enerzijds meer in contact te zijn met hun lichaam in plaats van in hun hoofd te zitten en anderzijds open leren kijken naar gedachten en gevoelens, accepteren, onderzoeken en loslaten zodat er meer genoten kan worden van wat er op dit moment gebeurt. De cursus bestaat voornamelijk uit lichaamsgerichte oefeningen die thuis dagelijks herhaald moeten worden. De oefeningen die thuis gedaan zijn worden elke sessie geëvalueerd. De cursus vindt plaats in groepsverband van ongeveer 8 personen. Het is vooral een doe-groep, geen praatgroep. De training bestaat uit 8 sessies. De thema’s ademhaling en ontspanning, meer in contact met het lichaam zijn in plaats van in het hoofd zitten, leren kijken naar innerlijke processen en zelfacceptatie komen aan bod.
7
2. Onderzoeksprogramma Het onderzoeksprogramma bestaat uit verschillende soorten onderzoek. Hierbij zijn de volgende mogelijkheden bij Lionarons GGZ: Klachtgericht onderzoek Klachtgericht onderzoek bestaat uit onderzoek naar As I klachten. Binnen Lionarons GGZ bestaan verschillende mogelijkheden om klachtgericht te onderzoeken. Er kan algemeen klachtgericht onderzoek gedaan worden of onderzoek gericht op specifieke As I klachten. Onderzoek gericht op coping Neuropsychologisch onderzoek ADHD AUTISME Geheugen/Concentratie Persoonlijkheidsonderzoek De standaard testbatterij voor cliënten in de tweedelijn bevat onder andere de NPV en de NPST, welke betrekking hebben op de persoonlijkheid van de cliënt. Wanneer op enig moment besloten wordt dat persoonlijkheidsonderzoek gewenst is, bestaat er het volgende protocol: - Biografische anamnese en heteroanamnese - MMPI-2 - Afname SCID II Intelligentie onderzoek De volgende intelligentieonderzoeken kunnen worden afgenomen: - WAIS III - GIT - KAIT
8
3. Team Volwassenenzorg Het team volwassenenzorg Zuid-Limburg bestaat uit: Chris Quanjel GZ-psycholoog BIG, Clustermanager Volwassenenzorg Jo Martens
Psychiater
Suzanne Weustenraad
Psychotherapeut BIG / teamleider
Lieke van Gorsel
Psychotherapeut BIG / teamleider
Loes Paauwe
Psychotherapeut BIG
Nadine Jongen
GZ-psycholoog BIG
Yvette Haenen
GZ-psycholoog BIG
Maud Boss
Psycholoog i.o. GZ-psycholoog
Yvonne Seelen
Psycholoog i.o. GZ-psycholoog
Ellen Vader
Psycholoog i.o. psychotherapeut
Dirk Verbeken
Psycholoog i.o. psychotherapeut
Loes Peeters
Psycholoog
Angelique Duykers
Psycholoog
Rachelle Lardinois
Psycholoog
Mironne van Melkebeke
Psychodiagnostisch medewerker
9
