ProcesNieuws pacta servanda sunt*
100
sept 2013
d’r Zijn ze in dit jubileumsnummer: B i j l a g e n P o s t e r e n b r o c h u r e ,
met interviews en terugblik
nòg?
denis Geschie g bewegin van een
Een eeuw Vredespaleis en Arbitragehof
losse nummers Euro 2,–
Tekening: Len Munnik - Trouw
Manifestatie bij Hoge Raad Den Haag
* (lat.) verdragen moeten nagekomen worden
Me i n d e r t S t e l l i n g
voorwoord Voor u ligt ProcesNieuws 100, een jubileumnummer waarvan we nooit hebben kunnen bevroeden dat dit ooit zou verschijnen. In 1983 zijn de voorbereidingen begonnen voor zowel het proces tegen de staat van de Stichting Verbiedt de kruisraketten, als het tribunal d'opinion dat werd georganiseerd door de Stichting Tribunaal voor de Vrede. En nu zijn we dertig jaar verder. ProcesNieuws 100 is dan ook een aanleiding om eens terug te kijken naar wat er al die tijd is gedaan. Bij dit nummer treft u als bijlage de brochure aan waarin die geschiedenis is beschreven. Het bestuur heeft Ana Karadarevic bereid gevonden om, als journaliste die niet bij onze activiteiten is betrokken geweest, zich daarvan een beeld te vormen en te verwoorden. Een lastige opgave, maar mijns inziens is zij daar wonderwel in geslaagd.
worden gebruikt en geen militair geweld dat niet onderscheidend is, gaat de staat door met de voorbereidingen voor gebruik van dat verboden geweld. Vooralsnog is de staat niet van zins die misdadige voorbereidingen te staken, want de B-61 atoombommen van de vliegbasis Volkel zullen de komende tijd tegen veel geld worden ‘gemoderniseerd’. Maar anderzijds is er het besef en de bemoediging dat er mensen zijn die zich, na al die jaren, nog steeds willen inzetten in de strijd tegen die weergaloos onmenselijke massavernietigingsmiddelen. Zolang er mensen zijn die in verzet komen tegen de barbaarse nucleaire ontkenning van morele opvattingen over de begrenzing van oorlogsgeweld, opvattingen die door de eeuwen heen zijn uitgedragen, is er hoop. Is er hoop dat samenlevingen zich alsnog laten gezeggen door de rechtsregels die op die ethische opvattingen zijn gebaseerd. En er is ook reden voor hoop, omdat er telkens nieuwe initiatieven zijn om het verzet tegen de kernwapens aan te wakkeren. Zo konden wij in ProcesNieuws over de ICAN berichten, de nieuwe wereldomvattende campagne tegen kernwapens. En ook aan het politieke front zijn er tekenen van hoop. Oud premier Lubbers nam, zij het voorzichtig en niet op basis van onze argumentatie, afstand van de kernwapens van Volkel. Hij had het over ‘malle dingen’. Dat getuigt nog niet van een diepe morele afkeer van die massavernietigingsmiddelen, maar creëert wel politieke ruimte. Politieke ruimte die hard nodig is om mogelijkheden te scheppen voor een ander beleid. Bovendien is er de wens van president Obama om het aantal kernwapens nog verder te reduceren. Ook die wens geeft aan dat wijzigingen mogelijk zijn. mr. Meindert Stelling is voorzitter van het Tribunaal voor de Vrede
ProcesNieuws 100 is een nummer om ook met gemengde gevoelens naar te kijken. Enerzijds is er de teleurstelling dat het recht, dat zo duidelijk aan onze kant staat, zo weinig wordt gerespecteerd. In de confrontatie met de politieke macht, met machtsoverwegingen, wordt het recht eenvoudig van tafel geveegd. En niet alleen politieke machthebbers maken deze keuze, maar ook onze rechters. Er is tot nu toe in alle rechtszaken waarover we in ProcesNieuws hebben bericht, geen rechter in Nederland geweest die onverkort voor het recht koos. Die rechterlijke keuze voor de heerschappij van de macht in plaats van die van het recht werd niet alleen gemaakt in de civiele procedures tegen de staat van onze stichtingen, maar ook in de strafzaken tegen anti-kernwapen activisten en in de gevoerde bestuursrechtelijke procedures. En terwijl het verdragsrecht Nederland verplicht om te waarborgen dat geen oorlogsgeweld tegen burgers zal
G o n n u s D o u ve n
actie-vierdaagse bij hoge raad in den haag Op 6 augustus vinden de jaarlijkse herdenkingen plaats van de atoomaanval in 1945 op Hiroshima. Die stad werd weggevaagd. Op 9 augustus werd een tweede atoombom gegooid op Nagasaki. Twee bommen, 210.000 doden, allen burgerslachtoffers. Met tot op de dag van vandaag nog de gevolgen van de radioactieve straling. Er is in het verleden door het Tribunaal voor de Vrede een reeks van processen gevoerd, waaronder tegen de Nederlandse staat in opdracht van duizenden eisers. Ze wilden een uitspraak dat voorbereiding, dreiging en gebruik van deze kernwapens ALTIJD onrechtmatig is. De regels van het oorlogsrecht en het genocideverdrag zijn internationaal erkende regels, het is internationaal recht. Je hebt je er aan te houden. Het is onmogelijk om de B61 (dit zijn de - vermoedelijk - 20 atoombommen in Nederland) in te zetten, zonder het oorlogsrecht te schenden. Tot grote ontzetting deed de Hoge Raad de uitspraak dat zelfs een vernietigingsaanval met zware strategische kernwapens op steden, desnoods als eerste, in voorkomend geval rechtmatig zou kunnen zijn. Uitspraak 21 december 2001. (LJN: ZC3693)
ProcesNieuws
Geoorloofd bijvoorbeeld als het voortbestaan van je natie op het spel staat. Maar wanneer is dit het geval? En hoe belangrijk is dat dan? De Staat vond vervolgens dat Het Tribunaal de uitspraak van de Hoge Raad verkeerd had begrepen. Dat er niet gezegd zou zijn dat kernwapens soms rechtmatig ingezet kunnen worden. Daaropvolgend werd er een proces gevoerd over de betekenis van de uitspraak van de Hoge Raad. Het Gerechtshof in Den Haag stelde op 14 september 2010 dat de Hoge Raad bij volle verstand wel degelijk heeft bedoelt dat het gebruik van kernwapens in sommige situaties rechtmatig kan zijn. (LJN BN 6230) Het is hard nodig om de oorlogsmisdadige uitspraak van de Hoge Raad aan de orde te stellen. Daarom ging Ontwapen! op 6 augustus 2013 op de stoep van de Hoge Raad zitten en bleef daar tot en met 9 augustus. Zie fotoverslag op pagina 4. Zaterdag 28 september gaat ontwapen! de vliegbasis bij Volkel op om te ontwapenen. Zie ook achterkant. Voor meer informatie: www.ontwapen.puscii.nl
2
nr. 100 / september 2013
colofon
Redactie: Hein van der Kroon, Willemijn van der Werf (eindredactie), Freed Schmitter (layout). Een abonnement kost 15,- euro per jaar. Losse nummers 4,- euro (incl. portokosten). Opgeven als nieuwe abonnee, opzeggen of adres wijzigen kan per e-mail:
[email protected] of per post:
4 Actie-vierdaagse Hoge Raad Gonnus Douven / Boyd Noorda 5 Uitspraak Hoge Raad nader bekeken Nico Steijnen 6 Jubileum: 100 jaar Vredespaleis Den Haag 8 NVMP Symposium ‘Waanzinnige wapens’ Hans van Iterson 9 Podium Campagne tegen Wapenhandel / Vredesmuseum 10 Koude oorlog nog steeds niet afgelopen Karel Koster 11 LastPost Samenstelling: Hein van der Kroon 12 Wapenfeiten Samenstelling: Willemijn van der Werf
Stichting Tribunaal voor de Vrede, Postbus 92066, 1090 AB Amsterdam. Bezoekadres: Minahassastraat 1. Giro 15602 Amsterdam. Tel: 020-668 18 68 (ma-do 14-17 uur) of tel: 0515-573103. Website: www.tribunaalvoordevrede.nl Webmaster: Ria Kramer. Bestuur: Drs. Nico Hogenhuis, Mr. Meindert Stelling (voorzitter), Willemijn van der Werf (secretaris), Mr. Tiny Wiertz (penningmeester). Advocaten: Mr. Nico Steijnen, Mr. Eric Hummels en Mr. Meindert Stelling. Secretariaat: Ria Kramer, Hein van der Kroon, Willemijn van der Werf. Tekeningen: Len Munnik, Sybrand van der Werf. Drukwerk: Ton Mittelmeijer, Amsterdam. Bindwerk: Mirenta, Amsterdam. Verzending: Mail Point, Watergang / van Westerhoven. Oplage: 4.000. Dit blad wordt gedrukt op 100% kringlooppapier met inkt op lijnoliebasis.
14 Kernberichten Samenstelling: Willemijn van der Werf 16 Achterkant: Actie in Volkel op 28 september
VA N H E T S E C R E TA R I A AT D i t ke e r e e n j u b i l e u m u i t g ave : P ro c e s N i e u w s n u m m e r 10 0 ! I n d e b ij l a g e n e e n ove r z i c h t va n vo o rg a a n d e n u m m e r s . Vo o r d e g e n e d i e h u n d o n a t e u rs c h a p h e b b e n o p g e z e g d e e n m o o i e a f s l u i t i n g . H a r t e l ij k d a n k vo o r u w j a re n l a n g e s t e u n ! Z o n d e r u wa re n we n i e t z ove r g e ko m e n i n o n z e s t r ij d t e g e n d e ke r n wa p e n s ! Nog verkrijgbaar: kaart ‘PACE’ pak 8 st. €4,- en vlag ‘PEACE’ in kleur voor €10,zie Materiaalbestelbon elders.
Vo o r d e m e n s e n d i e d o n a t e u r b l ij ve n : we g a a n vo l g o e d e m o e d d o o r, we h o u d e n u o p d e h o o g t e !
ProcesNieuws
3
nr. 100 / september 2013
1958, schetsen Antiatoomwapen-symbool - zie pg.13
ISSN: 1871- 0352 ProcesNieuws is een uitgave van Stichting ‘Tribunaal voor de Vrede’ en verschijnt drie maal per jaar. Kopij bij voorkeur in ascii (platte tekst) mailen naar
[email protected] De verantwoording voor een geplaatst artikel ligt bij de auteur.
inhoud
Boyd Noorda
fotoverslag actie voor hoge raad in den haag Van 6 augustus (herdenking 1e atoombom op Hiroshima) t/m 9 augustus (herdenking 2e atoombom op Nagasaki) voerde ‘Actie tegen Kernwapens’ en ‘Ontwapen!’ actie op de stoep van de Hoge Raad in Den Haag. Daarmee werd geprotesteerd tegen de volgens de actievoerders misdadige uitspraak van de Hoge Raad, dat het gebruik van kernwapens geoorloofd zou kunnen zijn, ook het eerste gebruik. Op 8 juli 1996 verklaarde het Internationaal Gerechtshof in Den Haag het dreigen met of gebruiken van kernwapens illegaal. Deze uitspraak is door burgers wereldwijd gebruikt om hun burgerplicht te vervullen en militaire basisen te inspecteren op aanwezigheid van kernwapens. Volgens de Neurenberg Principes heeft elke burger immers de plicht (de voorbereidingen voor) het plegen van oorlogsmisdaden te helpen voorkomen. Deze uitspraak van het Internationaal Gerechtshof is ook gebruikt in de rechtszaken van o.a. het Tribunaal voor de Vrede tegen de Nederlandse staat, met als doel de aanwezige kernwapens uit Nederland te verwijderen. Eén van de resultaten in de rechtsgang is dat de Hoge Raad der Nederlanden in 2001 heeft bepaald dat nucleaire vernietiging van steden best rechtmatig zou kunnen zijn. 1
2 3
Deze uitspaak, die volgens de actievoerders strijdig is met het oorlogsrecht, het genocideverdrag en de Neurenberg Principes en al meermalen aangevochten is, was nu aanleiding om de inzet van de eerste kernwapens, tegen de steden Hiroshma en Nagasaki, op de stoep van de Hoge Raad te herdenken. Foto’s: sociamedia.nl - Boyd Noorda 1 Een spandoek met een van de leuzen die de uitspraak van de Hoge Raad hekelt 2 Het statige pand van de Hoge Raad aan de Lange Voorhout 34 te ‘s-Gravenhage 3 Het moment dat de atoombom op Nagasaki viel, werd op gepaste wijze herdacht
ProcesNieuws
4
nr. 100 / september 2013
Nico Steijnen
uitspraak hoge raad nader bekeken Hoge Raad: het gebruik van Volkel-kernwapens desnoods rechtstreeks tegen steden rechtens geoorloofd De 'onofficiële' bekendmaking door Lubbers en Van Agt dat in ons land permanent kernwapens aanwezig zijn, roept een aantal belangrijke politieke en juridische vragen op. En dan niet in de eerste plaats of onze voormalige minister-presidenten zich hiermee schuldig zouden hebben gemaakt aan het plegen van een ernstig strafbaar feit in de vorm van het schenden van een staatsgeheim, zoals thans door het OM in onderzoek zou zijn genomen. Want de, ongetwijfeld weloverwogen, 'dreiging' die het OM daarmee boven de hoofden van deze twee laat hangen kan immers al op het eerste gezicht niet meer zijn dan megalomane grootspraak van dit instituut. Al is het alleen maar reeds omdat ook het OM zich zeer wel zal realiseren dat een strafrechtelijke vervolging van Lubbers en Van Agt, alsmede een daarop volgend strafproces, zonder meer zal kunnen leiden tot verdere onthullingen over deze kernwapens en daarmee verbonden verwikkelingen, nu en in het verleden. Waar van officiële zijde immers niemand belang bij heeft, integendeel. Het OM zal dan ook, als puntje bij paaltje komt, dit risico bepaald niet willen nemen. Het zijn dan ook andere juridische kwesties, die hier veel meer inhoud hebben. Een van de belangrijkste hiervan is of Nederland, met het permanent aanwezig hebben van massavernietigingswapens op ons grondgebied, niet een flagrante schending pleegt van het Non-Proliferatieverdrag (NPV), dat ons land mede heeft ondertekend. Een schending van het internationale recht die een reden vormde om andere landen, zoals Irak, met nota bene Nederlandse steun in oorlog te storten. Doorslaggevend voor de vraag of met de voortdurende aanwezigheid van kernwapens op Nederlandse bodem sprake is van een dergelijke ontoelaatbare inbreuk op het NPV is daarbij de niet van wie deze kernwapens zijn, maar wie daar uiteindelijk over gaat. Waarbij uiteindelijk beslissend is welke mate van zeggenschap Nederland heeft over het eventuele al dan niet daadwerkelijke gebruik daarvan in voorkomende gevallen. Hoe meer zeggenschap ons land daarover heeft, hoe meer Nederland daarmee de contou ren heeft van een volledige kernwapenstaat. En wel van een, naar geldend volkenrecht, volstrekt illegale kernwapenstaat. Ons land dreigt daarbij dan ongetwijfeld overigens ook nog eens verzeild te raken tussen Scylla en Charybdis. Want als Nederland dus wezenlijke macht zou hebben over het eventuele gebruik van deze kernwapens in voorkomend geval, dan ontpopt het zich hiermee immers als een volwassen kernwapenstaat. Maar zou ons land werkelijke macht over het gebruik van deze massavernietigingswapens ontberen omdat daarover uiteindelijk de Amerikanen zouden gaan, dan dreigt Nederland zich volkenrechtelijk in het verderf te storten als de VS ooit zouden over gaan tot een daadwerkelijke inzet hiervan buiten de wil van ons land. Dat dan voor een dergelijke gebruik vanaf Nederlands grondgebied immers desalniettemin de volledige volkenrechtelijke aansprakelijkheid onder ogen zal hebben te zien. En dit dan aangezien Nederland alsdan niet zou hebben verhinderd dat van deze kernwapens vanaf ons grondgebied gebruik zou zijn gemaakt. Over deze kwesties is ten tijde van de totstandkoming van het Kruisrakettenverdrag, waarvoor het toenmalige kabinet-Lubbers de verantwoordelijkheid droeg, uitvoerig parlementair gedelibereerd. Maar deze kruisraketten zijn uiteindelijk nooit op ons grondgebied terecht gekomen. De Volkel-kernwapens dus wel, zodat het onvermijdelijk is dat deze discussie omtrent de vraag 'zijn we, met deze permanente aanwezigheid van deze Volkelkernwapens op ons grondgebied, een kernwapenstaat in de zin van het NPV of niet?' opnieuw de kop op steekt. Doorslaggevend voor het beantwoorden van deze vraag zal wel licht kunnen zijn de inhoud van het verdragskader op grond waarvan deze kernwapens zich op Nederlandsebodem bevin-
ProcesNieuws
5
den. Maar dit verdragskader, dat onvermijdelijk zal bestaan is, in tegenstelling tot het Kruisrakettenverdrag dat in volle openbaarheid parlementair is behandeld, even geheim als de aanwezigheid van de Volkel-kernwapens zelf. 'Niemand' weet dus wat daar in staat. En zodoende weet dus ook 'niemand' hoe een eventueel gebruik van deze kernwapens daarin zou zijn geregeld en wie daarover de uiteindelijke beschikkingsmacht bezit, Nederland of de Verenigde Staten. Het gaat hier om een cruciale kwestie en enkele zaken zijn daarbij van groot belang. Allereerst is het natuurlijk zonder meer Middeleeuws dat elke parlementaire controle hier ontbreekt. Sterker nog, het is een absolute gotspe dat het complete Nederlandse politieke circus zich hier als een zwakzinnigengesticht gedraagt en welbewust de handen voor de ogen slaat om maar niet te hoeven weten wat zich hier afspeelt. Het tweede punt is dan dat de Nederlandse regering, in NAVO-verband, zich altijd al op het standpunt heeft gesteld dat kernwapens daadwerkelijk zouden kunnen worden gebruikt. Zoals dit al eind jaren zeventig uitdrukkelijk aan de Tweede Kamer kenbaar werd gemaakt. Daarbij werd begin jaren tachtig het parlement nog eens in kennis gesteld van het feit dat een eventuele inzet van kernwapens tegen steden, ook wat Nederland betreft 'de hoeksteen en het sluitstuk' zou vormen van de nucleaire politiek van de NAVO. Het derde punt is dat inmiddels ook de Nederlandse rechterlijke macht, tot in hoogste instantie, heeft bepaald dat een daadwerkelijk gebruik van kernwapens vanaf Nederlands grondgebied in voorkomende gevallen rechtmatig en rechtens toelaatbaar zou zijn. Onze eigen Hoge Raad heeft, in civiele massaprocessen die over vele decennia door duizenden vredesaktivisten hier te lande zijn gevoerd, bij uitspraak van 21 december 2001 uiteindelijk zelfs de gruwelijk misdadige uitspraak gedaan dat ook een, desnoods bij wijze van eerste kernwapengebruik, inzetten van zware strategische kernraketten tegen steden, rechtens toelaatbaar zou kunnen zijn. In een vervolg-proces dat daarop, wederom door duizenden eisers, werd gevoerd bepaalde het Gerechtshof in Den Haag bij arrest van 14 september 2010 uiteindelijk dat de Hoge Raad bij deze uitspraak van 21 december 2001 inderdaad heeft vastgesteld "dat een situatie denkbaar is, te weten een situatie waarin het inherente recht op zelfverdediging aan de orde is, waarbij het fundamentele recht op het overleven van de staat op het spel staat, in welke situatie 'een eerste gebruik' van kernwapens op bevolkingscentra niet zonder meer onrechtmatig is." Politiek en juridisch bestaan er dus voor een eventueel ge bruik van kernwapens, althans wat ons land betreft, geen doorslaggevende beletselen. Waar dan als vierde belangrijke belangrijke punt nog bijkomt dat inmiddels de hand is gelegd op documenten waaruit blijkt dat het een eventuele daadwerkelijke inzet van kernwapens op Volkel met behulp van Nederlandse F-16's, uitgerust met een nucleaire taak ook nog eens regelmatig wordt geoefend. En tenslotte staat inmiddels vast dat honderden miljoenen euro's zullen worden uitgetrokken om de Volkel-kernwapens en overige kernwapens in Europa te moderniseren en om de JSF uit te rusten met draag- en lanceersystemen hiervoor, geld dat de Amerikanen voor een deel van ons terug verlangen. De kernwapens op Volkel zijn dan ook geenzins 'malle dingen', zoals ze door Lubbers werden betiteld. De werkelijkheid gebiedt om vast te stellen dat ze deel uitmaken van het Nederlandse wapenarsenaal, dat ermee wordt geoefend, dat ze zullen worden gemoderniseerd en dat onze eigen Hoge Raad heeft uitgemaakt dat ze in voorkomend geval ook daadwerkelijk zullen mogen worden ingezet, desnoods ook rechtsteeks tegen steden. In het licht van deze hoogst ernstige realiteiten is iemand die deze kernwapens aanduidt als 'die malle dingen' vooral ook zelf een malloot. mr. N.M.P. Steijnen is advocaat internationaal recht
nr. 100 / september 2013
Jubileumsbrochure
100 jaar vredespaleis Ontstaansgeschiedenis van het Vredespaleis In Den Haag, de internationale stad van Vrede en Recht, wordt al jarenlang gewerkt aan een betere wereld, met als kloppend hart het Vredespaleis aan het Carnegieplein. Het Vredespaleis werd op 28 augustus 1913 officieel geopend. Tegenwoordig wordt het paleis gezien als hét internationale icoon van vrede en recht. Dit jaar vieren we tussen 28 augustus en 21 september dat het Vredespaleis honderd jaar bestaat. Kort na de Eerste Haagse Vredesconferentie, die in 1899 in Den Haag plaatsvond, werd besloten tot de bouw van een Tempel van de Vrede, het Vredespaleis. Het Vredespaleis was een product van zijn tijd. Aan het einde van de 19e eeuw bloeide namelijk het ideaal van de wereldvrede als nooit tevoren. Voor die tijd staken veel Europese naties steeds meer geld in de opbouw van professionele legers en marinevloten. Er werd geëxperimenteerd met de ontwikkeling van nieuwe en grootschaliger wapens. De moderne tijd met zijn massale wapenverschrikkingen diende zich aan. Als reactie hierop ontstond aan het einde van de 19e eeuw een grote vredesbeweging. Onafhankelijke denkers, schrijvers en filosofen spraken zich uit voor de vrede. De Oostenrijkse pacifiste Bertha von Suttner is daar een goed voorbeeld van. Zij bracht in 1889 de roman ‘Die Waffen nieder’ uit. Hierin beschreef ze haar afschuw voor oorlogen. Daarnaast initieerde Von Suttner vredescongressen en -bewegingen en pleitte ze jarenlang voor de oprichting van een internationaal Hof van Arbitrage. In 1905 werden de inspanning van Von Suttner beloond met de Nobelprijs voor de Vrede. Zij was de eerste vrouw die deze onderscheiding kreeg. Vrede werd in die tijd dus steeds belangrijker. Er werden congressen georganiseerd over het verzachten van onvermijdelijk oorlogsleed tot het definitief uitbannen van oorlog.
Andrew Carnegie In een zoektocht naar financiële middelen voor de bouw van het Vredespaleis werd de Amerikaanse staalmagnaat Andrew Carnegie benaderd. Carnegie was een groot bewonderaar van de Oostenrijkse Bertha von Suttner, die al jaren pleitte voor de oprichting van een internationaal Hof van Arbitrage. Bovendien was de staalmagnaat een vriend van de Amerikaanse diplomaat Andrew White. White vertegenwoordigde zijn land op de eerste Haagse vredesconferentie en was eveneens een groot voorstander van de bouw van het Vredespaleis. Hij haalde zijn steenrijke vriend over om anderhalf miljoen dollar te schenken. Carnegie had slechts één voorwaarde. Hij eiste dat er een bibliotheek gebouwd werd, verbonden aan het Vredespaleis. Het geld van Carnegie werd ondergebracht in de Carnegie-Stichting. Deze stichting is nog altijd verantwoordelijk voor het beheer van het Vredespaleis en is ook in het paleis gevestigd. Ontwerp Voor het ontwerp van het Vredespaleis werd een wedstrijd uitgeschreven. Architecten van over de hele wereld dienden hun voorstellen in. Er kwamen maar liefst 216 voorstellen binnen. Een jury van Europese en Amerikaanse architecten koos voor het plan van de Franse architect Louis Marie Cordonnier. Zijn ontwerp was eclectisch te noemen: opgetrokken in neorenaissancestijl, gecombineerd met gotische en barokke elementen. Het Vredespaleis is een carrévormig gebouw met daarin een binnenhof. Cordonnier wilde op elke hoek van het paleis een hoge toren realiseren. Maar dat paste niet in het budget. Het Vredespaleis heeft daardoor één grote klokkentoren en een kleinere toren. Daarnaast heeft het paleis een Grote en een Kleine Rechtszaal. Andere bekende zalen zijn de Grote Hal, de Japanse Zaal en de Ferdinand Bolzaal. De tuin rond het Vredespaleis is ontworpen door de Engelse landschapsarchitect Thomas Mawson. Hij legde het park, de vijver en de tuin op de binnenplaats aan. Het ontwerp van Mawson laat het gebouw door middel van terrassen geleidelijk overgaan in de tuin. De bouw van het Vredespaleis duurde zes jaar. Bij de oplevering van het gebouw in 1913 stond er een groot en statig paleis, dat vrede en gerechtigheid uitstraalde. En dat was precies de bedoeling.
Eerste Haagse Vredesconferentie Ook de Russische tsaar, Nicolaas II, was een voorstander van vredesbesprekingen. Hij merkte wat oorlog deed met zijn land en zijn schatkist. Daarom nodigde hij 26 landen uit voor een Vredesconferentie in Den Haag. Hij koos Den Haag uit als locatie, omdat Den Haag goed bereikbaar was vanuit het buitenland en de toenmalige koningin Wilhelmina familie van de tsaar was. De koningin stelde haar zomerpaleis Huis ten Bosch beschikbaar voor de bijeenkomst. Tijdens de Eerste Haagse Vredesconferentie reisden zo’n honderd gedelegeerden uit 26 landen naar Den Haag. Zij spraken over ontwapening en vrede. Uiteindelijk besloten de aanwezige landen tot oprichting van een internationaal arbitragehof, het Permanent Hof van Arbitrage. Landen konden dit arbitragehof vragen een internationale kwestie te beslechten. Later werd bepaald dat het Hof van Arbitrage een passende huisvesting moest krijgen. Dat werd het Vredespaleis. Omdat de Eerste Haagse Vredesconferentie in Den Haag plaatsvond, besloot men de beoogde ‘vredestempel’ ook in deze stad te bouwen.
ProcesNieuws
Bouw Landen van over de hele wereld droegen bij aan de bouw van het paleis. De naties schonken bouwmaterialen, zoals marmer en graniet, en kunstwerken.
6
nr. 100 / september 2013
Zo komt het uurwerk van de grote toren uit Zwitserland en de roestvrijstalen entreehekken uit Duitsland. Verder zijn er vazen uit Hongarije en China, beelden uit Polen en de Verenigde Staten, glas-in-loodramen uit Groot-Brittannië, een schilderij uit Frankrijk en slagtanden uit Thailand. Tijdens de Tweede Haagse Vredesconferentie (1907) werd de eerste steen van het Vredespaleis gelegd. Zes jaar later, op 28 augustus 1913, werd het Vredespaleis plechtig geopend in het bijzijn van Koningin Wilhelmina en Andrew Carnegie. De sleutel van het toegangshek, een geschenk van Duitsland, werd ceremonieel aangeboden aan het Permanent Hof van Arbitrage.
Feestelijkheden voor 100 jaar Vredespaleis Met een groots programma wordt het jubileum van het Vredespaleis gevierd. Tussen 28 augustus en 21 september, de VN Dag van de Vrede, zijn er allerlei speciale evenementen gepland. - conferenties, gala, vredesloop - tentoonstellingen, koren-festival, musical - diverse concerten, Voice of Peace finale Meer info en bestellen op www.100jaarvredespaleis.nl
lang gebruikt als richtlijn voor het oorlogsrecht. Hetzelfde geldt voor Mare Liberum. In dit werk beschrijft Hugo de Groot dat de zee vrij is en niet geclaimd kan worden door een natie. Studenten, juristen, wetenschappers en andere geïnteresseerden maken dagelijks gebruik van de bibliotheek van het Vredespaleis, de grootste op het gebied van internationaal recht. Dit maakt het Vredespaleis tot een bijzonder kenniscentrum. De bibliotheek was aanvankelijk gehuisvest binnen de muren van het Vredespaleis. Sinds 2007 is de bibliotheek gevestigd in een nieuw gebouw, dat via een loopbrug is verbonden met het Vredespaleis. De Haagse Academie voor Internationaal Recht geeft onderwijs op het gebied van internationaal publiek- en privaatrecht. In de zomermaanden organiseert de Academie colleges over dit onderwerp. Zo’n zeshonderd studenten van over de hele wereld komen dan naar het Vredespaleis om deze colleges bij te wonen. De Nederlandse winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, Tobias Asser, was een van de grondleggers van de Academie. Asser dankte de Nobelprijs aan zijn inspanningen voor de oprichting van het Permanent Hof van Arbitrage.
Het Vredespaleis krijgt meer bewoners Naast het Permanent Hof van Arbitrage werd in 1922 het Permanent Hof van Internationale Justitie opgericht met een permanente bezetting. Dit was het rechtsorgaan van de Volkerenbond, de voorloper van de Verenigde Naties. Omdat het Vredespaleis internationaal gezien werd als centraal punt van vrede en internationaal recht, koos de Volkerenbond voor Den Haag en het Vredespaleis als vestigingsplaats. Leden van de Volkerenbond konden het Permanent Hof van Internationale Justitie vragen om geschillen te beslechten. Na de Tweede Wereldoorlog richtten 51 landen de Verenigde Naties op. Alle belangrijke organen van de VN kregen hun hoofdkantoor in New York. Alleen het Internationaal Gerechtshof, het rechtsorgaan van de VN, vestigde zich in Den Haag, in het Vredespaleis. Het Internationaal Gerechtshof is de opvolger van het Permanent Hof van Internationale Justitie. Het hof bestaat uit vijftien rechters uit allerlei landen. Deze rechters beslechten geschillen tussen lidstaten van de VN. Het gaat hierbij om disputen tussen landen over de uitleg of toepassing van internationale verdragen, gemeenschappelijke grenzen en zaken met betrekking tot de schending van consulair of diplomatiek recht. Daarnaast adviseert het Internationaal Gerechtshof de Verenigde Naties op het gebied van rechtsvragen. Het Internationaal Gerechtshof verschilt op een aantal punten van het Permanent Hof van Arbitrage. Bij het Hof van Arbitrage kunnen de partijen zelf de arbiters kiezen. Dat is bij het Internationaal Gerechtshof niet het geval. Verder kent het Internationaal Gerechtshof vaste procedures en twee voertalen, Engels en Frans. Bij het Permanent Hof van Arbitrage worden de te volgen procedures en de officiële talen bepaald door de partijen die betrokken zijn bij de zaak. Tot slot zijn de rechtszaken van het Internationaal Gerechtshof, in tegenstelling tot die van het Permanent Hof van Arbitrage, toegankelijk voor publiek.
Den Haag wordt stad van Vrede en Recht Na de Eerste en Tweede Haagse Vredesconferentie en de bouw van het Vredespaleis is Den Haag internationaal steeds bekender geworden als stad van vrede en recht. Het Vredespaleis speelt hierin natuurlijk een grote rol. Het gebouw heeft veel aanzien in de wereld; het huist respectabele hoven met hoge idealen. Politieke leiders van over de hele wereld komen naar Den Haag om met elkaar te praten over vrede en recht. Daarnaast benutten rechtsgeleerden de bibliotheek van het Vredespaleis om hun kennis over het internationale recht te vergroten. In Den Haag zijn op dit moment meer dan 130 internationale organisaties en ambassades gevestigd, waar in totaal meer dan 14.000 mensen dagelijks werken aan één gemeenschappelijk doel: een veiliger en rechtvaardiger wereld. Nederland, met Den Haag en het Vredespaleis als kloppend hart, wordt gaandeweg steeds meer gezien als expertisecentrum op het gebied van internationale vredes- en rechtsvraagstukken. Nederland neemt het voortouw door voortdurend te streven naar verdere erkenning van de verplichte rechtsmacht van het Internationaal Gerechtshof. Het uiteindelijke doel is het vestigen van een rechtsorde, waarin mensen overal ter wereld verantwoording moeten afleggen voor hun handelen, en slachtoffers van misdrijven tegen de menselijkheid erkenning en genoegdoening ervaren. Zodat mensen over de hele wereld erop kunnen rekenen dat het recht zegeviert. Zie ook www.vredespaleis.nl
Bibliotheek en Haagse Academie voor Internationaal Recht Naast de gerechtshoven, het Permanent Hof van Arbitrage en het Internationaal Gerechtshof, huisvest het Vredespaleis ook een bibliotheek en de Haagse Academie voor Internationaal Recht. De bibliotheek heeft een omvangrijke collectie op het gebied van het internationale recht. Eén van de oudste en bekendste boeken is Iure bellis ac pacis uit 1625, een werk van de Nederlandse rechtsgeleerde Hugo de Groot. De Groot beschrijft hierin zijn visie op oorlogsvoering. Het boek is eeuwen-
ProcesNieuws
7
nr. 100 / september 2013
Hans van Iterson
nvmp symposium ‘waanzinnige wapens’ Op het symposium op 25 mei Waanzinnige wapens waren maar liefst vijf sprekers uitgenodigd. Een daarvan was Frank Slijper. Frank is werkzaam bij de Campagne tegen Wapenhandel. Hij behandelde het scala van militaire uitgaven, wapenindustrie, import- en exportbeleid, en de Nederlandse situatie met bijzondere aandacht voor de aanschaf van de JSF (Joint Strike Fighter).
dan die wapens? Dan kom je uit bij India, China, ZuidKorea, Pakistan, Verenigde Arabische Emiraten. Niet geheel toevallig landen die conflicten hebben binnen hun regio. Criteria voor wapenexport De EU hanteert sinds 1998 een gedragscode voor wapenhandel. Deze bevat elementen als: - de stand van zaken met betrekking tot mensenrechten; - het voorkomen van binnenlandse of regionale spanningen, conflicten; - zijn er tegen een land sancties afgekondigd; - hoe is de ontwikkelingssituatie van het wapenkopende land. Naast deze beperkingen zijn er echter ook legitimaties voor wapenhandel zoals het recht op zelfverdediging, de strijd tegen het terrorisme en niet minder belangrijk; economische redenen. Wapenhandel is goed voor de werkgelegenheid. De Nederlandse wapenexport Deze schommelt rond de 700-1400 miljoen/jaar. Het gaat daarbij om: marineschepen (Damen/Schelde) militaire elektronica (radar, vuurleiding: Thales) vliegtuig-/helikopteronderdelen (Fokker/ Stork) 2e-hands defensiemateriaal. Hierbij is telkens gebleken dat de exportcriteria nogal elastisch zijn en de koopman wat sterker in zijn schoenen staat dan de dominee. Nederlandse (en Europese) wapens gaan soms ook naar een dictatuur, spanningshaard of ontwikkelingsland.
Waarom tegen wapenhandel? Wapenaankopen door een staat leiden vaak tot een reactie van buurlanden, een wapenwedloop ontstaat en dat vergroot de kans op escalatie. Verkoop je aan dictaturen dan is dat tegelijkertijd meehelpen aan de legitimatie van die dictaturen en daarmee ondermijn je de mensenrechten. Verder gaan omvangrijke militaire uitgaven ten koste van investeringen in gezondheidszorg, onderwijs en milieu (Military vs. Human Security).
De Joint Strike Fighter (JSF) De JSF lijkt een nagel aan de Nederlandse doodskist te worden. In 2002 met Wim Kok aan de macht besloot de regering mee te doen aan de JSF. Maar wat moeten wij met gevechtsvliegtuigen die in het hoogste geweldsspectrum vallen? Er is destijds geen discussie gevoerd over de kernwapens die de JSF als opvolger van de F16 zou dragen. De oplopende kosten zorgen ervoor dat het aantal toestellen al tot minder dan de helft gereduceerd is. Op papier is het nog mogelijk om uit het project te stappen maar feitelijk zitten we al te diep in de modder. De JSF domineert momenteel het defensiebudget en vormt eigenlijk het symbool voor een failliet defensieindustriebeleid. Slechts een handjevol bedrijven, met name Stork, heeft iets aan dit project. De torenhoge kosten zorgen er eerder voor dat andere bedrijven steeds meer in moeten krimpen waardoor banen verloren gaan.
En dat geldt ook voor rijke landen. Wereldwijd wordt jaarlijks maar liefst $1.753.000.000.000 uitgegeven aan wapens. Een bedrag wat bijna niet voor te stellen is. De Verenigde Staten zijn met 682 miljard aan militaire uitgaven daarbij verreweg de grootste. Vooral na 11 september 2001 is er wereldwijd sprake van een flinke groei in militaire uitgaven, voor de VS is dat zelfs een verhoging van 40% geweest. De wapenindustrie bloeit dan ook als nooit te voren met dank aan de ‘War on Terrorism’ en de oorlog in Irak. Belangrijkste namen hierbij: Lockheed Martin, Boeing, BAE Systems, General Dynamics, Raytheon, Northrop Grumman, EADS, Finmeccanica. Wapenhandel is geen gewone handel Wapenhandel vormt een instrument voor buitenlandse politiek. Het geeft toegang tot markten en grondstoffen. Wapens worden daarbij gebruikt als breekijzer of als bindmiddel. Ook hecht men politiek belang aan een eigen wapenindustrie, dat garandeert de nationale veiligheid zo is de redenatie. Daarbij komt dat wapenhandel als enige is uitgezonderd van vrijhandelsovereenkomsten, oftewel: staatssteun is toegestaan. De klanten van de wapenindustrie zijn meestal overheden en daarbij gaat het om grote orders. Kijken we naar de wapenexport dan exporteren de EUlanden verrassend genoeg samen meer dan de VS. Nederland staat wereldwijd zelfs op de 7e plek van wapenexporterende landen. Een feit dat lang niet bij iedereen bekend is. En welke landen importeren
ProcesNieuws
Het uitgebreide verslag van het symposium is te vinden in het tijdschrift van zomer 2013 en de volledige tekst is te beluisteren via een link op www.nvmp.org
8
nr. 100 / september 2013
podium Persbericht Campagne tegen Wapenhandel Lancering nieuwe database EU wapenexport: toegankelijk maar nog steeds incompleet Amsterdam/Londen 30 mei 2013. Jaarlijks exporteren EU landen voor miljarden aan wapens, variërend van kleine wapens en munitie tot oorlogsschepen en militaire vliegtuigen. Maar Europese burgers weten weinig van deze dodelijke handel. Een nieuw ontwikkelde databse van het European Network Against Arms Trade (ENAAT) maakt nu voor het eerst wapenexportcijfers eenvoudig en duidelijk toegankelijk voor publiek, politici, ambtenaren en media. De database is gebaseerd op gegevens die worden verzameld door de Europese Commissie en gepubliceerd in jaarlijkse rapporten. Terwijl deze rapporten moeilijk te doorzoeken zijn, kunnen gebruikers van de nieuwe database de informatie snel doorzoeken en vergelijkingen maken tussen verschillende exporteurs, exportbestemmingen, wapentypes en exportjaar. (...) In een aantal gevallen is er een groot verschil tussen nationale wapenexportrapportage en de gegevens van de Commissie. Zo mist er voor Nederland in 2011 300 miljoen euro aan wapenexportvergunningen in de Europese rapportage. Volgens de Nederlandse regering wordt dat veroorzaakt door de technische onmogelijkheid om vergunningen voor meerdere bestemmingen of voor meerdere soorten wapens in het Europees informatiesysteem in te voeren. Wendela de Vries van de Campagne tegen Wapenhandel zegt: “Als Europese burgers de EU willen aanspreken op zijn wapenexportbeleid moet informatie hierover toegankelijk en volledig zijn. Omdat de Commissie daar zelf niet voor zorgt, hebben vredesgroepen deze informatie nu zelf beschikbaar gemaakt. Door internationale samenwerking van vredesgroepen kan de internationale wapenhandel nu zichtbaar worden gemaakt.” De nieuwe wapenexport database van het European Network Against Arms Trade toont alle wapenexporten – voor zover bekend - vanuit de EU sinds 1998, onderverdeeld in herkomst, bestemming en wapentype.
Verzetsmuseum Zuid-Holland GOUDA 4 juli 2013. Op deze dag vierden wij de doorstart van het Verzetsmuseum. Omdat de provinciale subsidie voor het museum per 2014 wegviel, werd aanvankelijk voor het voortbestaan van het museum gevreesd. Het bestuur heeft onder leiding van directeur Arjen van Wijngaarden mooie oplossingen voor dit probleem gevonden. In de eerste plaats is er de samenwerking met de Gouwplaats, het activiteitencentrum van Gemiva SVG, een organisatie voor mensen met een cognitieve beperking. De cliënten onderhouden de tuin en doen eenvoudige klusjes, zoals schoonmaak, de bibliotheek ordenen en simpele computerwerkzaamheden. Zij gaan straks ook de bezoekers ontvangen. Er is sprake van een winwin situatie. Enerzijds scheelt het enorm in de kosten voor het museum, anderzijds hebben de cliënten een goede dagbesteding. In de tweede plaats is er een samenwerking met het Museum voor Vrede en Geweldloosheid. Het Vredesmuseum heeft een vaste plek in het Verzetsmuseum gehuurd voor exposities. Per 1 juli werd de eerste reizende tentoonstelling, Vergeven – Verzoenen er ingericht. Deze samenwerking zal in de vredesweek in september uitvoerig worden gevierd. In de derde plaats is er de samenwerking met de Driestar school die stageplekken kan aanbieden voor hun PABO studenten. Arjen van Wijngaarden wil een vertaalslag van WO II naar het heden maken. Omdat hier geen betaalde kracht meer voor is, zijn vrijwilligers hard nodig. Kortom: Wij kunnen u aanraden het Verzetsmuseum Zuid-Holland in Gouda te bezoeken om het te bezichtigen. Vergeet u dan vooral niet om te lunchen in het vernieuwde Lunchcafé met een eenvoudige menukaart, waarop o.a. broodjes, tosti’s en biologische dranken staan. Daarnaast ie er tot 1 december 2013 onze tentoonstelling Vergeven –Verzoenen te zien. Adres: Turfmarkt 30, 2801 HA Gouda, www.verzetsmuseum-zh.nl Hein van der Kroon
Voordelen: Snelheid – specifieke informatie kan binnen een paar seconden gevonden worden, waar voorheen duizenden pagina's tabellen handmatig doorzocht moesten worden. Helderheid – Grafische indicatoren geven in een oogopslag overzicht van de informatie. Optelfouten in de broninformatie zijn gecorrigeerd en tegenstrijdigheden zijn bijeengebracht in een gezamenlijke interface. Eenvoud – Informatie kan geselecteerd worden op alle variabelen met een simpele klik. Elke zoekopdracht levert een unieke URL zodat uitkomsten gemakkelijk gedeeld kunnen worden. Toegankelijkheid – De database is beschikbaar in meerdere talen en de ruwe data zijn beschikbaar voor andere onderzoekers en ontwerpers. En dit is nog maar het begin. Open source deskundigen worden uitgenodigd voor een Hack Day in Londen op 22 juni om mee te werken aan meer ideeën om data over internationale wapenhandel openbaar en toegankelijk te maken. De database is te vinden op www.enaat.org/export Meer informatie: Wendela de Vries, 06-506 522 06
ProcesNieuws
9
nr. 100 / september 2013
K a re l Ko s t e r
koude oorlog nog steeds niet afgelopen Nog altijd zijn kernwapens een bedreiging voor het voortbestaan van de wereld. 68 jaar na Hiroshima en Nagasaki is het hoog tijd om echte stappen te zetten.
- Israël, 1ndia en Pakistan weigeren het NPV te ondertekenen. Noord-Korea is er uitgestapt en heeft atoomproeven uitgevoerd, terwijl over Iraanse nucleaire bedoelingen ernstige twijfels bestaan. De Indiase positie werd versterkt door de ondertekening van een verdrag met de VS in 2005 voor de leverantie van geavanceerde nucleaire technologie. Pakistan streeft naar eenzelfde verdrag met China. Zo wordt de oorspronkelijke bedoeling van het NPV ondermijnd. Dat was immers een afspraak om niet alleen te streven naar het stopzetten van proliferatie van militaire nucleaire technologie maar ook naar nucleaire ontwapening. Helaas komt daar momenteel weinig van terecht. De VS bijvoorbeeld zijn van plan om het komende begrotingsjaar bijna 8 miljard dollar uit te geven aan kernwapens, meer dan het bedrag uitgegeven onder president Reagan op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Voor Rusland vormen de kernwapens een intrinsiek deel van zijn oorlogsapparaat. Zowel Groot-Brittannië als Frankrijkvernieuwen hun nucleaire slagkracht en China bouwt zijn arsenaal uit. Bedenkelijk - De verdragen die wel zijn afgesloten, zoals het in 2010 door de VS en Rusland ondertekende New START, zijn bedoeld om de aantallen kernwapens te beheersen, niet om ze af te schaffen. Omdat de kernwapenstaten geen haast maken met het nucleair ontwapenen, wordt het NPV ondermijnd. De deelname van Nederland aan het nucleaire Navo-bondgenootschap is zeer relevant. Het gaat niet alleen om de bedenkelijke bereidheid om als niet-kernwapenstaat toch kernwapens in te zetten. Cruciaal is dat het bondgenootschap zelf een nucleaire doctrine heeft waarmee het een uitzonderingspositie creëert voor zijn leden. De vraag bij al die andere ondertekenaars van het NPV ligt voor de hand: waarom zij wel een nucleaire slagkracht, en wij niet? Wie bij de zeer indrukwekkende herdenkingsceremonies in Japan is geweest, heeft weinig moeite met de leus 'alle kernwapens de wereld uit'. Het is waar dat de kennis om kernwapens te maken niet kan worden afgeschaft. Maar er kunnen afspraken worden gemaakt om de verspreiding en toepassing van die kennis moeilijker te maken, bijvoorbeeld door een verdrag gericht op volledige afschaffing. Ondertussen zijn serieuze stappen in de richting van nucleaire ontwapening'noodzakelijk. De eenzijdige verwijdering van de kernbommen op Volkel en de afschaffing van de Navo-kernwapentaak zijn zulke stappen. Trouw 06-08-13
Vandaag en komende vrijdag wordt voor de achtenzestigste keer het enige gebruik herdacht van nucleaire massavernietigingswapens tegen een stedelijke bevolking, door de Amerikaanse luchtmacht op de steden Hiroshima en Nagasaki Als gevolg van de bombardementen sneuvelden in de eerste vier maanden naar schatting 200.000 burgers. De herdenking is nog steeds noodzakelijk gezien het feit dat de Koude Oorlog wat betreft de nucleaire afschrikkingsterreur eigenlijk nooit is afgelopen. De immense uitbouw van de kernwapenarsenalen van de grote mogendheden sinds 1945 heeft geresulteerd in een wereld die letterlijk op de rand van de afgrond balanceert en dat, ondanks zeer grote reducties in de aantallen, nog steeds doet. Het was niet het wantrouwen tussen de kernmachten dat de honderdduizenden mensen op straat bracht in de tachtiger jaren van de vorige eeuw. Het was het simpele feit dat een volgende wereldoorlog de laatste zou zijn, het ging om de weerzin tegen deze absurde existentiële situatie waarin dit wapen de mensheid gebracht had. Dat dit geen overdreven gedachte was, wordt bewezen door minstens drie incidenten waarbij de kernmachten op het punt stonden om kernwapens te lanceren: de Cubacrisis in 1962, een Navo-nucleaire 0efening in 1983 die door de SovjetUnie werd gezien als de eerste stap naar een verrassingsaanval en een derde geval in 1995 toen een meteorologische raket gelanceerd vanuit de Noorse zee bijna een catastrofale lancering van de Russische nucleaire strijdkrachten tot gevolg had. Het laatste incident is belangrijk. Omdat het na het einde van de Koude Oorlog plaatsvond. Momenteel - 24 jaar na de val van de Berlijnse Muur - worden nog steeds duizenden kernwapens gereed gehouden voor lancering binnen een kwartier. In een tijd van opnieuw oplopende spanningen tussen de atoommachten, zoals nu bijvoorbeeld rond Syrië of rondom de opstelling van het raketschild, is het voortbestaan van zo'n afschrikkingssituatie een existentieel gevaar voor de wereld. Groot gevaar - Vanzelfsprekend is de' verspreiding (proliferatie) van kernbewapening naar andere staten dan de oorspronkelijke bezitters, een groot gevaar. Het Non-Proliferatie Verdrag (NPV) heeft dat proces vertraagd en niet beëindigd. Drie landen
ingezonden Een prachtige kaart bereikte ons waar de afzender zich verontschuldigde dat demonstreren in Volkel of Den Haag gezien leeftijd helaas niet meer mogelijk was. Maar een goede en inspirerende dag toewenste en ‘veel wijsheid voor de Hoge Raad in hun verdere oordeel’.
ProcesNieuws
10
nr. 100 / september 2013
S a m e n s t e l l i n g : H e i n va n d e r K ro o n
LastPost Tempo ontbossing in Brasilië neemt snel af De ontbossing in het Brasiliaanse regenwoud heeft een laagtepunt bereikt.. Niet eerder in de afgelopen 24 jaar werden er zo weinig bomen gekapt in het Amazonegebied. (…). Uit satellietbeelden blijkt dat tussen augustus 2011 en juli 2012 ruim 4600 vierkante kilometer regenwoud werd gekapt, aldus minister van milieu Izabella Texeira. Dat is 27 % minder dan een jaar eerder. De foutmarge van schattingen aan de hand van satellietbeelden is tien procentpunten. Trouw 28-11-12
golfballen te vinden, maar niet geschikt om bommen te vinden. James McCormick kocht de materialen voor minder dan 25 euro per stuk maar overheden legden tot ruim 30.000 euro per detector neer. De 56-jarige man verdiende er naar schatting 58 miljoen euro mee. Trouw, 03-05-13 Noorwegen voert dienstplicht vrouwen in Het Noorse parlement heeft voor invoering gestemd van de dienstplicht voor vrouwen. Vanaf 2015 moet de dienstplicht voor beide geslachten gelden. (…) Alleen de christendemocraten waren tegen. Noorwegen is het eerste land in Europa en binnen de NAVO dat de militaire dienst verplicht maakt voor beide geslachten. Trouw, 15-06-13
Van Anraat moet slachtoffers betalen DEN HAAG – De voor oorlogsmisdaden veroordeelde zakenman Frans van Anraat moet 400.000 euro schadevergoeding betalen aan slachtoffers van gifgasaanvallen. Dat heeft de rechtbank in den Haag vanochtend bepaald. Een groep van 17 slachtoffers van gifgasaanvallen in Iran en Irak heeft per persoon 25.000 euro geëist van Van Anraat (70) (…) NRC 24-04-13
De kamer eiste tijdens het wekelijkse vragenuur opheldering (over de uitspraken van Lubbers en Van Agt over kernwapens in Volkel ). - Het kabinet reageerde niet inhoudelijk op vragen over kernwapens. “Ik kan niets zeggen over locaties of aantallen” zei Minister van Defensie Jeanine Hennis. Cabarettier Diederik Smit schoot op internet te hulp. “Hennis had moeten zeggen: Het kabinet kan het bestaan van Ruud Lubbers bevestigen noch ontkennen.”
Brit 10 jaar de cel in voor nep-bomdetectoren Een Britse zakenman moet 10 jaar de gevangenis in, omdat hij namaak-bomdetectoren verkocht aan landen als Irak, Georgië, Saoedi-Arabië en Niger. Dat meldt de BBC. De machines waren gebaseerd op apparatuur om
materiaal bestellijst Boek: ‘Nucleaire ontwapening - nog steeds bittere noodzaak’. Karel Koster, uitgave NVMP, Utrecht (speciale prijs!)
à
10,--- euro*
. . . ex. = . . . . . euro*
Boek: ‘Rechtmatigheid van kernwapens?’. Vertaling van de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof op 8 juli 1996 (368 blz.) à 10,--- euro*
. . . ex. = . . . . . euro*
Brochure: ‘Kernwapens op retour’
à
5,--- euro*
. . . ex. = . . . . . euro*
Stickers EU kernwapenvrij (à 0,25 euro, pakje 8 st.)
à
2,--- euro
. . . ex. = . . . . . euro
‘All the Arms’ vredeskaarten, (à 0,50 euro, pakje 8 st.)
à
4,--- euro
. . . ex. = . . . . . euro
‘All the Arms we Need’ T-shirt, maat ...S/...M/...L/...XL/...XXL ** à
10,--- euro
. . . ex. = . . . . . euro
PACE vredeskaarten, (à 0,25 euro, pakje 8 stuks)
à
2,--- euro
. . . ex. = . . . . . euro
PEACE vredesvlag (nieuwe uitvoering in ‘t engels)
à
10,--- euro
. . . ex. = . . . . . euro
Oude ProcesNieuws-nummers
à
1,50 euro
. . . ex. = . . . . . euro
TOTAAL
. . . . . euro
* Boeken/ brochure excl. verzendkosten. Bestellen per e-mail:
[email protected] of ** s.v.p. aantal en maat T-shirt(s) opgeven. per post: Tribunaal voor de Vrede, Postbus 92066, 1090 AB Amsterdam
ProcesNieuws
11
nr. 100 / september 2013
S a m e n s t e l l i n g : W i l l e m ij n va n d e r We r f
wapenfeiten Beleggingen pensioenfondsen in kernwapens stijgen tot boven 1 miljard euro Amsterdam, 4 juni 2013 - Nederlandse pensioenfondsen beleggen voor meer dan 1 miljard euro in bedrijven die kernwapengerelateerd werk doen. Dit is een forse stijging ten opzichte van oktober 2012, zo blijkt uit nieuw onderzoek van de Campagne tegen Wapenhandel. Het ABP, het grootste pensioenfonds, is verantwoordelijk voor het grootste deel van dit bedrag, ruim 800 miljoen euro. In oktober 2012 werden 171 beleggingen in kernwapenbedrijven genoteerd, door pensioenfondsen die openheid over hun belegggingsportefeuille geven. Nu zijn dit er 211. Met name de pensioenfondsen die hun vermogensbeheer hebben uitbesteed aan vermogensbeheerder MN Services, waaronder PME, zijn in veel meer bedrijven gaan beleggen. De pensioenfondsen die ook openheid geven over de omvang van hun aandelenbezit beleggen nu voor ruim een miljard euro in kernwapenbedrijven, tegenover ongeveer 835 miljoen euro een half jaar geleden. Deze forse toename komt wederom vooral voor rekening van het ABP, het grootste pensioenfonds, dat verantwoordelijk is voor zo'n 805 miljoen euro van dit bedrag. In oktober 2012 stond ABP nog op 660 miljoen euro, wat weer een stijging van ongeveer 200 miljoen euro ten opzichte van maart van dat jaar was. Uit het overzicht van beleggingen in oktober 2012 bleek dat een aantal pensioenfondsen in weerwil van hun eigen beleid in enkele kernwapenbedrijven belegden. De Campagne tegen Wapenhandel schreef de betreffende pensioenfondsen aan om hen hier op te wijzen. Dit resulteerde erin dat het pensioenfonds PNO Media alsnog de aandelen in vier kernwapenbedrijven besloot af te stoten. Andere pensioenfondsen betoonden zich doof. Zie ook: stopwapenhandel.org/node/1516 Kritische vragen op aandeelhoudersvergadering wapengigant EADS Amsterdam, 29 mei 2013 - Terwijl buiten enkele tientallen mensen met spandoeken en beschilderde paraplu's protesteerden tegen wapenproductie en kernwapens, stelden kritische aandeelhouders vragen op de vergadering van de European Aeronautic Defence and Space Company (EADS) in Amsterdam. De vragen gingen onder meer over drones, over corruptie, wapens voor Syrië en over de productie van kernraketten door EADS. Het protest was georganiseerd door de Campagne tegen Wapenhandel. De kritische aandeelhouders wilden onder meer weten hoeveel EADS verdient aan het maken van kernraketten voor de Franse krijgsmacht, of EADS een eigen verantwoordelijkheid neemt om te voorkomen dat zijn wapens in de oorlog in Syrie gebruikt worden, en of EADS denkt dat wapenhandel zonder corruptie uberhaubt mogelijk is. De vragen, en zo spoedig mogelijk ook de antwoorden, zijn te lezen op de website vanCampagne tegen Wapenhandel, www.stopwapenhandel.org. Al eerder stelde GroenLinks kritische vragen in de Amsterdamse gemeenteraad over de vergadering van EADS in Amsterdam. Amsterdam noemt zich immers nog steeds een kernwapenvrije gemeente. Wendela de Vries van de Campagne tegen Wapenhandel zegt: "EADS verkoopt zijn wapens over de hele wereld. En bovendien maakt het kernraketten. Het bedrijf kan zijn aandacht beter gaan verleggen naar de civiele productie in plaats van geld verdienen aan oorlog en massavernietigingswapens." uit persbericht www.stopwapenhandel.org VN leggen wapenhandel aan banden De wereldwijde handel in wapens wordt aan regels gebonden. De Algemene Vergadering van de VN heeft in New York
ProcesNieuws
met overgrote meerderheid een resolutie aangenomen waarmee de weg wordt vrijgemaakt voor een verdrag ter beteugeling van de wapenhandel. Eerder werd het verdrag getorpedeerd door Iran, Syrië en Noord-Korea. Het Arms Trade Treaty (ATT) moet de handel in conventionele wapens tegengaan als die gebruikt dreigen te worden voor genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden. Ook komt er een verbod op wapens, onderdelen daarvan en munitie als er een aanzienlijk risico bestaat dat die gebruikt worden bij ernstige schendingen van mensenrechten of van internationaal humanitair recht. Volgens Amnesty, de mensenrechtenorganisatie die jarenlang geijverd heeft voor de totstandkoming van het verdrag, is er nog een lange weg te gaan voordat het verdrag effect sorteert. Staten moeten deregels vastleggen inwetgeving, toezien op de naleving ervan en verslag uitbrengen aan de secretaris van de VN over hun wapentransacties. Amnesty spreekt niettemin over een mijlpaal: het gaat om het eerste verdrag op het gebied van conventionele wapens. Organisaties die zich samen met Amnesty sterk hebben gemaakt voor een verdrag reageerden opgetogen. Het gezaghebbende Zweedse instituut SIPRI, dat jaarlijks de export van wapens in kaart brengt, waarschuwde echter dat het verdrag op voorhand achterhaald is omdat bijvoorbeeld onbemande vliegtuigen (drones) buiten beschouwing blijven. Met de internationale wapenhandel is jaarlijks een bedrag van circa 55 miljard gemoeid. Volgens VN-chef Ban Ki-moon kost wapengeweld jaarlijks meer dan een half miljoen mensenlevens. De Volkskrant 03-04-13 Sterk bewijs kernwapens in Volkel (Door Karel Koster) In het artikel over de modernisering van de Amerikaanse B61 kernwapens die zijn toegewezen aan de Navo (Trouw 13 juli 2013), worden drie voormalige bewindslieden (Lubbers, van Agt en Stemerdink) aangehaald die alledrie hebben verklaard dat er in de tijd dat zij aan het bewind waren, inderdaad kernbommen op luchtmachtbasis Volkel lagen. De grote vraag is nu of dat nog zo is – het beleid van elke zittende regering is immers om aanwezigheid van kernwapens te bevestigen noch te erkennen. Er zijn echter een paar harde feiten die hier op wijzen. De meest gezaghebbende is de directe verwijzing naar kernwapens in Nederland (en Belgie) door de Amerikaanse onderminister Gordon in het najaar van 2009. Zijn verklaring maakt deel uit van het rapport van gesprekken gevoerd op de Amerikaanse ambassade in Berlijn met Duitse beambten eind 2009, via Wikileaks bekend gemaakt. Een tweede aanwijzing is de aanwezigheid van een eenheid van de Amerikaanse luchtmacht die gespecialiseerd is in het omgaan met kernwapens, een zogenaamde MUNSS (Munitions Special Support Squadron), op de vliegbasis Volkel. Naar die eenheid werd voor het laatst verwezen in 2007. In 2008 was er sprake van veiligheidsproblemen met kernwapens op verschillende Europese NAVO bases. In het Pentagon rapport daarover werd verwezen naar vliegbasis Volkel. Regelmatige veiligheidsinspecties - Nuclear Surety Inspections - waarbij de procedures voor het inzetten van kernwapens worden getest, worden ook op Volkel gehouden. En tenslotte vindt er elk jaar een oefening plaats - onder de generieke en veelzeggende codenaam Steadfast Noon - waaraan alle Navo-lidstaten met een nucleaire taak meedoen, om de inzet procedures te oefenen. De laatst bekende oefening vond vorig jaar september plaats op de vliegbasis Buchel in Duitsland. In 2011 was dat op Volkel. Dit zijn sterke aanwijzingen dat de Nederlandse luchtmacht zich nog steeds voorbereidt op de nucleaire aan-
12
nr. 100 / september 2013
De nieuwe bommen van Obama voor Volkel Eigenlijk werden ze niet meer echt serieus genomen, die oude atoombommen die nog in Europa lagen. Voormalig premier Ruud Lubbers haalde er onlangs de kranten mee door “volmondig toe te geven” dat er nog steeds 22 Amerikaanse atoombommen in ondergrondse kluizen op vliegbasis Volkel liggen. Lubbers: “Ik heb nooit gedacht dat die malle dingen daar nog steeds zouden zijn, anno 2013.” Die ‘malle dingen’ zijn B61 nucleaire vrije val-bommen met een kracht van viermaal de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, waarmee Nederlandse piloten van het 312 ‘Bonzo’ squadron nog steeds oefenen. Vergelijkbare bommen liggen in België, Duitsland, Italië en Turkije. Een erg ouderwets type bom. Wie vliegt in een tijd van raketten en satellieten nog met een vliegtuig tot boven het doel dat hij wil bombarderen? Ze zijn vooral van symbolisch belang. De bommen, eigendom van de VS, onder Amerikaans bevel en verzorgd door 140 Amerikanen van het 703 Munition Support Squadron, zijn de garantie dat Europa meedoet met de Amerikaanse nucleaire afschrikking. Dat ze op Europees grondgebied liggen maakt ook duidelijk dat Europa niet echt nucleair wil ontwapenen. Daarom wordt er nog steeds tegen geprotesteerd. Vooral de Belgische Vredesactie weet keer op keer de militairen op vliegbasis Kleine Brogel gek te maken met hun brutale ‘burgerinspecties’, een vrije variant op nucleaire inspecties van het atoomagentschap IAEA: massaal over het militaire hek klimmen en kijken of je de bommen kunt vinden. Spectaculair was vorig jaar het blokkeren van een militaire startbaan, waardoor de Belgische F-16 piloten te laat bij hun nucleaire training kwamen. De Fransen en de Britten, die over eigen atoomwapens beschikken, zijn al hard bezig om deze te moderniseren en van nieuwe kernkoppen te voorzien. In Frankrijk is er nauwelijks politiek debat over: nucleaire wapens en kernenergie lijken wel net zo bij de Franse ziel te horen als stokbrood en wijn. Heel anders ligt dat in GrootBrittannië waar de vernieuwing van de nucleaire Tridentonderzeeërs flink onder politiek vuur ligt, al was het maar vanwege de hoge kosten die ermee gemoeid zijn. Die kunnen op dit moment al oplopen tot 20 miljard pond. Antikernwapenactivisten (die de Trident nog niet wilden hebben, al kregen ze dat geld toe) blokkeerden vorige maand nog de nucleaire marinebasis Faslane. De nieuwe Britse en Franse atoomwapens zijn kwalitatief beter dan de oudjes. Ze kunnen ook meer: omdat ze nauwkeuriger zijn kunnen ze ook als ‘tactisch’ wapen worden ingezet, dat denken in elk geval de Franse strategen. De nieuwe generatie atoomwapens is niet meer het ultieme wapen dat je nooit inzet. Een gemoderniseerd atoomwapen is volgens de nieuwe doctrine te gebruiken in een gewone oorlog. Door ze nauwkeurig op een bepaald doel te richten worden de bijkomende schade en de vrijkomende radioactiviteit beperkt en dus in de
ProcesNieuws
Logostiek De vrede zelf kwam er niet dichterbij door, maar dit simpele symbool heeft vrij snel alle andere bestaande symbolen verslagen. De olijftak, al dan niet met duif, de witte klaproos, het gebroken geweertje (voor het eerst gebruikt in 1909, in de Nederlandse publicatie 'De wapens neder'), het V-teken (twee vingers in de lucht), de Italiaanse regenboogvlag met 'pace' erop. Het zal ermee te maken hebben dat dit beeldmerk, een verre verwant van de Mercedesster, zo herkenbaar is en zo eenvoudig te tekenen. Al is het nooit ontworpen als symbool voor de vrede. De Britse ontwerper Gerard Holtom maakte het in 1958 - ongevraagd - voor een protestmars tegen atoomwapens in Londen. Het leek eerst meer op een kruis, naar daar hadden de anti-atoommensen weinig mee op. Tenslotte was de Enola Gay, het vliegtuig dat de atoombom op Hiroshima gooide, voor zijn vertrek door een priester gezegend. Dus het kruis knikte omlaag. Zelf zag Holtom er een lucifermannetje in, dat zijn armen in wanhoop spreidt. In een interview verwees hij naar Goya’s beroemde schilderij van een boer voor een executiepeloton, al staat die juist met de handen omhoog. Maar wie een semafoor (zo'n vlaggetjesman) kan lezen, herkent de signalen voor de N (beide armen in een hoek van 45 graden uitgestoken, omlaag) en de D (éen arm recht boven het hoofd, de andere recht omlaag): Nuclear Disarmament. Het logo'tje verspreidde zich razendsnel over Amerikaanse universiteiten, waar het verzet broeide. Eind jaren zestig, Vietnam stond in de fik, was het een onmiddellijk herkenbaar vredesteken geworden. En bruikbaar ook, voor protesten, want je tekent het zo na. Asing Walthaus, Leeuwarder Courant 08-06-13
13
nr. 100 / september 2013
Originele schetsen van Gerald Holtom in het Bradford Peace Museum
visie van militaire planners acceptabel. De drempel om atoomwapens daadwerkelijk in te zetten wordt daarmee fors verlaagd. En nu heeft Obama, winnaar van de Nobelprijs en zelfverklaard nucleair ontwapenaar, 12 miljard dollar uitgetrokken om ook de Amerikaanse atoomwapens in Europa te vernieuwen. Er komen nieuwe nucleaire bommen voor Volkel en de andere Europese bases, bommen met staartvinnen die zichzelf kunnen aandrijven en aansturen. Te lanceren vanaf het nieuwe gevechtsvliegtuig, de Joint Strike Fighter. Kunnen we er nog wat aan doen om dit tegen te houden? De beslissing in de VS is al genomen, en het zijn hun bommen, onder hun bevel. Maar het zijn onze vliegvelden, onze piloten en onze vliegtuigen. We kunnen beginnen met die JSF niet te kopen, die ons alsmaar door de strot wordt gedouwd. Of moeten we juist dit ramptoestel kopen omdat de regering zo graag vasthoudt aan de ‘nucleaire taak’? En het ergste is nog wel: Obama gaat $400 miljoen bezuinigen op nonproliferatieprogramma’s. Wendela de Vries
valstaak en dit als gevolg van het moderniseringprogramma de komende jaren ook zal blijven doen. De wens om de bommen in Nederland te houden is overigens niet een Amerikaanse, maar het gevolg van NAVO beleid handhaving van de nucleaire slagkracht - die op Navovergaderingen van de laatste jaren steeds is herbevestigd. Ondanks de nationale tegengeluiden in Duitsland en Nederland onderwerpt men zich in beide landen nog steeds aan deze nucleaire doctrine, hoewel de aanwezigheid van de bommen in laatste instantie gebaseerd is op bilaterale verdragen afgesloten met de VS in de jaren vijftig van de vorige eeuw. (Karel Koster is buitenlanddeskundige van het wetenschappelijk bureau van de SP) Trouw 23-07-13
S a m e n s t e l l i n g : W i l l e m ij n va n d e r We r f
kernberichten Bejaarde activiste vrij na inbraak uraniumdepot KNOXVILLE - Een hoogbejaarde activistische non die wist door te dringen tot een nucleaire installatie in het Amerikaanse Oak Ridge, is sinds vrijdag weer op vrije voeten. De 82-jarige Megan Rice knipte samen met twee jongere handlangers het hek door en smeerde bloed op de muren van een gebouw waar hoogverrijkt uranium ligt opgeslagen. Dat materiaal wordt gebruikt in kernwapens. De demonstranten zijn vredesactivisten die tegen nucleaire wapens zijn. De installatie in Oak Ridge was tijdens de 2de Wereldoorlog een van de uiterst geheime plaatsen waar werd gewerkt aan de eerste Amerikaanse atoombommen, het zogeheten Manhattanproject. Volgens de rechtbank is het vluchtgevaar klein. Ook een 63-jarige medeverdachte werd op vrije voeten gesteld in afwachting van het proces. De derde verdachte, die geen gebruik maakte van zijn recht op bijstand van een advocaat, blijft voorlopig in de cel. nu.nl 04-08-12
aan Syrië zijn geleverd. is dat kwalijk, zeker als de VS hiertegen gewaarschuwd hebben." Sjoerdsma vindt het “merkwaardig” dat glycol nog steeds vrij uit te voeren is. NRC Handelsblad 22-05-13 De onvermijdelijke JSF Dat de JSF er komt lijkt onafwendbaar. Maar hoeveel toestellen krijgt de luchtmacht? - In 1999 maakt Defensie bekend dat het F-16-gevechtsvliegtuig aan vervanging toe is. Het mikt dan al op de Amerikaanse JSF. Dit moet de grootste militaire order uit de geschiedenis worden. Deze week hoorden we het bekende riedeltje van Defensie; onverwachte financiële tegenvallers; extra bezuinigingen op Defensie en, de onvermijdelijke beslissing over de JSF wordt weer uitgesteld. Het is niet de vraag óf de luchtmacht de begeerde JSF krijgt maar hoeveel toestellen. Terwijl de producent Lockheed Martin het vliegtuig duurder en duurder maakte , kromp de Defensiebegroting.Het beoogde aantal werd teruggeschroefd, eerst naar 68. Nu lijkt tussen de 20 en 30 gevechtstoestellen het hoogst haalbare. Defensie is tijdens de kabinetsformatie onder curatele geplaatst. Het heeft de Tweede Kamer herhaaldelijk slecht geïnformeerd over de JSF en krijgt de rommelige bedrijfsvoering maar niet op orde. Defensie wil de oude F-16’s geleidelijk vervangen. Als het geld op is stopt de inkoop. De PvdA heeft een turbulente relatie met de straaljager. Als regeringspartij stemde ze altijd in met stappen die de aanschaf onvermijdelijk maakten; in de oppositie was ze faliekant tegen. Een jaar geleden zorgde de PvdA, met steun van een meerderheid van de Kamer nog voor een motie die opriep het project af te blazen. Maar toe kwamen er verkiezingen. Tijdens het schrijven van het regeerakkoord publiceerde de Rekenkamer, die de JSF altijd had gepubliceerd, een opmerkelijk rapport. Uitstappen was niet “een voor de hand liggende optie”. Nederland zit er simpelweg al te diep in. En dan? Dan heeft Nederland straks een twintigtal prachtige jachtvliegtuigen. Een deeel daarvan is permanent in de VS voor training, een aantal is nodig voor de bescherming van het eigen luchtruim en altijd staan er een paar aan de grond voor onderhoud. Dan blijft nauwelijks capaciteit over om de toestellen in te zettren voor vredes- of gevechtsmissies in het buitenland. Zelfs niet als intensief wordt samengewerkt met landen die het toestel ook kopen. Nu is de politieke animo voor zulke missies de laatste jaren laag. Nederland gaat nooit voor in gevecht. Dat gebrek aan ambitie blijft een tegenargument voor het meest geavanceerde toestel. Straks krijgt de luchtmacht het mooiste speelgoed, maar mag ze het niet uit de doos halen. NRC Handelsblad 27-06-13
Grondstof gif uit Nederland naar Syrië Door onze correspondent LEONIE VAN NIEROP TEL AVIV. Syrië heeft vanuit Nederland glycol geïmporteerd: een grondstof voor gifgas. Nederland en de Verenigde Staten vrezen dat de stof is gebruikt voor de productie van chemische wapens. Dat blijkt uit onderzoek,van NRC Handelsblad, in samenwerking met RTL Nieuws. Sinds enkele maanden circuleren er berichten dat in Syrië chemische wapens zijn gebruikt door het regime, of door de rebellen die het regime al twee jaar bevechten. Onder meer de Verenigde Staten, Israël, Frankrijk en Groot-Brittannië zeggen daar aanwijzingen voor te hebben. Dat Syrië over chemische wapens beschikt. wordt al sinds decennia internationaal aangenomen. Het land is voor de productie van chemische wapens afhankelijk van import. Toch leverde een Nederlandse exporteur in 2003 een grote lading glycol, dat als grondstof kan dienen voor zwavelmosterdgas, aan het Syrische ministerie voor Industrie. Dat is het doorgeefluik voor het Centrum voor Wetenschappelijke Studies en Onderzoek (SSRC), dat valt onder het Syrische ministerie van Defensie. Dat het SSRC werkt aan de ontwikkeling van chemische wapens is publiek geheim, en bekend in Den Haag. De VS hebben Nederland daarom in 2003 gewaarschuwd. Vervolgens is de Nederlandse douane op bezoek geweest bij de exporteur, Brenntag in Dordrecht. Maar toen waren de tien containers met 160.000 liter glycol al de grens over - via de haven van Antwerpen onderweg naar Syrië. Omdat de export van glycol niet aan restricties gebonden is, is het transport niet vooraf gecontroleerd. De Syrische regering heeft aan Brenntag verklaard dat het de glycol wilde gebruiken voor de productie van antivries. Maar Nederland heeft daar achteraf grote twijfels over, blijkt uit Amerikaanse diplomatieke berichten, die uitlekten via klokkenluiderorganisatie WikiLeaks. Had Nederland geweten dat het ging om levering aan de Syrische overheid, dan was de export vermoedelijk tegengehouden, zeggen Nederlandse ambtenaren in 2003. Het exportbeleid voor glycol is na deze omstreden uitvoer echter formeel niet aangepast. Wel heeft Nederland in 2008 andere landen gemaand om exporten van glycol naar Syrië voortaan tegen te houden. Toch is vanuit Nederland in 2008, 2009 en 2010 opnieuw gIycol naar Syrië geëxporteerd, blijkt uit cijfers van de douane. Wie bij deze recentere leveringen de afnemer was, is onbekend. De AIVD, noch de douane of het ministerie van Economische Zaken wil over deze kwestie praten. Morgen debatteert de Tweede Kamer over Syrië. De minister van Buitenlandse Zaken moet de Tweede Kamer met spoed informeren over deze kwestie, vindt D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. "Als er grondstoffen voor chemische wapens
ProcesNieuws
Sean MacBride Peace Prize voor Bradley Manning Het International Peace Bureau heeft bekend gemaakt dat dit jaar de Sean MacBride Peace Prize wordt uitgereikt aan Bradley Manning, de Amerikaanse klokkenluider wiens zaak wereldwijd de aandacht heeft getrokken, voor zijn moedige openbaren van informatie over Amerikaanse oorlogsmisdaden. Zijn proces zal waarschijnlijk in de komende dagen worden afgesloten. - Lees verder in het Engels op: www.ipb.org . Het IPB heeft ook een persverklaring uitgegeven in pdf-formaat. (van de Vredeslijst) Nobelprijs voor de Vrede voor WILPF? 1-7-2013 Het International Peace Bureau (IPB) heeft de WILPF (Women's International League for Peace and Freedom) genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede in
14
nr. 100 / september 2013
Kernwapenvrij Nederland: praktische voorstellen Begin dit jaar werd aan Minister Frans Timmermans door ikv/PaxChrist een brochure aangeboden met praktische en gedocumenteerde voorstellen om Nederland kernwapenvrij te maken. Hier de samenvatting: Utrecht, 28 januari 2013 In de eerste maanden van uw ministerschap werd u meteen flink aan de tand gevoeld over uw plannen ten aanzien van de in Nederland aanwezige kernwapens. U vroeg begrijpelijkerwijs om tijd. Tijd om met bondgenoten te overleggen en tijd om met uw eigen collega's en adviseurs tot een heldere en realistische beleidsnotitie te komen die u dit voorjaar aan de Kamer zult sturen. De verwachtingen werden in december flink opgeschroefd met de motie Omtzigt die door een ruime meerderheid van de kamer wordt gesteund. De motie stelt dat de kernwapens in Nederland nutteloos en gevaarlijk zijn, dat niet moet worden geÔnvesteerd in modernisering, dat dialoog in de NAVO en met Rusland geen vooruitgang brengt en dat verwijdering een harde doelstelling moet zijn van uw beleid (Tweede Kamer, 2012). De motie biedt u een krachtig mandaat om een einde te maken aan de langslepende discussie over deze bommen. De motie en de wetenschap dat 87% van de Nederlandse bevolking achter u staat (DPES, 2011), bieden u de historische mogelijkheid om een einde te maken aan ruim 50 jaar kernwapens in Nederland. IKV Pax Christi mengt zich al jaren in dit debat en probeert met kabinet, ministeries en politieke partijen mee te denken over realistische en praktische stappen, zoals verwoord in onze rapporten over het NAVO-kernwapenbeleid Withdrawalissues (Snyder & van der Zeijden, 2011) en Exit Strategies (van der Zeijden, et al., 2012). Het is vanuit die expertise dat IKV Pax Christi u dit ongevraagde beleidsadvies stuurt. Wij vinden het bijzonder belangrijk dat het debat over de verwijdering van kernwapens wordt gevoerd op basis van feiten, wat nu niet altijd het geval is. Zo is het niet waar dat Rusland veel meer tactische nucleaire wapens (TNW) heeft dat is een ongefundeerde bewering uit de koker van NAVOstaffers als Guy Roberts en lan Stallion. Ook is het niet waar dat alleen de NAVO mag besluiten tot terugtrekking. Dat is een vertekening van de waarheid oorspronkelijk afkomstig van de U.S. State Department. In werkelijkheid mag Nederland zelf of in samenspraak met de V.S. beslissen. De vraag is of Nederland het politiek aandurft.
ProcesNieuws
Met dit in het achterhoofd formuleren wij in dit beleidsadvies een aantal minimale verwachtingen waaraan uw beleidsnotitie in onze ogen moet voldoen. Daarnaast bevat dit document een flink aantal praktische aanbevelingen. IKV Pax Christi is actief betrokken bij discussies in en over de NAVO. We spreken in die hoedanigheid regelmatig met alle relevante personen. Ambassadeurs, adviseurs, experts, beleidsmakers van de landen maar ook de vertegenwoordigers van de NAVO International Staff. We denken vanuit die hoedanigheid graag constructief met u en uw departement mee over strategie, te verwachten druk en over de kansen die er momenteel liggen om de boeken in te gaan als de minister en de regering die Nederland dan toch eindelijk verloste van die kernwapens. Wilbert van der Zeijden en Krista van Velzen Gemeentecampagne groene stroom Er zijn 80 gemeenten die als locatie voor opslag kernafval in aanmerking komen en door Greenpeace in eerste instantie op dat punt benaderd zijn. Nu worden die 80 aangeschreven met de oproep alleen stroom af te nemen van een bedrijf dat geen atoomstroom in de mix heeft. Van die 80 zijn er inmiddels zo’n 40 geadopteerd door een groep / persoon en dus aangeschreven. Daarvan hebben er 8 inhoudelijk geageerd. Laka (die de site stopkerneenrgie.nl beheert) streeft er naar resultaten gauw op de site weer te gaan geven. De resterende worden door WISE aangeschreven. WISE onderzoekt ook de mogelijkheden om de resterende gemeenten (in totaal zijn er 408 gemeenten, dus dan gaat het nog om 328) te benaderen; weliswaar komen zij niet in aanmerking voor afvalopslag maar het zou sowiezo heel goed (en solidair naar hun collega-gemeenten toe) zijn als ze ook besluiten atoomvrije stroom af te gaan nemen. Vanaf 2015 moeten gemeenten verplicht ‘duurzaam inkopen’, ook stroom. Weliswaar verplicht maar er is geen sanctie… wat sommige gemeenten nu doen, compenseren door geld te stoppen in een energiefonds of door in een ver land bomen aan te planten, mag volgens de regels van de wet duurzaam inkopen niet. Dus OF de gemeente moet echt groene stroom afnemen of gewoon stroom afnemen en daarnaast Garanties van Oorsprong (GVO’s) inkopen. Het Landelijk Platform Tegen Kernenergie vraagt de gemeenten dus om daadwerkelijk over te stappen naar een 100% groene stroomaanbieder. Kan een gemeente dat nog niet, bv. omdat ze vastzitten aan een langjarig contract met een grijze leverancier, wordt de mogelijkheid geopperd dat ze, in afwachting van een daadwerkelijk overstap, alvast vergroenen door goeie certificaten in te kopen. Inmiddels is de top 3 die we aanraden wel verandert; de NHEC is (voorlopig) failliet gegaan, WISE heeft inmiddels Raedthuys toegevoegd. De top 3 is nu dus: Greenchoice, Raedthuys, Windunie. Meer informatie over de beoordeling van de energiebedrijven op www.groenestroomjagraag.nl illustratie van website Tros Radar
2013. De WILPF is de oudste internationale vrouwen-vredesorganisatie. Meer dan 1000 vrouwen uit twaalf landen ontmoetten elkaar in april 1915 in Den Haag, ondanks de oorlog en gesloten grenzen. Sindsdien zijn vele duizenden vrouwen in alle werelddelen door WILPF gemobiliseerd om te werken voor vrede, ontwapening, mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. Daar waren bijzondere vrouwen bij, waarvan Jane Adams en Emily Balch een Nobelprijs ontvingen. De Secretaris-Generaal van het IPB, Colin Archer, schrijft in de nominatiebrief: "WILPF is ten minste drie keer eerder genomineerd voor de Nobelprijs voor Vrede. Wij zijn van oordeel dat het uitstekende werk van deze buitengewone wereldwijde gemeenschap van vrouwen dit jaar opnieuw een nominatie verdient. Gegeven de breedte en diepte van WILPF's engagement met de essentiële kwesties op het gebied van het bevorderen van vrede in de afgelopen eeuw en de uitdagingen van vandaag, moet WILPF zonder twijfel als een 'kampioen van vrede' beschouwd worden, die de toekenning van de Nobelprijs voor Vrede in 2013 volledig verdient." Nieuwsbrief Vrouwen voor Vrede mei/juni 2013
15
nr. 100 / september 2013
28 september naar volkel Op zaterdag 28 september 2013 organiseert Ontwapen! een aktie tegen de twintig Amerikaanse kernwapens op de militaire vliegbasis bij Volkel. We zullen die dag opnieuw duidelijk maken dat de kernwapens weg moeten. Dit doen we door de basis op te gaan. En dit kan op allerlei manieren: over het hek heen, er onder door, er dwars door. Buitengebeuren Hoewel er dit maal geen manifestatie wordt georganiseerd, zijn er ook zeker taken voor mensen die niet mee de basis op willen, maar wel met de aktie mee willen doen. Staan met spandoeken, een web weven op de weg voor de hoofdpoort (voor wie heeft: bollen wol en katoen meenemen), op eigen initiatief iets ondersteunends doen.
Praktisch - We starten met de aktie om 13.00 uur bij de hoofdpoort van de basis. - Bij voldoende deelname zorgen we voor busvervoer, tegen een vrijwillige bijdrage voor wie wat missen kan. - Laat dus vooral even weten via
[email protected] of je meedoet en gebruik wilt maken van de bus. - We melden de demonstratie bij de hoofdpoort aan bij de gemeente. - Voor wie de juridische strijd wil aangaan valt het te overwegen om de kniptang mee de basis op te nemen en in beslag te laten nemen. Met dit feit van in-beslagname kan je in een rechtszaak, indien nodig, hoger beroep instellen. In hoger beroep gaan is namelijk lang niet altijd meer mogelijk.
Foto: de Groene Amsterdammer, 29-04-05
Waarom? Er is een aantal redenen om weer in actie te komen: - de VS werkt aan modernisering van de atoombommen in plaats van ontwapenen - de juridische strijd moet doorgaan - sowieso zijn kernwapens reden tot aktie, omdat het nodig blijft om te laten merken dat er nog altijd mensen tegen het produceren, opslaan en gebruiken van massavernietigingswapens zijn.
