Procedurele Sedatie in het Rijnland Ziekehuis G.M. Woerlee
anesthesioloog G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
1
www.rijnland-anesthesie.nl
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
2
PSA = Procedural Sedation en/of Analgesie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
3
Plan van lessen • • • • • • • • • • •
Waarom regelementen voor PSA? Definities van sedatie diepte Mortaliteit en morbiditeit van PSA Verantwoordelijkheden Voorlichting en “Informed consent” Preassessment en selectie Pre-sedatie controle Bewaking tijdens sedatie Medicijnen en technieken sedatie Herstel en recovery Instructie aan patiënten G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
4
PSA wordt uitgevoerd tbv een brede scala medische handelingen 1.1. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de cardiologie 1.2. 5 Sedatie en/of analgesie (PSA) bij gastrointestinale endoscopie 1.3. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Verloskunde 1.4. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Gynaecologie 1.5. Sedatie en/of analgesie (PSA) in Intensive Care (zie deel 2 ) 1.6. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de kindergeneeskunde (zie deel 3) 1.7. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de KNO 1.8. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Longziekten 1.9. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Oogheelkunde 1.10. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Radiologie 1.11. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Spoedeisende hulp 1.12. Sedatie en/of analgesie (PSA) in de Tandheelkunde 1.13. Sedatie en/of analgesie (PSA) bij zwangerschapsafbrekingen G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
5
Uitgebreide richtlijn samengesteld door de wetenschappelijke verenigingen De diverse richtlijnen van de CBO zijn te vinden op: http://www.anesthesiologie.nl/uploads/284/1340/Def_RL_PSA_Volwassenen_en_IC_ 2012.pdf http://www.anesthesiologie.nl/uploads/284/1338/Def_RL_PSA_Volwassenen_en_IC_ 2012_-_bijlage.pdf http://www.anesthesiologie.nl/uploads/284/1339/Def_RL_PSA_Volwassenen_en_IC_ 2012_-_samenvatting.pdf G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
6
Waarom alle ophef over PSA? Februari 2012, schreef de IGZ het volgende dwingende document: “Toetsingskader sedatie en/of analgesie buiten de operatiekamer” “De inspectie wordt geconfronteerd met incidenten bij sedaties en eveneens met grote onvolkomenheden op dit gebied bij haar Thematisch Toezicht op het gebied van de acute zorg bij o.a. de SEH’s, de IC en bij de specialismen waar de vraag naar sedatie groter en groter wordt zoals de cardiologie, de MDL en de radiologie. Dit is aanleiding geweest om opnieuw aan de WV-en een oproep te doen een richtlijn te maken. Deze richtlijn is klaar en onderschreven op haar inhoud door alle deelnemende WV-en.” De eisen en mening van de IGZ uit dit stuk zijn op het volgende adres te lezen: http://www.igz.nl/Images/toetsingskader%20sedatie%20_tcm294-328212.pdf G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
7
DEFINITIES VAN SEDATIE-DIEPTE
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
8
Diepte van sedatie SEDATIE DIEPTE
Klinische verschijnselen
Lichte sedatie
anxiolyse met minimale depressie van het bewustzijn / reageert normaal op aanspreken of geringe tactiele prikkels / cardiopulmonale functie normaal
Matige sedatie
verminderd bewustzijn / reageert gericht op aanspreken, al dan niet met tactiele prikkels / cardiopulmonale functie doorgaans normaal
Diepe sedatie
bewustzijnsdaling / moeilijk wekbaar / reageert gericht op pijnprikkels / cardiopulmonale depressie komt geregeld voor / hypotensie en luchtwegobstructie komen vaker voor
Zie paginas 14-15 in “Richtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA) bij volwassenen op
locaties buiten de OK en op de IC, 2012” G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
9
De verschillende sedatieniveau’s zijn niet discrete entiteiten, maar een continuum waar een niveau geleidelijk overloopt in een ander
Lichte sedatie
Matig diepe sedatie
Diepe sedatie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
Algehele anesthesie
10
Verschil tussen “lichte” vs matigdiepe sedatie in het Rijnland LICHTE SEDATIE (oraal / subliguaal)
MATIG – DIEPE SEDATIE (oraal / subliguaal) Intraveneuze Midazolam Propofol getitreerd op effect. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
11
Veiligheid van ingrepen uitgevoerd onder matigdiepe sedatie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
12
Ingrepen uitgevoerd onder PSA verschillen, en sommige hebben een hogere risico dan anderen, bv. Procedures uitgevoerd door MDL artsen in de maag-darm kanaal (GE ingrepen), en interventie radiologie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
13
Veiligheid van GE ingrepen uitgevoerd onder matig-diepe sedatie - 1 Uit de gegevens van 577.000 patiënten behandeld in Engeland.
http://www.medicine.ox.ac.uk/bandolier/booth/gi/endoharm.html
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
14
Veiligheid matig-diepe sedatie bij radiologie - 2 Adverse event
% experiencing
Airway events requiring reversal drugs or airway manipulation
4.7%
Sedation events such as unresponsivness to command, necessity for antagonist drugs
4.2%
Major adverse events: hypotension < 80 mmHg / CPR / intubation and respiratory suport.
2% Arepally (2001)
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
15
Mortaliteit van ingrepen onder matig-diepe sedatie in vergelijking met narcose Toestand / Ingreep
Mortaliteit per 1000
Zwangerschap (West Europa)
0,05-0,1
Algehele anesthesie (narcose)
0,11-0,16
Hysterectomie
1,2-1,6
Cholecystectomie (electief + spoed)
1,5-14
Colectomie (partieel of totaal)
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
8-50
16
EISEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
17
Verantwoordelijkheden - Algemeen De arts die de verrichting doet wordt als verantwoordelijk beschouwd voor de diagnostische of therapeutische procedure waarbij de PSA wordt toegepast en is daarmee ook verantwoordelijk voor de PSA, maar kan die taak overdragen aan een persoon die daartoe aantoonbaar bekwaam is en complicaties kan opvangen. De arts die de verrichting doet, kan bij een opdracht tot matige of diepe sedatie bij ASA III en IV patiënten alleen de PSA verrichtende PSA-praktijkspecialist superviseren indien de arts die de verrichting doet daartoe zelf bekwaam is en in staat is de daarbij meest voorkomende complicaties te herkennen en vroegtijdig te behandelen. Indien deze niet bekwaam is dient deze zodanige voorzieningen te treffen dat de kwaliteit van de PSA en de veiligheid van de patiënt zijn gegarandeerd, bij voorbeeld door consultatie van een anesthesioloog en zonodig aan deze het benodigde toezicht en de mogelijkheid van tussenkomst bij de te verrichten handeling overdragen. Zie pagina 59 in “Richtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA) bij volwassenen op
locaties buiten de OK en op de IC, 2012” G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
18
Hier gaat de IGZ, en het CBO protocol over twee kernpunten: - bevoegdheid, - bekwaamheid De opdrachtnemer moet zelfstandig kunnen besluiten of de geplande PSA binnen haar/zijn bekwaamheid ligt en heeft in deze een eigen verantwoordelijkheid. Indien de opdrachtnemer zich niet bekwaam acht of onvoldoende aanwijzingen heeft gekregen moet deze de opdracht weigeren uit te voeren. Zie pagina’s 9-10 in “Samenvatting conceptrichtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA) bij volwassenen
op locaties buiten de OK en op de IC, 2009” G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
19
Verantwoordelijkheden - 1 Bij PSA uitgevoerd buiten de OK is de hoofdbehandelaar verantwoordelijk voor: • Alle processen rondom de sedatie • De preassessment • Heeft overal leiding tijdens de sedatie • Het handelen van de PSA-assistent • De verkoeverperiode G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
20De
Verantwoordelijkheden - 2 Bij PSA uitgevoerd op de operatiekamers zijn de verantwoordelijkheden verdeeld: o De anesthesioloog is verantwoordelijk voor: • de preassessment • de PSA-assistent en de sedatie • de verkoeverperiode o De hoofdbehandelaar is verantwoordelijk voor de totale behandeling van de patiënt G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
21
INFORMED CONSENT EN VOORLICHTING
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
22
Informed consent en voorlichting • Wat zijn de beweegredenen van een arts om een behandeling voor te stellen? • Zijn er eventueel andere behandelingsmogelijkheden? • Wat kan er gebeuren als ik me niet laat behandelen? • Wat wordt er bij de behandeling gedaan? • Wat zijn de risico's van de behandeling? • Welk resultaat mag ik van de behandeling verwachten? • Welke invloed heeft de behandeling op mijn gezondheid en de kwaliteit van mijn leven? • Is ziekenhuisopname noodzakelijk en zo ja, hoe lang kan de opname duren? • Wat staat mij te wachten in de herstelfase na de behandeling? • Wanneer ben ik na de behandeling weer in staat mijn normale activiteiten uit te oefenen? • Moet ik rekening houden met restklachten of neveneffecten van de behandeling? G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
23
Bekende situatie: De patiënt heeft de voorlichting niet begrepen, of is het helemaal vergeten… Dus, geen informed consent.
Wat gaat de doctor met mij doen?
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
24
Angst? • Onbekendheid met het menselijke lichaam, “corpora incognita” • De confrontatie met mortaliteit (Quran 39:42)
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
25
Wat herinneren patïenten?
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
26
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
27
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
28
PREASSESSMENT
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
29
Uit het CBO protocol Aanbeveling 7. Gezien de relatie tussen bepaalde medische condities en de kans op complicaties van PSA is de werkgroep van mening dat een preprocedurele screening dient plaats te vinden. De arts die de procedure uitvoert is verantwoordelijk voor de PSA inclusief de screening. Aanbeveling 8. Op indicatie vindt aanvullend lichamelijk of nader diagnostisch onderzoek plaats (vitale tekenen, hart, longen, luchtweg), eventueel laboratoriumonderzoek en consultatie van de anesthesioloog, internist, cardioloog of longarts. Aanbeveling 9. Indien bij screening afwijkingen aan het licht komen die de kans op complicaties van PSA aanzienlijk verhogen, met name bij patiënten ASA III of IV, bepaalt de verantwoordelijke arts zelf of het verstandig is de procedure uit te stellen dan wel een consult te vragen aan een anesthesioloog of andere ter zake kundige specialist. Screening kan overigens voor bepaalde categorieën patiënten na een adequate opleiding door niet-anesthesiologen verantwoord worden uitgevoerd, waarbij een mogelijkheid voor laagdrempelige consultatie door een anesthesioloog een voorwaarde is. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
30
Preassessment – Praktisch • Primair – hoofdbehandelaar • Secundair – PA / PSA assisteert de hoofdbehandelaar en/of arts die de procedure uitvoert • Anesthesioloog – op indicatie van criteria of verzoek hoofdbehandelaar G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
31
Doel van preassessment is de hogere risico patiënten te identificeren, zodat ze gerichte begeleiding ontvangen van de hoofdbehandelaar, de PSA, of anesthesioloog
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
32
Uit de anamnese dienen de volgende gegevens bekend te worden: • Leeftijd, lengte, gewicht (BMI) en ASA classificatie. • Cardiaal: (instabiele) angina pectoris, hartfalen en functionele klasse. • Pulmonaal: COPD (obstructief of emfyseem), zuurstof behoefte, hoestkracht, slikstoornissen en functionele klachten. • Gastro-intestinaal: gastro-esofageale reflux, hiatus hernia, ileus. • Luchtwegproblemen, slaapapnoe. • Spier- of gewrichtsaandoeningen (reumatoide artritis, dystrofia myotonica) • Chromosomale afwijkingen (vb trisomie 21) • Eerdere problemen bij anesthesie of PSA. • Medicatiegebruik, allergieën. Lichamelijk onderzoek: • Bloeddruk en polsfrequentie • Vitale organen (hart en longen) • Te verwachten luchtwegproblemen (adipositas, afwijkingen hoofdhalsgebied) Zie: pagina 6 in “Samenvatting conceptrichtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA) bij
volwassenen op locaties buiten de OK en op de IC, 2009” G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
33
ASA Score ASA-classificatie 1 2 3 4 5
Gezonde persoon, geen ziekte, geen beperking activiteiten Patiënt met een lichte aandoening, waarvoor al dan niet medicatie, zonder beperking normale activiteiten Patiënt met ernstige systeemaantasting waarvoor medicatie, met beperking normale activiteit Patiënt met zeer ernstige systeemaantasting, chronisch bedreigend voor het leven Moribundus, waarvan verwachte overleving < 24 uur met of zonder ingreep
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
34
Mallampatti Score
Hoe hoger de score, des de moeilijker de hanteerbarheid van de luchtweg
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
35
Morbide obesitas (BMI > 40)
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
36
OSAS
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
37
Belangrijke punten bij de screening Raadpleeg Hoofdbehandelaar
Is dit problem aanwezig?
ASA score 3 of hoger?
Ja
Allergie midazolam / opiaten / propofol / soja?
Ja
Paradoxale reactie Midazolam?
Raadpleeg Anesthesioloog
Ja Ja (gebruik latexvrij apparatuur)
Latexallergie? Problemen met narcose?
Ja
Zwanger / Geeft borstvoeding?
Ja
Ernstige reflux bij platliggen?
Ja
Cardiale problemen (angina pectoris bij minimale inspanning / kan niet plat liggen wegens kortademigheid / andere?)
Ja
Kortademig bij platliggen? / kan niet platliggen wegens kortademigheid?
Ja
Ja
Pre-assessment zuurstofsaturatie op lucht < 93%?
Ja
Ernstige COPD? (bijvoorbeeld GOLD III-IV)
Ja
Bekend met OSAS? (met of zonder CPAP-masker gebruik)
Ja
Afwijkende luchtweg? (beperkte mondopening / afwijkende hoofd-halsgebied)
Ja
Spierziekten? (zoals spierdystrodie, andere spierziektes)
Ja
Zenuwziektes? (zoals ALS of multipele sclerose)
Ja
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
38
VOORBEREIDING VÓÓR DE PROCEDURE
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
39
Factoren te regelen vooraf Antistolling – ahv ingreep Medicatie – in het algemeen voortzetten Diabetes – ahv ingreep Hoe lang nuchter? – dezelfde als bij narcose • Darm voorbereiding – ahv ingreep • Vervoer naar huis – altijd • • • •
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
40
Voorwaarden vóór het uitvoeren lichte sedatie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
41
Voorwaarden vóór het uitvoeren matige tot diepe sedatie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
42
Kortom… • iedere medewerker die bij gesedeerde patiënten werkt moet BLS getraind zijn • medische specialisten die zelf matigdiepe sedatie toepassen, of een PSA medewerker superviseren, moet ALS getraind zijn, zowel als training hebben in alle processen rondom de sedatie G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
43
Eis van nuchter zijn Aanbeveling 6. Ten aanzien van nuchter-zijn rondom PSA kunnen dezelfde richtlijnen worden aangehouden als die welke gelden voor ingrepen die onder algehele anesthesie plaatsvinden: • 2 uur voor helder vloeibaar, • 4 uur voor borstvoeding, • 6 uur voor vast voedsel. Zie pagina 6 in “Samenvatting conceptrichtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA)
bij volwassenen op locaties buiten de OK en op de IC, 2009 “ G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
44
Time-Out lijst G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
45
De realiteit van orale inname van tabletten
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
49
Pharmacokinetiek van orale Midazolam Piek plasma concentratie na ongeveer 30-60 minuten
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
47
Typisch verloop plasma spiegels na orale / sublinguale inname midazolam Piek effect tussen 20-60 min na orale inname Sublinguaal werkt iets sneller en meer efficiënt
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
48
De onvoorspelbaarheid van oraal / sublinguaal Midazolam (altijd ongetitreerd)
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
49
DE REALITEIT VAN INTRAVENEUZE TOEDIENING
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
50
De realiteit van IV toediening • Mensen slapen niet omdat het bloed slaapt. • Mensen hebben geen pijnstilling omdat het bloed pijnvrij is. • Mensen hebben geen ademdepressie omdat het bloed adem-gedeprimeerd is. • Mensen hebben geen hypotensie omdat het bloed hypotensief is. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
51
Het middel moet eerst aankomen op de plaatsen waar het werkzaam is
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
52
Vervolgens moet het middel uit het bloedbaan diffunderen naar de cellen / receptoren waar het een effect uitoefent.
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
53
Myocard depressie na IV toediening hypotensie
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
54
BEWAKING
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
55
Vereiste bewaking & registratie • Klinische observatie van: beweging, niveau van bewustzijn, analgetisch niveau, frequentie en kwaliteit van de ademhaling • Pulse-oximetrie • Polsfrequentie en ritme Niet bij lichte • Bloeddruk sedatie Zie pagina’s 12-14 in “Samenvatting conceptrichtlijn Sedatie en/of analgesie
(PSA) bij volwassenen op locaties buiten de OK en op de IC, 2009 “ G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
56
Goede SpO2 ≠ adequate ademhaling
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
57
Het bewustzijnsniveau is de beste sedatiediepte bewaking Lichte sedatie
Matig diepe sedatie
Diepe sedatie
Algehele anesthesie
Normale gesprekken en reacties bij aanspreken
Slaperig, maar gerichte reacties bij aanspreken en aanraken
Slaapt, maar gerichte verbale reactie en beweging bij herhaalde of pijnlijke prikkels
Geen reactie op spraak of extreme pijn
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
58
PSA bewakingslijst
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
59
DE MEDICIJNEN
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
60
Groepen medicijnen Er zijn drie groepen geneesmiddelen die worden toegepast bij PSA: sedative, analgetica en antagonisten. • Sedativa: midazolam, etomidaat • Analgetica: fentanyl • Antagonisten: flumazenil, naloxone
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
61
Welke medicijnen in het RZL? Momenteel is er veel ervaring met de etomidaat, midazolam en fentanyl in het RZL. Dus het gebruik van deze middelen vormt een kern van de farmacologische armamentarium voor PSA in het RZL.
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
62
Midazolam (Dormicum®) Midazolam is een kortwerkend sedativum/hypnoticum (halfwaardetijd 1,5-2 uur). Het werkingsmechanisme van midazolam is anxiolyse, sedatie, amnesie. Het geeft geen analgesie. De pijnstimulans kan verhoogd zijn. Bewustzijnsverlies treedt op binnen 1-2,5 minuten na injectie. Er is sprake van een sterke anterograde amnesie. Midazolam wordt snel en volledig gemetaboliseerd in de lever en omgezet in actieve metabolieten die worden uitgescheiden in de urine. De halfwaardetijden van Midazolam zijn verlengd bij ouderen en patiënten met decompensatio cordis en chronische nierinsufficiëntie. Bij ernstige nierinsufficiëntie kunnen ook de metabolieten zich opstapelen, waardoor de sedering erg lang kan aanhouden na staken van de toediening. Midazolam wordt langzaam intraveneus toegediend met een aanvangsdosis tussen de 2 en 5mg (cave apnoe bij te snelle toediening). Hierna wordt 1-2 minuten gewacht tot het gewenste sedatie niveau is bereikt. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
63
Fentanyl Fentanyl is een synthetisch opioïd met een sterk analgetische werking. Fentanyl wordt langzaam intraveneus toegediend met een aanvangsdosis van 25 mcg tot 50 mcg. De maximale Fentanyl dosering is 200mcg indien zonder Midazolam toegediend. De analgetische werking is maximaal 2-3 minuten na intraveneuze toediening. De werking houdt 0,5-1 uur aan. Fentanyl wordt grotendeels in de lever omgezet. De metabolieten worden samen met 10% fentanyl in onveranderde vorm, voornamelijk met de urine uitgescheiden. De mogelijke bijwerkingen zijn ademhalingsdepressie, bradycardie, spierrigiditeit (vooral op de thorax), misselijkheid en braken. Bij leveren nierfunctiestoornissen, niet-gecontroleerde hypothyreoïdie, longaandoeningen, alcoholisme en obesitas dient de dosering te worden aangepast, evenals bij oudere patiënten. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
64
Altijd zuurstof toedienen bij matige tot diepe sedatie met midazolam en/of fentanyl. Beide middelen veroorzaken ademdepressie alleen en in combinatie. Bewaak de patiënten met pulse-oximetrie en klinische bewaking van ademfrequentie en adempatroon. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
65
Flumazenil (Anexate®) Flumazenil is een antagonist van de centrale effecten van benzodiazepinen. De aanvangsdosis bedraagt 0,2mg, zo nodig titreren tot dat de gewenste bewustzijnsgraad is bereikt, gewoonlijk 0,3-0,6 mg, maximaal 1 mg in totaal. Flumazenil wordt in de lever vrijwel volledig omgezet in niet actieve metabolieten. De eliminatiehalfwaardetijd bedraagt ongeveer 60 minuten. De mogelijke bijwerkingen zijn misselijkheid en braken. Na snelle injectie zijn angstgevoelens, hartkloppingen, koude rillingen en convulsies gemeld. Bij eenmalige toediening heeft het slechts een kortdurend effect. Hierna kan een ‘rebound sedatie’ optreden. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
66
Naloxon (Narcan®) Naloxon is een opioïdantagonist en heeft zelf geen agonistische werking. Na intraveneuze toediening treedt de werking in na 1-2 minuten en houdt 1-4 uur aan. De aanvangsdosis bedraagt 0.4 mg met een maximale dosis 0.8 mg. Naloxon wordt grotendeels in de lever gemetaboliseerd tot onwerkzame metabolieten, die via de nieren worden uitgescheiden. De halfwaardetijd bedraagt 45-90 minuten, bij neonaten ongeveer 3 uur. De mogelijke bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, zweten, duizeligheid, hypertensie, tachycardie, tremoren, epileptische aanvallen en hartstilstand De werkingsduur van naloxon is meestal korter dan die van opioïden. De patiënt dient daarom ten minste enkele uren onder controle te blijven. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
67
BIJ PROBLEMEN…
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
68
De verschillende sedatieniveaus zijn niet discrete entiteiten Lichte sedatie
Matig diepe sedatie
Diepe sedatie
Algehele anesthesie
Behandelaars moeten in staat zijn de problemen bij overgang naar een dieper niveau te weten en te kunnen opvangen!! G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
69
Handelen bij complicaties • Bij saturatiedaling: patiënt activeren tot diepe ademhaling (commandoademhaling). Bij zuurstofsaturatie <92%: zuurstof via nasale catheter (2 tot 5 L/min) vanaf 6 liter zuurstofmasker, cave ademdepressie bij COPD. • Bij diepe ademdepressie/ademstilstand op basis van overdosering: patiënt aanspreken, proberen wakker te maken, pijnprikkel, jaw thrust/chin lift, kapbeademing met O2, zo nodig uitzuigen keelholte, klaarmaken antagonist. • Voor antagoneren van Midazolam: Flumazenil iv 0,2mg, titreren tot de gewenste bewustzijnniveau gewenst is. Maximale dosis 1 mg. Oppassen bij leverfunctiestoornissen en epilepsie. • Voor antagoneren van Fentanyl: Naloxon iv 0,4 mg, langzaam titreren tot het gewenste effect is bereikt. Maximale dosis 0,8 mg. Oppasen bij te snelle antagonering vanwege cardiovasculaire en gastroïntestinale klachten. • Antagoneren bij combinatie therapie Midazolam en Fentanyl: eerst Flumazenil, daarna eventueel Naloxon. • Bij RR-daling: vullen met NaCl 0,9% of Colloid • Bij bradycardie: 0,5mg Atropine iv. • Bij hartstilstand of ademstilstand niet reagerend op bovenstaande maatregelen: reanimatieteam bellen, starten hartmassage en beademen. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
70
VERKOEVEREN
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
71
Eisen bij verkoeveren De eisen die gesteld moeten worden aan bewaking rond het herstel van bewustzijn en vitale functies na met name diepe sedatie zijn niet wezenlijk anders dan bij algehele anesthesie. Hetzelfde geldt ten aanzien van de ontslagcriteria. De werkgroep beveelt dan ook aan om hierin dezelfde criteria te gebruiken: Zie pagina 15 in “Samenvatting Richtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA) bij volwassenen op locaties buiten de OK en op de IC, 2010 “ G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
72
Wie verkoevert de patiënten? Tijdens de recoveryfase volgend op een PSA met (een kans op) matige of diepe sedatie moet een professional aanwezig zijn die aan de volgende competenties, skills en voorwaarden voldoet: • Het kunnen beoordelen en interpreteren van de sedatiediepte • Het garanderen van de noodzakelijke monitoring van vitale parameters en het kunnen beoordelen en interpreteren van de monitorgegevens. • Geschoold zijn in de eigenschappen en neveneffecten van de toegepaste medicatie • Het kennen en door herhaalde training beheersen van die technieken (zoals bijvoorbeeld gedoceerd in de Advanced Life Support (ALS)) die bedoeld zijn om een open luchtweg te garanderen, masker / ballonbeademing te verrichten, en een diepe bradycardie of asystolie te behandelen. Zie pagina’s 15-16 in “Samenvatting Richtlijn Sedatie en/of analgesie (PSA) bij volwassenen op locaties buiten de OK en op de IC, 2010 “ G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
73
PSA verkoeverlijst
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
74
Registreren van bewakingsgegevens met de daarvoor bestemde formulieren
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
75
Ontslagcriteria Ontslag van een patiënt geschiedt op basis van objectiveerbare criteria. Er wordt gebruikt gemaakt van de de Aldrete Ontwaak Score. Ontslag kan plaatsvinden na het voldoen aan de volgende voorwaarden. • Alle nazorgopdrachten zijn uitgevoerd. • Alle eventuele aanvullende onderzoeken zijn uitgevoerd, beoordeeld • • • • • • • •
en gedocumenteerd. De patiënt is helder en georiënteerd, d.w.z. heeft hetzelfde bewustzijn als vóór de PSA. De vitale parameters van ademhaling en circulatie zijn normaal. De Aldrete score is 9 of hoger of terug op baseline niveau. De patiënt kan drinken, is niet misselijk en heeft adequate pijnstilling. De patiënt heeft geen ernstig bloedverlies. De patiënt is in staat zelfstandig te lopen (of conform baseline). De patiënt wordt vergezeld door een volwassene en is geïnformeerd over gedragsregels na sedatie. Infuusnaald verwijderd. G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
76
De realiteit
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
77
Bij vertrek patiënt Checklist ontslag □ □ □ □
Aldrete Score > 8 □ Antistolling hervatten ntv/datum: ………………… Venflon is verwijderd Contactinformatie is meegegeven □ Controle afspraak ntv/datum:………………... Complicatie bij de procedurele sedatie nee/ja
Naam & handtekening verpleegkundige: ………………………………………… Tijd………uur
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
78
Einde
G.M. Woerlee – Procedurele Sedatie
79