M u s e u m
K e n n e m e r l a n d
Historisch Genootschap
MiddenKennemerland
HGMK Activiteitenkalender
jaargang 17 nummer 48
issn: 1382-9351
december 2009
foto: C.E. de Boer
maandag 4 januari inloopavond in Museum Kennemerland, 20:00 uur maandag 1 februari inloopavond in Museum Kennemerland, 20:00 uur zaterdag februari, bezoek Zee- en Havenmuseum IJmuiden, 10:30 uur maandag 1 maart, lezing door Jean Roefstra over Oud Haerlem, buurthuis Wijk aan Duin, 20:00 uur; Zie ook pagina 3. maandag april, GEEN inloopavond Museum Kennemerland maandag 12 april, Algemene Ledenvergadering HGMK; locatie wordt in de volgende Nieuwsbrief bekendgemaakt. De ruïne van kasteel Oud-Haerlem op een tekening van Roghman uit 1.
De besturen van Historisch Genootschap Midden-Kennemerland en Museum Kennemerland wensen u
Prettige Kerstdagen en Gelukkig Nieuwjaar De contributie voor 2010 is € 13,– Bij de laatste Nieuwsbrief van dit jaar ontvangt u zoals gebruikelijk een acceptgirobiljet voor het voldoen van uw contributie voor 2010. Het acceptgirobiljet hebben we gebruikt als adresdrager. De contributie voor 2010 bedraagt € 13.00 per jaar. Aan leden die het Ledenbulletin en de nieuwsbrieven per post ontvangen wordt een bijdrage van € 4.00 in de verzendkosten gevraagd. Op een aantal acceptgirobiljetten is per abuis 14 euro in plaats van 13 euro afgedrukt. We hebben gemeend deze biljetten toch maar te moeten gebruiken, en we hebben daarop het bedrag met pen verbeterd (ook al omdat ze in veel gevallen niet eens gebruikt worden daar er op andere wijze wordt betaald). Alle hogere bijdragen zijn natuurlijk nog altijd welkom en die worden gestort in ons Ondersteuningsfonds waaruit bijzondere aankopen voor het Museum of voor het Genootschap worden
betaald. En bij de inrichting van het nieuwe Huis van Geschiedenis aan de Schans zullen we dit spaarvarkentje wel weten te wassen! Als u voor de betaling geen gebruik maakt van de acceptgiro wilt u dan in elk geval wel het betalingskenmerk vermelden, bestaande uit 9 cijfers. Uw betaling zien wij graag vóór 1 april tegemoet. U bespaart uzelf en onze vrijwilligers extra kosten en moeite door op tijd te betalen. Bij voorbaat hartelijk dank, J. de Boer, penningmeester
Huis van Geschiedenis Museum Kennemerland In 2009 vonden ontwikkelingen en voorbereidingen naar het Huis van Geschiedenis achter de schermen plaats. Het bestuur van Museum Kennemerland stelde een 2-tal projectleiders aan. De projectleiders, de dames Wallert & van der Star, organiseerden visiebijeenkomsten tussen de besturen van het museum en HGMK. De visiebijeenkomsten leverden inzicht in de toekomstige samenwerking tussen de beide instellingen. Museum en Genootschap willen ten slotte sámen optrekken in het Huis aan De Schans. In de werkgroep Historisch Informatiecentrum speelt het Genootschap een grote rol; presentaties, inloopavonden, beheer van de bibliotheek en informatieverstrekking over historisch Kennemerland. De werkgroep praat over de indeling en de invulling van het centrum. De werkgroep Bouw overlegt met Pré Wonen en de architect van Meijran & Partners over de invulling van het gebouw. Het Vlekkenplan krijgt inmiddels vorm; het gebouw wordt langzaam aan ingevuld. De begane grond komt beschikbaar voor het Historisch Informatiecentrum, voor diverse activiteiten en ontvangstruimte voor het museum; op de 1ste etage zullen museale ruimten verschijnen; de 2de etage wordt ingericht voor werkruimten en kantoorvoorzieningen. Pré Wonen vraagt inmiddels offertes aan voor klimaatbeheersing, natte ruimten en een nieuwe verwarming. De glas-in-loodramen in het trappenhuis blijven behouden en worden gerestaureerd. De werkgroep Museale Opstelling werkt aan, voorlopig nog, een schematische invulling. Zij werken een tijdlijn uit met daaraan verbonden de belangrijkste gebeurtenissen en personen uit onze regionale geschiedenis. Men kiest voor een tijdlijn waarin de mens centraal straal staat. Vele vrijwilligers uit beide instellingen zetten zich in om de werkzaamheden uit te voeren; zij overleggen, vergaderen en wisselen ideeën en informatie uit met andere instellingen; dit vraagt veel tijd en energie.
2
Op 1 oktober 2009 is een belangrijke stap gezet richting de Provincie Noord-Holland. Het museumbestuur heeft in samenwerking met Pré Wonen een subsidieaanvraag ingediend. De projectleiders moesten nogal wat tijd steken in het samenvoegen van begrotingen om aan de subsidievoorwaarden te voldoen. Het project hangt wel af van een toewijzing van de provinciale subsidie. Wij hopen in december 2009 uitslag te krijgen op de aanvraag. Pré Wonen zal pas werkelijk met de museale inrichting aan de gang gaan als de subsidietoezegging van de Provincie binnen is. De projectleiders buigen zich nu over andere grote landelijke sponsoren. Inmiddels is een werkgroep Sponsoring en Financiën aan het werk gegaan. Deze groep ontwikkelt vormen van sponsoring en zoekt donateurs op lokaal en regionaal niveau. Een boekje dat de werving van sponsoren gaat begeleiden is in voorbereiding. De Vrienden van Museum Kennemerland was een eerste spontane actie tijdens de opening van de nieuwste tentoonstelling. Het is de bedoeling dat de jaarlijkse donaties van deze Vrienden een ondersteuning in de exploitatie van De Schans zullen gaan vormen. Het Museum is aangemerkt als: Geregistreerd Museum en is lid geworden van de Museumvereniging. Vacatures bij Museum Kennemerland
Museum Kennemerland zoekt vrijwilligers voor het beheer en registratie van de collecties. Wij zoeken allrounders met affiniteit voor geschiedenis en musea in het algemeen. Het is daarbij van belang dat u vertrouwd bent met PC gebruik en gangbare software als onder andere: MS Word en MS Excel. U moet tevens voldoende kennis en ervaring hebben om te kunnen werken met randapparatuur als scanners, printers en digitale camera’s. Ook het enigszins kunnen omgang met beeldbewerkingsoftware en zo mogelijk video bewerkingssoftware zou zeer welkom zijn. Veel mensen doen dit soort werk al thuis op soms een hoog niveau. Kwaliteiten waarvan het Museum Kennemerland dankbaar gebruik zou willen maken. Kunt u gemiddeld een dag per week of meer missen voor dit boeiend werk? Neem dan contact op met: Evert Janssen, telefoonnummer: 0251-223291 of Gerard Hooge land, telefoonnummer: 0251-656100. Museum Kennemerland
Educatie in Museum Kennemerland
Zo langzamerhand weten steeds meer groepen het museum te vinden als onderdeel van een lesprogramma of een dagje uit. Erfgoed en besef van de eigen geschiedenis zijn “hot” om maar eens een nieuwe term te gebruiken. In oktober ontvingen we het Beverwijks Smartlappenkoor. Zij hadden ter gelegenheid van hun 20-jarig bestaan een bezoek aan informatiecentrum de Wijde Blik georganiseerd. Voor dit bezoek moest de groep in tweeën worden opgedeeld. Terwijl de ene groep genoot van de techniek der Velser Tunnels kwam de andere groep ogen tekort in ons museum, waarna de rollen werden omgedraaid. Educatie houdt niet op na de middelbare school. In de herfstvakantie koos B.S.O. de Kolderzolder er voor om met de jeugd van 7 – 12 jaar te snuffelen aan de geschiedenis van Kennemerland. Het programma van instellingen voor buitenschoolse opvang geeft aan elke vakantie een ander tintje. Deze keer stond het erfgoed in de schijnwerpers. De laatste Rondjes Cultuur zitten er ook weer op. ’T Platform, Steunpunt Kunsteducatie Midden-Kennemerland organiseert elk jaar voor alle derde klassen van het voorgezet onderwijs in onze regio een gevarieerd programma van zang, dans, creativiteit en cultuur. Museum Kennemerland is daar een vast onderdeel in. We organiseren een kennismakingstocht door het museum waarbij de bezoekers hun eigen top vijf uit onze collectie samenstellen. Daaruit kiezen ze dan hun onbetwiste topstuk. Op hun keuzetocht krijgen ze de nodige achtergrondinformatie van de werkgroep educatie. Wie denkt dat de jeugd niets heeft met erfgoed en musea heeft het mis. Leerlingen van het Kennemer College blijken heel nieuwsgierig te zijn naar de streek waar ze wonen. In april ontvingen we Havo VWO 3, 29 oktober kwamen VMBO kader en -basis aan de beurt en tenslotte was het 3 MAVO dat de stromende regen op vrijdag 27 november trotseerde en door het museum struinde. Toegangsprijzen
Bent u al op de hoogte van de nieuwe entreeprijzen? Museum Kennemerland heeft haar prijzen aangepast. Entreeprijs volwassenen: € 2,50 Kinderen tot 12 jaar en 65+: € 1,50 Rondleiding voor groepen: € 25,- + 2,50 p.p. (incl. koffie of thee) Miep de Wildt- van Overmeeren, secretaris Museum Kennemerland
NIEUWSBRIEF 47 Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
Het Historisch Genootschap en het Informatie Centrum Er is in de afgelopen periode hard gewerkt ten einde in 2011 een nieuw Museum Kennemerland, inclusief een historisch informatiecentrum, te kunnen openen. Veel zal afhangen van de toekenning van de subsidieaanvraag bij de provincie Noord-Holland. Het besluit hierover wordt nog voor het eind van 2009 verwacht. Hierna kunnen we pas echt starten met de verbouwing en wordt de realisatie van het plan voor het nieuwe Museum realiteit. Hoe gaat het Historisch Informatie Centrum (HIC) er in grote lijnen uitzien? Het centrum komt op de begane grond van het nieuwe museum (hoek Schans/ Breestraat) en moet een open karakter krijgen. Men moet van buiten kunnen zien dat het er druk is. Voor één van de ramen willen we een scherm plaatsen waarop continu beelden uit het verleden te zien zullen zijn. Zo weet ook de passant dat er binnen van alles te vinden zal zijn op historisch gebied. Langs de achterwand in het HIC komen de boekenkasten, waar de bibliotheek van het museum te bekijken en te bestuderen zal zijn. Daarvoor wordt er een aantal werkplekken ingericht, met een computer waarop alle mogelijke informatie te vinden zal zijn, inclusief het fotoarchief van het museum. Op dit moment zijn noch de uitgebreide bibliotheek noch het rijke fotoarchief voor belangstellenden te raadplegen. Met ons HIC willen we dit materiaal ontsluiten. Ook zal er de mogelijkheid zijn om mondeling vragen te stellen. Hiertoe zullen er
tijdens de openingstijden steeds minstens twee van onze vrijwilligers aanwezig zijn. Niet alleen voor het geven van informatie en het toezicht houden, maar ook voor het aanreiken en innemen van de gevraagde boeken en de verkoop in de winkel. Zij zullen zich zeker niet vervelen is onze verwachting. Verder zal er een lees- en vergadertafel staan waaraan we o.a. in groepen over historische onderwerpen gesprekken willen gaan organiseren en deze ook vastleggen. Ook zullen er lezingen en fotopresentaties kunnen worden gehouden. En natuurlijk is er een pantry waar consumpties te verkrijgen zijn. We verwachten dat er op deze plek, zo midden in het stadscentrum, veel mensen spontaan zullen binnenlopen. Er zal in elk geval steeds genoeg te doen zijn, maar het staat of valt met de beschikbare vrijwilligers. Denkt u er maar alvast over na of dit een taak voor u kan zijn: wij zullen in de loop van 2010 een specifieker beroep op onze leden doen om in 2011 meteen te kunnen starten met ons Infocentrum!
Vrienden van het Museum.
Wellicht heeft u er al iets over gelezen of gehoord. Het museumbestuur is bij de opening van de nieuwe tentoonstelling gestart met deze nieuwe actie. Doel hiervan is om extra financiële ondersteuning voor het museum te verkrijgen. Op zich niets mis mee, ware het niet dat wij ons, met onze leden, ook al als “vriend van het museum” beschouwen. De ondersteuning staat zelfs in onze statuten en er is ook een ondersteuningsfonds geschapen. We waren nog in onderhandeling over de “privileges” van de nieuwe Vriendenclub t.o.v. onze HGMK-leden. Daarom vinden we ook dat het museumbestuur hiermee te vroeg naar buiten is gekomen. Binnenkort wordt er hierover verder gepraat met het museumbestuur en ook hiervan zullen wij u op de hoogte houden. Website
Volgend jaar willen we een eigen HGMKwebsite lanceren. Een ontwerp is al gebouwd, maar nu gaat het nog om het onderhouden en het up-to-date houden ervan. Een klein werkgroepje zou er mee aan de slag kunnen om dit te realiseren. Indien u hiervoor belangstelling heeft, laat het ons bestuur weten. Joep Frerichs, voorzitter HGMK
Lezing Jean Roefstra over Oud Haerlem In 1939 werd het relïef van de resten van het voormalige kasteel Oud Haerlem in het weiland opgemerkt door een kolonel van de luchtmacht. In datzelfde jaar pleegde Prof.Dr. J.G.N. Renaud zijn eerste archeologische onderzoek op het terrein. Tot een grootschaliger onderzoek van de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (R.O.B.) kwam het pas in 1960, in samenwerking met de Nederlandse Jeugdbond ter Bestudering van de Geschiedenis (N.J.B.G). Tijdens dit archeologische onderzoek werd de voor-
Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
burcht onderzocht door middel van proefsleuven en kleine vlakken. Heel bijzonder was daarbij de vondst van een hele groep keukengerei van brons: de grootste middeleeuwse bronsschat van Nederland. Oud Haerlem is uniek omdat het voor onderzoekers een ware tijdcapsule is. Het kasteel heeft maar net aan 100 jaar bestaan en is door een belegering in 1351 geheel ten onder gegaan. Alle archeologische vondsten konden daardoor dus heel nauwkeurig gedateerd worden. Zeker in de vroege jaren van de Nederlandse archeologie was dat een uitkomst. Het beleg van Oud Haerlem gaat in moderne tijden nog steeds door. De omgeving is drastisch veranderd door de bouwwoede, het terrein krimpt meer in oppervlakte door onder andere de aanleg van wegen. Het vroegere zo prachtige terrein lijkt nu met zijn omgeving te transformeren tot een “stadspark”. Maar sinds 1975 is het terrein beschermd als Archeologisch Rijksmonument. Er geldt dan ook een streng graaf- en detectorverbod. Tot op heden bestaat er echter nog steeds geen basisrapport over de opgraving.
NIEUWSBRIEF 48
Museum Kennemerland
Jean Roefstra (Stichting Historische Archeologie) werkt als één van Renaud’s leerlingen aan de uitwerking van de opgravingen tussen 1939-1960 door zijn in 2007 overleden leermeester. Wat is er nu precies gevonden, waarom is dit archeologische monument zo belangrijk? Hoe kwetsbaar is het terrein en is het wel verstandig om er een soort stadspark van te maken? Allemaal vragen die tijdens de lezing beantwoord zullen worden. 3
Fotoboeken van de monumenten-inventarisatie aangeboden Op woensdagmiddag 9 december werd de Monumentenwerkgroep van het HGMK ontvangen op het Stadskantoor door wethouder Dijkshoorn en de betrokken ambtenaar J. Hille. In de B&W kamer stonden de koffie en thee klaar met een gebakje. Het feestelijk gevoel werd nog groter toen we, na de formele overhandiging van de delen 3 en 4 van onze monumentale-panden-inventarisatie, als dank een cadeaubon
ter waarde van € 500 kregen aangeboden, bedoeld voor de aanschaf van een netwerk copier in het nieuwe Historisch Informatiecentrum. "Als blijk van waardering voor de inzet voor de totstandbrenging van de inventarisati-es van beeldbepalende en cultuurhistorische objecten in de gemeente Beverwijk ten behoeve van de uitbreiding van de gemeentelijke monumentenlijst".
Museumflitsen De laatste notitie van “museumflitsen” in Nieuwsbrief 47 was gedateerd 19 augustus jl. We gaan nu op diezelfde dag verder. Uit de notities in het Museumlogboek blijkt er bijzonder bezoek te zijn geweest. Er staat geschreven: • “N.B. Een van de bezoekers is een afstammeling van Jean de la Chambre!” Toen hij die naam liet vallen kon de aanwezig vrijwilliger hem onmiddellijk vertellen dat we natuurlijk wisten wie hij bedoelde. Jean de la Chambre is bepaald geen onbekende in Museum Kennemerland. Van zijn hand hebben wij de aquarellen van het oude raadhuis van Beverwijk (vòòr 1775) en het nieuwe van na die datum. Daarnaast bewaren wij een dik, oud handschrift van hem. Er zijn artikelen over hem verschenen in de ledenbulletins 11, 12 en 23 en in de uitgave “Weerzien in Beverwijk”(oktober 1998, blz. 33). Ook wist deze bezoeker te vertellen dat de schilderijen van de Romeinse keizers, welke in het Raadhuis van de Stede Beverwijk hingen (sinds 1990 in Museum Kennemerland aanwezig) geschilderd zouden zijn door Jean de la Chambre. Er wordt contact met hem gehouden! • Op 12 september was het weer Open Monumentendag: ’s ochtends bezochten 17 bezoekers gratis het museum en ’s middags waren dat er 43. • Ook de volgende zondagmiddag stonden de deuren weer wijd open: 61 personen bezochten Museum Kennemerland.Eén lid vulde zijn reeks ledenbulletins aan door alle nog beschikbare nummers (24, 27, 28, 29 en 30) aan te schaffen. • Na een extra krantenberichtje over de verkoop van “IJserinkhuijsens”” nam het bezoek aan deze tentoonstelling rond 26 en 27 september even flink toe. Ook kon het Genootschap een flink aantal etsen verkopen. • Op zaterdag 10 oktober bezochten 39 leden van het Beverwijks Smartlappenkoor in twee groepen ons museum. Er waren leuke reacties! 4
We hebben nog geruime tijd zitten napraten met de wethouder en de heer Hille over het monumentenbeleid en andere zaken en hen gevraagd onze dank voor de gulle gaven over te brengen aan B&W. De netwerkcopier is een fotokopiermachine die ook als printer kan functioneren, en die staat als een van de eerste wensen op ons verlanglijste voor het Huis van Geschiedenis in De Schans.
• Donderdag 22 oktober bezocht een groepje van de Gemeente Velsen ons voor een rondleiding. Het Velser aardewerk stond extra in de belangstelling bij hen. • Een week later opende de deuren zich weer voor de leerlingen van het Kennemer College. 33 leerlingen en 3 begeleiders genoten van dit bezoek in het kader van het “Rondje Cultuur”. • Op 6 november werd ’s middags de nieuwe tentoonstelling van Jos Stam geopend. 130 Genodigden reageerden op de uitnodiging met een bezoek aan de opening. Deze tentoonstelling kan een hele goede reden zijn voor onze leden om nog voor oudjaar de museumdeur binnen te stappen! • Op 27 november kwam het boek “Dit was Beverwijk” in de verkoop in het museum. De eerste voorraad is momenteel uitverkocht. Het is nog niet zeker of er ook een tweede levering komt. Belangstellenden wordt geadviseerd om eerst even op zaterdagof zondagmiddag na 14.00 u telefonisch bij het museum te informeren naar de voorraad. • Vrijdag 27 november kwam er een tweede golf leerlingen van het Kennemer College in verband met het Rondje Cultuur over onze drempel. 36 leerlingen en 3 begeleiders werden ontvangen door, opnieuw, Miep de Wildt, Gerard Hagen en Aad Kok • Sinds 28 november is het boek “Duinen en mensen, Kennemerland” in de verkoop. Het vraagt een zekere investering, maar voor de prijs van € 29,95 heeft men een prachtig boek in handen. Uit het voorwoord: Met dit boek opent zich voor u het prachtige duinlandschap van Kennemerland. Een uniek en divers gebied met een zeer rijke natuur in onze directe leefomgeving. Het is zeker de moeite waard. Kom op zaterdag- of zondagmiddag eens binnenvallen om het inkijkexemplaar in te zien! • Helaas is het nu tijd voor een wat treurige “museumflits”: Het aantal bezoekers blijft achter bij dat van 2008! Ook het aantal leden van het genootschap dat het museum tot 1 december bezocht daalde: van 173 in 2008 naar 90 in 2009. Aad Kok
Museum Kennemerland
NIEUWSBRIEF 48 Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
Waar wonen onze leden? Drie tot vier keer per jaar trekken onze vrijwilligers eropuit om in Beverwijk, Heemskerk, Castricum, Velsen-Noord, Uitgeest en Haarlem de Nieuwsbrief of het Ledenbulletin te bezorgen. Sommigen hebben een kleine wijk, anderen doen tot wel meer dan 30 adressen. De een bezorgt in de eigen buurt, een ander moet ervoor naar de andere kant van de stad. In de ene wijk zitten veel brievenbussen vlak bij elkaar, een andere wijk beslaat een oppervlakte van vele kilometers. We zijn erg trots op ons team van bezorgers, waarvan vele het al meer dan 15 jaar doen! Met zijn allen dragen zij eraan bij dat we de contributie laag kunnen houden. Het bezorgen is natuurlijk het leukst als er een grote ‘ledendichtheid’ is. En er zijn een paar van die straten, waar het is alsof bijna iedereen lid is van het HGMK, en je als bezorger voor je gevoel vrijwel huis-aan-huis bezorgt. We hebben het aantal leden per straat eens op een rijtje gezet en kwamen tot het overzicht dat hiernaast staat. De ene straat is natuurlijk veel langer dan de andere en we willen echt niet zover gaan dat we dit allemaal in percentages gaan uitdrukken. Wel kunnen we goed zien dat er straten zijn waar bepaalde leden zich met succes hebben ingespannen om de buren ook lid te maken! Tegenwoordig maakt men overal een wedstrijd van. Als u het leuk vindt om te proberen met uw straat hoger op deze Top 30 te komen vinden wij dat natuurlijk allerminst bezwaarlijk, maar we kunnen niet beloven dat u daarmee iets kan winnen. Maar er valt in elk geval niets mee te verliezen!
1. Laan van Blois 2. Creutzberglaan 3. Zeestraat 4. Arendsweg 5. Alkmaarseweg 6. Noorderwijkweg 7. Romerkerkweg 8. Dr. Schuitstraat 9. Laan der Nederlanden 10. Heemskerkerweg 11. Hoflanderweg 12. Koude Horn 13. Beeckzanglaan 14. Julianaweg 15. Dellaertlaan 16. Hendrik Burgerstraat 17. Plesmanweg 18. Prinsesselaan 19. Scheijbeecklaan 20. Vondellaan 21. Westertuinen 22. Brederodelaan 23. Burg. Rothestraat 24. Fokkerlaan 25. Geelvinckstraat 26. Groeneaan 27. Koningshof 28. Luxemburglaan 29. Martin Luther Kinglaan 30. Plantage
Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Wijk aan Zee Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Wijk aan Zee Beverwijk Velsen-Noord Beverwijk Beverwijk Beverwijk/Heemskerk Beverwijk Beverwijk
18 15 15 12 11 11 11 10 8 8 8 8 7 7 6 6 6 6 6 6 6 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Nieuwe tentoonstelling: Jos Stam observerend met penseel in de hand Op vrijdag 6 november opende de burgemeester van Beverwijk, de heer J.F.C. van Leeuwen deze tentoonstelling. Hij legde in zijn speech met humor en bewondering de verbinding tussen het museum, de familie en de kunstenaar. Jeroen Stam had samen met zijn broer Mathijs de inrichting van de tentoonstelling voor zijn rekening genomen en werd daarbij geassisteerd door de vrijwilligers van Museum Kennemerland. Als altijd een gezellige drukte tijdens de opening van de tentoonstelling.
De kinderen van Jos Stam (1926-1985) kozen uit de rijke nalatenschap van hun vader 28 werken. Het zijn voornamelijk aquarellen die als thema hebben “Kennemer Landschap”. Tevens zijn van de veelzijdige kunstenaar olieverfschilderijen, linoleumsneden, etsen en potloodtekeningen te zien. Voorts is er een vitrine met persoonlijke attributen. Stam, een geboren Amsterdammer, combineerde zijn leven als kunstenaar met het lesgeven aan onder meer de Pedagogische Academie, eertijds gevestigd aan de Baanstraat in Beverwijk. Veel (latere) leerkrachten zullen zich hem herinneren als een geliefd leraar met aandacht voor de individuele leerling. Hij woonde met zijn gezin in Heemskerk en trok er regelmatig op uit om het landschap in zijn woonomgeving vast te leggen in aquarellen. Daarbij ontbrak uiteraard niet de Wijkertoren (1981). De tentoonstelling mag zich verheugen in een behoorlijke belangstelling, tot begin december kwamen er al zo’n 250 bezoekers langs. In januari zal Jeroen Stam, een van de zonen van de kunstenaar een inleiding houden over het leven van zijn vader en de totstandkoming van diens kunstwerken.
Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
NIEUWSBRIEF 48
Museum Kennemerland
De Wijkertoren, een aquarel van Jos Stam uit 1981. Nadere gegevens worden via de website van Museum Kennemerland en de regionale bladen verstrekt. Tot en met 10 maart 2010 is het werk van Jos Stam te bezichtigen tijdens de openingsuren van het museum: zaterdagmiddag en zondagmiddag tussen 14 en 17 uur. Voor eventueel groepsbezoek op een andere dag kan contact opgenomen worden met Aad Kok, tel. 0251 228755. Miep de Wildt- van Overmeeren 5
Enorme belangstelling voor ‘Dit was Beverwijk’
Jan van der Linden bood tijdens een drukbezochte presentatie het eerste exemplaar aan burgemeester Han van Leeuwen aan. Die gaf op zijn beurt het tweede exemplaar aan Jan Leeuw, oud-bestuurslid van het prentenkabinet en voormalig voorlichter bij de gemeente. Op het boek van Jan van der Linden en Wim Spruit (auteur) is een ware run ontstaan. Het boek – 160 bladzijden, ruim 600
Foto’s Leo Tillmans
De belangstelling voor het pas verschenen boek ‘Dit was Beverwijk’ en de gelijknamige foto-expositie in het Kennemer Theater was overweldigend. De tentoonstelling van historische foto’s van het Prentenkabinet Van der Linden in de foyer van het theater trok dagelijks veel bezoekers, enkele honderden in totaal. Veel belangstelling bij de foto-expositie.
Burgemeester Han van Leeuwen (links) ontving het eerste exemplaar van ‘Dit was foto’s, groot formaat, oplage 2.200 exem- Beverwijk’. Rechts auteur Wim Spruit, in plaren – is voor zover de voorraad strekt te het midden Jan van der Linden van het koop bij de boekhandel en ook in Museum gelijknamige prentenkabinet. Kennemerland. Het kost € 19,50. ‘Dit was Beverwijk’ behandelt in zes hoofdstukken de Beverwijkse (vooral naoorlogse) publiceerden in 2006 ook al ‘Wijk aan Zee geschiedenis. Van der Linden en Spruit 125 jaar badplaats’.
Boekennieuws
Excursies HGMK zeer geslaagd
Archeologische kroniek van NoordHolland over 2008
Archeologische vondsten in NoordHolland worden jaarlijks verzameld in de archeologische kroniek. Voor het eerst geeft de provincie Noord-Holland die kroniek nu zelf uit. De vondsten die professionele en amateurarcheologen hebben gedaan in 2008 zijn samengebracht in een boekje. Dit levert een interessante verzameling op van grote en kleine ontdekkingen die samen een stukje van de geschiedenis van de provincie vertellen (onder andere onderzoeken
Op 26 september waren we met een groep HGMK-leden te gast in het Hoogovensmuseum en op 31 oktober in Akerendam. Beide keren was er binnen èn buiten veel te zien. in Beverwijk en Heemskerk). Interessant? De kroniek is te downloaden op de website van de provincie Noord-Holland; www.noord-holland.nl/web/Actueel/ Nieuws/Artikel/Archeologische-kroniekNoordHolland-2008.htm
Afscheid tijdens het vrijwilligersuitje Museum Kennemerland trakteerde haar vrijwilligers op een diner in Grand Cafe Van Ruysdael in Heemskerk. Een gezelschap van ongeveer 25 mensen toog naar Heemskerk. Ondanks de soms luidruchtige cafégasten genoten wij in een sfeervolle ambiance van een heerlijke maaltijd. Aad Priester en Piet Kelder op de voorste rij bij het woord van dank door Aad Kok.
6
Vervolgens was het gezelschap te gast in de Hervormde Kerk van Heemskerk waar Ton de Vries ons verwelkomde. Nadat onze voorzitter ons informeerde over het wel van wee van het museum informeerde de heer de Vries ons over de geschiedenis van de kerk. Zijn soms ironische blik op de geschiedkundige gang van zaken bracht de lachers op zijn hand! Aad Kok stond stil bij het afscheid van Piet Kelder, Aad Priester en Peter Hulscher; wij zullen hen missen. Piet Kelder en Aad Priester hebben vele jaren de rol van gastheer vervuld en vonden met het bereiken van de leeftijd der sterken de tijd gekomen om te stoppen. Het museum kan er alleen maar blij om zijn dat we deze twee enthousiaste en goed gedocumenteerde vrijwilligers zo lang in ons midden mochten hebben. Peter Hulscher zegt Museum Kennemerland vaarwel nu hij een vaste baan heeft gevonden bij een ander museum, waarbij we hem veel succes toewensen. Museum Kennemerland
NIEUWSBRIEF 48 Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
De “nieuwe” historische kasteeltuin bij kasteel Assumburg. De historische stijltuin bij kasteel Assumburg na vele eeuwen opnieuw aan te leggen, dat was de droom van Nico Brantjes, voormalig hoofd van de plantsoenendienst van de gemeente Heemskerk. Nu, vijf en dertig jaar na zijn eerste plannen, wordt deze stijltuin momenteel gerealiseerd. Voor de unieke reconstructie heeft Nico Brantjes veel onderzoek gedaan. Het tuinontwerp is historisch verantwoord tot in de details, naast enige vrijheden die de plannenmaker zich zal permitteren. Zelfs een reconstructie van de historische vijver is in de nieuwe stijltuin te vinden. Brantjes en de gemeente Heemskerk hebben daarbij rekening gehouden met de oude vijver die zich nog deels diep onder het maaiveld bevindt. Fragmenten hiervan heb ik in 2001 archeologisch onderzocht als medewerker van het provinciaal depot voor bodemvondsten. Deze non-destructieve constructie is maar een van de maatregelen om de stijltuin in volle glorie terug te brengen, zonder iets aan te tasten. Het heeft lang geduurd, maar zelfs de bodemverontreiniging -inmiddels geheel verwijderd- is nu geen obstakel meer. In november werd het officiële startsein gegeven voor de aanleg door een Assummer Peer te planten, een historisch ras, als cadeau van het plaatselijke Biergilde. Over de plannen, de historische achtergrond van de stijltuin en het onderzoek verschijnt in een van de komende ledenbulletins van het HGMK een uitgebreid artikel.
De stijltuin van Assumburg, links en hierinder op gravures uit 1730 door De Leth, rechts tijdens de nieuwe aanleg in november 2009 op een foto van Nico Brantjes.
Jean Roefstra
De Lunetten, er is steeds meer! In Nieuwsbrief 32, die in augustus 2004 verscheen, poneerde ik de stelling: “Lunetten, er is nog meer!” Daarbij werd, i.v.m. de tentoonstelling “Van verdedigingswerk tot monument” in Museum Kennemerland, een reeks weinig bekende en herontdekte feiten over deze unieke verdedigingslinie uit 1800 nog eens op een rijtje gezet. Sindsdien zijn er toch wel wat nieuwe feiten te melden. Deze zijn boven water gekomen –of liever gezegd boven de grond– door allerlei ontwikkelingen. Zo kan het artikeltje van “toen” met de volgende feiten worden aangevuld. In het najaar 2005 en het voorjaar 2006 werd er aan de lunetten 8, 9, 10 en 11 groot onderhoud gepleegd door de gemeenten Beverwijk en Heemskerk onder het beheer van Landschap Noord-Holland. Vooral de lunetten 9 en 10, maar ook nummer 11, werden goed onder handen genomen. De in de loop van bijna 200 jaar ontstane wildgroei werd gesaneerd. Natuurlijke wildgroei in de vorm van bomen en struiken, maar ook onnatuurlijke wildgroei zoals afval van tuinders, vuilnis van de omringende bewoners alsmede een complete geitenberg werd opgeruimd. Bij de sanering van de gronden werden op deze Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
manier minstens 6 grenspalen herontdekt. Die waren in sloten beland of door het vele afval bedekt en in de bagger verdwenen. Lunet 9, achter de Krayenhofflaan, werd geheel toegankelijk gemaakt voor de geïnteresseerde bezoeker. Ondertussen werd bij lunet 22 (langs het toeristische fietspad aan de noordkant van de Zeestraat naar Wijk aan Zee) een grenspaal O1 ontdekt en de restanten van grenspaal O4. Die “O”, zo werd in de voorbije periode ontdekt, is overigens echt een “O” en niet een “nul”. Zelfs Dr. J. van Belonje (vermaard geschiedkundige) wist in 1957
NIEUWSBRIEF 48
Museum Kennemerland
in zijn beschrijving van “DE LINIE VAN BEVERWIJK”, niet beter dan 01, 02 enz. Die “O” is te danken aan het Ministerie van Oorlog, dat op 17 september 1885 aan de Dienst der Genie opdracht gaf om de rijkseigendommen zoals de Linie van Beverwijk, maar ook de Stelling van Amsterdam, te voorzien van grenspalen op elke hoek van het terrein. Bij lunet 14 werden bij een excursie in 2006 in een lage greppel de grenspalen O4, O5 en O6 ontdekt. Lunet 11 kon in de afgelopen jaren twee keer worden bezocht. Na de renovatie bleek dat er twee grenspalen waren teruggevonden en wel de nummers O5 en O6. Ze staan weer keurig op hun plaatsen. Bij de renovatie werd ook aandacht besteed aan de Duitse loopgraven uit de 2e wereldoorlog: ze werden ontdaan van alle vuil en afval en - ter bescherming in de komende jaren - gevuld met scherp zand. Onder de grond zijn ze immers beter af dan boven de grond. 7
colofon De Nieuwsbrief is een uitgave van het Historisch Genootschap Midden-Kennemerland en Museum Kennemerland te Beverwijk en verschijnt 3 x per jaar. Daarnaast verschijnt 1 x per jaar een ledenbulletin voor de leden van het Genootschap. Redactie: Arie van Dongen, Cor de Boer, Cor Castricum, Jean Roefstra. Redactieadres: Vondellaan 62, 1942 LK Beverwijk; email:
[email protected]
In het kader van het Groen- en Waterplan van de Gemeenten en de Provincie werden vóór de lunetten 9, 10 en 11 de waterpartijen hersteld. Ze vormen in principe een verbeterde natuurlijk afvoer van het duinwater, maar streven tegelijk het vasthouden na van het duinwater dat door de duinrellen wordt aangevoerd. Op 10 april werd door André Smit (die ook betrokken was bij de tentoonstelling “Van verdedigingswerk tot monument”) met een heldere blik in een greppel aan de Creutzberglaan een grenspaal ontdekt, die er daarvoor beslist niet had gelegen. De grenspaal, met nummer O3 behorend bij lunet 13, werd door Landschap NoordHolland in veiligheid gebracht. Anders zou deze misschien zijn verdwenen! Lunetten, er is nog steeds meer!
Op 10 december 2009 trof ons lid, Jaap Hendrikse, ook lid van de Archeologische Werkgroep, langs de in aanbouw zijnde Westelijk Randweg een opvallende paal aan. Deze natuurstenen paal was gegraveerd met twee letters, vermoedelijk OG. Er ging hem een lichtje op toen hij zich realiseerde dat dit mogelijk een grenspaal van een lunet zou kunnen zijn. Hij belde mij op en aan de hand van zijn beschrijving werd ook ik erg nieuwsgierig. In de morgen van de 11e december togen wij samen naar de Randweg, die grotendeels al met een eerste asfaltlaag bedekt is. In de berm, naast de sloot die het Corusterrein afscheidt van de binnenduinrand,
lag tussen het uit de sloot verwijderde riet en andere begroeiing een echte lunettengrenspaal en wel genummerd met O6. Door oude kadasterkaarten te vergelijken met hedendaagse gemeentekaarten hebben we ons een beeld gevormd van de plaatsen van de al lang verdwenen lunetten. Die kaarten vergelijkende kwam de conclusie vanzelf: lunet 17 verdween grotendeels door de aanleg van de Willem Bakkerweg en de ontwikkeling van de industrie aan de noordzijde van de Zeestraat. Slechts een deel van de rechterflank (gezien vanaf de achterzijde) viel net buiten het Hoogoventerrein. Naast die flank moet grenspaal O6 gestaan hebben. En bij de aanleg van de weg of de sloot is deze nu weer boven water, of boven de grond gekomen! Met hartelijke dank aan Jaap Hendrikse! Natuurlijk hebben we intussen al actie ondernomen om te voorkomen dat de grenspaal, die op Provinciale grond ligt en dus provinciaal eigendom is, per ongeluk als onduidelijk puin zal worden afgevoerd.
Secretariaatsadres Historisch Genootschap Midden-Kennemerland: J.J.M. Brakenhoff, Anemonenlaan 11, 1943 BC Beverwijk, telefoon 0251 - 226291 email:
[email protected] Nieuwe leden van het Genootschap kunnen zich opgeven bij de ledensecretaris: Mw. P.M. Pennycook-Hilbers, Acacialaan 65, 1943 GR te Beverwijk, tel. 0251-220150 email:
[email protected] De contributie bedraagt minimaal € 13,– per jaar (meer mag!) + voor leden buiten de IJmond € 4,– bijdrage in de portokosten. Nieuwe leden kunnen zich ook opgeven door dit bedrag over te maken op postgirorekening nr. 224943 t.n.v. Historisch Genootschap MiddenKennemerland te Beverwijk, met de vermelding: ”nieuw lid”. U ontvangt dan p.o. het ledenbulletin + de reeds verschenen Nieuwsbrieven van dat jaar + een welkomstpremie. Bezoek ook eens de websites: www.geschiedenisbank-nh.nl doorklikken naar Beverwijk via de Erfgoed Adresgids, of via de links op: www.museumkennemerland.nl www.archeo-beverwijk-heemskerk.nl www.middenkennemerland.nl
Aad Kok
Historisch Genootschap
M Ke Bestuursleden:
Museum
Kenneme rla n d
Gedurende de wintermaanden is het museum geopend op zaterdag- en zondagmiddag van 14:00 tot 17:00 uur; in juni, juli en augustus op zaterdag, zondag en woensdag van 14:00 tot 17:00 uur. Op feestdagen is het museum gesloten. Leden van het Historisch Genootschap hebben gratis toegang. Westerhoutplein 1, 1943AA Beverwijk 0251 214 507 8
Museum Kennemerland
Voorzitter Secretaris Penningmeester Lid Lid
J.G. Frerichs J.J.M. Brakenhoff J.W. de Boer A. van Dongen ir. J. Camfferman
Leden van Verdienste:
IJ. Luttik J.G. Berkhout
NIEUWSBRIEF 48 Historisch Genootschap Midden-Kennemerland
