Presentatie Rembrandt F&O 17 september 2015
1
Agenda
Introductie
Samenwerking
Waardebepaling
Financiering
Contactgegevens
2
Introductie Rembrandt Fusies & Overnames (RFO) o Dochter Rabobank sinds 2003 o Fusie- en overname adviesorganisatie o 3 vestigingen & circa 30 adviseurs o Marktleider in Nederland! o Nationaal netwerk o Internationaal netwerk (MidCap)
3
Introductie
4
5
Introductie
6
Introductie
7
Introductie
8
Verkoopproces
• Uitvoeren indicatieve waardebepaling
Voorbereiding
• Opstellen informatiememorandum • In kaart brengen van partijen
• Benaderen Transactie
• Onderhandelen
• Opstellen intentieverklaring
• Coördineren due diligence onderzoek Afronding
• Coördineren overeenkomsten
9
Verkoopproces In kaart brengen kandidaten o Reeds gemelde kandidaten o Door koper aangedragen kandidaten (oude longlist / concurrenten) o Koopopdrachten binnen Rembrandt
o Actieve search via: • Netwerken • Databases
Benaderen o Vraag omdraaien o Geheimhoudingsverklaring o Momentum bewaren
10
Waardebepaling Resultaten
2014
Omzet Inkoopwa a rde va n de omzet Bruto resultaat
7.500 5.000 2.500
Pers oneel s kos ten Overi ge kos ten Totaal bedrijfslasten
1.200 250 1.450
EBITDA Afs chri jvi ngen Resultaat voor belasting Vennoots cha ps bel a s ti ng Netto resultaat
1.050 50 1.000 240 760
Verschillende waarderingsmethodieken o o o o o o
Intrinsieke waarde Rentabiliteitswaarde Verbeterde rentabiliteitswaarde Koers/winst-verhoudingen Multiple analyse Discounted cashflow methode (DCF)
Wat is de waarde? o EBIT multiples tussen 3-7 (Brede range) => € 3-7 miljoen? o Onderneming zonder liquide middelen en rentedragende schulden
11
Waardebepaling Welke elementen zijn van invloed op de waardering? o o o o o
Hoogte rentedragende schulden en liquide middelen? Verwachting toekomstige resultaten Investeringsachterstand? Werkkapitaalontwikkelingen? Risicoprofiel: ondernemingsspecifieke risico’s • • • • • • •
Afhankelijkheid van DGA Afhankelijkheid van top 10 klanten Afhankelijkheid van leveranciers Regiospreiding Productspreiding Aandelen moeilijker verhandelbaar Etc.
12
Waardebepaling Hoogte rentedragende schulden en liquide middelen o Balans is een momentopname o Corrigeren voor eenmalige posten, DGA gerelateerde posten Balans normalisaties Ma chi nes & i ns ta l l a ti es Voorra a d gereed product Debi teuren Li qui de mi ddel en BALANS DEBET
2014
2014
2014
J
N
J (N)
750 500 750 0
0 1.200 0 0
750 500 750 0
2.000
0 400
2.000
0 1.000 800
600
Crediteuren
Piek einde jaar
200
Ei gen vermogen Rentedra gende s chul den Werkzaam vermogen
500 250 750
0 500 500
500 750 1.250
Credi teuren Overi ge s chul den en overl opende pa s s i va Totaal kortlopende schulden
1.000 250 1.250
-500 0 -500
500 250 750
BALANS CREDIT
2.000
0
2.000
0
2010
13
Waardebepaling Hoogte rentedragende schulden en liquide middelen o Balans is een momentopname o Corrigeren voor eenmalige posten, DGA gerelateerde posten Balans normalisaties Ma chi nes & i ns ta l l a ti es Voorra a d gereed product Debi teuren Li qui de mi ddel en
2014
2014
2014
J
N
J (N)
750 500 750 0
0 0 0 0
750 500 750 0
2.000
0
2.000
500 250 750
0 500 500
Credi teuren Overi ge s chul den en overl opende pa s s i va Totaal kortlopende schulden
1.000 250 1.250
-500 0 -500
BALANS CREDIT
2.000
0
BALANS DEBET Ei gen vermogen Rentedra gende s chul den Werkzaam vermogen
Toelichting
500 750 Hogere s chul dpos i ti e 1.250 500 Na a r gemi ddel de s ta nd 250 750 2.000
14
Waardebepaling Hoogte rentedragende schulden en liquide middelen o Balans is een momentopname o Corrigeren voor eenmalige posten, DGA gerelateerde posten
Wat is de waarde? EBIT multiples tussen 3-7 (Brede range) => € 3-7 miljoen? Onderneming zonder liquide middelen en rentedragende schulden Waarde € 2,25 – 6,25 miljoen? Doel van de waardebepaling is om de bandbreedte van de waardering te verkleinen.
15
Waardebepaling Verwachting toekomstige resultaten Kasstroomoverzicht
2015
2016
2017
2018
2019
> 2019
Bedri jfs res ul ta a t Bel a s ti ng over Bedri jfs res ul ta a t Bedrijfsresultaat minus belasting Afs chri jvi ngen Inves teri ngen (Des )i nves teri ng i n netto-werkka pi ta a l Netto vrije kasstroom
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
Waardebepaling Base Case Netto vrije kasstroom Di s conteri ngs voet Contante waarden kas s tromen Waarde onderneming Waarde rentedragende s chul den Waarde van de aandelen per 31-12-2014
31-12-2014
2015 760 0,88 667
2016 760 0,77 586
2017 760 0,68 514
2018 760 0,59 452
2019 760 0,52 397
Eindwaarde 5.470 0,52 2.854
5.470 750 4.720
16
Waardebepaling Verwachting toekomstige resultaten => omzetgroei 5% Kasstroomoverzicht
2015
2016
2017
2018
2019
> 2019
Bedri jfs res ul ta a t Bel a s ti ng over Bedri jfs res ul ta a t Bedrijfsresultaat minus belasting Afs chri jvi ngen Inves teri ngen (Des )i nves teri ng i n netto-werkka pi ta a l Netto vrije kasstroom
1.053 -253 799 50 -50 -25 774
1.108 -267 841 50 -50 -26 814
1.166 -281 884 50 -50 -28 857
1.226 -297 930 50 -50 -29 901
1.290 -313 978 50 -50 -30 947
1.168 -282 886 50 -50 0 886
Waardebepaling Omzetgroei 5% Netto vrije kasstroom Di s conteri ngs voet Contante waarden kas s tromen Waarde onderneming Waarde rentedragende s chul den Waarde van de aandelen per 31-12-2014
31-12-2014
2015 774 0,88 680
2016 814 0,77 628
2017 857 0,68 580
2018 901 0,59 535
2019 947 0,52 494
Eindwaarde 6.379 0,52 3.328
6.246 750 5.496
Verschil met Base case 4.720 van +776 17
Waardebepaling Investeringsachterstand? Kasstroomoverzicht Bedri jfs res ul ta a t Bel a s ti ng over Bedri jfs res ul ta a t Bedrijfsresultaat minus belasting Afs chri jvi ngen Inves teri ngen (Des )i nves teri ng i n netto-werkka pi ta a l Netto vrije kasstroom
Waardebepaling Investeringen Netto vrije kasstroom Di s conteri ngs voet Contante waarden kas s tromen Waarde onderneming Waarde rentedragende s chul den Waarde van de aandelen per 31-12-2014
31-12-2014
2015
2016
2017
2018
2019
> 2019
950 -228 723 100 -1.050 0 -228
900 -215 685 150 -50 0 785
900 -215 685 150 -50 0 785
900 -215 685 150 -50 0 785
900 -215 685 150 -50 0 785
900 -215 685 150 -150 0 685
2015 -228 0,88 -200
2016 785 0,77 605
2017 785 0,68 531
2018 785 0,59 467
2019 785 0,52 410
Eindwaarde 4.930 0,52 2.572
4.385 750 3.635
Verschil met Base case 4.720 van -1.085 18
Waardebepaling Debiteurentermijn naar 60 dagen Kasstroomoverzicht
2015
2016
2017
2018
2019
> 2019
Bedri jfs res ul ta a t Bel a s ti ng over Bedri jfs res ul ta a t Bedrijfsresultaat minus belasting Afs chri jvi ngen Inves teri ngen (Des )i nves teri ng i n netto-werkka pi ta a l Netto vrije kasstroom
1.000 -240 760 50 -50 -763 -3
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
1.000 -240 760 50 -50 0 760
Waardebepaling Debiteurentermijn naar 31-12-2014 60 dgn Netto vrije kasstroom Di s conteri ngs voet Contante waarden kas s tromen Waarde onderneming Waarde rentedragende s chul den Waarde van de aandelen per 31-12-2014
2015 -3 0,88 -2
2016 760 0,77 586
2017 760 0,68 514
2018 760 0,59 452
2019 760 0,52 397
Eindwaarde 5.470 0,52 2.854
4.800 750 4.050
Verschil met Base case 4.720 van -648 19
Waardebepaling De waarde van een onderneming is wat je er in de toekomst mee denkt te kunnen verdienen! Waarderanges Base Case Investeringen Omzetgroei 5%
Een grote klant
Debiteurentermijn naar 60 dgn
Vaste contracten
EBIT-multiple 3-7 Cash & debt free Verbeterde rentabiliteitswaarde 0
1.000
2.000
Disconteringsvoet
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
Aandelenwaarde (€ * 1.000)
20
Disconteringsvoet Expected return relatief stabiel
Small Firm Premie: grotere verschillen
21
Disconteringsvoet Gewogen gemiddelde kostenvoet (WACC) o Rf + MRP = 8,5% o Sectoropslag gebaseerd op unlevered bèta o Small firm premie = ondernemingsspecifiek
18,00%
REV
16,00% 14,00%
o Gewogen REV en RVV (iteratief proces) o Let op marktwaardes, geen boekwaardes!
5,59%
Small Firm Premie
1,60%
Sectoropslag
6,50%
Marktrisicopremie
12,00% 10,00% 8,00%
WACC
6,00%
84,9%
15,1% 4,00%
0%
20%
40%
Eigen vermogen (EV)
60%
80%
100%
Vreemd Vermogen (VV)
2,00% 2,00%
Risicovrij rendement
0,00%
22
Financiering
Maar dan hoe is die prijs te financieren?
23
Financiering Structuurvoorbeeld
Koopholding Koopsom € 4,5 mln B.V.
Blanco financiering
Bank
Dividend*
Verkoper B.V.
Koopobject B.V.
Koopobject B.V.
Fiscale eenheid * Maximaal de vrij uitkeerbare reserves (vuistregel oude wet art. 207c) ** Rentelasten Koopholding te compenseren met de winsten onderin
24
24
Financiering Structuur o o
Een nieuwe holding koopt de aandelen Financiering in Koopholding in 5 jaar af te lossen
Koopholding
100%
Voorbeeld Koopsom Eigen inbreng Lening verkoper Dividenduitkering Blanco financiering Oude RC krediet Totale bankfinanciering
o o
4.500 -1.200 -1.000 (achtergesteld) -200 2.100 750 3.050
Werkmij
Aflossingsdruk 500k + rentelast 150k (+/- netto) Een goede transactie = Win/Win en geen gezeur achteraf 25
25
Financiering Kasstromen Kasstromen Geconsolideerd
2015
2016
2017
2018
2019
ETBIDA (+) Vennoots chaps belas ting (-) Bruto kasstroom
1.050 -193 857
1.050 -201 849
1.050 -209 841
1.050 -218 832
1.050 -225 825
Inves teringen (-) Inves tering in netto-werkkapitaal (-) Netto kasstroom voor financiering
-50 0 807
-50 0 799
-50 0 791
-50 0 782
-50 0 775
Rentelas ten/baten (-) Netto kasstroom na rentelasten/baten
-187 620
-155 643
-123 668
-90 693
-62 714
Totaal aflos s ingen rentedragende s chulden (-)
-233
-467
-467
-467
-467
Kasstroomoverschot/ -tekort
386
177
201
226
247
Cumulatieve kasstroom
386
563
765
991
1.238
26
26
Financiering Ratio’s Ratio's Net senior debt Ebitda Net senior debt / Ebitda (< 3,0)
Openings
2015
2016
2017
2018
2019
3.050 1.050 2,9
2.430 1.050 2,3
1.787 1.050 1,7
1.119 1.050 1,1
426 1.050 0,4
-288 1.050 -0,3
807 420 1,9
799 622 1,3
791 589 1,3
782 556 1,4
775 528 1,5
975 564 173%
975 387 252%
975 185 526%
975 0 97500%
975 0 97500%
Machines & installaties Voorraden Debiteuren
50% 30% 60%
Netto kasstroom voor financiering Rentelasten en aflossingen Debt service coverage ratio (> 1,3) Bancaire dekking Rekening-courant Bancaire dekking (%)
975 950 103%
Positieve kasstromen en gezonde ratio’s
27
Dekking %
27
Financiering Effecten op de financiering Dekking o Eigendomsvoorbehoud crediteuren o Verpandingsverboden debiteuren o Concentratie debiteuren en rating debiteuren
Extra kapitaal
Veranderingen
Staatssteun
Kasstromen o Basis is laatst bekende definitieve jaarrekening Herwaardering o Bewijs verleden o Consistentie kasstromen o Afhankelijkheden (o.a. DGA, leveranciers, klanten, producten, regelgeving) o Commitment Koper en Verkoper (gelijke belangen)
Herwaardering overslaan 28
Extra kapitaal Uitwerking emissie o
Onderneming heeft een waarde van € 1 miljoen
o
Een informal investor wil € 250.000 investeren in deze propositie
o
Hoeveel procent van de aandelen krijgt deze informal investor?
Uitwerking Extra kapitaal Waardering voor inbreng (pre-money) Inbreng kapitaal Waardering na inbreng (post-money)
€ 1.000.000 € 250.000 € 1.250.000
100%
Oud-aandeelhouders Investeerder
€ 1.000.000 € 250.000
80% 20%
29
100%
29
Samenwerking Afspraken naar de toekomst Bedrijfsvoering o Wie voert de directie? o Bevoegdheden (investeringen > 100k, mensen aannemen) o Minimale tijdsbesteding, vergoeding gekoppeld aan tijd Overdracht van aandelen (exit regeling) o Aanbieding aan andere aandeelhouders of goedkeuringsregeling o Wanneer? Overlijden, arbeidsongeschiktheid, wijzigen zeggenschap in aandeelhouder, etc) o Prijsbepaling (aanwijzen deskundige en/of vastgelegde formule) o Meeverkoop en meekoopregeling (Tag along en Drag along)
30
30
Samenwerking Afspraken naar de toekomst Overig o Hoe wordt omgegaan met geschillen? o Geheimhouding o Non-concurrentie-, relatie- en personeelsbeding voor aandeelhouders (en directie)
31
31
Contactgegevens Rembrandt F&O Ab van Urk Partner Roderick Kranendonk
[email protected] +31(0)205745111
[email protected] 010-4536155
www.rembrandt-fo.nl Disclaimer © Rembrandt Fusies & Overnames. De gegevens in deze presentatie zijn strikt vertrouwelijk en uitsluitend bestemd voor intern gebruik. Het auteursrecht is van Rembrandt Fusies & Overnames. Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking in welke vorm dan ook, is slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van Rembrandt Fusies & Overnames. Op de cijfermatige analyse in deze presentatie is door Rembrandt Fusies & Overnames geen accountantscontrole toegepast. De informatie in deze presentatie is gebaseerd op huidige marktomstandigheden en onze huidige inschattingen, welke beiden kunnen wijzigen. Alle informatie in deze presentatie is afkomstig uit openbare bronnen. De juistheid en volledigheid van deze bronnen kan niet door Rembrandt Fusies & Overnames worden gegarandeerd.
32
