13/01/2016
Prenatale diagnose & neurologische aandoeningen : nieuwe ontwikkelingen
We willen een gezond kindje… Preconceptionele genetische counselling : Erfelijke ziekte of aangeboren afwijking bij : - vorig kind in het gezin : * Steinert, Duchenne, SMA … - persoon zelf : * Charcot Marie-Tooth, Cadasil, - verwante (nabije) familie : * Huntington, …
Hoog risico => bespreking alle verschillende opties • risico nemen • géén kinderen • adoptie • gameten donatie (zaadcel / eicel) • prenatale diagnose
1
13/01/2016
INVASIEF preimplantatie genet. diagnose vlokkentest
vruchtwaterpunctie
NIET-INVASIEF
navelstreng punctie
technieken prenatale genetische diagnose ?
- echografie - gecombineerde 1e trim screening - niet-invasieve prenatale testing (NIPT)
* 11 weken zwangerschapsleeftijd * analyse & controles: min. 1 week * optie : afbreken van de zwangerschap
2
13/01/2016
PGD haplotypering via SNP’s voor Monogenetische Aandoeningen vlokkentest goedkeuring ethisch Autosomaal Dominante Aandoening Gen comité Amyotrofische Laterale Sclerose, ALSFTD C90RF72 JA CADASIL NOTCH3 JA Congenitale cerebrale malformaties KRIT1 ? Charcot-Marie-Tooth type 1A PMP22 ? Charcot-Marie-Tooth type 1F/2E NEFL JA Facio-Scapulo-Humeral musculaire dystrofie DUX4 JA Huntington HTT JA Optische Atrofie – ADOA OPA1 NEEN Spastische paraplegie type 4 SPG4 SPAST ? Steinert/ myotone dystrofie DMPK JA X-gebonden recessieve aandoening
Adrenomyeloneuropathie X-linked Becker/ Duchenne Musculaire Dystrofie Fragiele-X syndroom MASA Nance-Horan syndroom Retinitis pigmentosa X-linked X-gebonden ID met epilepsie
ABCD1 DMD FMR-1 L1CAM NHS RPGR PIGA
JA JA JA JA JA ? JA
Dag 0
Eicelaspiratie hormonale stimulatie
ICSI Sperma
3
13/01/2016
Dag 1
Dag 2
Dag 3
embryo biopsie 1 of 2 blastomeren
Dag 1
Dag 2
Dag 3
Dag 4
Dag 4
Dag 5/6
invriezen van morfologisch goede embryo’s
Dag 5/6
Volgende cyclus : ‘genetisch normale’ embryo’s Ontdooien (95% succes) Embryo transfer embryo biopsie 1 of 2 blastomeren invriezen van morfologisch goede embryo’s
Genetische analyse goede embryo’s
4
13/01/2016
PREIMPLANTATIE GENETISCHE DIAGNOSE PROCEDURE : 1. Genetische raadpleging : - Zekerheidsdiagnose ? - Mutatie gekend ? - Niet directieve counselling : mogelijkheden en beperkingen - Welke voorbereiding ? A. Indien nieuwe mutatie en/of géén familielid beschikbaar : directe diagnose B. Familiaal voorkomen én DNA beschikbaar van familieleden PGD haplotypering 2. Verwijzing naar en overleg met fertiliteitscentrum
KLASSIEKE PGD = direct opsporen van de mutatie op één enkele cel
NL
MUT
NL
NL
CADASIL Embryo / kind at risk 50% embryo heeft NL/NL aandoening NIET overgeërfd
MUTATIE embryo heeft aandoening overgeërfd
5
13/01/2016
BEPERKINGEN : = meestal unieke mutaties ! elke familie aparte test voorbereiding >6 maand samenwerking U Brussel = niet alle mutaties kunnen getest worden op één cel ! • Duplicatie 17p11.2 en Charcot-Marie-Tooth
• Trinucleotide repeats : Huntington, Myotone dystrofie, …
Ziekte van Huntington
KINDERWENS 1. Predictief genetische test => drager 2. PGD ?
Alternatief : PDG HAPLOTYPERING
6
13/01/2016
Variatie in DNA sequentie SNV’s : single nucleotide varianten Sequentie 1 A A T G A
T C T A T C G G T A G C T
Sequentie 2 A A T G A
T C T C T C G G T A G C T
Variatie in DNA sequentie A T T G C
SNV’S
A T A G C
gemiddeld 1/1000 nucleotiden is variabel tussen twee personen = 3 miljoen per persoon
7
13/01/2016
DNA sequentie in de buurt van het gen voor ziekte van Huntington is ook variabel !
Gen H.D.
C
D
A G
A
T
G
A C
C
A T
T
T
G
A T
C
A G
T
T
T
A C
G
C G
A
G
T
G C
C
B
A
Op welk chromosoom (A of B) ligt de H.D. mutatie? segregatie analyse in de familie Gen H.D.
A G
A
T
G
A C
C
A T
T
T
G
A T
C
A G
T
T
T
A C
G
C G
A
G
T
G C
C
8
13/01/2016
C
D
B
B
A
A
E
PGD haplotypering = indirect overerving van mutatie volgen
E
Zoon is drager heeft van moeder het “rode” haplotype (chromosoom “A” ) overgeërfd de mutatie erft in deze familie over met het haplotype “A” de overerving naar het embryo kan op deze manier gevolgd worden
C
D
B
embryo heeft B aandoening NIET overgeërfd
B
A
A
E
E
A
E
E embryo heeft
aandoening overgeërfd
9
13/01/2016
PGD haplotypering Voordeel : * generische methode : één test & alle chromosomen beperkte voorbereiding = sneller * betere slaagkansen : detectie van 1 basepaar mislukt geregeld T bvb : mutatie = T ipv A AG A T Directe diagnose
G AC
C
haplotypering
T AG A T
G ?C
C
AT T T
G ?T
C
A
PGD haplotypering Voorwaarden : • • • •
Genetisch zekerheidsdiagnose Medewerking van familieleden noodzakelijk Vraagt voorbereiding Het blijft IVF - géén garantie op succes - belastend (fysisch en psychisch) - kostprijs
10
13/01/2016
dag 0: 10 eicellen ICSI dag 1: 8 normaal bevruchte eicellen dag 3: 6 embryo’s met voldoende cellen BIOPSIE Dag 5/6 * morfologie? * invriezen Genetische test
NL
abnl
?
abnl
Transfer volgende cyclus
NL transfer later
UZL haplotypering data jan-okt 2015 Aantal cycli met biopsie: Aantal cycli met transfer:
46 30
= 71%
Klinische zwangerschap: per cyclus per cyclus met transfer
13/46 13/30
= 28% = 43%
LUFC, UZ Leuven, 26-11-2015
11
13/01/2016
Ziekte van Huntington
KINDERWENS
Predictief genetische test niet gewenst wil niet weten of hij al of niet drager is Alternatief : Exclusie testing
C
D
C
B
A
embryo heeft HD gen van grootvader overgeërfd C => zeker géén HD => transfer
A
E
E
A
Moeder : H.D. Niet gekend of het gen op chromosoom A of op chromosoom B gelegen is E
E
embryo heeft HD gen van grootmoeder overgeërfd => 50% kans op HD => géén transfer
12
13/01/2016
We willen een gezond kindje…
PRECONCEPTIE PREIMPLANTATIE Genetische Counselling
PRENATAAL
13
