trisomie 13 en trisomie 18: de prenatale diagnose

University Medical Center Groningen

trisomie 13 en trisomie 18: de prenatale diagnose

Katelijne Bouman, klinisch geneticus Afdeling Genetica Universitair Medisch Centrum Groningen

Trisomie 13 en 18: de prenatale diagnose • • • • • •

Geboorteprevalentie en maternale leeftijd Klinisch beeld in utero Overleving in utero Genetica Prenatale screening Cijfers 2005-2007-2009: het effect van de invoering van prenatale screening in Noord Nederland • Prenatale diagnostiek

Department of Genetics


Geboorteprevalentie Trisomie 13: 1,5/10000 geboortes = ca 1:7000 geboortes

Trisomie 18: 2,5/10000 geboortes = ca 1:4000

Savva 2010



Geboorteprevalentie 99% 1%

Savva 2010



Leeftijd moeder en trisomie bij het kind

Data Groningen, Friesland en Drenthe 2005-2009 Department of Genetics


Trisomie 13 en 18: het klinisch beeld prenataal



Trisomie 18 “Edwards syndroom” Geboorteprevalentie: ca 1:4300 pasgeborenen Lethale aandoening: 1/3 overlijdt de eerste levensdag en 95% binnen 1 jaar. Handicaps: Ernstige mentale retardatie Lichamelijke afwijkingen: • Hartafwijkingen • Nier • Oesofagusatresie • Omfalocele • Schisis • Hernia Diafragmatica Uiterlijke kenmerken Bij de foetus en pasgeborene niet uitgesproken. Intrauteriene groeirestrictie soms al voor 18 weken.


Cytogenetica: 95% standaard trisomie 18, niet erfelijk, 5% andere vormen, waaronder mozaïeken (leven langer) waarvan 1% erfelijk. Informatie www.erfelijkheid.nl, zowel voor ouders van patiënten als (para)medici.


Echo afwijkingen bij trisomie 18

Lai 2010



Standaard trisomie 18



Trisomie 13 “Patau syndroom” Geboorteprevalentie: ca 1:7.000 pasgeborenen Lethale aandoening: Gemiddelde levensduur: 2,5 dag. Handicaps: Ernstige mentale retardatie Aangeboren afwijkingen • Midfaciale afwijkingen (t.g.v.holoprosencefalie: schisis, microftalmie) • postaxiale polydactylie • hartafwijkingen • hygroma • Nierafwijkingen • Neuraalbuisdefect • omphalocele (18%). Uiterlijke kenmerken bij de foetus en pasgeborene niet altijd uitgesproken. Intrauteriene groeirestrictie soms al voor 18 weken.


Cytogenetica: 95% standaard trisomie 13, niet erfelijk, 5% andere vormen, waaronder mozaïeken (leven langer). Informatie www.erfelijkheid.nl, zowel voor ouders van patiënten als (para)medici.


Trisomie 13



Trisomie 13: erfelijke vorm



Trisomie 13: drager erfelijke vorm



Kans op miskramen en IUVD 95% van de zwangerschappen met trisomie 13 en 18 eindigt in een miskraam of een IUVD gerekend vanaf conceptie Trisomie 13

Trisomie 18

na 12 weken

50%

70%

na 18 weken

40%

65%

na 24 weken

35%

60%

Zwangerschapsduur

Savva 2008



Overleving trisomie 18 in utero: meisjes langer dan jongens

Savva 2008



Start invoering prenatale screening 2007 Wet bevolkingsonderzoek: aanzet tot een landelijk programma voor prenatale screening downsyndroom en neuralebuisdefecten



Rapport Gezondheidsraad: Prenatale Screening (2) 2004 ….Een vraag in 2001 was of het voor zwangere vrouwen van 36 jaar en ouder mogelijk moet blijven zonder voorafgaande test invasieve diagnostiek te ondergaan. Argumenten vóór in 2001: deze vrouwen zouden zich bij vervanging van de leeftijdsindicatie door de tripeltest overvallen kunnen voelen en de optie van onderzoek in het eerste trimester via de vlokkentest verliezen. 2004: De situatie is veranderd: De commissie beveelt nu niet een tweede- maar een eerste trimestertest aan. Vrijwel alle vrouwen van 36 jaar en ouder verkiezen een nekplooimeting of combinatietest boven direct invasieve diagnostiek, als hun de keus gegeven wordt (voor deze “valreepmoeders” weegt de kans op een miskraam zwaar). De gevoeligheid van niet-invasieve tests bij oudere vrouwen het grootst (vanaf 36 jaar ruim 90 procent voor de combinatietest). De kans op fout-negatieve uitkomsten is dan dus het kleinst. Vervanging van het bestaande aanbod (=de leeftijdsindicatie) door de combinatietest verhoogt de ongunstige detectie/miskraamratio van 7/10 (= 7 gedetecteerde foetussen met downsyndroom ten koste van 10 miskramen) naar 33/10 (= 33 gedetecteerde foetussen met downsyndroom, ten koste van 10 miskramen).

Nu is er een zoveel beter alternatief voor het bestaande….. University Medical Center Groningen Department of Genetics

Voorlichting RIVM



Rapport Gezondheidsraad: Prenatale Screening (2) 2004 …Het leeftijdsrisico (de ‘voorafkans’) is niet meer zo relevant na het verlaten van de leeftijdsgrens van 36 jaar. Veel mensen (ook zwangerschapsbegeleiders) hebben de neiging de verhouding tussen de voorafkans − louter op grond van de leeftijd van de moeder − en de kansschatting op basis van de testuitslag, zwaarder te laten wegen dan de vraag of de uitkomst wel of niet afwijkend is…



Chromosoomafwijkingen na de combinatietest na “verhoogde kans” op downsyndroom o.b.v. de combinatietest



De situatie in Groningen, Friesland, Drenthe

• • • • •

Cohort 2005-2009 315 casus met trisomie 21, 18 en 13 Data Eurocat en laboratorium Genetica UMCG Start prenatale screening 1 januari 2007 Twee groepen, één voor en één na introductie



Detectie trisomieën voor en na 1-1-2007 in Noord NL

Data Groningen, Friesland en Drenthe 2005-2009



Eerste tijdstip van vermoeden of stellen prenatale diagnose




Indicaties prenatale diagnostiek Indicatie vlokkentest

Indicatie vruchtwaterpunctie




Aantal

Screening (combinatietest of serum) en trisomie




Vlokkentest en vruchtwaterpunctie



De vlokkentest transcervicaal


transabdominaal


De vruchtwaterpunctie



Prenatale diagnostiek

Vruchtwater > 15 weken 16-20 ml

Chorionvilli (vlokken)

8-14 dagen kweek

10-12-14 weken 20-30 mg 5-8 dagen kweek



Prenataal chromosomenonderzoek Combinatie van Chromosomenonderzoek en QFPCR



QF-PCR Quantitative Fluorescence Polymerase Chain Reaction. Hoe werkt de techniek? Vermenigvuldigen van kleine stukjes DNA (short tandem repeats of STR’s) Labeling met een fluorescerende marker Meten van de hoeveelheid d.m.v. electroforese Wat spoor je ermee op? Aneuploïdie van chromosomen 13, 18, 21, X en Y met (vrijwel) 100% sensitiviteit en specificiteit voor trisomieën in nietmozaïek vorm Department of Genetics


QF-PCR

Locatie short tandem repeats



Interpretatie van resultaten: disomie van de short tandem repeat

NORMAAL



Interpretatie van resultaten: trisomie van de STR

AFWIJKEND



Voorbeeld: trisomie 21



uitslag voorbeeld trisomie 21 Combinatie van Chromosomenonderzoek en QF-PCR

+

=

+

=

niet erfelijke vorm (95%)

erfelijke vorm (1%)

47,XX,+21

46,XY,+21,rob(14;21)



Prenataal chromosomenonderzoek Combinatie: QF-PCR + Chromosomenonderzoek Voordeel: Sneller uitslag: Vlokkenuitslagen op donderdag i.p.v. vrijdag na 8-9 dagen Vruchtwater na 2 weken (ipv 3 weken) Spoeduitslagen in vruchtwater standaard na 3 dagen met QF-PCR: alléén trisomie 13, 18 en 21, triploidie en 45,X Department of Genetics


Trisomie 13 en 18: wat vertelt u uw collega’s thuis? Geboorteprevalentie en maternale leeftijd: • 40% van de kinderen met een trisomie 13 of 18 wordt geboren bij moeders < 36 jaar. • Veel zwangerschapsbegeleiders hebben de neiging de verhouding tussen de voorafkans op grond van de leeftijd van de moeder en de kansschatting op basis van de testuitslag, zwaarder te laten wegen dan de vraag of de uitkomst wel of niet afwijkend is…

Klinisch beeld in utero van trisomie 13 en 18: • Vaak echoafwijkingen • Intrauteriene vruchtdood komt heel vaak voor

Genetica Trisomie 13 en 18 is meestal niet erfelijk. Onderzoek hiernaar is wel noodzakelijk. Department of Genetics


Trisomie 13 en 18: wat vertelt u uw collega’s thuis? Prenatale screening zou de leeftijdsindicatie moeten vervangen alleen al om de detectie/miskraamratio van 7/10 terug te brengen naar 33/10

Cijfers 2005-2007-2009 Noord Nederland: Het effect van de invoering van prenatale screening in Noord Nederland uit zich tot nu toe een de eerdere detectie van trisomie 18, waardoor vaker een handelingsoptie geboden kan worden

Prenatale diagnostiek De sneltest met QF-PCR is snel en geeft < 3 dagen een uitslag. De test is beperkt, omdat die alleen gericht is op veel voorkomende chromosoomafwijkingen. Zeldzame chromosoomafwijkingen kunnen alsnog volgen na een normale QF-PCR uitslag.



Met dank aan: Eurocat: Lies ter Beek dr Hermien de Walle SPSNN: dr Rosalinde Snijders Klinisch cytogenetici: dr Ron Suijkerbuijk dr Trijnie Dijkhuizen Centra voor Prenatale Diagnostiek in het UMCG, de Isalaklinieken en het MCL Alle verloskundigen, gynaecologen en verloskundig actieve huisartsen in Noord Nederland



Diagnose per zwangerschapsweek




trisomie 13 en trisomie 18: de prenatale diagnose

Recommend Documents