Praktische informatie. Oud worden met de oorlog. Herinneringen die pijn blijven doen

Praktische informatie

Oud worden met de oorlog Herinneringen die pijn blijven doen

http://www.cogis.nl/ouderen/

Oorlogservaringen In Nederland leven nog ongeveer drie miljoen mensen voor wie de Tweede Wereldoorlog een deel van hun levensgeschiedenis vormt. Vijfenzestigplussers die als kind of jongvolwassene de oorlog doorstonden, tachtigplussers die destijds al volwassen waren. Sommigen zijn geïnterneerd geweest in een concentratiekamp in Europa of in een Japans kamp in het voormalig Nederlands Indië, anderen hebben vernietigingskampen overleefd, ondergedoken gezeten, bombardementen meegemaakt, verzetsactiviteiten gepleegd, dwangarbeid verricht, honger geleden, in angst geleefd. Behalve deze groepen hebben ook veel militairen die actief waren tijdens de Tweede Wereldoorlog, bij de politionele acties in het voormalig Nederlands Indië, of later in Korea of Nederlands Nieuw-Guinea, ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt.

Late gevolgen van geweld Veel mensen hebben zich na de oorlog goed hersteld. Bij anderen lieten de oorlogservaringen echter sporen na die klachten met zich meebrachten, soms pas vele jaren na de oorlog. Door hard te werken en carrière te maken of door zich te concentreren op de opvoeding van de kinderen en voor anderen te zorgen, konden velen van hen jarenlang de pijnlijke herinneringen wegstoppen. Die kwamen soms alleen in nachtmerries tevoorschijn. De oorlogservaringen leken verwerkt. Voor de directe omgeving was echter wel vaak merkbaar dat er iets aan de hand was: iemand was na de oorlog ‘veranderd’, emotioneel moeilijker toegankelijk geworden of sneller geïrriteerd en gespannen. Ook mensen die als kind de oorlog meemaakten, leken zich goed te herstellen. Sommigen kregen pas jaren na de oorlog klachten of problemen, die vaak niet direct in verband werden gebracht met de oorlog: voortdurende spanningen op het werk of in de relatie of een hardnekkige burnout. Hetzelfde geldt ook voor veteranen. Velen van hen hebben de geweldservaringen goed weten te verwerken, anderen hebben vaak jaren geworsteld met problemen die voor buitenstaanders moeilijk te begrijpen waren, sommigen tot op de dag van vandaag. Hulp vragen was ondenkbaar, hulp krijgen leek onmogelijk Bij sommigen van hen is een zogeheten posttraumatische stress-stoornis (PTSS) ontstaan. Omdat deze zich vaak pas jaren na de ontwrichtende gebeurtenissen manifesteert en de manier waarop dit gebeurt heel divers kan zijn, is deze stoornis soms moeilijk te herkennen of te onderscheiden van andere spanning- of depressieve klachten. Kenmerkend is dat uitingen van herbeleving van het trauma en van vermijding van deze herinneringen zich wisselend kunnen voordoen.


‘Kwam je uit het kamp terug, dan moesten alle kleren uit en werd je helemaal ontsmet’


Klachten en symptomen De verschijnselen van PTSS zijn onder te verdelen in drie grote groepen: Verschijnselen die een directe relatie hebben met de traumatische gebeurtenissen: • de gebeurtenissen uit de oorlog worden beleefd alsof ze op dat moment plaatsvinden • veel nachtmerries • de herinneringen aan de traumatische gebeurtenissen komen vaker terug • hevige angstgevoelens met de daarbij behorende lichamelijke reacties • altijd over de oorlog praten Verschijnselen die te maken hebben met vermijding: • verdringing en het ‘vergeten’ van de ervaringen • emotionele vervlakking • ontkenning en vluchten in hard werken of verslavingen • er nooit over praten • zich afsluiten van anderen en terugtrekken • uit de weg gaan van situaties die herinneringen kunnen oproepen Verschijnselen die horen bij spanning en verhoogde waakzaamheid: • prikkelbaarheid en woedeaanvallen • gejaagdheid, onrust, chronische gespannenheid, concentratieproblemen • somberheid en depressie • achterdocht • claimend gedrag

Oud worden met de oorlog Pijnlijke herinneringen aan ingrijpende ervaringen verdwijnen niet. Het kost veel energie om de herinneringen en daarbij behorende gevoelens te onderdrukken. Als mensen ouder worden, is die energie niet altijd meer beschikbaar. Zij kunnen dan overvallen worden door deze herinneringen en het kost hen daarna veel tijd om hun psychisch evenwicht weer te herstellen. Gebeurtenissen in het heden die worden gezien als normale ‘life-events’, zoals het verlies van vitaliteit, kunnen door hun (symbolische) gelijkenis met traumatische ervaringen die zich eerder in het leven hebben voorgedaan, posttraumatische klachten tot gevolg hebben. • Een verslechterende gezondheid kan raken aan de lichamelijke kwetsbaarheid in de oorlog en aan de noodzaak destijds om gezond te blijven. Ziek worden kon de dood betekenen. Dit geeft veel angst. • Bij huidige verliezen van dierbaren resoneren ‘oude’ verliezen tengevolge


van de oorlog mee, verliezen waarover vaak niet eerder gerouwd kon worden. Dat kan iemand langdurig boos en intens verdrietig maken. • Een verhuizing naar een verzorgingstehuis kan herinneringen oproepen aan deportatie en/of internering. Geboden en verboden in het huis kunnen herinneringen oproepen aan regels in het kamp. Het idee dat ‘men alles maar met je kan doen’ roept gevoelens van angst en machteloosheid op. • Beginnende dementie roept gevoelens op die raken aan de machteloosheid en angst tijdens de ingrijpende gebeurtenissen van toen. • Een ongeluk, een inbraak of een overval brengt gevoelens van dreiging en onveiligheid uit de oorlogstijd terug. • Dat geldt ook voor oorlogen en oorlogsdreiging in de wereld van nu.

Innerlijk evenwicht Een belangrijke taak waarvoor ieder mens in de laatste levensfase gesteld wordt, is het bereiken van innerlijk evenwicht. Een goede balans houdt in dat het leven dat geleefd is, wordt aanvaard als een samenhangend geheel met goede periodes, met verliezen, conflicten, onafgemaakte zaken en gemiste kansen met de daarbij behorende gevoelens. Voor mensen met onverwerkte oorlogservaringen is dat een (te) moeilijke opdracht. Aan de gebeurtenissen die zij onder ogen moeten zien, zijn zoveel gevoelens van machteloosheid, verdriet, angst en woede verbonden, dat deze soms niet te verdragen zijn. Het verkrijgen van een gevoel van samenhang en continuïteit in hun bestaan is voor hen vaak een onmogelijke opgave.

De naaste omgeving De partner en kinderen van een getroffene leven doorgaans al jaren met de psychische gevolgen van oorlogservaringen. Het gezin vormde vaak de eerste en permanente opvang. Dat kan een zware belasting (geweest) zijn voor de onderlinge omgang, in de eerste plaats voor de partner. Ook bij de kinderen heeft het oorlogsverleden van de ouder(s) soms diep ingesneden in hun leven. Het is belangrijk om hier ook begrip voor te tonen. Op oudere leeftijd kan het isolement waarin de getroffene zich vaak bevindt nog verder toenemen, bijvoorbeeld door het wegvallen van vertrouwde contacten. De partner wordt soms meegezogen in deze vereenzaming.

Informatie en hulp Er zijn in Nederland hulpverlenende instellingen die gespecialiseerd zijn in oorlogsproblematiek. Oorlogsgetroffenen vinden daar hulp in de vorm van therapie, gesprekken met maatschappelijk werkers of in gespreksgroepen. Ook zijn er veel lotgenotenorganisaties die contactmogelijkheden bieden. Als iemand op latere leeftijd veel last krijgt van de oorlog en de omgeving maakt zich daar zorgen over, dan kan altijd contact opgenomen worden met één van de volgende instellingen voor informatie, advies en steun.


‘als er eten was, dan moest je je portie goed in de gaten houden, anders was ie weg’


Organisaties voor oorlogsgetroffenen • Cogis, Kenniscentrum vervolging, oorlog en geweld, Da Costakade 45, 3521 VS Utrecht, 030 2343436 • Centrum ’45, Rijnzichtweg 35, 2342 AX Oegstgeest, 071 5191500 • Sinai Centrum, Laan 1914 23, 3818 EZ Amersfoort, 033 4640640 Sinaï-ambulant, Assemburg 2/Nijenrodeweg, 1081 GC Amsterdam, 020 3013730 • Stichting Pelita, Javastraat 52, 2585 AR ‘s-Gravenhage, 070 3305111 • Stichting Joods Maatschappelijk Werk, De Lairessestraat 145/147, 1075 HJ Amsterdam, 020 5776577 • Veteraneninstituut, Willem van Lanschotplein 2, Postbus 125, 3941XP Doorn, 0343 474147 • Units voor Oorlogs- en geweldsgetroffenen bij een aantal instellingen voor Algemeen Maatschappelijk Werk (adressen bij Cogis)


Welke kennis vindt u bij Cogis? • Over de psychische en sociale gevolgen van vervolging, oorlog en geweld • Over de ervaringen van burgers tijdens de Tweede Wereldoorlog, veteranen van (recentere) oorlogen en vredesmissies, vluchtelingen en asielzoekers, humanitaire hulpverleners in oorlogsgebieden • Over de behandelmethoden op het gebied van posttraumatische stressstoornissen (PTSS) en andere psychische klachten samenhangend met vervolging, oorlog en geweld

Wie kunnen bij Cogis terecht? • Professionele of vrijwillige hulp- en dienstverleners • Geweldsgetroffenen, hun partners en kinderen • Studenten en scholieren • Bedrijven, organisaties en overheidsinstellingen • En verder iedereen die meer wil weten over de gevolgen van vervolging, oorlog en geweld en de behandeling van de psychische problemen die daarmee samenhangen

Meer weten over Cogis? Meer informatie over de dienstverlening van Cogis vindt u op onze website www.cogis.nl of neem contact op via [email protected] of telefoonnummer 030 2343436

Veerkracht Volgens plaatselijk gebruik gaan Louis (90) en Solleke (92) in hun dorp bij Antwerpen op kerstavond feestelijk gekleed langs de deuren om kerstliedjes te zingen en begeleiden zichzelf daarbij met de foekepot. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stortte na een mislukte lancering een V-2 neer op hun woning. Daarbij kwamen elf van hun twaalf kinderen om het leven. Fotograaf: Jan Bogaerts/HH in opdracht van het tv-programma Paradijsvogels


Praktische informatie. Oud worden met de oorlog. Herinneringen die pijn blijven doen

Recommend Documents